КӨП ЖҮЛДЕ УӘДЕГЕ КЕПІЛДІК БОЛА АЛМАДЫ

Transkript

1 Қоғамдық-саяси, құқықтық газет Ақпарат ЕЛБАСЫ МЕМЛЕКЕТТІК САПАРМЕН ВАРШАВАДА Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев мемлекеттік сапармен Польша астанасы Варшаваға барды. Бұл жайлы Ақорданың баспасөз қызметі хабарлады. Мемлекеттік сапар жоспары бойынша Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Польша Республикасының Президенті А.Дудамен кездеседі. Сондай-ақ, кеңейтілген құрамда келіссөздер өткізу де көзделген. Келіссөздер қорытындысы бойынша бірқатар екіжақты құжаттарға қол қойылатыны айтылды. Одан бөлек, Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан-Польша бизнес-форумына қатысуы қарастырылған. АҢДАТПА ҮШІНШІ БИЛІКТІҢ ҮСТЕМДІГІ «АЛМАТЫ ТӘУЕЛСІЗДІКТІҢ АЛТЫН БЕСІГІ» 4-бет 5-бет Бүгінгінің бас тақырыбы КӨП ЖҮЛДЕ УӘДЕГЕ КЕПІЛДІК БОЛА АЛМАДЫ ЕЛОРДАДА 1 МЛН ШАРШЫ МЕТРДЕН АСТАМ ТҰРҒЫН ҮЙ САЛЫНДЫ Астана қалалық статистика департаментінің мәліметінше, елордада биылғы жеті айда шаршы метр тұрғын үй пайдалануға берілген. Бұл былтырғы деңгейден 23,4 пайызға жоғары. Барлық қаржыландыру көздерінің есебінен пәтерлік тұрғын үй тапсырылса, жеке салушылармен жалпы ауданы шаршы метрлік тұрғын үй салынған. Тұрғын үйлерді пайдалануға берудің жалпы көлемінде жеке тұрғын үй құрылысының үлесі 8,5 пайызды құраған және бұл көрсеткіш 2015 жылғы қаңтар-шілдеде 2,8 пайыз болған жылдың жеті айында ,8 млн теңге тұрғын үй құрылысына инвестицияланған. Бұл 2015 жылғы қаңтаршілдедегі көрсеткіштердің 99 пайызы екенін айта кету керек. ҚОСТАНАЙ ОБЛЫСЫНДА ЛАҢКЕСТІККЕ ҚАРСЫ ЖОСПАРЛЫ ЖАТТЫҒУ ӨТТІ С.ОРЫНБАСАРҰЛЫ Баспасөз 2016 Бразилиядағы байрақты бәсеке мәресіне жетті. Төрткіл әлем көз тіккен Риоде-Жанейродағы ХХХІ жазғы Олимпиада ойындарының жабылу салтанатының өткені кеше ғана. Дегенмен, елді қызықтырып отырғаны жабылу кешінің қалай өткендігі емес. Кім қанша медаль алды, қай орынға табан тіреді? Елді ерекше қызықтырып отырғаны осы сауал. Аталмыш сауал туындағанда Қазақстанның қоржынына үңілеріміз анық. Қуаныштысы, үңілген қоржынымыз кісі түңілерлік емес. Бразилияда өткен төртжылдықтың айтулы додасында Қазақ стан құрамасы бақандай 17 медаль алды. «Бақан дай» деп әсірелейтініміздей бар. Өйткені, бұл Олимпиада біткелі өзіміз жиі айтып, өзімізді жұба тып жүрген рекордтық көрсеткіш. Алдыңғы Олим пиада ойындарына көз салсақ, спортшыларымыз ең көп дегенде 13 медаль еншілегенін көреміз. Мәсе лен, Бейжің мен соңғы Лондон Олимпиадасында. Осы арада Олимпиаданың жалпы қорытындысы жайлы бірер сөз қозғай кетсек артық болмас. Бір анығы, оның жеңімпазы өзгермеген. Яғни, алдыңғы Лондон Олимпиадасында бас аяғы 104 медальмен командалық есепте бірінші орынға шыққан Аме рика Құрама Штаттарының спортшылары кешегі Рио додасында да 121 медальмен көш бастады. Бір қызығы, алпауыт елдің өкілдері екі ойында да 46 алтын алқа иеленген. Осылайша, АҚШ өзінің текке державаға теңелмейтінін дәлелдеді. Рио ойында рында екінші орында 67 медальмен Ұлыбритания, ал, үшінші орынға 70 медальмен Қытай табан тіреді (Лондон Олимпиадасында бұл көрсеткіш керісін ше болған ды). Тұманды Альбион елінің жалпы жүлдесі Қытайдан аз болғанымен, бір алтын алқа артық алуы таразы басын басып кетті. Ресей болса бәз баяғы төртінші орнында. Үштікке тағы кіре алмады. Денсаулық ХАЛЫҚҚА ЖАСАЛҒАН ҮЛКЕН СЫЙ Құрметті оқырман! Соңғы жылдары денсаулық сақтау саласының дамуына көп көңіл бөлінуде. Алматы облысында да аталмыш салаға бөлінетін қаржы көлемі жылдан-жылға артып келеді. Мәселен, өткен жылы берілген сома 67,8 млрд теңгені құраса, биыл бұл саланы өркендетуге 80,1 млрд теңге аударылған. Яғни, бір тұрғынға жұмсалатын қаржы көлемі 39,5 мың теңгеден асып отыр. және «Юридическая газета», «Заң», «Фемида», «Нормативтік құқықтық актілер бюллетені» басылымдарына жазылу басталғанын естеріңізге салғымыз келеді. Төл басылымдарыңыздан қол үзіп қалмаңыздар! Біздің басылымдарға «Қазпошта» АҚ бөлімшелері, «Қазпресс» ЖШС дүңгіршектері және Алматы қаласындағы «Дауыс» жүйесі арқылы жазылуларыңызға болады. Жазылу индекстері: жеке тұлғалар үшін заңды тұлғалар үшін «Юридическая газета» жеке тұлғалар үшін заңды тұлғалар үшін «Заң» журналы «Фемида» «НҚАБ» zanreklama@maіl.ru (Соңы 3-бетте) Ел Тәуелсіздігінің 25 жылдығы қарсаңында Талдықорған қаласында көпсалалы аурухана пайдалануға беріліп, халықтың кәдесіне жарады. Бұл да аймақтағы ауыз толтырып айтуға тұрарлық істің бірі. Заман үлгісіне сай салынған аурухананың ашылу салтанатына Алматы облысының әкімі Амандық Баталов қатысып, жаңа нысанның кілтін ақ халаттыларға салтанатты түрде тапсырды. Жаңа нысан салынып жатқан кезде облыс әкімі сан мәрте барып, құрылыс жұмыстарының қалай жүргізіліп жатқанын қадағалап, сын ескертпелерін айтқан болатын. «100 мектеп, 100 аурухана» мемлекеттік бағдарламасы бойынша салынған Талдықорған қалалық көпсалалы ауруханасының ашылу салтана тында облыс әкімі сөз алып, жетісулықтарға жылы лебізін білдірді. Құрметті Жетісу жұрты, бұл тек қалалықтар үшін емес, облыс халқы үшін де аса маңызды жаңалық. Бүгін, міне, мемлекет қолдауының нәтижесінде жоспарымыздың орындалғанына куә болып отырмыз. Тұрғындар енді заманауи ауру ханада емделетін болады. Елбасы атап өткендей, біз әрбір азаматтың денсаулығын нығайтуға, қорғауға бар күш жігерімізді жұмсауымыз керек. Облыс тұрғындарының саулығы үшін медицина мамандарының бар білімі мен білігін жұмсауға бүгінгі ашылып отырған аурухана зор мүмкіндіктер береді, деген өңір басшысы бұл жаңа нысанның салынуына республикалық бюджеттен 7484 млн теңге, жергілікті бюджеттен 1887 млн теңге, барлығы 9,3 млрд теңге қаржы жұмсалғанын тілге тиек етті. Құрылыс жұмыстарын «Астана Құрылыс» ұлттық құрылыс компаниясы» акционерлік қоғамы жүргізген бұл ауруханаға жалпы құны 4094 млн теңгенің зама науи медициналық құралдары сатып алынған. Дүниедегі ең қымбат нәрсе адамның денсаулығы. Бақыт та, байлық та осы адамзат денсаулығымен ұш тасып жатыр. Жетісу тұрғындарының денсаулығын жақсартуда сүбелі үлес қосады деген жаңа ғимараттың ашылуында қала әкімі Бағдат Қарасаев та ақжарма ті легін айтты. Бағдат ҚАРАСАЕВ, Талдықорған қаласының әкімі: Талдықорғанда көпсала лы аурухананың ашылуымен барша талдықорған дық тарды құттықтаймын. Себе бі, бұл біздің тұрғындардың денс аулығын нығайтуға үлкен үлес қосатын заманауи үлгідегі озық технология мен жабдықталған аурухана. «100 мектеп, 100 аурухана» бағдарламасы аясында салынған бұл нысан облыс халқының игілігіне жұмыс жасайды деп сенемін. Үш жүз төсектік көпсалалы ауруханада арнаулы мамандандырылған 10 бөлім қызмет көрсететін бо лады. (Соңы 3-бетте) Сот сөйлесін ҚР Ұлттық қауіпсіздік комитетінің лаңкестікке қарсы орталық штабы Қостанай облыстық ІІД арқылы осы облыс аумағында лаңкестікке қарсы жоспарлы жаттығулар өтіп жатқанын хабарлады. «Қостанай облысы аумағында шартты түрде лаңкестік қауіптіліктің «сары» деңгейі енгізілді. Жаттығудың негізгі мақсаты лаңкестіктің алдын алу бойынша мемлекеттік органдар, барлық меншік нысанындағы ұйым дар мен кәсіпорындар арасындағы өзара іс-қимылды жетілдіру», делінген аталмыш ақпаратта. Сондай-ақ, штаб «қалалар аумағындағы кейбір учаскелерде қозғалысты шектеп, уақытша ыңғайсыздық тудырғаны үшін» облыс тұрғындарынан кешірім сұрады. Қаракөз ҚЫСТАУОВА, Алматы қаласы Алмалы аудандық 2 сотының судьясы: «ҚАТАҢ ТАЛАП ҚАРЫМ-ҚАБІЛЕТІҢДІ ШЫҢДАЙДЫ» Халықтың құқықтық сауаттылығын қалай бағалайсыз? XXI ғасырда өмір сүріп жатырмыз. Ақпараттық технологиялар дамыған заман. Мемлекеттік қызметтің барлық түрі қолжетімді. Азаматтар кез келген келіспеушілікте сотқа жүгініп, өз құқықтарын өркениетті түрде қорғауда. Сотқа келмес бұрын, адвокаттар мен заңгерлердің көмегіне сүйенеді. Заңгерлер өз жұмыстарын жақсы біледі. Кейде сотқа жүгінушілер өкілдерінің заңды бес саусағындай жақсы білетінін және соны орнымен қолданатынын көргенде іштей сүйсінесің. Оларды тыңдаудың, жазғандарын оқудың өзі бір ғанибет. Мұның өзі біздің жұмысымызды жеңілдетеді. Ел азаматтарының құқықтық сауаты осылайша жылдан жылға көтеріліп жатқаны бізді қуантады. (Соңы 8-бетте)

2 2 ҚҰҚЫҚ Бітім ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАНДА 61 МЕДИАЦИЯ КАБИНЕТІ АШЫЛДЫ Татуластыру рәсімдерінің пайдасы мол болғанымен, жұрттың көбі бұдан бейхабар екені жасырын емес. Осы ретте Өскемендегі Достық үйі қоғамдық келісім орталығында «Медиация күні» рес публикалық акциясы аясында қала тұрғындарына «Медиация заңы» туралы жан-жақты түсінік берілді. Шара барысында Шығыс Қазақстан облысы Қазақстан халқы Ассамблеясы хатшылығының меңгерушісі Асқар Нұрғазиев жиналғандарға кез келген дау лы мәселенің ақ-қарасын анықтау барысында сот пен ме диация арасындағы үлкен айыр машылық барын көруге бола ты нын жеткізді. Сот туындаған мәселені заң тұрғысынан алып қараса, медиацияда екі тараптың да көңілін та- Жоба Жобаны өңірдің прокурорлары облыс әкімдігі, кәсіпкерлер палатасы мен «Нұр Отан» партиясының облыстық филиалдарымен бірлесіп әзірлеген. Кәсіпкерлердің құқықтарын қорғау мен бизнесті дамытуда тиімді механизмдерді әзірлеу мақсатында жасалған жобаны көпшілікке облыс прокурорының орынбасары М.