Bodø 1 og Bodø 2 og litt om byplanarbeid i Bodø før

Transkript

1 Bodø 1 og Bodø 2 og litt om byplanarbeid i Bodø før Bebyggelsen i byen var i første omgang plassert kring hamna, altså nede ved havet i nord. Så vart gateløpa langt langs havna etter kvarandre i det slakt stigande landskapet opp mot brinken overfor hamna. Slik såg ein då for seg at utbygginga av byen skulle arte seg i tida som kom. Ein utvida berre teritoriet bak hamna og dei nedste gatene ved hamna i eit tradisjonelt rutenett. Bygrensa vart berre flytta bakover etter behov. 1

2 Viss ein slår opp i lokalavisa i dag og ser på oppslaga kring den nye situasjonen med flytting av flyplassen kan ein få inntrykk av at det ikkje finst noka tenking frå før kring byplanarbeid i Bodø. Det er feil, og bidrar berre til å kaste kunnskapen om tidlegare tenking om byen ut med badevatnet. Då Bodø voks som by frå midten av 1800 talet vart det sett ned eit kommunalt arbeid for å få utviklinga meir under kontroll. Ein ønskte å ha ein plan for den vidare ekspansjonen. Seinare regulerte Bygningsloven av 1924 arbeidet som vart gjennomført i mange omgangar. 2

3 Hamna var byens puls og dette vart ytterlegare forsterka 21. juli 1904 då byen fekk si nye 180 meter lange dampskipskai dekt bak ein svært kostbar molo. Inne bak kaia fekk byen også nytt land som vart brukt til byutvikling seinare, f.eks. som tomt for Stormen Kulturhus rett nedfor det huset vi ser her. Heile tida skjedde det oppgraderingar av bysentrum for å gjøre hovudgatene meir bymessige. Tandberggården t.h. vart bygd i Fotoet over er frå ca

4 Bodø ca 1930 Før krigen fekk ein så ein bygningslov i 1924 det vart utlyst ein konkurranse om å lage ein byplan der arkitekten Kristofer Lange vann. Han skulle seinare bli involvert i byplanarbeidet i Bodø under og etter krigen. 27. Mai 1940 For med brannen som skjedde i etterkant av den tyske bombinga av byen vart det behov for å legge nye planar for Bodø. 4

5 I løpet av eitt døgn var 60 % av sentrumsbebyggelsen borte. 5

6 Prinsippa for gjenreisning av den nye byen Solingsvinkel, takhøgde sol og lys Norsk: Byggeblokkene i sentrum i den nordlig liggande byen Bodø, der klimaet er svært vanskelig, er meir lukka, i den sørleg liggande byen Kristiansund meir opent. Over alt er det etterstreba å få inn så mye sol og lys som råd inn i blokkene. Leiar for Brente Steders Regulering (ansvarleg for gjenreisinga av dei krigsherja byane) Professor Sverre Pedersen (NTH) 6

7 Dei gamle kvartala hadde skjerma kvarandre for ver og vind gitt sol og lys inn i bakgardane. Lys og sol. Bilen. Gateløpa skal leggast opp til biltrafikk, men med skikkelege fortau. Dette vart sikra gjennom skikkeleg stram regi og kontroll frå byggestyresmaktene. Her var det ikkje snakk om at utbyggar fekk skeie ut. Til og med fargebruken vart bestemt av dei som var sett til det. Tankvinkeleg var ikkje minst viktig og plassering i forhold til gateløp og fortau. Fasaden bankane. Innbydande framstod også som ein invitasjon til å komme inn. Tilbaketrukke Ikkje ein mur mot gata. Ikkje ei festning. 7

8 Svenskebyen 1941 Husa plassert i høve til kvarandre med tanke på å fordele sol og lys demokratisk Gamle Bodø i liten grad plass til parkering og biltrafikk livskvalitet ungane leikte meir i gata. Husa skjerma for kvarandre. Plass inne i kvartala/bakgarden for opphald skjerma frå ver og vind offentleg innsyn. 8

