жағымды табиғат әуендері естіліп, адам ғаламат тыныштану сезімін бастан кешеді. Аурулардың алдын алу

Transkript

1 8 Орда ЖҰЛДЫЗЫ 3 ақпан 2015 жыл Галокамера күйзеліс пен стрестен арылтады Аудандық ауруханадағы сауықтыру орталығы жанынан галокамера, яғни, тұзды шахтамен емдеу бөлмесі іске қосылды. Онда адамның тыныс алу жолдары мен қан айналымы реттеліп, ағзадағы шлактар шығарылады, сөйтіп, зат алмасу процесі жақсарады. Сонымен бірге галокамералар тері ауруларын емдеу қасиетіне де ие. Ол тері жасушаларына қан келуін қамтамасыз етіп, оттегі алмасуын реттейді. Қолдан жасалған тұзды үңгір атмосферасы күнделікті күйбең тірлікті ұмыттырып, рухтандырады. Мұндағы жасырын лампа жарықтары, қызықты дизайн, ыңғайлы кресло және тұзды аэрозольды микроклимат адамды тыныштандырып, күйзеліс пен стрестен арылтады. Галокешеннен ем қабылдаған кезінде адам жағымсыз әсерден қол үзеді (аллерген, поллютант және т.б). Ем уақытында вегетативтік жүйке жүйесі тұрақтанып, қанағаттанарлық пси- хо-эмоционалды күй қалыптасады. Галотерапия қалпына келтіру еміне ауыр дәрежедегі бронх демікпесі мен қабынуы, аллергия, ЛОР-патологиясы, ЖРВИ, тері аурулары, тыныс аурулары, операциядан кейінгі оңалту және өкпе, терінің сауықтыруы сынды түрлері жатады. Сеанс кезінде ем қабылдаушы иіссіз және көзді тітіркендірмейтін аэрозоль атмосферасында болады. Тұзды аэрозоль екі жақты ықпал етеді: пайдалы компоненттер организмге өкпе мен тері арқылы енеді. Олар зат алмасу процесі мен организмнің жалпы қорғаныс қабілетін жақсартады. Иммунитет жүйесіне, жүрек ауруына, тері қабаттары мен жүйкеге оң әсер береді. Ем алу мерзімі күн. Балаларға 30, ересектерге 40 минут аралығында сеанс жүргізіледі, -дейді сауықтыру орталығының медбикесі Ағила Ғаббасова. Тұзды шахта бөлмесі Хан ордасынан арнайы әкелінген шыршамен безендірілген. Ем кезінде жанға жағымды табиғат әуендері естіліп, адам ғаламат тыныштану сезімін бастан кешеді. Аурулардың алдын алу үшін емді жылына 2 рет қабылдаған дұрыс деп санайды мамандар. Гүлнар ТАСБОЛАТҚЫЗЫ. «Қамқорлық» ізгі қасиет 10 қаңтар күні басталған «Қамқорлық» атты қайырымдылық акциясы шеңберінде М.Мәметова атындағы орта мектеп мұғалімдері өздеріне бекітілген ауылдағы 13 көше бойындағы үйлерді аралап, 18 жасқа дейінгі балаларды тізімдеді. Белгіленген учаскеде кәмелеттік жасқа толмаған 434 бала анықталды. Сонымен қатар, аудандық білім беру бөлімінің бас маманы Н.Сәлімова, ішкі істер бөлімінің кәмелетке толмағандар істері жөніндегі учаскелік инспекторы Н.Дүйсенғалиев, мектеп психологі А.Қабдолова мен әлеуметтік педагог М.Қаресов рейд ұйымдастырып, қолайсыз отбасылардан шыққан және қамқорлықтағы оқушылар үйлеріне барып, олардың да жай-күйлерімен танысты. Бір қуанарлығы бүгінгі таңда мектепті себепсіз қалдырып жүрген оқушылар жоқ. Акция кезінде ата-аналардың өтініштері ескеріліп, аз қамтылған 20 отбасы балаларына киім-кешектен (соның ішінде 8 балаға мұғалімдердің демеушілігімен) көмек көрсетілді. Жаны жомарт жандар бұл акциядан қалыс қалмай, алда да ұлқыздарымызға жәрдемдеседі деген үміттеміз. Медет БОЛАТҰЛЫ. Сайқын ауылы. Облыстық чемпионат Жастарды бұқаралық спортқа кеңінен тарту мақсатында Қазталов ауданында , 2000ж.т. және одан кіші жастағы балалар лигасы командалары арасында волейболдан Батыс Қазақстан облысы чемпионаты өткізілді. Аталмыш шараға қатысу үшін ауданымызда алдын ала іріктеу жарысы оздырылып, нәтижесінде жоғары топтан А.Құсайынов пен кіші топтан М.Мәметова атындағы орта мектеп командалары облыстық кезеңге жолдама алған-ды. Сайыста жерлестеріміздің командасы жүлделі орындардан көрінбегенімен, мәметовалық шәкірт Мұрадым Әлидің (жетекшісі М.Таңатов) ойыны волейболдан облыстың жасөспірімдер командасының бас жаттықтырушысы Сергей Казакка ұнап, ол оған облыс құрама сапында өнер көрсетуге жолдама ұсынса, құсайыновтық Ұлықбек Жасұланов «Үздік ойыншы» (жетекшісі Н.Жахатов) атанды. Мейрамбек ҒИЫЛМАНОВ, аудандық мәдениет, тілдерді дамыту, дене шынықтыру және спорт бөлімінің бас маманы. «Жазылған жырлар жанымның құйыттай құстары» М-С.Бабажанов атындағы орта мектепте қазақ тілі мен әдебиеті пәнінен машықкер Ұлболсын Молдағалиеваның ұйымдастыруымен ақын Ақұштап Бақтыгерееваның шығармашылығына арналып, 7 сыныпта «Жазылған жырлар жанымның құйыттай құстары» атты ашық тәрбие сағаты оздырылды. Ақынның туындыларымен кеңінен таныстыру арқылы оқушыларды патриоттыққа, адалдыққа баулу мақсатында өткізілген шара барысында шәкірттер А.Бақтыгерееваның өлеңдерін нақышына келтіре жатқа оқыды. Көпшілік машықкер дайындаған «Айдында туған шағала», «Шағала ұшқан дария», «Ақ шағала ақын, Ақ Жайық жырлар», «Жырларым жанымның мөлдір тамшысы», «Ақ Жайықтың Ақ шағаласы» атты бөлімдерден тұратын өмір, еңбек жолынан дерек беретін слайдты тамашалады. Поэзиялық кеште 7 «б» сынып оқушылары Лаура Жігерова ақынның «Ақ Жайықтың айдыны», Фариза Ғабділ-Манапова «Сіңліге сыр», Нұрайна Рахатова «Нұр таңымбысың» және т.б. өлеңдерін тебірене төгілтсе, 8 «а» сынып өнерпаздары Әлішер Билялов пен Ұлжан Ишанова күмбірлеген күйден шашу шашты. Кеш соңында мектеп директоры Нүркен Сабыров, директордың оқу ісі жөніндегі орынбасары Айгүл Қадымова, аудандық кітапхана қызметкері Мағмур Молдашевалар өзіндік ой-пікірлерін білдіріп, ұйымдастырушыларға ізгі тілегін жеткізді. Кәкима ҚАЖИПАНОВА, қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің жоғары санатты мұғалімі. Қола медаль қоржынға түсті Қаңтар айының соңғы күндері Орал қаласында оздырылған облыстық чемпионатта қазақ күресінен жылғы жастар арасында 80-ге тарта палуан сынға түсті. Ауданымыздың намысын қорғаған спорт мектебінің 4 шәкірті (55 келіде Оралбек Бөкенов, Әділжан Ғаділбеков, 75 келіде Төремұрат Сағынғалиев, 82 келіде Алтынбек Әліпқалиев) арасынан Алтынбек Әліпқалиев жүлделі ІІІ орынды иеленіп, қола медальды қоржынға салды. Гір спортынан аудан намысын қорғаған қос шәкірт (48 келіде Аңсаған Бақтыбаев, 63 келіде Қуаныш Қалдуков) пен бапкер Қуанғай Жанғуатұлы да жанкүйерлерін жерге қаратпады. Қуаныш Қалдуков жастар арасында, Қуанғай Жанғуатұлы (суретте) ересектер арасында ІІІ орыннан, ал, Аңсаған Бақтыбаев үздік төрттіктен көрінді. * * * Нұржан САРИЕВ, аудандық БЖСМ директорының оқу ісі жөніндегі орынбасары. Қыз өмірдің қызғалдағы Өткен бейсенбіде М-C.Бабажанов атындағы орта мектепте ұйымдастырылған «Қазіргі заманның қазақ қыздары» атты «дөңгелек үстел» басында ұстаздар мен 9, 10, 11 сынып қыздары бас қосып, заманауи қазақ аруының бейнесі қандай болу керектігі жайында әңгіме өрбітті. Алдымен шарада қатысушыларға тақырыпқа сай сұрақтар үлестіріп, олардың жауаптары талқыланды. Кейіннен «Свод» әдісі негізге алынып төрт жақты кесте сызылды. Онда қыздар ерте тұрмысқа шығудың тиімді не тиімсіз тұстары, мүмкіншілігі және кедергілері туралы жазып, әрі нақтылап түсіндірді. Көпшілігінің пікірі бір жерден көрініп, ерте тұрмыс құрған тиімсіз деген бағытты мақұлдады. Әйтсе де, кейбірі ерте тұрмыс құрған бойжеткен үй шаруа- сына тез икемделіп, әрі олардың демографияны көтеруге де мүмкіншілігі мол болады деген қызықты балаң пайымдауларымен бөлісті. Соңында жиналушылардың әрқайсысы «Ашық айтқанда» жаттығуын орындап, бүгінгі «дөңгелек үстел» барысында ұғынғандарын бір ауыз түйін сөзбен қорытындылады. Ал, мектеп директорының орынбасары Гүлімжан Жомартқызы осынау қыз балалар жиналысының мәнмаңызына тоқтала келе, оқушыларды алдағы күндердегі басқосуларда да дәл осындай белсенді болуға шақырды. Өйткені, қыз өмірдің қызғалдағы болғандықтан, олардың тәрбиесінде ұсақ-түйек мәселе орын алмауы тиіс. Г.БАДЕЛОВА.