Әлімбеков пен аға көмекшісі Батыр Ергешов таныстырды. Елбасының 2012 жылғы 14 уып, дау-дамайды бейбіт жолмен шешу қарастырылған. Сотта бір жақтың ғана талабы қанағаттандырылып, қабылданған шешімге келіспеушілік пайда болып жатады. Біз облыс аудандарында және 13 қалада семинарлар өткізіп, кәсіби емес медиаторлар желісіне 600 адамды оқытып қосуды жоспарлап отырмыз, деді Асқар Нұрғазиев. Биыл облыс аумағында 61 медиация кабинеті ашылып, онда 180 кәсіби емес медиаторлар дайындықтан өткен. Сонымен қатар, барлық сот мекемесінде арнайы медиация семинарларын өткізуге арналған бөлмелер ашылған. Ағымдағы жылдың бірінші жартыжылдығында облыстық соттардың қатысуымен іс қаралса, оның сы медиация жүйесін қолдану арқылы шешімін тапқан. Бұл көрсеткіш өткен жылмен салыстырғанда бес есеге артыпты. Шара соңында Шығыс Қазақстан облыстық сотының төрағасы Досжан Әміров медиацияны облыста насихаттап, татуластыру рәсімдерінің маңыздылығын арттыру мақсатында белсенді жұмыс атқарып жүрген Асқар Нұрғазиев, Ләззат Мұхаметуәлиқызы, Эльдар Төлеуханұлы, Лео Шик сынды бірқатар азаматтарға алғысхат табыстады. Бітімгершіліктің отбасынан бастап, қоғамның кез келген саласына қажет екенін ескерткен мемлекеттік орган өкілдері жиналғандарды болашақта осы бағытта бірлесіп жұмыс істеуге шақырды. Азамат ҚАСЫМ, ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫ «ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫ БИЗНЕСКЕ ҚОЛАЙЛЫ АЙМАҚ» Оңтүстік Қазақстан облыстық прокуратурасында «Оңтүстік Қазақстан облысы бизнеске қолайлы аймақ» жаңа жобасының таныстырылымы өтті. Көзқарас желтоқсанда «Қазақстан-2050 стратегиясы» жолдауында «Отандық кәсіпкерлік елдің жаңа экономикасын алға тар тады. Экономикадағы шағын және орта бизнестің үлесі қолайлы жағдай жасау арқылы 2030 жылға кемінде екі есеге өсуі керек. Қазақстанның кез келген азаматы өз кәсбін ашып, оны жүргізуден қорықпай, елдегі экономикалық өзгерістерге өздігінше араласып, мемлекет қашан жағдай жасап, мәселемді шешіп береді деп күтіп отырмауы қажет. Осы бағытта өңірлердің іскерлік мәдениетін көтеріп, кәсіпкерлердің белсенділігін арттыруға қолайлы жағдайлар жасалуы керек» деп көрсетілген болатын. Әлемдегі кәсіпкерлік климаты қолайлы 183 елдің арасын да Қазақстан 59-шы орынға тұрақтаған. Еліміз әлі де бұл көрсеткішін жақсартады деген үміт басым. Ал, жаңа жоба кәсіпкерліктің дамуына қолайлы жағдайлар жасауды, аймақта инвестициялық ахуал ды жақсартуды, әкімшілік кедергілерді және сыбайлас жемқорлықты жоюды көздейді. Бизнес өкілдерінің мемлекеттік органдарға сенімін арттыру үшін аталған жобаны іске асыру аясында Жол картасы да әзір ленді. Жоба облыс аумағында 2017 жылдың 1 қаңтарына дейін облыстық кәсіпкерлер палатасы, «Нұр Отан» партиясы, жергілікті атқарушы және өкілетті, мемлекеттік бақы лаушы, қадағалаушы және құқық қорғау органдары, үкімет тік емес ұйымдармен және «Мемсараптама» РМК Оңтүстік Қазақстан облыстық филиалымен бірлесіп іске асырылады. Оны іске асыру нәтижесінде кәсібін дөңгелетіп жүрген кәсіпкерлердің саны артып, жұмыссыздық деңгейінің және қылмыстың төмендеуі, сонымен қатар, бюджетке түсетін төлемдер көбейеді деп күтілуде. Жиын соңында облыстық прокуратура мен облыс әкімдігі, кәсіпкерлер палатасы мен «Нұр Отан» партиясы облыстық филиа лының басшылары жол картасына қол қойып, жаңа жобаны бірлесіп жүзеге асыруға уағдаласты. Прокурорлар облыс тұрғындары мен қонақтарының кәсіпкерлікті жүргізу үшін әлі де қандай жағдайлар жасалуы қажет деген ұсыныстары мен тілектері туындап жатса, облыстық прокуратура мен кәсіпкерлік палата сының @prokuror. kz, Shymkent@palata.kz электронды пошталарына не болмаса , сенім телефондарына хабар ласу ларына болатынын айтып өтті. Оңтүстік Қазақстан облыстық прокуратурасының баспасөз қызметі EXPO-2017 МӘҢГІЛІК ЕЛ ЖОЛЫНДАҒЫ МАҢЫЗДЫ ЖОБА Қазақстан өз тәуелсіздігін алғаннан бері қуатты мемлекет ретінде қалыптасып, әлемнің алдыңғы қатарлы еліне айналу жолында талай белестерді бағындырды, тарихы тереңде жатқан төл тарихымыздың жаңа беттері ашылды. Осы қысқа ғана уақыт ішінде экономикалық және әлеуметтік маңызы зор жобаларды қолға алып, әлемдік деңгейдегі ісшаралардың өтуіне ұйытқы болдық. ЕҚЫҰның саммиті, Астана эконо микалық форумы, Дүниежүзілік ислам экономикалық форумы мемлекетіміздің мерейін үстем етті. Сондай-ақ, 2017 жылы ЕХРО 2017 көрмесін өткізу құрметі де Астанаға берілді. Бұл біз үшін айтарлықтай жеңіс. Астананың сұлулығына, мәдениетіне 103 мемлекет дауыс беріп, біздің қаламыз әлемнің ең көрікті де дамушы қаласына айналды. Астананың осы байқауда жеңіске жетуіне себеп болған Елбасы мен қазақ халқының саяси батыл қадамы және сәулетшілер мен құрылысшылардың дарындылығы. ЕХРО-2017 Қазақстан елордасы Астана қаласында Халықаралық көрме лер бюросымен ұйымдастырылатын халықаралық көрме. Алда өткізілетін көр менің тақырыбы «Болашақ қуаты» деген атпен көпшілікке жақсы таныс. Астанадағы ЕХРО көрмесі ТМД елдері мен Орталық Азия аумағында өткізілетін ең алғашқы халықаралық деңгейдегі көрме. Бұл көрмені бас қалады өткізу Қазақстанның негізгі жобаларының бірі. ЕХРО индустриялизацияның символы. Техникалық жетістіктер мен техниканың өзін назарға салатын, бір жарым ғасырлық тарихы бар халықаралық көрме. Аталмыш шараны өткізуден ұтарымыз көп. Мәселен, қаланың көркі арта түседі, шағын және орта кәсіпкерлер туристер есебінен пайда табады, ұлттық құндылықтарымыз насихатталады. Дегенмен, ел іші болғандықтан, аталмыш шара кезінде заңдылықтың сақталуы да маңызды. Осы орайда, Астана қаласының Есіл аудандық прокуратурасының бастамасымен және «Астана ЕХРО-2017» ұлттық компаниясы әкімшілігінің қолдауымен, сонымен қатар, уәкілетті мемлекеттік органдардың қатысуымен құрылыс аумақтарында орын алатын травматизм мәселесін төмендету мақсатында ведомствоаралық жиын өткізілді. Жиында Ата Заңымызда көрсетілгендей, жұмыс берушілермен еңбек жағдайының талапқа сай жасақталуы, құрылыс аумақтарындағы қауіпсіздік шараларының сақталуы, гигиеналық талаптардың заң талаптарына сай орындалуы, жұмысшылардың жалақыларын дер уақытында төлеу және тағы басқа да маңызды мәселелер сөз етілді. Жиын барысында әр қатысушы өз ой-пікірлерін ортаға салып, ЕХРО-2017 құрылыс аумағында тиімді әрі қауіпсіз жағдай қалыптастыру мақсатындағы жоба ларын ұсынды. Аталған мәселелерді сапалы орындау және заң талаптарының сақталуын қатаң қадағалау барлық мемлекеттік органдардың басты міндеті. Себебі, ЕХРО-2017 көрмесінің дәрежесі мен оның халықаралық маңызы біздің еліміз үшін шексіз болып есептеледі. Бұл көрмені өткізуге біздің Астанамыз бен Бельгияның Льеж қаласы сайысқа түскен болатын. Біз ұттық. Ендігі міндет абыроймен атқару, Қазақстан үшін дауыс берген 103 елдің үмітін ақтау. «Астана ЕХРО-2017» көрмесі жарқын болашаққа бет түзеген тәуелсіз Қазақстанның Мәңгілік елге айналу жолындағы тағы бір маңызды қадамы. Ендеше, бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығарып, ел болып мемлекетіміздің әлеуетін арттыруға, ұлттық құнды лық тарымызды насихаттап, егемен еліміз дің еңсесін көтеретін ірі жобаны абыроймен атқарайық, ағайын! Т.ӘЛІБАЕВ, Есіл ауданының прокуроры, аға әділет кеңесшісі АСТАНА ҚАЛАСЫ Игі іс Кездесу Чемпионға құрмет Қызылорда облыстық ішкі істер департаментінің ұжымы мен «Динамо» спорт қоғамының басшылығы Рио-де-Жанейрода өткен 31-ші жазғы Олимпиада ойындарының ауыр атлетика турнирінде 105 келі салмақ дәрежесінде ІІІ орын алып, қола жүлдегер атанған Александр Зайчиковпен кездесті. Департамент бастығы, полиция полковнигі Ж.Сүлейменов жиында сөз алып, сақшылар атынан Александр Зайчиковті жеңісімен құттықтап, Сыр халқының үмітін ақтап, жасаған тартуы үшін алғысын білдірді. Ол өз сөзінде: «Көпжылғы жүйелі жұмысың, жеңіс жолындағы төккен маңдай терің ақталғаны үшін қуаныштымыз. Әлі талай жеңіс тұғырынан көрініп, еліміздің туын көкке көтеріп, Қазақ елінің атын төрткіл дүниеге танытатыныңа сенімдіміз», деді. Қазақ елінің қоржынына қола медаль салған Александр да полиция қызметкерлеріне алғысын білдіріп, жерлестерінің үмітін ақтау үшін аянып қалмайтындығын жеткізді. Жиналғандарға Олимпиада кезіндегі қызықтарын айтып берді. Жиын барысында қызылордалық полицейлер Олимпиада жүлдегерінің иығына шапан жауып, қайсар рухты жерлесіне ілтипатын білдірді. Қызылорда ОІІД баспасөз қызметі Ақпараттық-насихат тобы жұмысшылар арасында Атырау облыстық әділет департаменті, облыстық табиғатты қорғау прокуратурасы, Ұлттық кәсіпкерлер палатасы, Жер қатынастары басқармасы, «Тұрғын үй жинақ банкі» Атырау облыстық филиалы өкілдері, жеке сот орындаушы, адвокат, нотариустар кірген ақпараттық-насихат тобы «Атырау мұнай өңдеу зауыты» ЖШС қызметкерлерімен кездесу өткізді. Мақсат Дүниежүзілік экономикалық форумның жаһандық бәсекеге қабілеттілік индексіндегі Қазақстан ұстанымын жақсарту бойынша кешенді шараларды, Дүниежүзілік банк сарапшыларының Doing Business рейтингісін түсіндіру. Шараны департамент басшысының орынбасары Қ.Сапаров баяндамасымен ашып, экономикалық форум индексі көрсет кішін жақсарту мақсатындағы «Әкімшілік реттеуге дауласуда заңнаманың тиімділігі», «Меншік құқығы» және «Зияткерлік меншікті қорғау» индикаторлары тапсырмаларын түсіндіріп, Doing Business рейтингісі белгіленген 10 индикатор позиция сын таныстырды. Одан әрі «Кәсіпкерлік туралы» және Жер туралы кодекстерінің, «Атқарушылық іс жүргізу және сот орындаушыларының мәртебесі туралы» заңының ережелері түсіндіріліп, сонымен қатар, жылжымайтын мүлікті, заңды тұлғаларды тіркеу, зияткерлік меншік саласы және мүлік пен қаржыны заңдастыру заңдылығы ақпараттандырылып, мұнайшылардың сауалдарына құқықтық кеңестер берілді. Атырау облыстық әділет департаментінің баспасөз қызметі Дәріс Қашықтықтан оқытудың тиімділігі жоғары Ақмола облысы сотының судьялары Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотында қашықтықтан оқыту тәртібінде ұйымдастырылған дәріс сабағына қатысты. Дәріс сабағын қылмыстық заңның керi күшi, азаптаулар, мемлекеттің конституциялық құрылысының негіздеріне және қауіпсіздігіне қарсы қылмыстық құқық бұзушылықтар және басқа да тақырыптарда Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының қылмыстық істер жөніндегі сот алқасының судьялары Ө.Ибраев, А.Жүкенов, Е.Арипов және Қ.Шаухаров онлайн режимде өткізді. Оңтүстік Қазақстан облыстық соты заңның керi күшi тақырыбында сөз сөйледі. Сонымен қатар, осы санаттағы істер бойынша судьялардың сұрақтарына жауап берді. Алматы қалалық соты азаптаулар, мемлекеттің конституциялық құрылысының негіздеріне және қауіпсіздігіне қарсы қылмыстық құқық бұзушылықтар, айғақтар беруге мәжбүрлеу және жазаны өтеуден шартты түрде мерзiмiнен бұрын босату тақырыптарында сөз сөйледі. Бейнедәрісте Алматы қалалық сотының судьясы Е.Кененбаев шетелдердегі азаптаулар үшін бас бостандығынан айыру түрінде жазаны тағайындау туралы айтса, судья И.Федотова мемлекеттiк құпияларды заңсыз жинау, тарату, жария ету және жазаны өтеуден шартты түрде мерзiмiнен бұрын босату тақырыптарында сөз сөйлеп, олардың қылмыс құрамын атап өтті. Ал, Ақтөбе облыстық соты ақпараттандыру және байланыс саласындағы қылмыстық құқық бұзушылықтар тақырыптарында сөз сөйледі. Бейнедәрісті қорыта келе судьялар өздерін қызықтыратын сұрақтарға жауап алды. Ақмола облыстық сотының баспасөз қызметі