9 Lys og sol plassering av husa takvinkel Bilen I hovudtrekk strukturen til den gamle byen som styrte utvilklinga gaffelen med biltilførsel. Sonedeling av byen offentleg festplass (torg/solpark) hamn komersielt sentrum (storgata) 9

10 1. Gatenettet vart stort sett vidareført som dei hadde vore men ein retta ut gater og ga dei større breidde. 2. Nokre av tverrgatene vart borte, som Kirkegata. 3. I tråd med idear om å utnytte terrengformasjonane i landskapet arkitektonisk, og å framheve viktige bygningar i bybiletet, vart dei offentlege og monumentale bygningane, som rådhuset og kyrkja plassert på brinken over strandflata og forretningsbygningane i Bodøplanen. 4. Ved Rådhuset ein Riksplass, med ein tilstøytande allmenning med plass til biltrafikk, fotgjengarar og eit lite parkbelte. Dette området skulle leie frå Riksplassen og ned skråninga mot hamna, og fekk namnet Torggata. 5. Bygningsskikken som var skissert i den nye sentrumsplanen var dominert av murbygningar, og husa skulle som i dei fleste andre gjenreiste bysentra vere tre etasjar i det sentrale forretningsstroket. Berre pakkhus og industribygningar langs hamna kunne komme opp i fire etasjars høgde. Utanom murområdet skulle det byggjast i tre med enkelthus på små tomter, eller med rekkehus i tre i overgangen mellom sentrumsbygningane i mur og den heilt opne bebyggelsen med frittliggande trehus. Heilskapsperspektiv på området frå Solparken Rådhus Post/telegraf Kyrkje Parkbelte til Torget og Torget 10

11 Byvekst Topp 10 i Noreg (prosentvekst)

12 Ekspansjonen etter 1946 også prega av den same typen ideologi sterk sentral styring frå det offentlege demokratisk fordeling av lys og sol areal for å bruke kring husa også rundt låge blokker (Eksempel: Einmoen bygd i 1967/68) Bodø: 1950 and

13 13

14 Bodø 1990 Etter 2000 fornya fokus på det gamle sentrum igjen det skal bustader og hotell inn mest bustader. Nye prosjekt tar i liten grad inn over seg dei prinsippa Bodøs gjenreisningsplan la vekt på. No er det opp til utbyggarane sjølv å lage reguleringsplanar over områda dei har kjøpt opp og då er det sjølvsagt lønnsomheitsomsyna som tel. Dette får konsekvensar for utearealet som dei som skal bruke områda har til disposisjon for å bruke dei er nærmast ikkje eksisterande. Det får også konsekvensar for fritak frå parkeringsbestemmelsar noko som betyr mangel på plass for bilen. Det kan ha konsekvensar for kven som kan bu i desse husa. Farvel til haldninga til lys og sol. Stadig fleire hus skjermar for lys og sol for andre. Det kan ein sjølvsagt også unngå ved bygging av høghus. Fasadane blir lite innbydande og inkluderande. Dei stenger oss ute. I tillegg skaper høghusa vind som gjør det utriveleg å vere i området rundt. 14

15 Andre minus: 1. Prisnivået høgt. 2. Ikkje hus for unge folk. Det skaper heterogene bumiljø, der storparten av bysentrums befolkning blir å bestå av folk som er godt vaksne. Det fører til segregering og mindre gode bomiljø. Både i sentrum og i områda utafor. Utfordringane med den nye byen som kjem opp i tilknytning til det gamle bysentrum er derfor mange. Korleis forheld ein seg til bygningsvernet når det gjeld dei kvalitetane ein for lengst burde tatt omsyn til i bysentrum? Korleis sikrar ein at det gamle sentrum ikkje berre blir ein stein og glass ørken utan grøne lunger? Korleis sikrar ein at det blir ei demokratisk fordeling av lys og sol både her og i den nye bydelen som skal vokse fram? Korleis tar byens demokratisk valte styre meir kontroll over prosessar som er i hendene på eigedomsutviklarar med eit klart mål for auge profitt? 15