2 Орда жұлдызы Газет 1930 жылдың 7 қыркүйегінен шығады Бөкей ордасы аудандық қоғамдық-саяси газеті 6 (6935) 3 ақпан 2015 жыл Апталық басылым Аудан әкімдігінде Қой жылы той жылы болғалы тұр Аудан әкімі Н.С.Рахымжанов пен оның орынбасарлары, аппарат қызметкерлері мен мекеме басшылары, мемлекеттік емес ұйымдар жетекшілері қатысымен оздырылған әкімдіктің кеңейтілген отырысы негізінен Қазақстан халқы Ассамблеясы жылы аясында Қазақ хандығының 550 жылдығын, аталмыш Ассамблея мен Конституциямыздың 20 жылдығын, Ұлы Жеңістің 70 жылдығын мерекелеуге дайындық және оны өткізу жайына арналды. Күн тәртібіндегі мәселе бойынша хабарлама жасаған аудан әкімінің орынбасары Лариса Қайырғалиева облыс әкімі тапсырмасына орай құрылған жоспармен егжей-тегжейлі таныстырып, әр бөлімге, әр ұжымға міндеттелген істі атап көрсетті. Хабарлама соңынан белгіленген шараларға алып-қосар ұсыныстың бар-жоғы сұралғанда, «Нұр Отан» партиясы аудандық филиалы төрағасының бірінші орынбасары Тілеген Арыстанбеков ауданымыздың Ұлы Отан соғысының тікелей шарпуын көрген екі ауданның бірі екенін, сондақтан бұл екі ауданға Ұлы Жеңістің 70 жылдығы қарсаңында ерекше статус беру жөнінде ардагерлеріміздің жоғары орындарға өтініш түсіргеніне тоқтала келіп, осы тақырыпта ғылыми-практикалық конференция ұйымдастырылса, «Жеңіс тарихы» сияқты деректі фильмдер жас ұрпаққа жиі көрсетілсе деген пікір білдірді. Отырыста «Қылмысты әкімшілік заңнамадағы өзгерістер туралы» аудандық ішкі істер бөлімі бастығының орынбасары, полиция майоры Ерлан Жоралиевтің, «Қысқы маусымның өту барысы және тосын жағдайлар кезіндегі шаралар» хақында аудан әкімінің орынбасары Рүстем Зұлқашевтың да хабарламалары тыңдалды. Ал, Сайқын ауылдық округі әкімі Бисенбек Насимоллин әлемдегі қазіргі геосаяси жағдайда Қазақ хандығының 550 жылдығын атап өтудің маңыздылығын, бұл мерекені өткізу әншейін той тойлау еместігін, астарына терең үңілу қажеттігін тілге тиек етіп, аудандағы шаралардың Сайқыннан бастау алатынын, ол жауапкершілікті әріптестерінің жақсы ұғынатынын, ауыл тұрғындарының да белсенділігіне үміт артатынын жасырмады. Әрі ауыл әкімі үйі отқа оранып, қыс ішінде баспанасыз қалған Бисенғалиевтер отбасына арнайы шот ашып, айлық алып отырған жандардың бір күндік табыстарын аудару жөнінде бастама көтерді. Жиналғандар бұл бастаманы ұжымдарына жеткізуге келісті. Қайырымдылықтан шет қалмайтын қазекең осы жорықта да тартына қоймас. Алқалы жиынды қорытындылаған Нұрлан Сағынтайұлы күллі еліміз қолдап, қуаттап жатқан осынау айтулы шаралардың ойдағыдай өтуіне бөкейліктердің де қызу атсалысарына нық сенімде екендігін жеткізді. Өз тілшімізден. Қарттарым алтын қазынам Келісіп пішкен тон келте болмайды Қаңтар айының 30-ы күні аудандық ардагерлер кеңесінің кезекті отырысы өтті. Аудан басшысы Нұрлан Рахымжанов бастаған атқамінерлер мен ақсақалдар қатысқан бұл жиында тұрғындарды толғандырып жүрген мәселелер төңірегінде салиқалы әңгіме өрбіді. Атап айтар болсақ, бөкейордалықтардың басым бөлігі «көгілдір отын» рахатын көріп келе жатқанымен, бірқатар ауылдық округтерде бұл мүмкіндікке қол жеткізу жағы кезек күттірмес мәселеге айналуда. Ал, «Ақбұлақ» бағдарламасы арқылы елді мекендерге ауыз су тарттыру жайы да күн тәртібінен түспек емес. Басқосуда күні бүгін жобалық-сметалық құжаттары дайын тұрған ауылішілік жол салу хақында да айтылды. Өз кезегінде Нұрлан Рахымжанов алда атқарылар негізгі жұмыстарды қысқаша баяндап өтсе, ардагерлер кеңесінің төрағасы Серік Таңатов та ой-пікірін ортаға салды. Иран Дәуленов жолды қатқыл табандыға айналдыру жайын көтерсе, Әбухан Исалиев шекарадан өтуді жеңілдету, Ресейге пойыз арқылы қатынау мәселесін қайыра қозғады. «Нұр Отан» партиясы аудандық филиалы төрағасының бірінші орынбасары Тілеген Арыстанбеков пен зейнеткер Чарльз Қойшыбаевтар Ұлы Отан соғысы кезінде жау ұшақтарының бомбалауына ұшырап, Сталинград майданына адам күшімен қатар азық-түлікпен де елеулі түрде жәрдем көрсеткен ауданымызға ерекше статус беру, мектеп оқушылары үшін жаңа жатақхана салу, т.б. мәселелер бағытында ой өрбітті. Иә, қариясы бардың қазынасы бар. Әкімі бастап, ел-жұрты қостаған істің қай кезде де нәтижелі болары және айқын. Г.ҚАДЫРОВА. Мүлікті заңдастыру мерзімі шектеулі мүмкіндікті жіберіп алма, жамағат! Өткен жылдың 1 қыркүйегінен бастап елімізде мүлікті жария етудің кезекті акциясы басталды. «Қазақстан Республикасының азаматтарына, оралмандарға және Қазақстан Республикасында тұруға ықтиярхаты бар тұлғаларға олардың мүлікті жария етуіне байланысты рақымшылық жасау туралы» 2014 жылғы 30 маусымдағы Қазақстан Республикасының заңы негізіндегі бұл акция ағымдағы жылдың 31 желтоқсанына дейін жүреді. Жария етуге ақша, бағалы қағаздар, заңды тұлғаның жарғылық капиталына қатысу үлесі, тиесілі емес тұлғаға рәсімделген құрылыс нысандары, тиесілі жария ету субъектілерінің меншік құқығына кіретін, олар орналасқан жер учаскелерінің мақсатты пайдалануына және құрылыс нормалары мен қағидаларына сәйкес келетін құрылыстар және Қазақстан Республикасынан тыс жерде орналасқан жылжымайтын мүлік жатады. Мысалы, ғимаратты жария ету үшін ол құрылыс нормалары мен қағидаларына сай болуы керек. Сонымен бірге, субъектінің жер учаскесі негізгі мақсатына сәйкес келуі тиіс, яғни, жер беру жөніндегі ауылдық округ әкімінің шешімі бойынша беріл- Сәрсенбі, ген жер актісі болуы қажет. Мүлікті жария ету үшін аудандық комиссияға 2 дана өтініш, жеке куәліктің көшірмесі, сарапшының қорытындысы, жер актісі немесе ғимараттың техникалық паспорты ұсынылуы шарт. Ғимараттарға сараптама қорытындысын арнайы аттестатталған сарапшы мамандар ақылы негізде береді. Жалпы, жариялауға жатқызылған мүліктерді тиісті органдарда рәсімдеу де ақылы негізде жүргізіледі. Енді жария етуге тыйым салынған мүліктер жайында аз-кем айта кетелік. Сыбайлас жемқорлықпен, басқа да қылмыстық жолмен келген мүлік, несие ретінде алынған ақша, сот тәртібімен құқық мәселесі анықталып жатқан даулы мүлік, еліміздің заңдары бойынша құқық беруге болмайтын мүлік, мемлекет пайдасына өндірілуге жататын мүлік, яғни, иесі жоқ мүлік, Бейсенбі, Жұма, мемлекеттік бағдарламалар арқылы және жария ету басталғаннан кейінгі мерзімде алынған мүлік жариялауға жатпайды. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 29 тамыздағы 959 қаулысымен бекітілген мүлікті жария етуді өткізу жөніндегі комиссияны құру қағидалары негізінде Бөкей ордасы ауданы әкімдігі және аудандық кіріс басқармасы жанынан мүлікті жария ету жөніндегі комиссиялар құрылып, өз жұмысына кірісіп кетті. Айта кетелік, жария етуге байланысты ақпараттар аудан әкімдігінің сайтына орналастырылған. Келушілерге ыңғайлы болу үшін аудандық әкімдік ғимаратының бірінші қабатындағы аудандық экономика және қаржы бөлімінен бір бөлме бөлінді. Жария етуге байланысты қандай құжаттар қажеттігі туралы Сенбі, Жексенбі, ақпараттар көрнекі жерге ілінген. Тұрғындарды қабылдау сағат 9.00-ден ге дейін жүргізіледі. Жалпы, Заң қабылданған бес айдың ішінде облыс бойынша жылжымайтын мүлікті жария етуге 115 өтініш түссе, соның екеуі ғана Бөкей ордасы ауданы әкімдігі жанындағы мүлікті жария ету жөніндегі комиссия еншісінде. Заң талаптарына сәйкес олардың біреуі құжаттарын толықтыруға кері қайтарылса, екіншісіне мүлікті жария етуден бас тартылды. Көп жағдайларда тұрғындар мүлікті жария етудің мәнісі жайында түсінік алып кетуге келеді. Бұл, әрине, аз. Сондықтан, оны халық арасында жан-жақты насихаттау маңызды. Ол үшін көше бойында билбордтар орналастыру, баспасөз беттерінде материалдар жариялау, бейнетүсірілім жасау, жүгіртпе жолдарды пайдаланып, халық көп жиналатын жерлерге ақпарат тарату жұмыстарын өрістету лазым. Қысқасы, бұл акция қолданыстағы заңдылықтарға сай рәсімделмеген мүлікті заңдастыруға жол ашып отыр. Тек оның мерзімі шектеулі. Мүлікті жария ету бойынша (Нүркен Топасов) немесе (Асылбек Ерешев) телефондары арқылы да ақпарат алуға болады. А.ЕРЕШЕВ, аудан әкімі аппаратының бас маманы, мүлікті жария етуді өткізу жөніндегі аудандық комиссияның хатшысы. Дүйсенбі, Сейсенбі,