3 3 ҚОҒАМ Бүгінгінің бас тақырыбы КӨП ЖҮЛДЕ УӘДЕГЕ КЕПІЛДІК БОЛА АЛМАДЫ (Соңы. Басы 1-бетте) Қазақстанға қайта оралсақ, Рио-деЖанейродағы ХХХІ жазғы Олимпиада ойындарында 22-ші орынды қанағ ат тұтуымызға тура келді. Сәл түгесіліп сөйлеуіміздің себебі бар. Спортшыларымыз ел қоржынына салған жалпы медаль саны бойынша рекордтық көрсеткішке жеттік деп жел пін генімізбен, орын бойынша кері кетке німізді қайтейік. Қазір барлық басылымдар мен ғаламтор сайттарында, әлеуметтік желілерде осы жайт талқыға түсуде. Сонда да «әттеген-айымызды» сәл ысыра тұрып, ел мерейін асырған спортшыларымыздың аттарын атай кеткеніміз дұрыс болар. Жалпы алғанда, Рио Олимпиадасында ойынның 26 түрі бойынша 104 спортшымыз бақ сынағанды. Сол жүз төрттен жүлде салғандарға келсек, бокстан Данияр Елеусінов, жүзуден Дмитрий Баландин, ауыр атлетикадан Нижат Рахимов алтыннан алқа тағынды. Елдос Сметов дзюдо, Жазира Жаппарқұл ауыр атлетика, Әділбек Ниязымбетов пен Василий Левит бокс, Гүзел Манюрова еркін күрестен күміс медаль еншіледі. Дзюдодан Отгонцецег Галбадрах, бокстан Иван Дычко мен Дариға Шәкімова, ауыр атлетикадан Александр Зайчиков, Фархад Харки, Карина Горичева, жеңіл атлетикадан Ольга Рыпакова, еркін күрестен Эльмира Сыздықова мен Екатерина Ларионова қоланы қанжығаларына байлады. Жарыстың қызығы мен шыжығынан гөрі ондағы жеңімпаздардың қанша жүлде алатынына қаттырақ алаңдайтын халықпыз ғой. Сондықтан, Рио төрінен ел мерейін асырып оралған дар лайықты марапатталатынын айта кету керек. Олимпиаданың, мемлекетіміздің спорт тарихында аттары қалып, көптің қошеметіне бөленетіні өз алдына. Ақшалай да аз сыйлық алмайды. Спорт және туризм министрлігі мәлімдегендей, Олимпиа да жүлде гер лері Үкіметтің 2014 жылдың 19 желтоқ санындағы тын медаліміз аз (3 алтын). Бізден бір алтын (4 алтын) артық алған Өзбекстан бір саты жоғары шығып, 21-ші орын алды. Он қола медаль жиылып бір алтын алқаның орнын баса алмайтынын ойын қорытындысы көрсетіп берді. Өзімізді алпауыт елдерге тең көргіміз келіп жүргенде қасымыздағы алашапанды көршіміз оза шапқаны, шыны керек, шымбайымызға батты. Әрине, олардың озғаны емес, ойламаған жерден өзіміздің қалып кеткеніміз. Лондон Олимпиадасында небәрі 48-ші орынға табан тіреген Өзбекстан спортшылары кешегі Рио Олимпиадасында 21-орынға бір-ақ «секірді». Өмірдің өлшемін өркениетті елдерден емес, Өзбекстаннан іздесек те болатын секілді ендігі жерде... Сәкен ОРЫНБАСАРҰЛЫ, 1435 қаулысымен бекітілген мөлшерде сыйақы алады. Мәселен, алтын медаль иегерлері 250 мың доллар, күміс жүлдегерлер 150 мың доллар алса, қола медальға 75 мың доллар беріледі. Сондай-ақ, 4, 5, 6-шы орын алғандар да 30, 10 және 5 мың доллар көлемінде сыйақы алады. Жаттықтырушылары да құр қол қалмайды. Риодағы 17 жүлдеден бөлек, екі 4-ші және алты 5-ші орын ал ғандарға берілетін марапаттың бәрін қосып есептегенде, мемлекет бас-аяғы 4 миллион 590 мың доллар, яғни, 1 миллиард 551 миллион теңгеден астам қаржыға шы ғын далмақ. Бұған тұрғылықты мекен жайы бойынша алтынға үш бөл мелі, күміске екі бөлмелі, қолаға бір бөлмелі пәтер қарас тырылатынын қосыңыз. Одан бөлек, жекелеген аймақтар мен спорт ұйымдарының өз бастамалары бойынша жерлесін немесе спортшысын ақшалай марапаттайтындары тағы бар. Демек, Олимпиаданың әрбір жүлдесі мемлекет үшін арзанға түспейді. Мұның бәрі төккен тер мен еткен еңбектің өтеуі деп түсінгеніміз абзал. Осы жерде Әзірбайжан Олимпиада жеңімпазына 510 мың доллар, Таиланд 314 мың доллар сыйақы төлейтінін айта кету керек. Бірақ, оны 20 жыл бойына бөліп төлейді. Негізі, бәрі де жақсы еді. Тек Өзбекстан спортшылары алды мызды орап кетпегенде... Рио Олимпиа да сы ның ал дында спортқа жауапты лауазымды ларымыздың «Лондонда ғыдан да жоғары көрсеткішке жетеміз» деп лепіргені жел сөз болып шықты. Иә, медаль саны бойынша солай болды. Алайда, қай орынға тұрақтағанымыз негізгі көрсеткіш екенін ескерсек, керісінше, Лондондағы нәтижеден кері кеттік. Онда 12-ші орын еді, Риода 22-ші орынға сырғыдық. Өйткені, ал- Денсаулық ХАЛЫҚҚА ЖАСАЛҒАН ҮЛКЕН СЫЙ (Соңы. Басы 1-бетте) Атап айтқанда, хирургия, терапия, офтольмология, урология, отолорингология, бет-жақ хирургиясы, нейрохирургия, травматология, ортопедия, сондай-ақ, күндізгі стационар бөлімі бар. Ауруханада мамандандырылған медициналық көмек көрсету үшін бар мүмкіндік жасалған. Жаңа заманауи технологияны қолдана отырып халыққа қызмет көрсетіледі. Қазірдің өзінде ұжымда ота жасаудың қыр-сырын жан-жақты меңгерген 91 дәрігер жұмыс жасауда. Республиканың бірекі аймағында ғана бар озық технологиялық жабдығымен мақт ана а латын ауруханада офтольмологиялық тексерулерге таптырмайтын лазерный эксимер деп аталатын аппарат және МРТ, компьютерлік томография, рентгендік диагностика жасау құрылғысы, дезинтоксикациялық терапияға қолданылатын екі үлкен барокамера орнатылған. Диагностикалық тексерулердің барлық түрімен жабдықталған 7 төсектік реанимация бөлімі, 9 төсектік қосымша реанимация бөлімшесі мен 7 төсектік гемодиализдік бөлімше бар. Бұдан басқа, өте мықты лапороскопиялық жабдықтар: гастроскоп, дуаденоскоп, калуноскоп, гистероскоптар орнатылған. Яғни, бұл жабдықтардың барлығы ауруды ерте бастан анықтауға мүмкіндік береді. Көпсалалы аурухана директоры Сәуле Құсмолданованың айтуынша, ең маңыздысы ауруды емдеу емес, оның алдын алу, ертерек анықтау. «Неғұрлым ауруды ертерек анықтасақ, соғұрлым емді сапалы жүргізуге мүмкіндік аламыз. Біздің аурухана аурудың алдын алып, ертерек емдеп-жазу үшін қызмет ететін болады. Ұжымымыз болашаққа үлкен үмітпен қарап, ұмтылыспен жұмыс жасайтын жас мамандардан құралған. Алдымызға қойып отырған жоспарымыз да көп. Бізде жеті ота жасау бөлімі жұмыс істейді. Олар ең соңғы үлгідегі қондырғылармен жабдықталған. Екі қабылдау бөлімі бар. Біреуі жоспарлы ем қабылдаушыларға арналса, екіншісі төтенше жағдайда түсетін ауруларды қабылдауға арналған. Біздің ауруханаға электронды құжаттандыру қызметі енгізілген. Қабылдау бөлімінен бастап, науқас адам автоматты түрде электронды базаға енгізіліп, оның қандай тексеруден өткені, қалай ем қабылдағаны барлығы бақылауда болады. Кез келген дәрігер өз кабинетінен шықпай-ақ қандай науқастың түскенін, зертхана сынамаларын қалай өткізгенін, қандай ем қабылдағанын электронды база арқылы біле алады. Яғни, дәрігер ендігі жерде қағазбастылықтан арылып, науқас жанды көбірек бақылайды», дейді аурухана директоры. Жаңа ауруханада ішкі бақылау терминалы жұмыс жасайды. Осы арқылы кез келген науқас терминалда көрсетілген интернет-портал арқылы сауалдарға жауап беріп, ем-домның қалай жүргендігін көре алады. Оның нәтижесі бас дәрігердің бақылауында болады. Сол арқылы науқасқа дәрігер тарапынан көрсетілген қызмет бағаланады. Осындай өте жоғары сапалы қызмет көрсетуге арналған аурухананы ашып бергені үшін алдымен Елбасына, Алматы облысының әкімі Амандық Ғаббасұлына шексіз алғыстарын айтқан дәрігерлер мен Жетісу жұрты бұл халық денсаулығы үшін жасалған үлкен сый деп бағалап отыр. Еркен ИСАЕВ, шағын инвазивті хирургия бөлімшесінің меңгерушісі: Шағын инвазивті хирургия дегеніміз ота жасау барысында денеге үлкен жарақат салмай, кішкентай тесіктер арқылы ем жүргізу. Қазіргі заманда барлық мемлекеттер осындай шағын инвазивті жолмен ота жасау тәсіліне көшіп жатыр. Яғни, бұрындары науқасқа ота жасау үшін денесінің белгілі бір жерін кесіп, содан соң барып оның ішкі ағзасындағы дерт шалған жерін алып тастайтын болсақ, енді инвазивті тәсілмен шағын тесік арқылы ота жасай береміз. Бұл науқастың апталап ем қабылдамай, небәрі 3-4 күннің ішінде қатарға қосылуына жол ашып береді. Медицинаның жоғары дамығанын осыданақ көруге болады. Аталған бөлімше қаламызда тұңғыш рет ашылып отыр. Алдағы уақытта осы тәсілді облысымыздың барлық аудандарына енгізуді жоспарлап отырмыз. Асқан БАЙДУВАЛИЕВ, Алматы облыстық денсаулық сақтау басқармасының бастығы: Алматы облысының орта лығында көптен күткен керемет аурухананың ашылуына куә болып отырмыз. Мұнда дүниежүзілік стан дарттарға сай ота бөлімдері жұмыс жасайды. Тағы бір мақтанаты нымыз аурудың алдын алуға бағытталған қондырғылармен қамтылған. Осының бәрі Елбасының арқасында жүзеге асырылды. Әсіресе, облыс басшысы Амандық Ғаббасұлының еңбегі ұшан-теңіз. Өзі бас болып аурухананың сапа- лы салынуына қадағалау жүргізді. Ауруханада кадр мәселесі толық шешілді. Алматы, Астана, Қарағанды, Семей қалаларынан білімді мамандар келді. Оларға облыс тарапынан пәтер берілді. Бүгін тағы он шақты дәрігер облыс әкімінің қолынан пәтер кілттерін алды. 90-жылдары дәл осы жерден облыстық балалар ауруханасын салуды жоспарлаған болатын. Алайда, қаржының тапшылығы қолбайлау болып, ол іске аспай қалған-ды. Күннен-күнге көркейген Талдықорған жұртшылығының денсаулығын жақсартуда бұл аурухана зор үлес қосатын болады. Талдықорған облысы болып тұрған кезде халық саны 122 мыңның үстінде болса, қазір ол 170 мыңға жетті. Яғни, тұрғындар 50 мыңға өскен. Бұл жыл сайын 3 мыңдай адамның қатарға қосылып отырғанын көрсетеді. Енді осы адамдардың барлығы емхана, балабақша, мектеппен қамтылуы тиіс. Шәймерден САДЫҚОВ, медицина саласының ардагері, Алматы облысының, Талдықорған қаласының Құрметті азаматы: Мен осы қуанышқа ардагер ретінде арнайы шақырумен келіп отырмын. Бұл Елбасының «100 аурухана, 100 мектеп» салу бағдарламасының нәтижесі. Биыл біз үшін өте нәтижелі жыл болды. Егемендік алғанымызға 25 жыл. Осы айтулы мереке қарсаңында жаңа аурухананың ашылып отырғаны қуантады. 90-жылдары біз не көрмедік?! Өте қиын жағдайды бастан кештік, диагностикалық аппараттар жоқ еді. Ауруларға тек дәрігерлердің біліктілігінің арқасында ғана көмек көрсеттік. Дәрі-дәрмек тапшы болса да, халықтың көңілінен шығуға тырысатынбыз. Қазіргі таңда Елбасымыздың барлық салаға жаңа технологияны мейлінше енгізу қажет деп тапсыруын өте көрегендік деп бағалар едім. Себебі, жаңа технологияны енгізу дәрігерлерге көп жеңілдік береді. Мысалы, мен осы жаңа технологияны қолдана отырып ота жасадым. Сенсеңіздер, бұрын екі ай жүретін ота жасау шарасын бес-ақ күнде жүзеге асырдым. Мына ғимарат неміс жобасымен салынған. Өте тамаша аурухана болады деп сенемін. Бұл күн медицина қызметкерлерінің қуанышын еселей түсті. Салтанатты жиын соңында терапия бөлімінің меңгерушісі Динара Байболова, қабылдау бөлімінің меңгерушісі Әйгерім Есімова, урология бөлімінің меңгерушісі Асқар Садықов, уролог-дәрігер Олжас Жайшібеков, ультрадыбыстық зерттеу дәрігері Жазира Дүйсенбінова, хирург-дәрігер Артур Браун, эндоскопист-дәрігер Қуаныш Бекежановтар облыс әкімінің қолынан пәтер кілттерін алды. Айтақын БҰЛҒАҚОВ, АЛМАТЫ ОБЛЫСЫ

4 4 ТАРАЗЫ Мінбер Еліміз егемендік алған сәттен бастап жаһандану дәуірінің ұлы көшіне ілесті. Ұлт болашағы үшін дамыған, тәуелсіз, бейбіт мемлекет құру басты мақсатқа айналды. Республикадағы мемлекет тік билік біртұтас және ол Конституция мен заңдар негізінде заң шығарушы, атқарушы және сот тармақтарына бөлінді. Сот билігінің заң шығару және атқару билігімен бір деңгейде тұруы демократиялық мемлекеттің белгісі болды. Тәуелсіз елдің саяси әлеуметтік, экономикалық және құқықтық құрылымдары да анықталып, барлық заңдардың бастауы болған Конституциямыз қабылданды. Мемлекет басшысы «Қазақстан 2030 даму стратегиясы» деп аталатын ұзақ мерзімді даму бағдарлама сын жасап, барлық сала бойын ша алдағы мақсаттар мен міндеттерді айқындап берді. Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарынан ақ елдің әлеуметтікқұқықтық, экономикалық және саяси салаларын жақсартуға бағытталған шаралар жүзеге асырыла бастады. Мем лекеттік реформаның басты бағыттарының бірі сот құқық саласын дамытуға бағытталды. «Халқы заңын сыйлайтын, сотына сенетін қоғам ең дамыған қоғам», деген Елбасы сот жүйесіне нақты мін деттерді жүктеп, үлкен жауап кершілік артты. Бұл жауап кершіліктің артында ең алдымен мемлекет атынан шешім шығаратын судьялар мен сот қызметкерлері тұрды. Қазақстан Республикасының сот жүйесінің тарихы осылайша ел егемендігімен тікелей байланысты болып шыға келді. Қалыптасу тарихы тереңде жатқан қазақтың сот билігі бұған дейін билер соты арқылы жүзеге асырылып келген еді. Қазақ билері қай кезде де адам құқығына бейжай қараған емес. Отбасылық деңгейден бастап халықаралық дауларға дейін кез келген дау жанжал аса ұқыптылықпен, билердің байыптылығымен шешіліп, қоғамда қазылардың беделі артты. Билік айтып, шешім шығаруда қазылар дала заңдарын, салт дәстүрді негізге ала отырып әділдікті ту етіп ұстанды. Бұл жүйе мен билер статусы ел егемендік алған соң да көп өзгерген жоқ. Десек те, тәуелсіздік алғаннан кейін құқықтық мемлекеттің талаптарына сай келетін және Конституция мен заңдарға бағынатын, азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғауды қамтамасыз ететін заманауи сот жүйесі құрылуы керек болды. Сөйтіп, 1994 жылы жаңа типтегі сот жүйесінің дамуына бағытталған тәуелсіз елдің алғашқы құқықтық реформасы қабылданды. Бұл бағдарламада сот жүйесінің даму алғышарттары анықталып, жаңа жүйелер құрылды. Мұнда Қанзиба РЫСҚАЛИЕВА, Ақтау қалалық 2 сотының төрайымы судьялардың дербестігі мен тәуелсіздігіне кепілдік берілді. Азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын сот арқылы қорғаудың заңдық құқықтық алғышарттары жасалып, Қазақстандағы сот жүйесі бір арнаға тоғысты. Қылмыстық және Азаматтық іс жүргізу кодекстерінің де негіздері қаланды. Сот реформасының нәтижесінде 1995 жылы 30 тамызда Қазақстан Республикасы ның Конституциясы қабылданды жылы қабылданған алғашқы Конституция заңдық күшін жойып, жаңартылған, толықтырылған әрі халықаралық стандарттарға сәйкестендірілген жаңа Ата Заң қолданысқа енді. Одан кейінгі жылдары елімізде алғаш рет мамандандырылған соттар құрылып, сот алқалары бекітілді, жаңа заңдар қабылданып, ескі заңдар толықтырылды жылдың 25 желтоқсанында «Қазақстан Республикасының сот жүйесі мен судьялар мәртебесі туралы» конституциялық заңы қабылданды. Аталған заң сот билігінің мәртебесін көтеріп, абыройын асқақтатты. Ақпараттар мен технологияның қарқынды дамуы на байланысты элек трондық жүйелер сот істерінде кеңінен қолданысқа түсіп, жұмыс сапасының артуына, халықпен байланыстың ашық әрі қолжетімді түрде жүзеге асырылуына ықпал етті. Сот залдары қазқал пында түсірілетін дыбысбейнежазба қондырғыларымен жабдықталды. Судьялар мен сот қызметкерлерінің ешбір кедергісіз, алаңсыз жұмыс жасауына мемлекет қолдау көрсетті. Бұл да істердің жылдам және сапалы қаралуына, саты болып табылады.оның қабылдануымен ұлттық заң нама жүйесі жетіле түсті. Осыған орай, елімізде Орман, Жер туралы, Кеден ісі, Су, Еңбек, Бюд жет, Салық кодекстері қабыл данды. Осы стратегиялық құжат ты бекіткен кезде Мемлекет басшысы бәрінен де бұрын жалпы мемлекет пен оның азаматтарының игілігін көзде гені анық. Қоғамда әділдікті орнату үшін сот жүйесінде көптеген жаңалықтар мен өзгерістер орын алуда. Биылдан бастап бес сатылы сот жүйесі үш сатыға дейін қысқартылды. Бұл өзгеріс халықтың сот төрелігіне қол жеткізуіне барынша жағдай жасап, уақыт жылдамдығы мен қаржы үнемдеу мәселесін шешті. Үш сатылы сот жүйесі іс бойынша сот шешімінің жедел қабылдануына негіз қалайты нын айта кету керек. Сәйкесінше, судья лауазымына кандидаттарға қойылатын біліктілік талап қоғамның сотқа деген сенімінің артуына ықпал етуде. Сот жұмы сын жеңілдету мақсатын да дауларды соттан тыс реттеу институттарын дамыту мәселесі де қарқынды түрде жүзеге асырылуда. Осылай ша құқықтық реформа жыл өткен сайын жаңартылып, толықтырылып келеді. Сонымен бірге 2002 жылдан бастап барлық нормативтік базаны жүйелеу жөнінде кең көлемдегі жұмыстар жүзеге асырылып, Еңбек, Бюджет, Жер туралы, Экология, Салық кодекстері сияқты республикамыздың аса маңыз ды заңнамалары жасалып, бекітіл ді. Әрі еліміз үшін соны жаңалық болып табылатын Адам құқықтары жөніндегі өкіл институты жұмысын сәтімен бастап, сот реформасы түбегейлі жүргізілді. Барлық құқықтық саланың одан әрі дамуы, әртүрлі мемлекеттік және құқық қорғау органдарының қызметтерін үйлестіріп отыру, сот жүйесін жетілдіру елімізде құқықтық саясаттың жаңа тұжырымдамасын қабылдау қажеттігін алға тартты. Елімізде жылдарға арналған құқықтық саясат тұжырымдамасы қабылданып, сот құқықтық жүйенің кезеңкезеңімен дамуына жоспар жасалды. Елдің құқықтық даму саясаты саласында, оның ішінде ұлттық заңнаманы жетілдіру бағытында жаңа мақсат міндеттерді көздеп отырған бұл тұжырымдаманың маңызы өте жоғары. Құқық қорғау мен сот жүйесін дамыту, сондайақ, бүгінгі әлемдік тәжірибені ескере отырып құқықтық демократиялық қоғам құру осы тұжырымдаманың басты мақтары қатаңдатылды. Енді судья лауазымына моральдық адамгершілік қасиеті жоғары, кемінде бес жыл сот отырысының хатшысы немесе соттың көмекшісі болған, прокурор, адвокат болып кемінде бес жыл жұмыс жасағандар таңдалады. Бұл сот төрелігін кәсіби сауат ты әрі жоғары қабілетті заңгер лердің ғана жүзеге асыруына мүмкіндік береді. Судья сот жүйесіндегі басты тұлға. Оларға артылған міндет пен жауапкершілік өте қатал. Сондықтан да, бұл қызметтің тізгінін заңгерлікті оқыған кез келген адам игеріп кете алмайды. Қазылар өз қызметтерінде ең алдымен заң мен арды басшылыққа алып шешім шығарар болса, оған қоса, адамгершілік моральдық қасиет шеңберінен де аспауы тиіс. Тіпті, кейде ішкі эмоциясын ірке тартып, білімі мен білігін ортаға салады. Осылайша жан жақты таразылап, талқылап, шешім қабылдағанда ғана қоғамның сенімі мен құрметіне ие болады. Сонда ғана өмірлік мақсаттың орындалғаны. Қатаң қадағалау мен орасан жауапкершілік жүгі артылған сотқа тәуелсіз орган ретінде биік мәртебе беріліп, судьялар мемлекеттің қамқорлығына алынған. Қазақстан Республика сының барлық саты соттарының судьялары Прези дент жарлығымен тағайын далуы, Жоғарғы Сот судья ларын Президенттің ұсынуы мен Парламент Сенаты ның сайлауы осының дәлелі. Сондай ақ, биылдан бастап құрметті зейнет ке шыққан судьялар өмір бойғы әлеуметтік төлемақымен қамтамасыз етіліп отыр. Мемлекет басшысының 2015 жылы жарияланған «Ұлт жоспары қазақстандық арманға бастайтын жол» атты бағдарламалық еңбегінде сот жүйесіне айрықша мән берілген. Онда бес институттық реформа бойынша «100 нақты қадам» Ұлт жоспарында заң үстемдігін қамтамасыз ету бағытында 11 қадам түгел сот жүйесіне арналды жылғы 1 қаңтардан Ұлт жоспарын орындаудың практикалық кезеңі басталды. Ұлт жоспарына сай, жаңа Азамат тық процестік кодекс пен «Жоғары Сот Кеңесі туралы» жаңа заң қолданысқа енді. «Сот жүйесі және судья лардың мәртебесі туралы» конс титуциялық заңға, Қыл мыстық процестік кодекс пен Әкімшілік құқық бұзушы лықтар туралы кодекске тиісті өзгерістер енгізілді. Республикамызда Елбасы Н.Назарбаевтың бастамасымен жаңа заңнамалық реформалар әр жылдары табысты жүргізіліп келеді және әлі де жетілдіріле береді. Себебі, қоғамда саяси және экономикалық жағдайларға байланысты кәсіпкерлік, ішкісыртқы сауда, банк жүйесі қызметтері кеңеюде, тіпті, қоғамда қылмыс пен құқық бұзушылық түрлері де неше алуандап артып кетті. Сондықтан да, қолданыстағы заңдар уақыт өткен сайын толықтырылып, өзгеріске ұшырап отырады. Бұл дамушы мемле кеттің барлығына тән құбылыс. Елімізде сот саласында реформалар жүргізілген жылдар ішінде, әсіресе, азаматтық істер бойынша бірқатар жаңашыл бағыттағы жұмыстар жүзеге асырылды. Мәселен, бұрын соттардың қарауына мүлдем кірмеген лауазымды адамдардың немесе мемлекеттік органдардың заңсыз іс әрекеттері, банкроттық туралы шағымдар енді тікелей соттардың қарауына берілді. Сот құқық саласында шиеленіскен сауалдар мен мәселелер де аз емес. Айталық, азаматтық және әкімшілік істер бойынша заңнамаларды тартысты жағдайда тиімді қолдану практикасы өзекті мәселе болып келді. Осы жағдайды шешу үшін бірыңғай сот практикасы қалыптастырылып, көптеген қайшылықтарды жоюға мүмкіндіктер туғызылды. Қазіргі уақытта респуб ликаның сот жүйесінің алдында тұрған басты міндеттердің бірі электрондық сот төрелігін дамыту мәселесі болып табылады. Қолжетімділік, ашықтық және жариялылық сияқты демократиялық прин циптерге негізделген халық аралық талаптарға қол жеткізудің бірден бір жолы ретінде элек трондық сот төрелігін мемле кетіміздің барлық аймақтарындағы соттардың жұмыстарына енгізу үшін айтарлықтай ұйымдастыру шаралары қолданылып жатқанын атап өту қажет. Сот адалдық, әділдік, шындық қағидаттарымен жұмыс істесе шынайы ақиқатқа және биік абыройға ие болмақ. Қазіргі таңда азаматтардың барлығы дерлік судьялардың жұмысына қанағаттанатындарын білдіруде. Қазақстандық соттың кәсіби жағы нан білікті де сапалы, ашық әрі жариялы, қолжетімді және тәуелсіз екенін көпшілік мойындап отыр. Бүгінгі таңда ел азаматтары өз құқықтары мен заңды мүдделерін сот арқылы тиімді қорғай біледі. Құқықтық сауаты жоғары халықтың әділ сот жүйесіне деген сенімі күнненкүнге артуда. Заң кез келген даудың шешімін тауып, соңғы нүктесін қояды. Сондықтан, отандық сот жүйесін одан әрі ҮШІНШІ БИЛІКТІҢ ҮСТЕМДІГІ қарай жетілдіру, жергілікті соттардың рөлін арттыру, судья лардың тәуелсіздігін жоғарылату ешқашан назардан түспейтін маңызды мәселелер. Мемлекет тарапынан қолдау мен қамқорлыққа ие болған елі міздің тәуелсіз сот жүйесі көп теген алыс және жақын шетелдермен салыстырғанда биік абыройға ие. Бұл небары ширек ғасыр ішінде қол жеткізген соттардың жетістігі. Талай сүрлеуден өтіп, қалыптасқан сотқұқық саласы ендігі кезекте абырой