3 2 Орда ЖҰЛДЫЗЫ 3 ақпан 2015 жыл Әкім бол, халқыңа жақын бол! Өткен аптада аудан, ауыл әкімдерінің ел-жұрт алдындағы есептік жиындары Мұратсай, Орда ауылдық округтерінде жалғасып, былтырғы жылдың еншісіне тиер қол жеткен табыстарымыз бен алда тұрған асқаралы міндеттер төңірегінде келелі әңгіме қозғалып, ауыл тұрғындары да өздерін толғандырып жүрген жайларды ортаға салды. Ел тізгінін ұстаған азаматтар бұл басқосудың негізгі мақсаты да елдік мәселелердің түйінін тарқатуды көп болып ақылдасып, сол бағытта күш біріктіре еңбек ету екендігін алға тартты. Сонымен, әкімдер есеп берді, ел не деді? Жиын мінбесінен сөз алған үлкен-кішінің қай-қайсысы да, жылқы жылғы жетістіктерімізді күнілгері жергілікті басылымда жарияланған аудан басшысының баяндамасынан оқып танысқандарын, ел игілігі үшін біраз шаруаның басы қайырылғанын жоққа шығармайтындықтарын, заман жаңарып, тұрмыс жақсарған сайын сұраныстың да соған сай өрбейтіндігін тілге тиек етті. Өз кезегінде Нұрлан Сағынтайұлы да ауданымыздың әлеуметтік-экономикалық даму жоспарының басым бағыттары ауыл шаруашылығын дамыту, соның ішінде, асыл тұқымды мал өсіру, білім беру, мәдениет, денсаулық сақтау нысандарының бірқалыпты жұмыс істеуі мен олардың материалдық базасын нығайту, кәсіпкерлікті қолдау, елді мекендерді табиғи газбен және таза ауыз сумен қамту екеніне тоқталып, ауданда жаңадан тұрғын үй салу ісі де жалғасын табатындығын айтты. Сондай-ақ, жас мамандарды ауылда тұрақтандыру үшін оларды мемлекеттік бағдарламалар негізінде тұрғын үймен қамту, алғашқы кезекте көтермеақы төлеу, жастар тәжірибесі қызметін жетілдіру, баспана салушыларға жағдай жасау, тағы басқа жайлар қозғалды. Айта кетелік, бұл екі округте де есепті мерзім ішіндегі жұмыстарды оң бағалап, әсіресе, «Әкім бол, халқыңа жақын бол!» қағидасынан ауытқымай, жоғары адамгершілік қасиетімен танылып жүрген аудан әкіміне ризашылықтарын ашық жеткізген көнекөздер кейбір түйткілді мәселелерді де жасырып қалмады. Мәселен, мұратсайлықтардың аузынан «үп» еткен жел тұрса, жарықтың өшіп қалатындығын, мұндағы үлкен бөгеттің де тозығы жеткендігін, ауыз судың қиындық туғызып отырғандығын, ауылдағы бар-жоғы екі телеарнаның («Хабар», «Қазақстан») дұрыс көрсетпейтіндігін, Мұратсай су қоймасының жыл санап ластанып, тартылып бара жатқандығын естісек, ауылдағы дәрігерлік амбулатория мен пошта қызметіне қатысты да ой-пікірлер ортаға салынды. Біз көптің көкейіндегі сауалдарды естіп-білуге, олардың кейбірінің шұғыл шешімін табуына қызмет етуге тиісті адамдармыз. Әлгінде орта мектеп пен «жедел жәрдем» автокөліктерінің дұрыс жүрмейтіндігі де айтылды. Бұл екі саланың басшылары бүгін орталарыңызда отыр. Қазір бәріміздің көзімізше олар өз жауаптарын береді,-деп сөзін жалғаған Нұрлан Сағынтайұлы пошта қызметіне қатысты сынды жоққа шығармады. Керек десеңіз, жуырда елді мекендерді аралаған кезде Әжен мен Тайғара ауылдарына он бесінші қаңтарға дейін газет-журнал Ел алдындағы есеп өткенді елеп-екшеу үшін қажет бармағандығына өзінің куә екендігін жеткізді. Бұдан кейін, яғни, түс ауа есептік жиын Орда ауылдық округінде жалғасып, мұнда да алдымен қос әкімнің баяндамалары тыңдалды. Бұл қасиетті мекеннің өзгелерден бір ерекшелігі жиынға қатысушылар қарасының көптігі болса, аудандық деңгейдегі мекеме басшыларының да біразын осы жерден ұшыраттық. Мұның бәрі үлкен ауылдың проблемасы да үлкен болады дегенге сайыса керек. Әйтсе де, жастығына қарамастан ауыл әкімі Мейрамбек Аққалиевтің ел басқару тәсілі, айтар ойын шілдің қиындай шашыратпай, нақты дерек пен дәйекке құруы көңілге қонымды шықты. Жиын мінбесінен сөз алған жерлестері де, анабір кездердегідей, жалқының мұңы мен жоғын жоқтамай, жалпақ жұрттың «жырын» айтты. Назар аудар: сот залында бейнекамера Қазіргі таңда техникалық құралдардың көмегімен сот мәжілістерін дыбыс пен бейне жазбаға жазу қолға алынған. Яғни, бұл сот жүйесінің ашықтығы мен жариялылығы қағидасы тек сөз жүзінде ғана емес, шынайы түрде іске асырылып жатқандығының айқын дәлелі. Сот отырысының дыбыс, бейне жазбаға жазылуы сот процесінің әділдігін күшейту, сот отырысына қатысушылардың процестік нормаларды заңды түрде ұстануы, соттардың жұмысын ыңғайландыру, бюджеттік қорды үнемдеу және сот отыры- тигізіп отырған зардабы аз еместігін, жаз жайлауға шығу деген мәселе мүлде ұмытыла бастағандығын қынжыла баяндап, халық сайлаған депутаттар белсенділігінің төмендігіне де көпшілік назарын аударды. Ол елдің ынтымақ-бірлігін сақтай отырып, өзара тәртіп пен талапты күшейту қажеттігін де ескертті. Жоғарыда келтіргеніміздей, үлкен ауылдың проблемасы да көптеу болуы заңдылық. Осы күні жиын мінбесінен Жәңгір хан атындағы орта мектеп төбесінен тамшы кететіндігін, кейбір ауыл тұрғындарының көшеде автокөлікпен «жарыс ұйым дастыратындығын», түз тағысы ит-құстың күн санап көбейіп бара жатқандығын, биылғы жылы шегір ткенің де қаупі мол екендігін естіп-білдік. Мұның бәрі құзырлы меке мелердің құлағына жетіп, тиісінше шаралар белгіленер деген ниеттеміз. Иә, сөз басында аудан басшысы ел ертеңі жастарымызға қамқорлық жайлы да ой толғағанын келтіріп едік қой. Соның бір дәлеліндей, ордалық Азамат Елекенов жас маман ретінде өзіне барлық жағдай туғызылғандығын, қазіргі күні баспаналы да болғандығын алға тартып, аудан әкіміне осындай қолдаукөмектері үшін өзінің ризашылық сезімін білдірді. Әрі туған жердің туын биік ұстау жолында жан аямай қызмет атқаратындығына сендірді. Осылайша, жылқы жылының жүгін көтерген есептік жиындар да мәресіне жетті. Енді соның бәрін ой елегі мен сезім сүзгісінен өткізіп, аудан әкімі Н.С.Рахымжанов облыс әкімдігінің алдында өз есебін бермек. Тоқсан ауыз сөзге тобықтай түйін де содан кейін жасалмақ. Тек қашан да бөкейліктердің мерейі үстем, мәртебесі биік болсын деп тілейік. Б.МАХУТҰЛЫ. Заман және заң Халықтың игілігі мен қарапайым жандарға жағдай туғызу үшін еліміздің сот жүйесіне жаңа бағдарлама батыл енгізіліп, оның ашықтығы мен жариялылығы азаматтардың сот төрелігіне деген сенімін арттыруда. Елбасының Судьялар одағының V съезінде берген тапсырмасы сот жүйесін реформалаудың өзегіне айналды. Менің өзім екі әкімнің де үлкенді сыйлау, сөз тыңдау сияқты адами қасиеттерін жоғары бағалаймын. Тек, айналайындар, «жаптым жала, жақтым күйе» дейтіндерден сақ болыңдар,-деп ойын сабақтаған ауданымыздың «Құрметті азаматы», аузы дуалы қария Есентай аға Нұрлыбаев тірлігіміздегі кейбір түйткілдерді де түйреп өтті. Әсіресе, көргені мен түйгені мол азаматты елді мекендерді құм басып, шұрайлы өңірлердің шырайы кетіп бара жатқандығы, ауылішілік тазалық мәселелері (көшеге күлқоқыс төгу) және дан топ құрып жүретін қаңғыбас иттер жәйі қатты алаңдататынын аңғардық. Ел-жұртына сыйлы аға сөзін Орда ауылдық Мәдениет үйінің директоры Бақытнұр Сұңғатов та қуаттап, соңғы жылдары қар мен жаңбыр суының аздығынан жер бедері азып бара жатқандығын, бұған мал тұяғының да сы хаттамасының сапасын қамтамасыз ету болып табылады. Оған қоса дыбыс және бейнетіркеу шеңберінде сот залдарын бейнеконференция жүйесімен жабдықтау арқылы сот әділдігін қашықтықтан жүзеге асыру мүмкіндігі молаю да. Осы жобаның іске асуы қылмыстық атқару жүйесін сотталушыны алып жүру жүктемесінен босатуға және айыпталушының бейнеконференция арқылы ұсталған жерінде айғақ беруіне мүмкіндік туғызады. Заманауи технологияларды сот жүйесінде қолданылуы тұрғындар үшін оның ашық әрі қолжетімді болуына ықпал етеді. Біздің аудандық сот ғимараты залына да дыбыс және бейне тіркеу құрылғылары орнатылып, жыл басынан бері түскен әкімшілік, азаматтық және қылмыстық істер сол арқылы қаралуда. А.АМАНОВ, аудандық соттың бас маманы, сот отырысының хатшысы. Құлағыңыз түрік жүрсін! 2015 жылдың 4 ақпаны күні сағат 10.00ден ге дейін «Нұр Отан» партиясы аудандық филиалының ғимаратында мүлікті жариялау мәселелері жөнінде «Ашық есік» күні өтеді. Келушілерге аудан әкімдігінің жанындағы мүлікті жария ету жөніндегі комиссия төрағасы мен мүшелері, әділет бөлімі қызметкері, заң кеңесшілері түсінік береді. Аудан әкімдігі. *** Үстіміздегі жылдың 6 ақпанында сағат 10:00-де республикамыз бойынша Ассамблея жылының салтанатты ашылуы болады. Аталмыш шараға орай аудандық Мәдениет үйінде және барлық ауылдық округтерде Ассамблея туын көтеру рәсімі оздырылады. Әрі осы күні флешмоб пен мерекелік концерт те ұйымдастырылады. Аудандық ішкі саясат бөлімі.