биігінде тек алға қарай қалықтай беретіні анық. Қандай реформа болса да, ол халық мүддесіне сай жасалады. Қазіргі сот реформасы, ең алдымен, тәуелсіз сот төрелігін орнықтыру мен қалыптастыруға бағытталған. Сот саласын жаңғыртып, одан әрі дамытуға бағытталған реформалар мен жаңартылған заңнамалар қарқынды да табысты жұмыс жасауымызға мүмкіндік беріп отыр. Дамудың соқтықпалы соқпақ ты сүрлеуімен алға қарай ұмтылған дербес мемлекет демо кратиялық қоғамның іргетасын қалады. Тәуел сіздік тің 25 жылдық тарихында шыңға да шығып, қияға да құлдырап келеміз. Алайда, қадамын нық басқан Қазақстан кез келген дауылдың екпініне қасқая қарсы тұра алатынын дәлелдеп бағуда. Себебі, мем лекеттің саяси эконо мика лық, құқықтықәлеуметтік бағыт тары айқын. Алдағы күндерге жасалған зерделі жоспар, маңызды міндет бар. Үшінші биліктің тізгінінде тұрған республика соттары тәуелсіздігімізді баянды ету жолында аянбай еңбек ете бермек. МАҢҒЫСТАУ ОБЛЫСЫ Сарап ЖАҢА ЖҮЙЕ СУДЬЯЛАРДЫҢ ЭТИКАЛЫҚ НОРМАЛАРДЫ БҰЗУЫНА ЖОЛ БЕРМЕЙДІ Ұлт жоспары заңның үстемдігін қамтамасыз етуге, сот жүйесі мен судья лардың қызметіне халықтың сені мін арттыруға бағытталған қадам. Елбасының 5 реформасын жүзеге асыруға бағытталған Ұлт жоспарының екінші бөлімі заң үстемдігін қамтамасыз етуді мақсат еткен. Аталған бөлімнің 19 қадамы мемлекетіміздің құқықтық жүйесін жетілдіруге арналса, оның 11 қадамы нақты сот саласын дамытуға қатысты негізгі тетіктерді көрсетіп берген. Биылғы жылдан бастап бес сатылы сот жүйесінің үш сатылы сот төрелігіне көшуі, судьяларды даяр лау мен іріктеуде талаптардың күшейтілуі, жаңа Азаматтық процестік кодекстің қабылдануы, Жоғарғы Сотта ірі инвестициялық даулар бойынша алқаның құрылуы, республика соттарында сот отырыстары дыбысбейнежазба арқылы жүргізілуі және басқа да бірқатар жаңашылдықтардың бәрі де Елбасы бастамасымен қабылданған «100 нақты қадам» Ұлт жоспарын іске асырудың нақты шаралары болып табылады. Бұл іс шараның мақсаты сотқа келген азаматтарды аралық сатылардың көптігінен кездесетін қиындықтардан құтқарып, даулар бойынша тез арада соңғы нүктенің қойылуына, шыққан шешімді уақтылы орындатуға негіз қалау болып табылады. Себебі, кейбір азаматтар өз құқықтарын теріс пайдаланып, әр сатыда шыққан заңды сот шешімдеріне шағымдану арқылы сот шешімін орындаудан немесе уақтылы орындаудан жалтарып жатады. Ал, жоғарыда қабылданып отырған шаралар кез келген дауды ұзаққа апармай, тез арада шешуге және қабылданған шешімді дереу орындатуға жол ашады. Қазіргі заманғы өзгерістерге сай, еліміздің сот жүйесі аудандық, қалалық, мамандандырылған бірінші сатыдағы соттар, екінші саты облыстық соттардағы апелляциялық алқалар, үшінші саты Жоғарғы Соттағы кассациялық алқаларға оңтайландырылып отыр. Қазақстан да ғы сот жүйесінің сатыларын азайту қоғам ның, халықтың сотқа деген сенімін арттыруға бағытталған маңыз ды шара болып табылады. Шын мәнінде қысқарған үш сатылы сот жүйесі заң шеңберінде тез арада шешім қабыл дау мақсатын көздейді. Апел ляция лық саты осы шешімді тексеріп заң дастырады және шешімнің заңды күшіне енуіне ықпал етеді. Үш сатылы сот жүйесі істерді қарауды оңтай лан дырып қана қоймай, істің қаралу процесін жеңілдетіп, соттағы созбалаң дықты азайтады және өз кезегінде сот шешімдерінің орындалуын жылдам датады. Сонымен қатар, сот төрелігінің ашықтығын қамтамасыз етуде сот зал дарын дыбыс және бейнежазу қондыр ғыларымен жабдықтаудың рөлі аса зор. Бұл жүйенің тиімділігі сот ісіне қатысушылардың тәртібін қатайтады, осыған орай, судьядан бастап, іске қатысушылардың барлығы әдеп сақтауға, бір бірін құрмет теуге тырысады. Соттың барлық отырыстарының бейнежазбасының болуы көптеген даулы мәселелерді әділ шешуге септігін тигізеді. Сондайақ, жаңа жүйе судьялардың этикалық нормаларды бұзуына жол бермейді. Сотта қаралатын істердің ашықтығы, қоғаммен байланыс, халық сеніміне ие болуға ұмтылған әрекеттер қазіргі таңда өз жемісін беруде. Кез келген істі қараудағы жеңілдетілген тәртіп сот саласының бекіп, беделінің нығайып келе жатқанының көрінісі. Ендеше, бұл мүдде жолындағы міндет адал, жұмыс нәтижелі болуы қажет деп санаймын. Г.БАЙКУЛОВА, Тараз қалалық сотының судьясы ЖАМБЫЛ ОБЛЫСЫ

5 5 ТҰҒЫР Мың жасаған шаһар «АЛМАТЫ ТӘУЕЛСІЗДІКТІҢ АЛТЫН БЕСІГІ» Алатау сонау жерден менмұндалайды. Ақ шаңқан мұнар шыңы көкпен таласа тік шаншыла қалыпты. Оның бауырындағы Алматы қаласы жасыл желекке оранып, мызғымас алып таудың баурайында қайнаған тірліктің көрігін қыздырып тұр. Мың жасаған шаһар Алматы қаласының арғы тарихына үңілсек, әсіресе, қаланың он сегізінші және он тоғызыншы ғасырлардағы шежіресі ерекше сыр шертеді. Және көне қаланың Верный кезеңіндегі тарихы жыға таныс болмаса да жалпақ жұртшылыққа жылыұшырайтын, жиі ауызға алынатын таным ретінде қалыптасып келеді. Тарихты жасайтын тұлғалар. Ал, өркениеттің үздік үлгісі іспеттес шаһарлардың шамшырағын жаққан азаматтардың да сол ақбас тарихтан алар өз орны бар. Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың Алматы қаласын тәуелсіздіктің алтын бесігі деп атап, ерекше қамқорлықта ұстауы шаһардың қай кезде болмасын ел тарихында алар орнын еншілеп бергендей. Бұл ретте Қазақ еліне 70 жыл астана болған Алматы қаласының арғы тарихын қалыптастыруға күш салған қазақтың біртуар ұлдары екеніне ешкімнің күдігі болмауға тиіс. Қаланың Верный кезінен бұрын да осы аумақтағы Алмалы бекінісіне көз алартқан көлденең көк аттыдан қызғыштай қорыған ең алдымен қазақ хандары болды. Бұған Жетісу жеріндегі көшпенді қазақ қоғамындағы Алматы қаласының он сегізінші және он тоғызыншы ғасырлардағы және қаланың Верный кезеңіндегі Хандық билік жүйесі жарқын дәлел бола алады. Он тоғызыншы ғасырда да Жетісу жерінің тұтастығын сақтап қалу оңайға соқпаған. Соның ішінде бүгінгі Алматы қаласының төңірегіндегі Алмалы hәм Тойшыбек бекінісіне көз сүзген алып көршілердің айласы да жетіп артылды. Соған қарамастан жауға қарсы әлденеше қайрат көрсетіп, қапыда қалдырып, бекіністі берік ұстаған батырлар еңбегі ерекше. Ал, жиырмасыншы-елуінші жылдардағы Алматы қаласының ат арбамен жүрген қазақтар мен арықтармен су ағып жатқан көне кадрларды қарап отырып, бұл кездері қала енді отырықшылық жағдайға бейімделіп, қазақтардың көшпенді өмірмен қоштаса бастаған тұсын анық байқаймыз. Иә, ол кездердегі шағын шаhарда бәкене үйлер, атты арба мен жаяу жүргіншілер ғана көше көрігін қыздырғандай. Алатаудың жасыл алқапты бауырындағы шағын ғана шаhар ала- қан ға сыйып кетердей. Бұл Алматыға дейінгі Вер ный қаласы ның он тоғызыншы ғасырдың аяғындағы көрінісі. Жалпы алғанда, талайлардың тартысына түссе де талауына қалмаған тағдырды еншілеген Алматының өткені өзінше бір тарих. Ал, шаhардың шырайын келтіруге еңбегі сіңген ерлерді түгел түзіп шығу мүмкін болмаса да, есімі ел есінде қалуы тиіс оғландар тіл ұшына орала береді. Алматы қаласының Верный уақытындағы тарихына үңілсек, бұл кездері жаяу жүргіншілермен қатар атты арбалар қарасы да көбейген. Ал, Алматы қаласының жиырмасыншы жыл дар дағы кезеңіне келсек, саясаткер Ораз Жандосовтың жарқын бейнесі көзімізге оттай басылары анық. Қала қазақтарының отырықшылыққа үйрене бастаған уақыты осы тұс болатын. Иә, ХХ ғасырдың басында Алматы қаласы өз атауын қайтарып алуымен ақиқат қалпына келді. Бұл тарихи әділдікті орнату үшін шындық іздеп шырқыраған жанның да аты алтын әріппен жазылуға тиіс-ау! Алматы қаласының елуінші жылдардағы бейнесі қазақтың марқасқа өнер мен мәдениет қайраткерлері: Мұхтар Әуезов, Қаныш Сатбаев және Әлкей Марғұлан сынды алып тұлғалармен есте қалары анық. Алматы қазақ елінің астанасы мәртебесін алғалы қазақтың талай марқасқаларына пана болды. Біртуар тұлғалар Алматының мәдени-рухани дамуына үлес қосып қана қоймай, астана арқылы қазақ жұртының саяси санасын сақайту жолында күресті. Олар сонау заманы содырлау, адамы соқырлау уақыттан, қазiргi қарға адым мезет аралығын рухани тоқайластырған бiтiмi бөлек тұлғалар. Бүтiн халықтың сана болмысындағы терiсаққанға қарсы тұрған оң ағызу үшiн, ақылын мал мен мансапқа алғызған көпке қарсы шыққан жанарындағы шелдi сылу үшiн. Бүгінде көне кино ленталарынан Дінмұхамед Қонаев ақсақалдың Алматының құрылыстарында жүрген бейнелерін жиі көресіз. Жанында қаланы әр жылдары басқарған азаматтар еріп жүреді. Яғни, бұдан Алматы қаласының тарихын сөз ет- Облыстық байқау кенде Дінмұхамед Қонаевтың тұлғалық тұрпатын бөлек қарастыра алмайтындығыңыз анық. Себебі, ұзақ жылдар бойы Қазақстанды басқарған Дінмұхамед Қонаев ақсақалдың Алма тының басшылығына келген әрбір азаматқа жол сілтеп, жөнін айтып отырғаны бір бөлек әңгіме. Оның қала салудағы шығармашылық еңбегі өз алдына өнеге дейді білетіндер. Дінмұхамед Қонаев ақсақал Алматы қаласының көшін түзеп, көрігін қыздыратын ғылым мен білім, әдебиет пен мәдениет қайраткерлеріне үнемі қолдау білдірген деседі. Және олардың да өз кезегінде ару Алматының айшықталып, сәулеті дамып, дәулеті асуы үшін қосқан үлесі қомақты. Ал, ару Алматының жылдардағы көріністерін іздесек, қала көшелерінде өсіп тұрған апорттар мен алма бақтарына көзіміз сүрінері анық. Бұл кереметті әнші, композитор Ескендір Хасанғалиев сынды ағаларымыз «Алматының алмасы» деп сазбен көмкеріп, сұлулығына тамсанды. Бекжан ӘШІРБАЕВ, Құрмет «Жеті түрлі ілім біл, Жеті жұрттың тілін біл» дегенді байырғы бабаларымыз айтқан. Тіл үйрнеуге келгенде біздің қазақ осы бір аталы сөзді ерекше басшылыққа алатындай көрінеді маған. МАХАББАТ АЛЛЕЯСЫ «ТІЛ ТҰНЫҚ ОЙДЫҢ КӘУСАРЫ» МӘҢГІЛІК ТАҚЫРЫПТЫ ЖЫР ЕТКЕН ЖАЗУШЫҒА АРНАЛАДЫ Мемлекеттік тіліміз қазақ тілі болса да, мемлекеттік тілдің мәртебесі қағаз жүзінде ғана биік, мерейлі екені ешкімге жасырын емес. Өкініштісі сол, қазақ тілінің ағылшын тілі мен орыс тілінің көлеңкесінде қалуына себепші болып отырған өзіміз. Тәуелсіздік алған 25 жылдың ішінде қанатын кеңге жая алмаған мемлекеттік тіл сақау баланың күйін кешіп тұр. Қарап отырсақ, жетісегіз тіл білетін шенділердің көбі орта буынды әрі жастардан құралады. Үштілділікті меңгеруді балабақшадан бастап қолға алған қазақ елінде «Өзге тілдің бәрін біл, өз тіліңді құрметте» деп айтқан ақын Қадыр Мырзалиевтің өнегесі ескеріліп жатыр деп тіпті айта алмаймыз. Өйткені, әлі күнге жоғары мінберлерде, үлкен жиындарда негізі баяндамалар ресми тілде жасалады. Қараша қауымның өзегін өртейтін де осы. Алайда, үштұғырлы тіл туралы байқаулар жиі өтіп тұрады. Заманның дамуына сай, бұл да дұрыс шығар? Дегенмен, көптілділікті насихаттауға басымдық берген биліктегілер қазақ тілінің қадір-қасиетін арттыруды естен шығармаса екен деген тілек те бар. Мәселен, жақында Алматы облысы Тілдерді дамыту жөніндегі басқармасының ұйымдастыруымен қазақ, орыс, ағылшын тілдерін меңгерген жастарды анықтап, қолдау мақсатында «Тіл тұнық ойдың кәусары» атты облыстық олимпиада өтті. Оған жас аралығындағы 16 талапкер қатысты. Байқаудың талабы да, талғамы да ерекше болды. Оған қатысатын талапкерлерге қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде берілген бір тақырыпта эссе («Шағын әңгіме» жазу), бір тақырыпта «Тұсаукесер» (презентация) және мәтінге ілеспе аударма жасау шарты қойылды. Додаға үміттерін үкілеп келген жастардың көздерінен ұшқын байқалғанымен, жүздерінен үрей де көрмей қалғамыз жоқ. Үш тілде су төкпейтін жорғадай бүлкілдегенмен, бәрі бірдей жүлдегер болып кетпейтіні айдан анық. Дегенмен, жастардың жаңаға үйір екені, тілдерді меңгеруге бейім екені қуантты. Байқауға қатысқан талапкерлер жүзден жүйрік шығу үшін бар өнерлерін салып бақты. Берілген тапсырма бойынша эссе жазып, дауыс ырғағына салып, шығармадан үзінді орындады. Мәтінге ілеспе аударма жасауда ой жүйріктігін байқатқандар қазылар тарапынан тиісті бағасын алды. Ана тілден бұрын санамызды жаулап Басқарма басшысы А. Кендірбекұлы бас жүлдегер А. Жақыповамен бірге. алған ағылшын тілінде сайрағандарға қазылар тіпті бастарын шайқап, таңдайларын қағысты. Үш тілде көсілген жастар қазақша үйренудің қиындығын айтып жүргендерге үлгі боларлықтай екен. Сонымен, байқауға қатысқан 16 үміткердің төртеуі жүлдеге ілікті. Яғни, бас жүлде Алматы қаласындағы Халықаралық Бизнес университетінің 1-курс студенті, Сарқан ауданының намысын қорғаған Аяжан Жақыповаға бұйырды, бірінші бәйгені Талғар ауданындағы 29 орта мектептің ағылшын тілі пәнінің мұғалімі Зарина Машурова иеленсе, екінші орынға Еңбекшіқазақ ауданы, Есік гуманитарлық колледжінің студенті Орынбасар Жұматай лайық деп табылды. Ал, үшінші орынды Талдықорған қалалық әкімдігінің қызметкері Шынар Матбаева алды. Көп тілді меңгеруге арналған бұл байқауда білімі мен біліктілігін көрсеткен өзге де қатысушыларға Алматы облыстық Тілдерді дамыту жөніндегі басқармасының Алғыс хаты, жеңімпаздарға диплом және ақшалай сыйлықтар табыс етілді. Облыстар мен қалалардан іріктеліп алынған жүзден жүйрік жүлдегерлер қазан айында Павлодар облысында өтетін республикалық байқауда бақтарын сынамақ. А. БҰЛҒАҚОВ, АЛМАТЫ ОБЛЫСЫ Махаббатты Әз-ағаңдай жырлаған, махаббатына, жарына Әз-ағаңдай адалдық танытқан, құрмет көрсеткен жазушы аз шығар қазақта. Ел Тәуелсіздігінің 25 жылдығына орай Жарма ауданының орталығы Қалбатау ауылында осы өңірдің айтулы перзенті, журналист, Қазақстанның Халық жазушысы, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, көзі тірісінде елі Әз-аға деп әспеттеген Әзілхан Нұршайықов атындағы Махаббат аллеясы ашылды. Қазақтың қабырғалы қаламгерінің есімін ұлықтаған игі шараға жазушының «Махаббат, қызық мол жылдар», «Мәңгілік махаббат» шығармаларын көкейіне түйіп өскен аға буын өкілдерімен қатар, махаббат жыршысын құрмет тұтатын жастар да көптеп жиналды. Салтанатты шараны ашқан Жарма ауданының әкімі Нұрлан Сыдықов Жарма жұртының төл перзентін ұлықтап, есімін жаңғыртып жатқан қадамымен құттықтап, махаббаттың жыршысы атанған жазушыға қандай құрмет көрсетілсе де лайық екендігін атап өтті. Саналы ғұмырын шығармашылыққа арнаған өр тұлғаның өмір жолы, ұстанымы тәлім мен тәрбиеге толы десем артық айтқандық болмас. Есімін жаңғыртып, өскелең ұрпаққа өнеге ету бүгінгі буынның еншісіндегі үлкен аманат дер едім. Соның бір ғана парасына бүгін біздер куә болып отырмыз. Осыдан үш жыл бұрын семейлік журналист Риза Молдашева өзінің «Ұмытсақ, ұрпағыңды кешіре гөр» атты мақаласында үлкен мәселе көтеріп, Әзілхан Нұршайықовпен байланыстырып махаббат тақырыбында ескерткіш орнату жөнінде ұсыныс айтқан болатын. Ұтымды әрі уақтылы көтерілген ұсынысты жерлестері қолға алып, бүгінде саябақтың шымылдығын түргелі отырмыз. Жазушы «Адамгершілік махаббатсыз болмайды» деп бағамдаған екен. Олай болса, шаңырақ көтеріп, үй болып жатқан жастарымыз үшін бұл жер тәу ететін қастерлі орынға айналатындығына сенімім мол. Игілікті іс өз бастамасын тауып, ары қарай да жалғасын табады деп білемін, деді аудан әкімі. Аға буын өкілдері атынан сөз алған Жарма ауданының Құрметті азаматы Төлеуберді Әубәкіров жерлестерін қуанышпен құттықтады. Әз-ағаның туған халқына деген ілтипаты риясыз еді. Қаламгердің өмірі өнегеге толы. Жарма жерінде тарихтың жаңа парағы ашылып жатыр. Бұл ретте аудан әкімінің еңбегі ерекше екендігін атап өткен болар едім. Әзілхандай тау тұлғасымен мақтанатын өңірдің ісі өрге басып, өнегелі өсиет қалдырған жазушыдан үлгі алатын жастарымыз көп болуына тілектестігімді жеткізгім келеді, деді Төлеуберді Оразғалиұлы. Жүрекжарды құттықтаулар мен жылы ле біз дерден кейін Махаббат аллеясының тұсауы кесілді. Шағын саябақ жазушының шығармасынан сыр шертерлік мүсіндерге толы. Аллеяға қойылған композицияларға қарап, шығармаларды жазбай танып жатқан жұрт та аз болмады. Осынау игі шара барысында шаңырақ көтерген екі жастың некесі салтанатты түрде қиылып, жаңа өмірге жол тартқан жұпқа аудан басшысы ақ жол тілеп, естелік сыйлықтар табыс етті. Азамат ҚАСЫМ, ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫ

6 6 ТҰРАҚТЫЛЫҚТЫҢ КЕПІЛІ Еліміздің Ата Заңы 1995 жылдың 30 тамызында Қазақ елінің тарихында тұңғыш рет референдумда қабылданып, ол күн мемлекеттік мереке ретінде жарияланды. Қазақстан Республикасы Конституциясының 75-бабында «Республикадағы сот төрелігі тек сот арқылы ғана жүзеге асырылады» делінген. Судья сот төрелігін іске асыру кезінде тәуелсіз және тек Конституция мен заңға ғана бағынады. Бұл Ата Заңымыздағы сот әділдігі мен судьялардың тәуелсіздігінің кепілдігін бекіткен аса маңызды ереже. Тәуелсіз Қазақстан Республикасының конституциясына қысқаша тарихи шолу жасайтын болсақ, 1926 жылы Қазақстанның бірінші Конституциясы КСРО құрылған соң 1925 жылы 18 ақпандағы ҚазКСР Орталық атқарушы комитеті қаулысының нақты редакциясымен және 1925 жылғы РСФСР Конституциясының есебімен қабылданды. Аталмыш негізгі заң басқару формасын, мемлекет құрылымын, саяси тәртіпті, мемлекеттік билік органдарының құрылымын, атқарушы басқаратын органдардың құрылымын бекітті. Конституцияға сәйкес, Қазақстан РСФСР құрамында теңқұқықты республика болды. Еліміздің алғашқы Конституциясы Жоғарғы Кеңестің ІХ сессиясында 1993 жылғы 28 қаңтардағы ХІІ шақырылымында қабылданды. Құрылымы преамбуладан, 4 бөлім, 21 тарау және 131 баптан тұрады. Заң тәуелсіздік алған күннен бастап көптеген құқықтық нормаларды қамтыды. Қазіргі Ата Заңға 1998, 2007 және 2010 жылдары Президенттің өкілдігін кеңейтетін елеулі өзгерістер енгізілді. Елбасы Н.Назарбаевтың 2000 жылғы 1 қыркүйектегі «Қазақстан Республикасының сот жүйесінің тәуелсіздігін күшейту жөніндегі шаралар туралы» Жарлығы сот тәуелсіздігін қамтамасыз етудегі бірден-бір шешуші қадам болса, 2000 жылдың 25 желтоқсанындағы қабылданған «Қазақстан Республикасындағы сот жүйесі және судьялардың мәртебесі туралы» Конституциялық заң күші бар заң ауданаралық мамандандырылған экономикалық және әкімшілік соттарын құру, сонымен қатар жүргізілген өзге де іс-шаралар еліміздің сот жүйесін нығайтып, беделін одан сайын көтере түсті. Еліміздің сот жүйесіндегі бұл оңды өзгерістер өзінің жалғасын тауып, бүгінгі күні қаржылық сот пен кәмелеттік жасқа толмағандардың істері жөніндегі, сол сияқты, аса ауыр қылмыстарға қатысты істерді қарайтын мамандандырылған соттар азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын заң жүзінде қорғауға бағытталған міндеттерін толығымен атқаруда. А.ДАНЕНОВА, Қарағанды облыстық сотының судьясы ТАРИХИ ШЕШІМ Ата Заңымыздың тарихын 1995 жылдан бастағанымызбен, оның негізі сонау дала заңынан тамыр тартатынын ешкім жоққа шығара қоймас. Біздің халықтың құқықтық негізі сонау «Қасым ханның Қасқа жолынан», «Есім ханның Ескі жолынан», Әз Тәукенің «Жеті жарғысынан» бастау алды. Ал, қазіргі конституцияға тәуелсіздіктің құжаты, егемен елдегі заңнаманың атасы деп баға берсек артық емес. Өйткені, Ата Заңымыз жиырма бір жылдың ішінде жас мемлекеттің дамуына серпін берді. Азаматтардың ертеңгі күнге деген сенімін нығайтты. Қоғамның қауіпсіздігін нығайта отырып Қазақстанды шетелдік инвесторлардың қызығушылығы түскен елдердің біріне айналдырды. Конституция кез келген мемлекеттің заң шығаратын базасының фундаменті. Барлық заңдар тек Ата Заңға сүйеніп қабылданады. Қазір кез келген саланың жұмысы заңдық тұрғыда реттеліп, азаматтардың өз құқығы мен бостандығын қорғауға барлық жағдай жасалғанына көз жеткізе аламыз. Ендеше, осыдан жиырма бір жыл бұрын жасалған тарихи шешімді дер кезінде, дұрыс қабылданған деп сеніммен айтуға болады. А.ЖЫЛҚЫБАЕВА, Алматы қаласы Түрксіб аудандық сотының судьясы АТА ЗАҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ МЕМЛЕКЕТТІҢ ТІРЕГІ Құқықтық мемлекеттің тірегі Заң. Қазақстан тәуелсіздік алған сәтінен бастап әр қадамын құқықтық тұрғыдан бекітуді мақсат етті. Азаматтардың құқығы мен бостандығын қорғауды ең негізгі міндеті деп білді. Осы уақытқа дейін қолданысқа енгізілген заңнамаларда мемлекеттік мүдде, халықтың теңқұқылығы принципі сақталғанын байқау қиын емес. Және осы құқықтық құжаттардың барлығы қазақстандықтардың қауіпсіз өмір сүріп, ертеңгі күнге үмітпен қарауына мүмкіндік беріп отыр. «Конституция біздің бостандықтарымыздың негізіне айналды. Ол бізге тәуелсіздік алып келген жеңістеріміздің, біздің тапқан табыстарымыздың бүкіл кешенін баянды етті», деген Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың сөзінен Ата Заңның ел өміріндегі орнын бағамдауға болады. Шындығында, әлемнің дамыған елу елінің арасынан табылып, отыздыққа жетуге талаптануымыздың өзі осы Ата Заңымыздың арқасында. Өйткені, әділ заң салтанат құрған мемлекеттің болашағы қашан да жарқын болатынын өмірдің өзі көрсетіп отыр. Қазақстан Республикасы Конститу циясы ның жетінші бөлімі толығымен соттар және сот төрелігіне арналған. Ата Заңымыз бойынша Қазақстан Республикасында сот төрелiгiн тек сот қана жүзеге асыратындығы белгілі. Осы заңдық талаптарды бағдар еткен үшінші биліктің бүгінгі дамуы жақсы, жеткен жетістіктері көп. Ең бастысы, сот құрылымы осы күнге дейін әділ төрелік алаңы ретінде халықтың қошеметіне ие болды. Біз қазір азаматтардың құқықтық сауатының жоғарылығымен мақтана