4 3 ақпан 2015 жыл Орда ЖҰЛДЫЗЫ 3 Мектепте аты қалған ардақтылар «Өз жерінің, өз елінің тарихын, атақты азаматтарын құрметтей білу деген халық сана-сезімінің өсуіне себеп болмақ» деп қолтаңба қалдырыпты Елбасымыз Н.Назарбаев Бөкей Ордасы тарихи мұражайының пікір білдіру кітабына. Майдангердің мәнді өмірі Тұңғыштар отаны атанған қасиетті мекенімізде танымал тұлғалардың көптеп шығуының бір ұшы өлке тарихы, атақты адамдары туралы әңгімелерді жас ұрпақ құлағына ерте құйып, соларды үлгі ете сөйлеуде жатқандай. Осы жақсы дәстүрді жалғастыруға М.Мәметова атындағы орта мектепте де ерекше көңіл бөлінуде. Ол іс ТМД елдерінде «Ардагерлер жылы» деп жарияланған биыл Ұлы Жеңістің 70 жылдығы қарсаңында тың қарқын алуда. Ұлы Отан соғысы майданында от кешкен, тылда еңбек еткен ардагерлер қатары уақыт өте азаятыны табиғи құбылыс. Бірақ, ешкім де, ешнәрсе де ұмытылмайды. Өйткені, хатталып, қағазға түсірілген нәрсені кейінгілер әркез оқып, еске алады. Мысалы, біздің мектеп кітапханасында әр жылдарда оқушылардың майдангерлермен кездесуі, ардагерлердің естеліктері сақталған. Ұлы Жеңістің 40 жылдығында шәкірттер соғысқа қатысқан Майдөк Абдолов, Сисен Кенжеғалиев, Ғұмар Абдолов, Қадер Ғайсин, 50 жылдықта Мұхтар Сәрсенғалиев, Құрман Төлешев, Иманғазы Ғабдоллин, Қажен Еляев, 55 жылдықта Зейнұр Хасенов, Мәну Хайыров, Жұмабай Қадыров, Қажен Еляев, тағы басқа аталарды қонақ жасап, құрмет көрсетіпті. Мектебіміз есімін иеленген шығыстың қос шынарының бірі, батыр жерлесіміз Мәншүк Мәметованың туғанына 80 жыл (2002 ж.), 90 жыл (2012 ж.) толуына арналған шаралар да ұжымның әлі күнге есінде. Жеңістің 60 жылдығына орай облыста оздырылған мәнерлеп оқу сайысында мектебіміздің 7-сынып оқушысы Жанна Құсайынованың бірінші орынды қанжығасына байлағаны, «Отан үшін от кешкендер», «Ауданымыз соғыс жылдарында» атты стенділерге кездесу кештеріне майдангер Ғазез Нұрғалиев пен тыл ардагері Александра Сусинаның келгені жазылыпты. 65 жылдықта олардың орнын майдангер Камал Нарболов пен тыл ардагерлері Нұрбақыт Менеева мен Меруерт Темірешева басқан. Сталинград майданының 70 жылдығына (2012) арналған шараларға тыл еңбеккерлері Александра Сусина мен Зайран Дощанова шақырылыпты. Сталинград қаласын қорғаушылардың бірі, майдан жорығын 1945 жылы Варшава қаласында аяқтаған Рахметолла ата Ибрашевтің әңгімесінің желісімен «Орда жұлдызы» газетінде (23 қараша, 1982 ж.) «Оқ тескен кеуде» атты мақала жарияланған. Мектеп кітапханасындағы «Орда ауданы соғыс жылдарында» атты тақырыптық папкалардың бірінде Майдөк ата Абдоловтың мынадай бір әңгімесі бар: «22 қаңтар күні фашистердің қоршауда қалған аэродромына шабуыл жасауға әзірленіп, бұйрық күтіп жатқанбыз. Кенет алдыңғы жақтан пар аттың орнына бір ат, бір түйе жегілген шана шыға келді. Шана брезентпен жабулы. Адамдар көрінбейді. Қарап тұрмыз. Артынан тағы иесіз көлік шықты. Жерлесім Мұхтар Әжіғұлов екеуміз шанада делбешенің бар екенін аңғарып қалдық та, атты атып жіберіп, шанаға бас салдық. Сөйтсек, онда елеусіз түрде өз әскерлеріне өтіп кетуді ойлаған немістің 8 офицері отыр екен. Бәрін де қарусыздандырып, штабқа әкеліп тапсырдық. Сол сәтте атақты қолбасшылар Г.К.Жуков пен К.К.Рокосовский мінген автомашина келе қалды. Олар көліктерінен түсіп, хал-жағдайларымызды сұрап, М.Әжіғұлов, И.Чуригин үшеуімізбен он минуттай тілдесті. Бұл біздің рухымызды көтеріп, жігерімізге жігер қосты». Ерлік ұрпаққа ұран, елге мұра. Аға ұрпақ ісі кейінгі жастарға үлгі-өнеге. Сондықтан да біз қалыптасқан дәстүр бойынша ардагерлермен кездесу кештерін, стендтер, бүктемелер шығарып, тақырыптық папкалар жасақтау ісін жалғастыра бермекпіз. Қазірдің өзінде Кеңес Одағының Батыры атағын иемденген жерлестеріміз М.Мәметова, Т.Масин, А.Кұсайынов туралы папкалар тың мәліметтермен толықтырылып, ауызша журналдар дайындалып, М.Мәметова, Ә.Молдағұлова, Х.Доспанова хақында «Қаһарман қыздар» атты тақырыптық кештер, тәрбие сағаттар, ертеңгіліктер өтуде. Ал, халқымыздың даңқты ұлы Бауыржан Момышұлы жөнінде оқырмандар конференциясы әзірленуде. Ұмытылмас Ұлы Жеңістің 70 жылдық торқалы тойы қарсаңында ерлікті, елдікті насихаттау ісі күн санап күш ала түспек. Жанаргүл ҒАББАСОВА, М.Мәметова атындағы орта мектептің кітапханашысы. (Сурет мектеп кітапханасы қорынан алынды-автор). Алдымызда Ұлы Жеңістің 70 жылдығы келе жатыр. Егер тарихқа сәл шегініс жасар болсақ, сол сұрапыл соғыстың зардабы елді есеңгіретіп тастағаны анық. Бірінің асыл жары, бірінің жалғыз ұлы Отан қорғауға аттанды. Бисен ауылының өзінен майданға аттанғандардың қатары аз болмаған. Сол жауынгерлердің саусақпен санарлығы ғана елге аман-есен оралыпты. Бірі ерлікпен қаза тапты, бірі із-түссіз жоғалған. Елдің мерейін асырып, Жеңіспен оралған майдангерлердің есімі ұрпақтардың мәңгі есінде. Мен бүгін сондай қырғын соғыстан аман келіп, ел еңсесін көтеруге атсалысқан есімі ел аузында жүрген 100-ші атқыштар бригадасында Кеңес Одағының Батыры, жерлесіміз Мәншүк Мәметовамен бірге болған соғыс ардагері Болат Қуанышқалиев пен оның ұрпағы жайлы айтқым келеді. Б.Қуанышқалиев 1922 жылы 15 мамырда Жәнібек ауданының Ақоба ауылында шаруа отбасында дүниеге келген. Әке-шешеден 2 ұл, 3 қыз тараған. Ерте жетімдік көрген ол 16 жасынан Орал қаласында механикалық заводта жұмыс істейді жылы соғыс басталғанда жұмыстас 5 жігіт өздері сұранып, соғысқа аттанады. 100-ші атқыштар бригадасына алынып, зеңбіректер батареясында болған жылы елге оралып, кіші апасы Майғаным тұратын 88-ші түйе зауыты орталығына (Әжен ауылына) келеді. Үлкен апасы Күнғаным Көктерек ауылындағы Сариев Күншығарға тұрмысқа шығыпты. Зауытта істеп шыңдалған қолы шебер Болат ата темірден тұрмысқа қажетті түрлі бұйымдар жасап, оларды Орда ауылына апарып сатып, ұсталығымен көзге түседі. Слесарь болып та жұмыс жасайды жылы ноғай Майтақов Нұрмағамбеттің қызы Мәликеге үйленеді. Орда механизация мектебінен курс бітіріп, 1951 жылы жаңадан құрылып жатқан Бисен МТС-не орналасады. Болат, Хисмет, Әдиет аталар және Тәнзила әже МТС-қа алғашқы келген төрт «ДТ-54» тракторын айдапты. Бөкең Мәлике әже екеуі 6 ұл, 1 қыз тәрбиелеп өсірсе, олар да бүгінде бірі ата, бірі әже болып отыр. Тұңғыштары Сапиолла ерте өмірден өтсе, Сәниолла, Сансызбай, Нұрымбек Бисенде, Нұргүл Оралда, Кенжебек Алматыда тұрады. Бәрі де әкелерінің есімін, ерлігін мақтанышпен айтып жүреді. Өздері де әке атына кір келтірмеуге тырысады. Мысалы, Подстепной кәсіптік училищесінен кіші мал дәрігері мамандығын алып шыққан Саниолла аға осы салада ұзақ жыл табан аудармастан қызмет етіп, былтыр зейнеткерлікке шықты. Ол аудандық мәслихаттың депутаты. Үлкенге сыйлы, кішіге қамқор, жаны жайсаң жан. Жолдасы Мәрия апа екеуі 3 қыз, 1 ұл дүниеге әкеліп, тәрбиелеп өсірді. Ізбасары Жасұлан келіні Алмагүл балдай тәтті Шахназ, Илман атты немере сүйгізіп, ата-әже атандырып отыр. Бүгінгі шалтты тұрмысымыз үшін аға ұрпаққа, басқыншылардан елімізді қорғап қалған әкем секілді майдангерлерге борыштармыз. Кейінгі толқын олардың рухына тағзым ете отырып, еңбек пен ерлік эстафетасын лайықты жалғастыруға тиіс,-дейді Саниолла Болатұлы. Екатерина ЖОЛДЫҒАЛИҚЫЗЫ. Бисен ауылы. Ауыл спорты 6 алтын, 5 күміс, 3 қола... Ұлы Жеңістің 70 жылдық мерекесіне орай Қазталовка ауданында ауыр атлетикадан жасөспірімдер арасында аудандық ашық біріншілік өткізілді. Оған қатысқан Хан Ордасы ауылының тұрғындары 6 алтын, 5 күміс, 3 қола медальға ие болды. Спорт десе делебесі қозып тұратын ордалықтардың аталмыш біріншілікте бақ сынауына бапкер Рахим Қожағалиев пен Қуаныш Сисемәлиев қаржылай демеушілік жасапты. Штанганы жатып көтеруден 60 кг салмақта орта мектептің 10 сынып оқушысы Бекжан Шынтеміров пен 11 сынып оқушысы Дәурен Елтаев І орынды жеңіп алса, 74 кг салмақта Әділбек Темірәлиев, 77 кг салмақта Айхан Ерболатов ІІІ орынға шықты. 77 кг салмақта қайта сынға түскен Әділбек Темірәлиев пен 135 келілік зілтемірді бағындырған дене шынықтыру пәнінің мұғалімі Рахим Қожағалиев ІІ орынды жеңіп алып, күміс жүлдегерлері атанды. 80 кг салмақта Заманбек Темақашев қола жүлдеге ие болды. Бұл біріншілікте қыздардың да асығы алшысынан түсті. 55 келі салмақта 9 сынып оқушысы Жансая Садырова мен 60 келі бойынша 10 сынып оқушысы Асылзада Есқайратова ІІ орынды еншілеп, 55 келі салмақ дәрежесінде 10 сынып оқушысы Назымгүл Жорашева мен 70 келі салмақта 11 сынып оқушысы Зарина Шынболатова жеңіс тұғырына көтерілді. Зілтемірді көтеруден 50 келі салмақ бойынша 11 сынып оқушысы Дәурен Елтаев І, 11 сынып оқушысы Әділбек Темірәлиев ІІ орынды жеңіп алса, 95 келі салмақта күш сынаған Рахим Қожағалиев І орынды иеленіп, алтыннан алқа тақты. Жеңімпаздар марапатталды. ӨЗ ТІЛШІМІЗДЕН.