аламыз. Және осындай нәтижеге жетуімізге заңның пәрменділігі, Ата Заңның күштілігі де ықпал еткенін мойындауымыз керек. Бекболат МЕРКІБАЕВ, Алматы облысы Балқаш аудандық сотының судьясы ЖЕТІ МИЛЛИОН ХАЛЫҚТЫҢ ҚАЛАУЫМЕН ҚАБЫЛДАНҒАН ҚҰЖАТ Кейбір әлем елдеріндегі саяси тұрақсыздықты, ереуілдерді, жарылыстарды БАҚ құралдары арқылы көрген кезде, француз ойшылы Шарль Монтеньнің «ең жақсы мемлекеттік құрылым бұл халықты тұтас бірлік ретінде сақтай алған құрылым» деген сөзі еріксіз есіме түседі. Бұл сөздер біздің елімізге арналып айтылғандайақ. Бүгінде Қазақстан өз ұлтымыздан да өзге ұлт өкілдеріне қамқорлық танытып, қанатының астына алып, бірлігін жарастыра білген ел ретінде өзге елдерге үлгі болып келеді. «Қалауын тапса қар жанар» демекші, көп ұлттардың бір шаңырақ астында бірлігін жарастыруына Ата Заңымыздың үлесі зор деп ойлаймын. Конституция бұл қоғамдық және мемлекеттік құрылыс негіздерін, мемлекеттік органдар жүйесін, олардың түзілу реттілігі мен қызметін, азаматтардың құқықтары мен міндеттерін айқындайтын мемлекеттік заң. Ең алғашқы конституция 1679 және 1688 жылдары Англияда құқықтар жөніндегі билль деген атпен қабылданған деседі. Ал, жазбаша конституция 1787 жылы АҚШ-та, 1791 жылы Франция мен Польшада пайда болған екен. Осыдан 21 жыл бұрын жеті миллион халықтың дауыс беруімен референдумда қабылданған Ата Заңымыз еліміздің құқықтық темірқазығы. Қазақстан атты мемлекеттің бар екендігін әлемге паш еткен құжат ата-бабамыздың сан жылдар бойғы асыл арманын, мақсатын, мүддесін заң тілінде айшықтай білді. Конституция тәуелсіз мемлекет ретінде дамуымыздың алтын діңгегі. Ата Заңымызды қабылдай сала еліміз демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекетке айналды. Әлемнің кейбір елдерінде адамдарды ауыр қылмыстарды жасағаны үшін ел көзінше дарға асып, жазалайды емес пе? Ал, біздің Конституциямыздағы басты құндылық адам және адамның өмірі, құқықтары мен бостандықтары. Қандай жағдай болмасын елімізде адамның өмірі жоғары бағаланады. Сондықтан, қолда бар «алтын құндылығымыз» Ата Заңымызды қастерлеп, барынша құрметтегеніміз абзал деп білемін. «Тәрбие тал бесіктен басталады» демекші, еліміздің бас құжатын қастерлеуді, қадірлеуді бала бойына сәби шағынан бастап ұғындыру шарт. Ата Заңын сыйлап өскен ұрпақтың есті болып өсеріне сенімім мол. Гүлмира СҮЙЕУОВА, Ақтау қаласы мамандандырылған әкімшілік сотының судьясы zangazet@maii.ru Азаттығымыздың АЛТЫН ҚАЗЫҒЫ Сайран ИБРАЕВ, Өскемен қаласы мамандандырылған әкімшілік сотының төрағасы Қай мемлекеттің де ұстанымын айқындап, ұлттың ұлы құндылықтарын ұлықтайтын мемлекеттің ең мәртебелі һәм негізгі құжаты Конституция. Олай болса, Ата Заңды киелідей ардақтап, қастерлеу ұлттың ұлы парызы. «Конституция біздің Тәуелсіздігімізді нығайтты, мемлекетті және бүкіл қоғамды берік етті. Сондықтан да, біздің ортақ парызымыз Негізгі Заңға құнттылықпен қарау, оны өз Отанымызды, өз тарихымызды құрметтегендей құрметтеу». Бір сөзінде Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев осылай деген еді. Тәуелсіздіктің бесінші жылында қабылданған Ата Заң еліміздің болашағын демо кратиялық, зайырлы және құқықтық мемлекет деп сипаттаған еді. Конституциясының қабылдануы Қазақстан жерінде ортақ тарихи тағдыр тоғыстырған барлық ұлттарды біріктіріп, ел бірлігін бекемдей түскен жалпыхалықтық тарихи құқықтық құжат болды. Ол тақыр жерде пайда бола қалған жоқ. Тамырын «Есім ханның Ескі жолынан» алып, іргесін «Қасым ханның Қасқа жолымен» қалаған, Әз Тәукенің «Жеті жарғысын» темірқазық еткен көшпенді дала заңдарының жаңа замандағы жаңғыруы болды. Конституцияны қабылдау ісі терең зерделеніп, үлкен дайындықпен жүргізілді. Тәуелсіз ел тарихында тұңғыш рет бүкілхалықтық талқылауға түсіп, көпшіліктің пікірі ескерілген, елдің еркінен туған ең алғашқы негізгі заң да дәл осы 1995 жылғы Конституция болды жылғы Конституцияны талқылау кезеңінде еліміздегі беделді заңгерлермен қатар Францияның Конституциялық кеңесінің өкілдері, осы елдің Мемлекеттік кеңесінің мүшелері, Ресей зерттеу орталығының ең беделді заңгерлері жобалық жұмыстың жоғары талқылау шараларына қатысты. Статистикалық сандарды сөйлетер болсақ, құжатты талқылауға 3 млн 345 мың адам қатысыпты. Жұртшылық тарапынан сарапталған 31 мың 886 ұсыныс түссе, соның 1 мың 100-і Конституция жобасына енгізіл ген жылы 30 тамызда елдің жаңа Конституциясын қабылдау жөнінде бүкілхалықтық референдумға сайлау шылар дың 90,58 пайызы қатысып, олардың 89,14 пайызы жаңа Конституцияның қабылдануын қолдады. Конституция барлық қазақстандықтардың ой-пікірін назарға ала отырып жасалған ең ірі құқықтық-саяси құжат болды. Өйткені, Конституцияны қалыптастыруға қалың қазақстандық жұртшылық тікелей қатыса отырып, республикалық референдумда қабылданды. Бұл үдеріс Ата Заңға айрықша басымдық беріп, оның әлеуетін арттырды. Демек, еліміз халқы деп сеніммен айтуға толық негіз бар. Себебі, Конституция Қазақстан халқының демократиялық таңдауынан туындады. Осыдан жиырма бір жыл бұрын, 30 тамызда Қазақстан халқы тарихи шешім қабылдап, еліміздің құқықтық өміріндегі жасампаз жаңа дәуіріне қадам басқан еді. Содан бері қарай тәуелсіздігіміздің тірегіне айналған Ата Заң мемлекет пен қоғамда орын алып отырған барлық саясиэкономикалық, әлеуметтік реформалардың ілгері басуына, дамудың қайнар бастауына айналды. Өткен 21 жылдан бері мемлекет пен қоғамның дамуындағы өзгерістер демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде орнығу талпыныс тарының бәрі Ата Заң қағидалары негізінде жүзеге асырылып келеді. Тоқтала кететін тағы бір жайт, Қазақстанның Ата Заңы әлемдегі ең жас Конституциялардың бірі болып саналады екен. Расында, бүкіл мемлекеттік құрылымды айғақтайтын, елдіктің бастауы болып табылатын құжат енді ғана 21 жасқа толып отыр. Әрине, тарих ауқымымен айтқанда, бұл азғантай ғана мерзім. Десе де, осындай алмағайып заманда Қазақстанның Ата Заңы уақыттың сынынан сүрінбей өтті, өзінің заман талабына лайықтығын жанжақты дәлелдеді. Ал, көптеген зерттеушілердің пікірінше, Қазақстанның Конституциясы әлемдегі жалпыадамзаттық құндылықтарды дәріптейтін ең үздік 50 конституцияның бірі болып саналады екен. Бұның өзі Ата Заңымыздың үлкен әлеуетін білдірсе керек. Тарихқа кері шегінетін болсақ, тәуелсіздікке ие болған Қазақстанның ең басты қадамы Конституцияны қабылдаумен тұтастай байланысты. Бұл туралы: «Тәуелсіздігімізді алған нан кейін бізге бүгінгі өмір шындығымен және алдағы уақыт пен бірге қадам басып, ДАЛА ЗАҢЫНАН ДАРА ЗАҢҒА ДЕЙІН өткен ұрпақтың іс-тәжірибесі мен жарқын болашаққа деген сенімді жинақтаған Негізгі Заң қажет болды. Тәуелсіз Қазақстанның Конституциясы ашық және демократиялық қоғам орнатудың негізгі принциптерін баянды етуге тиіс болатын», деп жазады Мемлекет бас шысы Нұрсұлтан Назарбаев өзінің «Қазақстан жолы» атты кітабында. Осылайша, ел егемендігінен кейінгі 1993 жылы қабылданған Қазақстан Республикасының алғашқы Конституциясы егемендік тарихындағы ең демократияшыл құжат болып табылған еді. Алғаш қабылданған 1993 жылғы Конституцияның мәні мен маңызына келетін болсақ, бұл Негізгі құжат Президенттің көрсеткен мақсаты бойынша төрт басты мәселеге жауап беруі және соған жағдай жасауы тиіс болатын. Оның біріншісі мемлекеттік билікті басқарудың барлық жүйесін нығайту, екіншіден, экономикалық рефор маны жүргізе отырып, елді сол кездегі терең дағдарыстан шығару, үшіншіден, жас мемлекеттің сыртқы саясатын қалыптастыру, төртіншіден, ішкі саяси тұрақтылықты қамтамасыз ететін заңдық негіздерді Ата Заңда көрсету. Елбасы Н.Назарбаевтың «Қазақстан жолы» кітабында жазуына қарағанда, жоғарыда қамтылған төрт мақсатты шешіп беретін баптар әуелгі Конституцияның жобасында барынша қамтылмады. Президент бұл ретте тұңғыш Конституция жобасы әуелден-ақ еліміздегі саяси, әлеуметтік-экономикалық үдерістен алшақ қалғанын жазады. Сөйтіп, уақыт өте келе заман ағымы мен сұранысына қарай, Бас заңымыздың кейбір тұстары нарықтық қоғамдағы өзгерістерге сәйкес болмай шыққаны байқалды. Сондықтан да, арада екі жыл өткенде 1995 жылы қазіргі Негізгі заң Конституция қабылданды. Осылайша, тәуелсіздік жыл дары Қазақстанның мемле кеттігін айқындаған Ата Заң екі қайтара түледі. Өйткені 90-шы жылдардың басында Қазақстанның саясиэконо микалық жағдайы мүлдем басқаша болатын. Тәуелсіздік тарихында тұңғыш рет бүкілхалықтық талқылауға салынған да, елдің көптеген пікірі ескерілген негізгі заң да осы. Сонымен, биыл 21 жасқа толған Конституция тәуелсіз мемлекет ретінде дамуымызға даңғыл жол болып, елдің бетке алған бағдарының тұтастай бөлігін қамтып отыр десе де болады. Алайда, заман ағымына қарай негізгі заңымыздың өзгеріске ұшырауын да ешкім жоққа шығара алмасы анық. Дегенмен, қазіргі һәм өмір бойғы басты міндетіміз Қазақстан Тәуел сіздігінің тірегіне айналған Конституцияны қатаң ұстану. Яғни, басты талап Ата Заңымыз, Конституцияны құрмет теп қорғау, ал оның маңыздылығын жоғалтпай сақтау республикамыздың әрбір азаматының міндеті мен парызы болуы тиіс. Ең бастысы, Қазақстан Тәуелсіздігінің 21 жыл бойғы дамуындағы бүгінгі жетістіктерінің баршасы Ата Заңымыздың тиімділігін анық айқындап отыр. Е.ТАСТАН, Ақтөбе облысы қ ыл м ыст ық іст ер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық сотының сот приставы