5 4 Орда ЖҰЛДЫЗЫ 3 ақпан 2015 жыл Бұл атаулы мереке Мұхаммед (с.ғ.с) Пайғамбардың есімімен, дәлірек айтсақ, оның туған күнімен байланысты екені барша мұсылман қауымға белгілі. Мұсылман елдерінде аталмыш мейрам бағзы замандардан бері тойланып жүрсе, біздің елімізде де оны атап өту жылдан жылға кең қанат жайып келеді. Аудан имамы Назымбек Иманғалиевтің хабарламасымен алдын ала құлақтанған халайық 29 қаңтар күні аудандық Мәдениет үйіне қарай ағылып, белгіленген уақытта (ертеңгі сағат 10-да) ішке енді. Сахна төріне «Мәуліт айы мүбәрак болсын!» деген жазуы бар баннер ілінген. Жүргізушінің «Барлық мұсылман қауымы адамзаттың абзалы болған Пайғамбарымыз Мұхаммедтің туған айы Мәуліт мерекесіне қош келдіңіздер!» деген сөзінен кейін аталмыш шара өз арнасына түсіп жүре берді. Мәулітке қатысты кеш құран сүрелерін оқудан басталды (оқыған Сабырғалиев Әділбек Бұрханұлы). Жиналғандарды Мәуліт мерекесі мен құттықтау үшін сөз аудан әкімі Нұрлан Рахымжановқа берілді. Қазір мұсылман елдерінің барлығында Мәуліт мерекесі атап өтілуде. Бұл Пайғамбарымызға деген сүйіспеншілігімізді, құрметімізді білдіреді. Халқымыз қашан да Алланы танып, Мұхаммед Пайғамбарымыздың өмірін өнеге тұтқан, исламның асыл қасиеттері мен құндылықтарын қабыстыра, үйлестіре білген ел. Сондықтан мұсылмандарға басты идеал болуы тиіс Пайғамбардың өнегелі өмірі мен өлмес өсиетін ұрпаққа насихаттау баршаға ортақ игі іс. Бұл дінімізді насихаттаудың, жас ұрпақты имандылыққа, жақсы мінез-құлыққа шақырудың орайлы бір сәті,- дей келіп, Нұрлан Сағынтайұлы Аллаға шүкір, бүгінгі таңда ауданымызда діни ахуал тұрақты екенін, Құдайға құлшылық ететін жамағатқа аудан орталығы мен Бисен ауылында екі мешіт пен Саралжын ауылында намазхана қызмет жасайтынын, осы жылы Хан Ордасы ауылында құрылысы біте келген мешітті іске қосу ойда барын, ауданның білім беру ұяларында факультативтік сабақ ретінде дінтану пәні оқытылып келе жатқанын жеткізді. Сондайақ, оқушылар және жастармен аудан имамы, аудандық білім беру бөлімінің әдіскерлері, прокуратура қызметкерлері, аудандық ішкі істер бөлімінің жауапты адамдары, ішкі саясат бөлімінің мамандары, үкіметтік емес ұйым өкілдерінің қатысуымен «дөңгелек үстелдер», кездесулер, басқа да іс-шаралар жиі өткізілетінін, мұның бәрі «Орда жұлдызы» газетінің бетінен көрініс тауып келе жатқанын тілге тиек етті. Әрі әкім Мәуліт мерекесі құрметіне мешітке кілем сыйлады. Өз кезегінде бас имам Н.Иманғалиев мешітке тікелей де, жанамалы түрде де көмек көрсетіп, қолұшын бергені үшін, имандылық жолын қолдап, насихаттағаны үшін бір топ адамға (ішінде аудан әкімі, басқа да лауазым иелері, мекеме басшылары, кәсіпкерлер, аудандық демалыс орталығы мен «Қазпошта» «Тындырған игі істеріңді Құдай сауапқа жазсын» дәстүрді, ата-ананы сыйлауға негізделген. Ендеше, бүгінгі ұрпақтың да әлемдегі ең ізгі діні ислам дінін қадірлей отырып, ата-дәстүрді ардақтаған абзал», - деген сөздері дәлел. Мәуліт мерекесінің мақсаты Пайғамбардың туған күнін атап өтумен қатар, жүрегінде иманы бар жамағатқа, жас ұрпаққа оның өмір жолын, игі істерін үйрету, тәлімін бойына сіңіру. Аудандық демалыс орталығының өнерпаздары шараға қатысушылардың назарына «Бақыт деген не?» атты сахналық қойылымды ұсынды. Қойылымда Мұратсай ауылдық Мәдениет үйінің директоры Сымбат Қапезова басына қонған бақытты теуіп, бағасын білмеген кесір келіннің тұрлаусыз мінез-құлқын шынайы сомдады. Басқа рөлдегілер де өз кейіпкерлерінің бейнесін, жандүниесін аша біл- ұжымдары, барлығы 16 адамға) өз атынан «Алғыс хат» табыс етті. Жиында баяндама жасаған аудандық мешіттің бас имамы «мәуліт» сөзіне де түсінік беріп, Мұхаммед Пайғамбардың дүниеге ді. Қойылым көрермен көңілінен шықты. Мұратхан Насимоллин Серік Қалиевтің «Бір Алла өзіңді ойладым» монологын оқып берсе, Милат Насыров пен Құрмет Мусин «Аллаға шүкір» әнін төгілте орындады. Біз жүргізуші, аудандық демалыс орталығының директоры Жоламан Сейсенғалиевтің: «Осынау өткізілген іс-шарадан әркім өзіне дұрыс ой түйеді деп сенеміз. Айтылған уағыздар, шырқалған әндер мен сахналық қойылымның да басты мақсаты осы» деген сөзіне толық қосыламыз. Мәуліт мерекесі «Думан» мейрамханасында ауданымызда қайырымдылық ісімен көзге түсіп жүрген ерлі-зайыпты белгілі кәсіпкерлер Елтай Қонақбаев пен Бибігүл Жұмағұловалардың демеу шілігімен жайылған дастарханда жалғасын тапты. Мұнда да аудан басшысы өзінің жылы сөздерін айтып, бас имам дұға оқыды. Осында сөйлеген Чарльз Қойшыбаев, Бақыт Бекеева, Тұрақбай Шәкенов, Медет Сикеновтер де өз ойларымен бөлісті. Жиналған жамағат ұйымдастырушылардың атына «Тындырған игі істеріңді Құдай сауапқа жазсын» деп, рахметтерін жаудырып, ризалықпен тарасты. А.ХАМЗИН. келу тарихын, оның өнегелі өмірін, өсиеттері мен рухани қағидаттарын айта келіп: «Әлемнің 100 ұлы атақты адамы енген кітапта Мұхаммед Пайғамбардың есімі бірінші тұруы тектен тек емес, бұл Аллаһ елшісінің шын мәнінде ұлылардың ұлысы екенін мойындау», - деді. Дін насихат құралы. Ол адам өмірінің моральдық кодексі. Рас, оның тыйым салу, рұқсат ету тәрізді шарттары көп. Сайып келгенде, олардың түпкі мәні, мақсаты жақсыдан үйреніп, жаманнан жирену. Бізге асыл дініміз тәуелсіздік таңымен бірге келді. Оған дейін ол тұсаулы болды, тізгінделді. Тәуелсіздік алғаннан бері атқарушы билік тарапынан да дінге көзқарас өзгерді. Бұған ұлтымыздың Көшбасшысы Н.Назарбаевтың: «Біз мұсылманбыз, оның ішінде Әбу Ханифа мазһабын ұстанатын сүннеттерміз. Бабаларымыз ұстанған бұл жол ұлттық салт- Мақсат бірлікті насихаттау 1995 жылы 1 наурызда Елбасы Н.Ә.Назарбаев Қазақстан халқы Ассамблеясын құру туралы Жарлыққа қол қойып, барша ұлт пен ұлыстың мәдени орталықтары мен бірлестіктерін бір шаңырақтың астына жинады. Өзінің тікелей бастамасымен шақырылған Қазақстан халқы Ассамблеясының бірінші сессиясында: «Мен елімнің Президенті ретінде қоғамдық тұрақтылықты және ұлтаралық келісімді қамтамасыз етуді өзімнің басты міндетім санаймын. Кең байтақ жерімізде татулық пен тыныштық болғанын тілеймін. Мұның, ең алдымен, миллиондаған қазақстандық отбасына керек екенін еске аламын. Мен қайғыдан шашы ағарған аналардың балаларын жоқтамағанын, сәбилердің мүгедек болмауын, қарт адамдардың күйреген үйлерінің алдында қасірет шегіп жыламағанын қалаймын»,деген Н.Назарбаев сөздері әрбір қазақстандықтың жүрек төрінен орын алды. Ассамблеяның тарихы соңғы 20 жылдағы Қазақстан тарихы. Ассамблеяның жүрген жолы, оның жеткен жетістіктері мен шыққан биіктері еліміздің даму даңғылындағы айтулы оқиғалармен тығыз астасып жатыр. Аудандық кітапханада олар- ды насихаттау бағытында өткізілетін шаралар жоспары бекітіліп, барлық ауылдық кітапханаларға таратылды. Соған сай мәдениет ошақтарында тақырыптық көрме, папка жасақталуда. Жуырда аудандық кітапханада «Ел бірлігі жылы» атты кітап көрмесі ұйымдастырылып, шолу жасалды. Алдағы аптада «Ел бірлігі мен бейбітшілік» атты тақырыптық кеш өткізілмек. Бірлігі бар елдің тұрмысы тәуір. Сондықтан ынтымағымыз бен ауызбіршілігімізге сызат түсірмейік, ағайын! Лаура МЫРЗАГЕРЕЕВА, орталық кітапхананың әдіскері.

6 3 ақпан 2015 жыл Орда ЖҰЛДЫЗЫ 5 Қадыр МЫРЗА ӘЛИ: «Егіз ішектің беу-беуі мен гөй-гөйі» (Соңы. Басы өткен санда). Өмір бақи оқумен келесіз. Кімді оқи алмай жүрсіз? Оқығандарыңыздың ішінен осыны оқымасам болмайды дейтін кімдерді кеңес етер едіңіз? Халық даналығына құлақ түрсек: елуге келген адамның күш-қуаты жыл сайын, алпысқа келгеннің күш-қуаты ай сайын, жетпіске келгеннің күш-қуаты апта сайын, сексенге келгеннің күшқуаты күн сайын, ал, тоқсанға келгеннің күшқуаты сағат сайын кемиді екен. Мен бүгінде күш-жігерінен ай сайын айырылып келе жатқан жастамын. Демек, баяғы қауқар жоқ. Біз үшін бюджет қана емес, қайрат-жігер де проблема. Көрпемізге қарай көсілу үшін жазудан басқасын түгелге жуық қысқартқанмын. Соның ішінде оқу да бар. Абырой болғанда, әлемдік классиканы жас кезімде біраз оқып тастаған екем. Қазірде мерзімді баспасөз бен жаңа туындыларды ғана қарап отыруға күш жұмсаймын. Мен сендерге пәленшені оқыңдар, түгеншені оқыңдар деп, кеңес бере алмаймын. Менің айтарым: барынша молырақ оқып, барынша молырақ қамтып оқыңдар. Ертеңге сену есерлікпен бірдей. Сендердің қолдарыңда бүгін ғана. Ертең құдайдың қолында... Әрине, жазушының ұзақ жасағаны ләзім. Олар қартайдым деп қарап отырмайды. Бернард Шоу «Әулие Иоаннасын» алпыс жеті жасында, ал, Лев Толстой «Не үшін?» деген әңгімесін жетпіс алты жасында, «Ходынка» атты әңгімесін сексен екі жасында, Рабиндранат Тагор жетпіс тоғыз жасында «Үш дос» атты әңгімелер жинағын, Гете жепіс жасында «Батыс-шығыс диванын», сексен бір жасында «Фаустың» екінші бөлімін жазған. Сіз мерзімді баспасөзде, баспаларда, Жазушылар одағында, тіпті кеше Кеңес Одағының тұсында Қазақ КСР Жоғары Кеңесі Президиумының мүшесі сияқты екінің бірінің қолы жете бермейтін биік лауазымдарда болдыңыз. Содан шеккен зардабыңыз, көрген пайдаңыз? «Өткенге салауат» дейді ғой халық әдетте. Менің де ол күндерге топырақ шашқым келмейді. Депутаттықтан пайда көрген адамдарды білем. Талайына куәмін. Ал өз басым жұрттың істегенін істей алмадым. Машина да алғам жоқ, үй де алғам жоқ, коттедж де салдырғам жоқ. Парламеттік делегацияның құрамында бір мәрте Үндістанға ғана барып қайттым. Бар болғаны сол. Оның есесіне қанша уақытымнан айырылдым?! Қадыр аға, «Оқымаған биікте тұр бабамыз, Оқыдық қой неге саяз санамыз...» Соған менің де таңым бар! Ағай, атқа мінгендер неге аз оқиды, айтыңызшы... «Мерседес» мінгендердің бәрі мінсіз бе? Адам неғұрлым таяз болса, өзін соғұрлым тереңмін деп ойлайды. Атқа мінерлердің басым көпшілігі көп білем деп ойлайтындар. Оның үстіне өмірде бір типтер бар, олардың оқығаны аз, бірақ «тоқығаны» мол. Өмірдің ықпылжықпылын академиктерден артық біледі. Кезкелген профессорыңды картадан отырғызып кетеді. Өкінішке орай, заман, міне, сондай «ағайындардың» қолында. Үрлеп ішіп, шайқап төгіп жүргендер, оқымыстылар емес, солар. Академик болып оларға қажеті де жоқ. Олар, академиктерден он есе, жүз есе артық табады. Ендеше, оқып керегі не? Көп оқу азап тілеп алудың бірден-бір басты жолы. «Атқа мінерлер» ақымақ емес. Олар жан тыныштығын өте жақсы біледі. Дүниеге, тіршілікке тек пайданың көзімен қарайды. Өзіңізді өзіңіз ұнатпайтын кезіңіз бола ма? «Кемшілігі жоқ адамның артықшылығы да болмайды» деген пікір сізді нендей ойға жетелейді? Өзіме өзім ырза болатын кездерім өте аз. Тіптен жоққа тән. Ол ол ма? Жұмыс істей алмай жүрген кездерімде мен өзімді сұмдық жек көрем! «Кемшілігі жоқ адамның артықшылығы да болмайды» деген пікір маған онша ұнамайды. Бұл өзіңді өзің ақтаудың бір түрі тәрізді. Философиялық тұрғыдан алғанда жалпы жаны бар сөз. Сөйте тұра, мұндай пікірге арқа сүйемеген жөн. Бос уақытыңыз бола ма? Бар уақытын босқа өлтіріп жүргендерге не айтасыз? Негізінен болмайды. Бола қалса оқимын. Сақалымды аламын. Моншаға барам. Достарыма телефон соғам. Іздеп жүріп жұмыс тауып алам. Өлеңмен оңаша қалған тұстарыңызда домбыра шертіп, ән саласыз ба, насыбай атып, оқ жонасыз ба, әлде жайма базарларды аралап, жоқ кітабыңызды іздеп кетесіз бе? Насыбай атпаймын. Шылым шекпеймін. Өлеңмен оңаша қала алсаң басқаның керегі не?! Саясатқа қалайсыз? Соңғы жылдарда саясатта шаруам жоқ. Жек көрем. Түпнұсқаңыздың тұңғыш оқырманы кім? Редакторға шейін ешкімге де оқытпаймын. Қай уақытта жатып, қай уақытта тұрасыз? Бозторғайсыз ба? Әлде үкі, әлде көгершінсіз бе? Бұл мәселеге жоғарыда тоқталғанмын. Көп уақыт үкі болдым. Қазір әрқилы. Кейде бозторғаймын. Кейде көгершінмін. Бұрын сау жүрегімнің ыңғайына жығылатын едім, енді ауру жүрегімнің қасы мен қабағына қараймын. Сол қай кезді тәуір десе, сол кезде қолыма қалам аламын. Өмірдегі орны толмас өкінішіңіз? Ол туралы ойланған емеспін. Балаларыңызға қарап бүгінгі жастар бойынан қандай жақсы нышандарды байқайсыз? Неден сақтандырар едіңіз? Жастық қана емес, жастардың өзі алыстап барады. Байқаудың өзіне мүмкіндік жоқ. Менің ұғуымша адамзаттың ата жауы ішімдік пен есірткі! Солардан сақ болыңдар дер едім. Бірақ, шекесіне тимей, ешкім ешкімді тыңдамайды ғой! Жалпы жастар біреудің ақыл айтқанын ұнатпайды. Расул Ғамзатов сізді тапты ма, жоқ сіз оны іздедіңіз бе? Орысша ойлап жазған Олжас қазақша толғанып, қазақша тебіренсе, бұл сіздің жемісіңіз бе, жоқ Олжастың жеңісі ме? Аудармашы жастарға нені тағылым етсем дейсіз? Кімдерді қазақша сөйлетсем дейсіз? Ол мені тапқан жоқ. Мен оны іздеген емеспін. Бірақ көп ақынның ішінде ол маған ет жақын туыс, тағдырлас көрінді. Өмірде бірекі мәрте жолықтық. Бір-бірімізге жақсы әсер қалдырған тәріздіміз... Ал, Олжас жөнінде қалай ойласаңыздар да болады. Бір ғана нәрсені ашып айтқым келеді. Олжас қазақ тілінде жоғалған жоқ. Басқа адамдар да аударып көрді ғой. Бірақ мен олардан өзіме жақын Олжасты көре алмадым. Өзгелерден оқшаулау тұрған Әбіш Кекілбаев аудармалары ғана. Өкінішке орай, ол онысын одан әрі жалғастырған жоқ. Ал, менің Олжасты аударуыма себеп болған Олжастың өзі және Ілияс Есенберлин. Алғашқы «Атамекен» солардың өтінішімен жасалған. Ол да, одан кейінгі «Әр күн арайлы таң» да мен үшін оңайға түскен жоқ. Қара терімді сығып алдым. Дегенмен өкінбеймін. Қазақ публицистикасы сізді алаңдатпай ма? Ақын толғанар, ақын ашынып та ашық айтар заман туған тұста «Мен неге дөңбекшімей жатырмын» деп мазасызданбайсыз ба? Публицистика жауынгер жанр. Өкінішке орай, мен таза публицистикаға жоқпын. Сөйте тұра, өлеңде осы жауынгер жанрдың жақсыжақсы қасиеттерін біраз пайдаландым ғой деп ойлаймын. Сенбесеңіздер, «Заман-ай» кітабын тұтас бір оқып шығыңыздар. Сіз қазақ композиторларынан маңдайы жарқыраған Құлагері Тілендиевтің талай әндеріне мөлдіретіп өлең жаздыңыз. Поэзияны тұщынып оқитын қазақтардан гөрі әнге әуестеу қазақтардың көптігі сізді ойға қалдырмай ма? Ойға қалдыратын несі бар. Бәрі де заңды. Поэзияны оқу үшін уақыт және асқан ұқыптылық керек. Ол оқу ғана емес, жұмыс та. Ал, әннің жөні бір бөлек. Ешқандай еңбек етпейсің. Демалып отырып тыңдайсың. Тыңдап отырып демаласың. Былай қарағанда, нағыз жалқаудың шаруасы. Ал қазақтың қандай жалқау екенін өздеріңіз де жақсы білесіздер. Ендеше, поэзияны тұщынып оқитын ағайындардан гөрі әнге әуестеу ағайындардың көптігі өзінен өзі түсінікті емес пе? Кітапханалар жабылды. Кинотеатрлар некен-саяқ, театрлар марғау, баспасөзіміз жалтақ, концерттік залдар мүшелтойлардан босамайды, теледидар атыс-шабыс, эротикалық фильмдерден көз сүрінеді сонда бүгінгі албырт жастарды адастырмас рухани тірек қайда? Араша сұрасақ, сіз не дер едіңіз? Не дерімді білмеймін... Бұл жерде арашаға мен емес, Өкімет түсуге тиіс қой. Егер ондай Өкіметің болса, әрине! Бір кезде: «Жазғандықтан қазақша қор боп жүрмін» деп, сарыуайымға салынғандарды өтірік сынға алып, әділ бағасын беріп едіңіз. Бүгін не дейсіз? Дәл осы қазір қазақша жазғандықтан ғана емес, жалпы жазғандықтан қор болып жүрміз-ау деймін. Біле білгенге заман көркем әдебиеттің, көркем өнердің заманы емес. Бұл кезеңге біз өгейміз. Ой қуу бар, сөз қуу бар, іс қуу бар. Осы үшеуін бірдей алып жүрмін деп ойлайсыз ба? Сіздер қарсы болмасаңыздар, солай-ау деп ойлаймын. Шығармаларыңызда өмір жайлы философиялық тұжырым, байлам мол ұшырасып отырады. Өмірдің бұралаңы мен бұлтарысы, сыры мен сымбаты, сиқыры аз айтылмайды. Осы тақырыпқа дендеп бара беруіңізде не гәп бар? Не гәп болушы еді?! Өмір жайлы жазбау керек. Жаздың екен, әлің келгенше жеріне жеткізіп, тереңірек қарпып, кеңірек қамту керек қой. Бетінен қалқып өтетіндей өмір дегенің шалшық су емес. Аяғыңды абайлап баспасаң, сүйреп әкететін иірімі қатты құдіретті күш. Бұл бір. Екіншіден, поэзияны мен өміртану деп түсінем. Өмір сізге не үйретті? Нені игере алмадыңыз? Өмір маған көп нәрсені үйретті. Бірақ, тірлікке икемделуге үйрете алмады. Ұмытпасам, сексенінші жылдардың ортасында қалалық партия комитеті мені шақырып алып, «Опера және балет театрында халықаралық әйелдер күніне арналған салтанатты мәжіліс болады, сонда сіз сөйлеп, Алматы аруларын творчестволық интеллигенция атынан құттықтаңыз. Кешке Димаш Ахметовичтің өзі қатынасады. Ол кісі туралы бір жақсы лебіз айтуды ұмытпаңыз. Сөйлейтін сөзіңіздің мәтінін бізге әкеліп көрсетіңіз!» - деді. Өз басым жиналыс атаулыны және онда шығып тіл безегенді сұмдық жек көрем. Қарсылық білдірейін деп едім, ыңғайын таппадым. Өйткені дәл осы Халықаралық әйелдер күніне байланысты қатарынан екі мәрте бас тартып, бірінде Тұманбай Молдағалиев, бірінде Мұхтар Шаханов сөйлеп кеткен-ді. Амал жоқ, бұл жолы көнуге тура келді. Жазып әкеліп, сөзімді көрсеттім. Димекең жайындағы жылы сөзімді жұпынылау көрді. Қайта-қайта түзеттірді. Имандай шыным: өз басым Димаш Ахметұлын керемет жақсы көретінмін. Бірақ, көзін бадырайтып қойып қалай мақтаймын?! Қатты қиналдым. Өзім жалбақтамақ түгіл, басқалар жалбақтап жатқанда жерге кіріп кете жаздайтын сорлы басым, шақшадай басым шарадай болды. Бірақ әйтеуір абыроймен құтылдым. Димекеңе де ұнаған секілдімін... Дегенмен өмір бойы «әкем», «көкем», «кемеңгерім», «данышпаным», «ақ патшам» деп үлкендердің бауырына кіріп үйрене алмадым. Егер біз өзімізді төмен санап, өзімізді өзіміз қорлайтын болсақ, оның аяғы неге апарып соқпақ?! «Нағыз қазақ қазақ емес... Нағыз қазақ домбыра» деп едіңіз. Бүгінгі қазақтың бойынан сол рухты көресіз бе? «Нағыз қазақ қазақ емес... Нағыз қазақ домбыра» дегенім рас. Қазақ позициясын берсе де, домбыра позициясын бермей келе жатқан сияқты еді. Әлі де бере қоймайтын шығар. Олай дейтінім бұрын Домбыраның жауы болатын. Қазір, құдайға шүкір, жауы жоқ. Оны балалар бақшасындағы балғын бүлдіршіннен бастап Елбасына шейін сыйлайды. Ал бұл жақсы нышан. Қадір аға, бүгін не іштіңіз? Біз не іштік, білесіз бе, еліңіз не ішіп отыр? Көресіз бе? Менің ішкенім, жалпы сендердің ішкендерің, қарапайым халықтың ішкені бәрі бірыңғай болуы керек деп ойлаймын. Бір ғана айырмашылық Алматыда той-томалақ өте көп. Аз дегенде аптасына бір мәрте мол дастархан басында отырып, барынша тойып қайтамыз. Қалған күндері біреуден ілгері, біреуден кейін жұпыны тірлік. Ашып айтқанда, қай-қайсымыз да қолына тізгін ұстап, шөміш ұстап, шүлен үлестіріп жүрген тоқ көңіл адамдардың жегенін жеп жатпаған болуымыз керек. Аталарымыз «өле жегенше бөле же» деуші еді, қазіргілер «бөле жегенше өле же» деп қылғына жұтып жатыр. Құдай оларды құстырмай қоймас! Ақыл азды ма, ақша көбейді ме, ақша ақылға айналып, ақыл пақырға айналып бара жатқан жоқ па? «Денсаулықтан басқаның бәрін сатып алуға болады» деп кеуде соғатын болдық. Денсаулығыңыз қалай? Не жазып жүрсіз? «Жақсы» десем өтірік болар еді. «Жаман!» деуге аузым бармайды. Қалт-құлт еткен денсаулық. Инфаркт екеуіміз арбасқалы екі жыл болып қалды. Айтпақшы, асып барады. Ол келіп жүрегімнің есігін төрт-бес мәрте қағып кетті. Жаратқан жар болып, әзірше аман келемін. Көңіл орнында болмаған соң бірдеңе тындыру да қиын. Бірдеңе істеу үшін бірдеңеге қарауың керек қой. Әр қадамымды аңдып, өзімнің соңыма өзімді салып қойған жайым бар. «Ойнасақ та біраз жерге шаптық-ау!» - депті баяғыда біреудің бөркін алып қашқан бір қу енді қашып құтылмасын сезген соң. Сол айтқандай, біз де біраз жерге барып қалдық-ау деймін. Мынау әдемі сұхбатымыз үшін сендерден бұрын өзім рахмет айтып, осы әңгімені доғарсақ деймін. Жақсы жауап, әдетте, жақсы сұрақтан туады. Жауаптарым нашар болса, маған емес, өздеріңе ренжіңдер. Меніңше, бірімізге біріміз лайық шаруа тындырдық-ау деп ойлаймын. Бақытты болыңыздар, бауырқарындастарым! Журналист Серік ӘБДІРАЙЫМҰЛЫНЫҢ жетекшілігімен сұхбатты жүргізген журналистика факультетінің ІІІ курс студенттері: Бейбіт Мекеев, Айжан Оспанбекова, Гүлжан Айнабекова, Гүлмайра Сансызбаева, Ержан Әбдіраманов, Жұлдыз Әбділда, Ұлпан Құрайысова, Мейрамгүл Сатова.

7 6 Орда ЖҰЛДЫЗЫ 3 ақпан 2015 жыл Қорымдар құпиясы 1.Хан зираты: белгілі һәм беймәлім есімдер (Соңы. Басы өткен санда). 4 сурет. Шығайұлы Көшекқали ( ) правителдің құлпытасы. 1-қатар):Һууәл халақ әл-бақи 2-қатар):дешті қыпшақ ханы хан 3-қатар): Нұралының небересі сұлтан 4-қатар):Көшекқали Шығайұлы дар 5-қатар):фанаден дар бақайе рихләт қылды 6-қатар):50 йәшнде 1866 санаде 7-қатар):бұның қабірін зиарат едун ихуан 8-қатар):қылыңыз рухыне фәтихе. Түсінігі: Ол (Алла) жаратушымыз. Ол ғана мәңгілік. Дешті қыпшақ ханы хан Нұралының немересі Көшекқали сұлтан Шығайұлы уақытша өмірден мәңгі өмірге көшті 50 жасында 1866 жылы. Бұның қабірін зиярат еткен бауырлар рухына бата жасауыңызды өтінеміз. Көшекқалидың әйелі ( 2 -сурет) Ханымжанға 1870 немесе 1874 жылы белгі қойған некелі күйеуі Көшекқали сұлтан деген жазу бар деп едік. Соған қарағанда Көшекқали правителдің беделі қайтыс болғанына 8 жыл өтсе де әлі өшпегенін көрсетеді. Ия болмаса артына мол дүние қалдырып кеткендіктен Көшекқалидың есімі ол құлпытасқа да жазылған деп есептей отырып, тарихшылардың назарына Жәңгір ханның аты да ол кісі қайтыс болғаннан 20 жыл кейін қайтқан адамдардың құлпытасында тұрғанын беремін. Көшекқали 50 жасында 1896 жылы қайтыс болған деуге тағы келмейді. Ол 1820 жылы дүниеге келген Дәулеткерейден төрт жас үлкен (ағасы). 5 сурет. Көшекқали немересі Салахаддин қызы Бибі-Хадишаның құлпытасы: 1-қатар):Дешті қыпшақ ханы хан 2-қатар):Нұралы балаларындан сұлтан 3-қатар):Көшекқалиның небересі Бибіхадиже 4-қатар):сұлтан Салахаддин қызы 5-қатар):дар фанаден дар бақайе рихләт 6-қатар):илды 12 йәшнде қалу иннә лилләһи 7-қатар): уә иннә иләйһи ражиғун 1880 санаде Түсінігі: Дешті қыпшақ ханы Нұралы хан (Нұралы төре) ұрпағынан Көшекқали сұлтанның немересі Бибі-Хадиша Салахаддин сұлтан қызы уақытша өмірден мәңгі өмірге көшеді 12 жасында 1880 жылы. (Мұсылмандар) айтады бізді Алла жаратты, Аллаға кері қайтарыламыз. Көшекқали сұлтанның Қамыс-Самарда болғанына осы қызының құлпытасы да дәлел бола алады. 2. Ескі қаладағы ноғай зираты Жаңақазан ауылының солтүстік шығыс жағында 5-6 шақырым жерде жатқан «Ноғай зираты» өзінің ерекше көне келбетімен назар аудартады.шамасы, жерлеудің бастауы жылдар шамасына келеді. Қазіргі уақытта олардың оншақтысында ғана төмпенің орны, бір үлкен қоршау мен бірнеше шұңқырлар ғана сақталған. Бұл қорымдағы ноғайлы халқы шариғатты бекем ұстанғандықтан, қабірлерін Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) хадисіне сәйкес, бір қарыстан асырмаған, яғни биіктетпеген. «Ноғайлы халқы бір қарыс етіп қызыл кірпішпен қабірлерін жауып кетуі, құм көшінен сақтануы болуы мүмкін. Қазақтар қойма болар, мол байлыққа ие болармыз деп қазған екен. Мұсылманның лаһаты болып шыға бергесін қазуды қояды» дейді Мәшһүр Жүсіп. Доспамбет жырауды ортақ иемденген ағайындас, бір халық, бірінің жерлеу рәсімін екіншісі қалай түсінбейді? Бұл қорымда жерленген ноғайлының халқы ислам дініне өте берік болған. Оған дәлел құлпытастарына жазылған Құран аяттары мен дұғалар. Ноғай-қазақтарға ауылдағы құрдастары: «сендерді Сақмардан бірдеңе бүлдіргесін қуып жіберген шығар»,- деп әзілдегенде, олар: «орыстар біздің ислам дінін ұстануымызға кедергі келтіргесін көшіп келдік» дейтіні шындыққа жанасады. Ауыл халқы ноғай мен татарды ағайын халықтай көргенімен, қорымдағы құлпытастардағы адамдардың аты-жөндеріне қарасақ, ноғай мен қазақ ағайын халық екені көрініп тұр.татарлардың құлпытастары «Қазан шаһарының туабағы» деп басталса, ноғайлардың құлпытастарында «Жайық шаһарының туабағы» деп немесе атыжөніне әл-жайықи қосылады. Ноғай-қазақтарды «қояс, үйсін, қазанқұлақ, қостаңбалы» деп төрт тайпаға бөліп жүрсек, бұл қорымдағы Таңмұхаммедқызы Рабғатидің құлап жатқан құлпытасына: «Ноғай руынан Көкше тайпасы» деп ап-анық жазған. Жауар, Әжі дегендерді тайпа демейді бөлім дейді.себебі, олар Қояс тайпасынан. Бұл қорымдағы жерленген ноғайлар «Ноғайлы ордасынан» көшіп келген ноғайлар болуы мүмкін. Елу жылда ел жаңа деген жетпіс-сексен жылда татарша сайрап келгендіктен біздің халық бұларды ноғай-қазақ емес, ноғайтатар деп жүр емес пе екен? Ауылдағы ақсақалдардың «ЦК-ның бұйрықтары жойылса да рулардың таңбасы жойылмады» деп таңдануы да берідегі әңгіме болып қалды.тұтқын болып түскендер ме білмеймін арғынның, қаңлының, адай және татар төрелері Шыңғыс нәсілінен болған «герейлердің» таңбалары да бар. (Кейбіреулерінің таңбасы арқар болғандықтан жаңақазандықтар төлеңгіттердің құлпытасы деп ойлайды екен). Адай, қарабура алаша, тоқсоба байбақтылар байырғы халық болуы да мүмкін. Қамар қожаның аты бірнеше құлпытаста жазылғандықтан Абай Құнанбайұлының ұстазы бөкейлік Қамариддин ұстаз (Бөкейлікте оны Айжарық деп атаған) емес пе екен деп ізденген едім, оған дәлел таппадым. Бұқарадан 18 жыл оқып келген Қамариддин хазіретті Ішкі ордаға орыстар кіргізбегендіктен Орта жүзге Муса Шорманұлы алып кетіп, медресеге ұстаз болғандығы, Мәшһүр Жүсіп Қамариддин хазіретті бөкейлік дегені, оған оқи алмай қалғандығына өкінгендігі тарихтан белгілі. Араб пен парсы тілінде жазылған тарихымызды қазақшаға аударатын зиялы қауым репрессия құрбанына айналып, таусылғанда Қаныш Сәтбаев атамыз қарабура алаша Ғұбайдолла халпе Ахмедке ( ) аудартып, ол атамызды қорғап қалғандығы белігілі. Ғұбайдолла халпе Жаңақазандағы «Байғұл» медресесі мен Ордадағы екі жылдық хан мектебін бітіргесін патшалықтың жолдамасымен Вятка губерниясында оқып келген араб тілінің маманы. Байғұл деген жаппаста тайпа болғандықтан байғұл жаппастардың медресесі ме екен? Тарихтағы Байғұловтар да жаңақазандық. Бектасов Әйіп ( ) атамыз Ғұбайдолла халпе «Халила мен Димна» дастанын арабшадан тікелей қазақшаға аударды деп жазған. Ғұбайдолла халпе де осы ноғайлардан бастапқы білім алған болуы мүмкін. Қарабура алашалар ноғайлармен, татарлармен аралас жерленгендіктен қарабура алашалар Ескіқалада бірге тұрған. Сондықтан білімді болған дейін десем, халпенің туған жері Саралжын (бұрынғы ҚамысСамар қисымы, қазіргі Бөкей ордасы ауданы). Бірақ алғашқы білім алған жері Жаңақазан. Ертеректе Саралжын ауылында 42 наху бітірген молда шай құйып жүрген келіндер түсінбесін деп арабша сөйлеседі екен дейтін әңгіме де бар. Ноғай зиратында Нығметолла ахунның ұлы Сағид ( ) деген жазу Ескіқалада діни басқарма болғанын көрсетеді. Бүкіл халпелер ахунға бағынады. Аға буынның Жаңақазанды Жаңақала деп атауы енді түсінікті болды. Қауымның «Ноғай зираты» аталуы татарлардан бұрын бұл жерге ноғайлардың келгенін анықтайды. Себебі, қабірстан ең алғаш сол жерге жерленген адамның атымен аталады. Тек ноғай-қазақтың төрт тайпасынан Жәңгірханның айналасындағылары мен осы жаңақазандық ноғайлар тегін ұғлы деп жазғызады да, далалық жердегі ноғай-қазақтар пәленше баласы деп жазады. Мұндағы мемориалдық эпиграфикалық ескерткіш құлпытастардың көп жинақталғандығы ерекше назар аудартады. Біз ге жуық құлпытасты анықтап, 115 құлпытасты тазалап, нөмірлеп, мәтіндерін қазақшаға аударып тізімдедік. Кейбіреулері сынып, қирағанымен, алайда, көпшілігі бастапқы тік тұрған күйінен ауытқыса да жазба бедерлерімен және тастарды қашап, оймалау өнерімен тамсандырып тұр. Олардың арасында аса көрнекті үлгілері де аз емес. Құлпытастар негізінен тегіс, төменге қарай кішкене тарыла түседі, жартылай дөңес немесе доғаланып аяқталған, кейде жапырақ пішінді ою-өрнек немесе шеңберлермен безендірілген. Олардың көлемі әртүрлі: неғұрлым биіктері де, мүлде кішкентайлары да, жалпақ және жіңішке құлпытастар да кездеседі. Тек жалғыз ғана шаршы күйіндегі шомбал құлпытас табылды. Төбесінде дөңгеленген тесік түріндегі «томпақ түйіні» бар. Дегенмен, барлық бағаналар эпиграфикалық үлгідегі құлпытастарға жатады. Олардың қырында, тік бұрышты картуша екі және бір жақты «жиектемелерінде» араб тілінде эпитафиялар жазылған. Картушалар саны барлық құлпытастардың батыс жақ қырында бірдей, бесеу. Әдеттегіше, олар қос қабатты жиектемемен, немесе қапсырыла өрілген талшықпен көмкерілген. Басқа қырларында да картушалар кездеседі. Негізінен тегіс бедерлі немесе бедерлі өрнекпен орындалған жазулардың ішінен куфи тәрізді ірі шрифтілі эпиграфиканы айыруға болады. Әр құлпытастың батыс қырының төменгі бөлігінде, картушалар астында таңба салынған. Кейде ол үшін арнайы жиектеме алтыншы картуша салынып, өсімдік бедерлі жапырақ өрнектермен неғұрлым жиі қоршалады. Таңбалық белгілердің әркелкілігі таң қалдырады. Және таңбаларын өте жоғары қастерлейтіндері сонша, құлпытастарының шығыс жақ артқы бетіне түгел бір бетін алып тұрған үлкен таңбасын салады. Қаншама қазақ, төрт тайпа ноғай-қазақ, төре, төлеңгіт, қожадан мұндай етіп таңба салғанды көрмедім.таңбаны ноғайлар «ен» деп атайды. Қазақтың кіші жүз рулары адай, алаша рулары таңбаларынан басқа, кілт, таға, арабша ғайн әріпі, «л», «ф», «ш», «м», «s», «щ» әріптері түріндегі таңбалар анықталды. Көбінің шығу тегі ноғай (немесе ноғай-қазақ) болуы ықтимал. Мысалы, ноғай ордасы күйрегеннен кейін Еділдің шығыс бөлігінде, 18 ғасырдың екінші жартысы мен 19 ғасырдың басында қалып қойған ноғайлықтар кіші жүз қазақтары құрамына кіре бастады. Бөкей ордасы аумағына қоныстанған ноғай-қазақтар төмендегі төрт руға бөлінді: қостаңбалы, қояс, үйсін, қазанқұлақ. Кейбір мәлімет берушілердің деректеріне сүйенсек,1925-жылы туылған Көктерек ауылының тұрғыны Т.Жүнісов пен Орда ауылының тұрғыны, ҰОС ардагері, 1926жылы туылған Н.Жұмағалиевтердің айтуынша, «ноғай-қазақтарды» басында «хан» (Бөкей немесе Нұралы?) себек беріштің батыры Сарының (бір деректе Саржала батыр) ризашылығымен себек беріш руының құрамына кіргізген екен. Ауданымыздағы Күнтудаев Ғабит ақсақалдың: «мен татар емеспін, қазақпын» дейтіні дұрыс болып тұр. Оралдан бастап Күнтудаев болып жүрген бауырларымыздың да аталары Күндудай ата Жайық шаһарының туабағы ( ) жылдарда өмір сүрген адам екен. Әуезұлы Күнтудайдың құлпытасы табылды. Әуез 1725 жылдар шамасында дүниеге келген адам болып тұр. Күнтудай ( ), одан Шаған (шамамен 1864 ж.т), одан Қожа (шама- мен 1899 ж.т.), одан біздің Ғабит атамыз (1934 ж.т.) тууған. Таңбасы кілт, татар билері болған Ноғайдың шырын тайпасының таңбасы мен кердері руының таңбасына ұқсайды жылдардан кейін бұл жерге кісі жерлемеуіне қарағанда және бұл таңбалар Мұқыр мен Сарыкөл ауылдарының қорымдарында кездесуіне қарағанда, тұрғындарын жан-жаққа бөліп көшіргенге ұқсайды. 115 құлпытастың барлығын бірдей мақалаға қайдан кірістірейін. Мына бір ахун болған адамның және татар мен ноғай халықтарының ат-есімдеріне қарап, ноғайдың қазаққа ма әлде татарға ма жақын халық екенін ұқсын деген мақсатта азғантай ғана құлпытастардың суретін жіберіп отырмын. 5 1-)әл-мархум әл мадфун 2-)Жұмай небиресі Есқұл 3- )офат 74 йәшнде 4-)1867 санаде кәфә бил мәут 5-)уәғизан... 6-)...фатихе Түсінігі: Марқұм осы жерге жерленген Жұмай немересі Есқұл 74 жасында 1867 жылы қайтыс болған. 8 1-қатар )әл имамун муслимин. 2-)мулла Нығметолла ахун 3-)ұғлы Сағид офат болды 4-)68 жасында )әлхамду лиллаһ 6-)(таңба орынына )мулла деп жазған. Түсінігі: Мұсылмандардың имамы молла Нығметолла ахун ұлы Сағид 68 жасында 1866 жылы қайтыс болды. Аллаға мақтау болсын )Шаһар Жайық қариесінің 2-)Қожамберді Андан 3-)ұғлы дарәл фанадан 4-)дарәл бақайе рихләт 5-)илады 70 йәшнде хұтдің 6-) екі інші йумнде румие 7-)илан 1850 інші санаде Таңба «хай» Түсінігі: Жайық қаласының ауылдарынан Қожамберді Анданұлы уақытша өмірден бақи өмірге көшеді. 70 жасында ақпанның 2-сі күнінде рим жыл санауымен (қазіргіше )1850 жылы. 60 Бұл құлыпытастың төрт жағына арабша жазу жазылған, тас гранит сияқты жып-жылтыр. 1-)кәфә бил мәут уағизан тарих румие 2-)1875 інші санада 18 інші 3-)ағустде һижрие иле ) інгі санада 11 інші шағбан... 5-)қариесінің Хасан әл-жамал Халид 6-)қызы Баһауддин Фахриддин 7-)ұғлының заужесі... Қайтыс болған тарихы рим жыл санауымен 1875жылдың 18 тамызы 11-шағбан 1292 жыл санауда...әулеттік ауылынан Хасан әл-жамал Халидқызы Баһауддин Фахриддинұғлының әйелі... Татар мен ноғайлар тегін өзгерпейтіндіктен аталарын тез тауып жатыр. Мұратбек қажы ЖАХАТОВ, Жаңақала аудандық мешітінің бас имамы.

8 3 ақпан 2015 жыл Орда ЖҰЛДЫЗЫ 7 Жәңгір хан атындағы орта мектеп базасында «Оқушылардың алгоритмдік, операциялық және сындарлы ойлау қабілеттерін, ақпараттық-коммуникациялық технология құралдары арқылы дамыту әдістері» тақырыбында информатика пәні мұғалімдерінің аудандық семинары өтті. Семинарда шынайы тәжірибе алмасу алаңы қалыптасты десе де болады. Жәңгірхандық мұғалім Хасанғалиев Хаким Бейбітұлы «Работа с графикой в системе Pascal ABC» тақырыбындағы ашық сабағын өткізіп, оқушылармен бағдарламалау тілінде жұмыс жасау тәсілдерін жатық түсіндірді. Ал, шәкірттері де өз тарапынан білімдері мен қабілеттерін көрсетті. Теориялық бөлімде М-С.Бабажанов атындағы орта мектеп мұғалімі Омаров Дидар Жігерұлының «Қажетті нақты міндеттерді шешу үшін визуалды программалау және ақпараттықкоммуникациялық технологияларды пайдалана отырып, бастапқы теориялық білім мазмұнын оқушы бойына қалыптастыру» тақырыбындағы баяндамасы, А.Құсайынов атындағы орта мектеп мұғалімі Батырханов Анарбек Кауысұлының «Оқушылардың жеке, топтық және өздігінен жұмыс істеу біліктерін қалыптастыру» атты шығармашылық есебі мен «Визуалды программалау, мәтіндік, сандық, графикалық Құқықтық мемлекет құруды мақсат еткен елімізде сыбайластықпен күрестің, парақорлықты жоюдың, кеселді болдырмаудың, індеттің алдың алудың тетіктері 1998 жылдан бері қолданылып келеді. Сыбайлас жемқорлық мемлекеттік билік органдарында көрініс табатын болса, онда ол өте қауіпті. Ол еліміздің дамуына кедергі, экономика саласында ұйымдастырылған қылмыстың өсуіне ықпал жасайды. Сыбайлас жемқорлықты анықтау, болдырмау, оның алдын алу және өз құзыретінде қылмыс жасаған адамдарды жауапқа тарту прокуратура, ұлттық қауіпсіздік, ішкі істер, салық, кеден және шекара органдары қатысуымен күшейе түсуі қажет. Заңға сәйкес, мемлекеттік міндетті орындауға өкілетті адамдар немесе соларға теңестірілгендер заңсыз байығаны анықталған жағдайда, сыбайлас жемқорлық нәтижесінде алынған мүліктері қайтарылуға жатады, ал, заңсыз пайдаланған қызмет көрсету құны мемлекет кірісіне қайтарылады. Әділдіктің барына, жемқорлыққа қарсы қолданылған бұл тәсіл өзінің дұрыстығын, қажеттігін растады. Сыбайлас жемқорлық көріністерін бұқаралық ақпарат құралдарында жиі жариялап отыру керек. Бұқара өкілдерінің және дыбыстық ақпараттарды өңдеу бойынша ақпараттық технологиялар құралдарымен жұмыс істеуге дағдыландыру» презентациясы сәтті шықты. Аудандық білім беру бөлімінің әдіскері Зейнур Мұхтар білім саласындағы тың өзгерістер мен жаңа бағдарлама, оқулықтар, әдістемелік оқыту кешендері (УМК), нормативтік құжаттар туралы түсінік беріп, Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрлігі «Қазконтент» акционерлік қоғамы дайындаған «Білімді жетілдіруге арналған бағдарламалар мен қосымшалар», «Интернет ресурстарын құру», «Microsoft Excel», «Java» оқу-әдістемелік құралдары мектеп кітапханаларына жеткізілгендігін хабарлады. Семинарға қатысушылар әдістемелік кабинет қызметкерлеріне сапалы ұйымдастырылған шара үшін ризашылығын білдірсе, кабинет меңгерушісі Нарболова Найлягүл Камалқызы барлық жағдайды жасаған, қажетті техникалық құралдармен қамтамасыз еткен Жәңгір хан атындағы орта мектеп ұжымына және оның басшысы Түсіпқалиев Олжас Сатқанғалиұлына алғысын жаудырды. * * * Оқушыларды пән олимпиадаларына, конкурстарға дайындау, өзін-өзі жетілдірумен, тұлғалық және кәсіби шеберлігін көтерумен айналысатын мұғалімдерді қолдау мақсатында Б.Жәнекешев Мектеп өмірі Аудандық семинар һәм шығармашылық байқау атындағы орта мектеп базасында математика және физика пәндері мұғалімдерінің II аудандық шығармашылық байқауы өткізілді. Оған Алматы қаласында математика пәні мұғалімдерінің ассоциациясының ұйымдастыруымен аталмыш пән мұғалімдерінің I республикалық шығармашылық байқауының оздырылуы бірден бір себеп болды. Байқаудың бірінші бөлімінде конкурстық есептер шығарылса, екіншісінде әдістемелік тапсырмалар орындалды. Өкінішке орай, білім мен білік сайысына қатысып, өз шеберлігін сынаған 15 мұғалімнің арасынан Ш.Жексенбаев, Қ.Сағырбаев, М.Бегалиева атындағы орта мектеп мұғалімдерін көре алмадық. Қорытындысына тоқталар болсақ, 8 мұғалім мүмкін болған 80 балдың жартысын да жинай алмаса, 3 мұғалім 50 балдан жоғары нәтижеге қол жеткізді. Алайда, бұл жаман нәтиже емес. Берілген тапсырмалар олимпиадалық деңгейдегі есептер болғандықтан бір есеп толық шығарылса, ол да үлкен жетістік деп есептеледі. Бірінші орынды математика пәні бойынша М.Мәметова атындағы орта мектеп мұғалімі Альбина Насимоллина, физика бойынша М-С.Бабажанов атындағы орта мектеп ұстазы Арайлым Ишанғалиева иеленді. Сөйтіп, олар наурыз айында өтетін облыстық кезеңге жолдама алды. З.ҒАФУРҰЛЫ. Адам және заң Құқықтық ағартушылық заман талабы сот процестеріне қатысуы, прокуратура, экономикалық және сыбайлас жемқорлық қылмыспен күрес жөніндегі агенттік, басқа да құқық қорғау органдарымен бірлесе қимыл танытуы өте маңызды. Бұл кеселмен күресте құқықтық сауаттылықтың маңыздылығын да айта кеткеніміз жөн. Соған орай Қазақстан азаматтарына өз құқықтарын, өз мүдделерін қорғаудың негіздері, заңдардағы жаңалықтар, өзгерістер дер кезінде түсіндіріліп отырылуы шарт. Сондықтан да аудандық сот ұжымы тарапынан құқықтық ағартушылық жұмыстарға үнемі көңіл бөлінуде. Судьялар мен сот қызметкерлері арасында апта сайын жедел кеңес өткізілсе, жыл басынан 9 семинар-сабақ, 4 «дөңгелек үстел» оздырылды. Судьялар мен сот қызметкерлерінің жергілікті басылымда сыбайлас жемқорлық тақырыбындағы мақалалары да жарияланып тұрады. Сыбайлас жемқорлықпен күресте күштік құрылымдардың өзара тиімді жұмыстары талқыланып, сот қызметкерлері, судьялар қатысқан семинарларда саланы жемқорлықтан таза ұстаудың тетіктері сарапқа салынады. Бауыржан МӘНУ, аудандық соттың бас маманы. Мұз айдынындағы сайыс Қазақстан халқы Ассамблеясы құрылуының 20 жылдығына орай Мұратсай ауылында аудандық «Нарын жастары» жастар қоғамдық бірлестігінің ұйымдастыруымен шайбалы хоккейден жарыс оздырылды. Оған А.Құсайынов атындағы орта мектептің жоғарғы сынып оқушыларының «Барыс», «Қыран», «Сұңқар» және аталмыш білім ұясының ұстаздарының, сондайақ, ауыл жастарының командалары қатысып, мұз айдыны үстінде тартысты ойын көрсетті. Оларға жанкүйер болғандардың арасынан «Жас ұлан» балалар мен жасөспірімдер ұйымы мүшелері ерекше белсенділік танытып, қолдау көрсетті. Нәтижесінде ұйымшылдығы мен әдіс-тәсілдерді шебер қолдана білген «Барыс» (9-сынып) жеңіске жетсе, Еске алу Ұялы ауылының тұрғыны болған аяулы әкеміз Амангелді Баделұлының бақилық болғанына биыл 30 жыл толып отыр. Асыл жанды сағына еске ала отырып, жатқан жерің жайлы, топырағың торқа, иманың жолдас болғай дейміз. Көп болды үлкен жүрек тоқтағалы, Қайырылып, өз үйіне соқпағалы. Сарғайған сағынышпен сары күздей, Ұл-қызың, тума-туыс еске алады. Еске алушылар: зайыбы Бақыт, ұл-келіні Тілеген-Света, Айбар, немерелері Рауан, Оксана, Аман, Зейнеп, Элиза және барша қыз-күйеулері мен жиендері. ұстаздар командасы ауыл жастарынан басым түсті. Оқушылар Асылхан Иматов (10-сынып), Нүргелді Ғұмар (9-сынып), Жарас Мағазов (8-сынып) үздік ойыншы атанса, дене шынықтыру пәні мұғалімдері Берік Қарағойшин мен Эльмира Ишанғалиева үздік ұйымдастырушы номинациясын иеленді. Жеңімпаздарға Дипломдар мен ескерткіш сыйлықтар табысталды. Айжанна ҒҰМАРОВА, А.Құсайынов атындағы орта мектеп директорының тәрбие ісі жөніндегі орынбасары. Аудандық білім бөлімі, педагогикалық қызметкерлер кәсіподағы аудандық комитеті барлық педагогтер атынан М.Бегалиева атындағы орта мектеп директорының оқу ісі жөніндегі орынбасары Дінисламов Айбек пен оның отбасына әкесі СӘРСЕНБАЙДЫҢ бақилық болуына байланысты қайғыларына ортақтасып, көңіл айтады. * * * Аудандық білім бөлімі, педагогикалық қызметкерлер кәсіподағы аудандық комитеті барлық педагогтер атынан М.Бегалиева атындағы орта мектеп мұғалімі Базарбаева Жаңыл мен оның бауырларына әкелері ШӘҢГЕРЕЙДІҢ ауыр науқастан қайтыс болуына байланысты қайғыларына ортақтасып, көңіл айтады. Меншік иесі: «Жайық Пресс» ЖШС Бас директор Жантас Сафуллин «Жайық Пресс» ЖШС Бөкей ордасы филиалы «Орда жұлдызы» Бөкей ордасы аудандық қоғамдық-саяси газетінің директор-редакторы: Бисенов Бауыржан Махутұлы Газетті есепке қою туралы Г куәлікті 2012 жылғы 19 қаңтарда Қазақстан Республикасының Байланыс және ақпарат министрлігінің Ақпарат және мұрағат комитеті берген. Газет БҚО Әділет департаменті, Бөкей ордасы аудандық Әділет басқармасында жылы тіркелген. Тіркеу ф-л. Газет жарияланымдарындағы автор пікірі редакцияның түпкілікті көзқарасы болып есептелмейді. Редакция оқырман хаттарына жауап бермейді, оны қайтармайды. Деректердің дәлдігі үшін автор жауапты. Мекен-жайымыз: Батыс Қазақстан облысы, Бөкей ордасы ауданы Сайқын ауылы, Ғ.Әзербаев көшесі, 10/1 үй. Телефондар: Редактор: (факс). Тілшілер: Біздің электронды поштамыз: too-orda@bk.ru ж белгісімен жарияланған материалдар ақылы болып есептелінеді. Газет Бөкей ордасы аудандық «Орда жұлдызы» газеті редакциясында компьютерлік әдіспен теріліп, беттелді. «Жайық Пресс» ЖШС баспаханасында басылды. Орал қаласы, Мұхит көшесі: 57/1 Газет аптасына 1 рет шығады Көлемі 2 баспа табақ. Тапсырыс: 6 Таралымы: 1752 дана. Корректор: Раушан Бақытова.