7 ЕЛДЕН-ЖЕРДЕН 7 ӘРТҮРЛІ Дөңгелек үстел ЭЛЕКТРОНДЫ ҒАСЫРДЫҢ ТАЛАБЫ Астана қалалық сотында Халыққа қызмет көрсету орталығының және үкіметтік емес ұйымдар өкілдерінің қатысуы мен дөңгелек үстел шарасы өтті. Онда сот орган дарының заманауи ақпарат тық технологияларды қолдану тәжірибесі таныс тырылды. Іс-шара аясында «Астана қаласы бойынша Соттар әкімшісі» РММ басшысының міндетін атқарушы Айбол Ибрагимов сот жүйесіндегі жаңашылдықтың бірі «Сот кабинеті» ақпараттық сервисінің жұмысы жайлы айтып берді. «Соттарға қолжетімділікті қамтамасыз етуде «Сот кабинеті» сервисін дара бөліп айтып кеткен жөн. Аталған сервистің негізгі ерекшілігі азамат немесе оның өкілі кез келген ыңғайлы уақытта үйінен немесе кеңседен шықпай-ақ интернет желісі арқылы сотқа талапарыздар, өтініштер, апелляциялық шағымдар тапсыра алады әрі сот құжатын, сондай-ақ, істегі мәртебесін қарап, сот актісін шығара алады. Сонымен бірге азаматтар іс Бастама Замана талабына сәйкестендіріліп жазылған заңнамалар қылмыстың санын азайтып, алаяқтыққа, сыбайластыққа тосқауыл қойғанын мойындауымыз керек. Бұл құқықтық мемлекетте азаматтардың мүддесін қорғауға қаншалықты мән беріліп келе жатқанын дәлелдей түседі. Айталық, тәуелсіздіктің алғашқы жылдарында жылжымайтын мүліктерге қатысты заңнамалар жиі бұзылып, осы салада қылмыстар жиі орын алатын. Құжаттандырудағы олқылықтар бір баспананың бірнеше рет сатылуына мүмкіндік беріп жататын. Ал, баспаналы болсам деген арманмен ақша жинаған азаматтар сатып алған мүлкінен айырылып қалғанда алдымен билікті, мемлекеттік құрылымды кінәлайтыны бойынша сот құжаттарын, өтініш бойынша соттың қарау мерзімдерін бақылауға мүмкіндік алды», деп атап өтті шара барысында Айбол Ибрагимов. Қатысушыларға «Сот кабинеті» ақпараттық сервисі нің жұмы сы көрсетілді әрі сот жұмы сы ның ашықтығы және халық қа қолайлылықты арттыру дың маңыздылығы туралы айтылды. Дөңгелек үстел бары сында Қазақ станның сот жүйесіне енгізілген заманауи техно логия лардың ерек шеліктері белсенді талқыланды. Сондай-ақ, статистикалық деректер атап көрсетілді. Оған сәйкес елордалық соттарға жыл басынан бері «Сот кабинеті» ақпарат тық сервисі арқылы талап арыздар мен жүгіну лер келіп түскен. Ол сот процесіне қатысушылардың ғана емес, сонымен қатар, соттың да материалдық шығыстарын қысқартуға және уақыт үнемділігін қамтамасыз етуге мүмкіндік берген. Атап айтқанда, Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақтелеком» АҚ 2016 жыл 06 қыркүйек сағат де мына мекенжайда орналасқан: Петропавл қ., М.Жұмабаев к., , мүлікті сату бойынша аукцион өткізеді. Сауда ағылшын әдісі бойынша. 1 Лот. Солтүстік Қазақстан облысы, Айыртау ауданы, Имантау ауылындағы мүліктік кешен, Промкомбинат, 12/5, (коттедж 216,6м2, саяжай үйі 77,6 м2, гараж 142,8м2, жер телімі 6700м2, қоршауы және өзге де мүліктер). Бастапқы (алғашқы) бағасы теңге теңге көлеміндегі кепілдік жарна Солтүстік Қазақстан ОДТ «Қазақтелеком» АҚ филиалының, «Казкоммерцбанк» АҚ-на ЖСК KZ , БСК KZKOKZKX, БСН аударылады. Саудаға қатысу үшін өтінімдерді хабарлама баспаға жарияланған күннен бастап мына мекенжай бойынша рәсімдеуге болады: Петропавл қ., М.Жұмабаев к., , өтінімдерді қабылдау ж., сағат де аяқталады. Анықтама тел.: Өскемен қаласы, Тәуелсіздік даңғылы, 86 орналасқан «Востокмашзавод» акционерлік қоғамы (әрі қарай Қоғам), 2016 жылы 26 қыркүйекте сағат 16:00-де директорлар кеңесінің бастамасы бойынша Қоғамның конференц-залында болатын акционерлердің кезектен тыс жалпы жиналысы жоғарыда көрсетілген мекенжайда өтетінін хабарлайды. Күн тәртібі: 1. Қоғамның директорлар кеңесінің мүшелерін сайлау Акционерлердің жалпы жылдық жиналысына қатысып, дауыс беру құқығына ие болған қоғамның акционерлерінің тізімі 2016 жылдың 25 тамызына дайындалады. Қоғамның Акционерлері күн тәртібінде туындаған сұрақтармен танысуға мүмкіндік алады. Жиналысқа қатысушыларды тіркеу 2016 жылы 26 қыркүйекте сағат 15:00 жиналыс өтетін жерде басталады. Кворум болмаған жағдайда жиналысты қайта өткізу сол уақытта жоғарыда көрсетілген мекенжайда өтетіні бекітілсін. Кворум болмаған жағдайда 2016 жылы 28 қыркүйекте сол уақытта, сол күн тәртібі бойынша сол мекенжай бойынша жиналысты қайта өткізу бекітілсін. 8. «Семей гуманитарлық-заң академиясы» ЖШС «КазГЮУ Consulting» ЖШС-не қосылып бірігу жолымен қайта құрылатыны туралы сіздерге хабарлайды. «Семей гуманитарлық-заң академиясы» ЖШС-нің барлық құқықтары мен міндеттері Өткізу актісіне сәйкес, «КазГЮУ Consulting» ЖШС-не өтеді. «Семей гуманитарлық-заң академиясы»жшс несиегерлері талаптары осы хабарлама жрияланған күннен бастап екі ай мерзім ішінде мына мекенжай бойынша қабылданады: Астана қ., , Есіл ауданы, Қорғалжың тасжолы, 8 үй. 9. «ҚазГЗУ Павлодар гуманитарлық-заң колледжі» ЖШС «КазГЮУ Consulting» ЖШС-не қосылып бірігу жолымен қайта құрылатыны туралы сіздерге хабарлайды. ««ҚазГЗУ Павлодар гуманитарлық-заң колледжі» ЖШС-нің барлық құқықтары мен міндеттері Өткізу актісіне сәйкес, «КазГЮУ Consulting» ЖШС-не өтеді. ««ҚазГЗУ Павлодар гуманитарлық-заң колледжі» ЖШС несиегерлері талаптары осы хабарлама жрияланған күннен бастап екі ай мерзім ішінде мына мекенжай бойынша қабылданады: Астана қ., , Есіл ауданы, Қорғалжың тасжолы, 8 үй. БАНКРОТТЫҚ ТАРАТУ жылғы 1 ақпандағы Жарлы ғы негізінде әзірленген «Ақпараттық Қазақстан 2020» мемлекеттік бағдарламасын іске асыру ақпараттық технологияны пайда лануын кеңейте түсуге, сот ісін жүргізуді жеңілдетуге, сот төрелігінің қолжетімділігін, айқын дылығын және ашықтығын арттыруға серпін берді. Шара соңында халыққа қызмет көрсету орталығының өкілдері аталмыш ақпараттық сервистің тиімді тұстарын атап өтіп, халықтың сервисті пайдалануға қажетті электронды санды қолтаңбаны алудың жолдарын тәптіштеп айтып өтті. Бұл сервистің маңызды әрі пайдалы тетіктерімен танысып үлгерген шараға қатысушылар өзара пікір алмасып, сот жүйесіне енгізілген сәйкес жаңашылдықтың халық үшін тиімді, сонымен бірге, бұл қағазбастылықтан құтылудың бірден-бір жолы екенін баса айтты. ЖЫЛЖЫМАЙТЫН МҮЛІКТІ ТІРКЕУ ЖЕҢІЛДЕДІ Астана қалалық сотының баспасөз қызметі тағы рас. Осындай олқылықтар орын алмас үшін тек құқықтық құжаттарды сапаландырып қоймай, азаматтардың сауатын көтеру мәселесі өзекті болды. Міне, қазір осы екі түйінді мәселенің де біртіндеп шешіліп келе жатқанына куә болып отырмыз. Мысалы, қазір «Жылжымайтын мүлікке құқықтарды мемлекеттік тіркеу» туралы заң қолданысқа енгізіліп, соның нәтижесінде баспананы тіркеу әлдеқайда жеңілдеді. Азаматтар құжат дайындаудағы қағазбастылықтан, бюрократиялық кедергілерден арылды. Өйткені, ендігі жерде жылжымайтын мүлікке құқықты тіркеу үшін бір күн жеткілікті. Нотариус та келісім рәсімделгеннен кейін азаматтар өз құқығын әділет органдарында бір күнде тіркей алады. Келісімге қол қойылғаннан кейін нотариус сатып алушының жазбаша келісімімен өзінің электронды цифрлы қолтаңбасымен құпталған құжаттарды электронды түрде «Е-нотариат», яғни, бірыңғай нота риалды ақпараттық жүйенің бағдарламасы арқылы аумақтық әділет органына жібереді. Қазір бұл жаңалық жер-жерде жан-жақты түсіндірілуде. Өйткені, отандастарымыз өз құқығын біліп, өзгеге есе жібермеуі керек. А.ДӘРМЕНБЕКОВА, Алматы қаласы Әділет департаменті жылжымайтын мүлікке құқықтарды тіркеу бөлімінің бас маманы ЖАРНАМА Білген жөн 10. «ДАУА медициналық орталығы» ЖШС «КазГЮУ Consulting» ЖШС-не қосылып бірігу жолымен қайта құрылатыны туралы сіздерге хабарлайды. «ДАУА медициналық орталығы» ЖШС-нің барлық құқықтары мен міндеттері Өткізу актісіне сәйкес, «КазГЮУ Consulting» ЖШС-не өтеді. «ДАУА медициналық орталығы» ЖШС несиегерлері талаптары осы хабарлама жрияланған күннен бастап екі ай мерзім ішінде мына мекенжай бойынша қабылданады: Астана қ., , Есіл ауданы, Қорғалжың тасжолы, 8 үй. 11. «КазГЮУ Consulting» ЖШС оған «Семей гуманитарлық-заң академиясы» ЖШС, «ДАУА медициналық орталығы» ЖШС, «ҚазГЗУ Павлодар гуманитарлық-заң колледжі» ЖШС-нің қосылып бірігу жолымен қайта құрылатыны туралы хабарлайды. «Семей гуманитарлық-заң академиясы» ЖШС, «ДАУА медициналық орталығы» ЖШС, «ҚазГЗУ Павлодар гуманитарлық-заң колледжі» ЖШС-нің барлық құқықтары мен міндеттері Өткізу актісіне сәйкес, «КазГЮУ Consulting» ЖШС-не өтеді. «КазГЮУ Consulting» ЖШС несиегерлері талаптары осы хабарлама жрияланған күннен бастап екі ай мерзім ішінде мына мекенжай бойынша қабылданады: Астана қ., , Есіл ауданы, Қорғалжың тасжолы, 8-үй. 12. Қазақстан Республикасы Президенті Іс Басқармасының шаруашылық жүргізу құқығындағы «Қараөткел» республикалық мемлекеттік кәсіп орнының Жарғысына енгізілетін өзгерістер Жарғының 45-тармағындағы « ,48 (бес жүз сексен төрт миллион жүз сексен тоғыз мың үш жүз он төрт теңге қырық сегіз тиын)» деген сандар мен сөздер « ,04 (бес жүз он миллион сексен тоғыз мың үш жүз тоқсан сегіз теңге төрт тиын)» деген сандармен және сөздермен ауыстырылсын. 6. Алматы қ., мамандандырылған ауданаралық экономикалық сотының жылғы ұйғарымымен «Med Concept.KZ» ЖШС банкроттығы туралы ісі бойынша өндіріс қозғалды. 3. «АЭВРЗ Экспресс» ЖШС өзінің таратылатыны туралы хабарлайды. Талаптар хабарлама жарияланған күннен бастап екі ай мерзім ішінде мына мекенжай бойынша қабылданады: Қазақстан Республикасы, , Алматы қ., Райымбек даңғ., 210, тел.: БАЛАЛАР АТА-АНА ҚАМҚОРЛЫҒЫНА ЗӘРУ Жасыратыны жоқ, қазіргі таңда ата-ана мейіріміне зәру балалар күннен-күнге көбейіп барады. Бақытты балалық шақты ата-ана құшағында еркелеп, махаббат мейіріміне бөленіп өскенге не жетсін!!! Өкінішке қарай, көздерінен мөлтілдеген жас кетпей, көкірек кернеген өксіктеріне тұншыға өсіп жатқан бейкүнә сәбилер қаншама..? Ақтөбе облысында да қаншама бала жетімдер үйінде тәрбиеленуде, оның ішінде жаңа отбасын тауып, нақты өмірге жолдама алғандары да аз емес. Қазіргі кезде бала асырап алушылар қатары жыл сайын молайып отыр. Дегенмен, оның жолдарын білетіндер некен-саяқ. Бала асырап алу үшін алдымен бұл туралы қорғаншы және қамқоршы органдарға өтініш берулері тиіс. Қорғаншы және қамқоршы органдар бала асырап алуға өтініш жасаған адамнан жеке бсын куәландыратын құжаттарын, ерлі-зайыптылар болса-неке қию куәліктерін, асырап алушылардың денсаулығы туралы, жеке басының адамгершілік қасиеттері туралы, отбасы туралы анықтамаларын талап ете отырып, асырап алушылардың тұрмыс жағдайы туралы акт мен бала асырап алуға мүмкіншілігі туралы қорытынды жасайды. Содан кейін бұл құжаттар сотқа ұсынылады. Қорғаншы және қамқоршы органдар бала асырап алуға тілек білдірген азаматтың тапсырған құжаттарын тексеріп, асырап алуға мүмкіншілігі барлығы расталған жағдайда балаларға арналған тәрбие, емдеу мекемелеріне жолдама беріп, осы мекемелердегі балаларды көруге рұқсат береді. Бала асырап алғысы келген адам аталған мекемелерден баланы жеке таңдап алуына және онымен жақын араласуына құқылы. Содан соң бала асырап алуға тілек білдірген адамдардың арызы бойынша сот ерекше іс жүргізу тәртібімен қорғаншы және қамқоршы органдардың қатысуымен сот процесін жүргізеді. Сотта тілек білдірген адамның отбасында баланың қалыпты дамуы, тәрбиеленуі мен білім алуы үшін тиісті жағдайдың жасалғандығы анықталғанда ғана баланы асырап алуға жол беріледі. Тәрбиеленуші бала он жасқа толған жағдайда оның келісімі беріледі. Егер арыз берілгенге дейін бала асырап алушының үйінде тұрып, оны өзінің атаанасы деп есептейтін болса, баланың келісімі бар деп есптеледі. Асырап алушы некеге тұрмаған болса, асырап алатын баладан кем дегенде он алты жас үлкен болуы талап етіледі. Егер асырап алушы өгей әке не шеше болса белгіленген жас ерекшелігі ескерілмейді және қорғаншы, қамқоршы органдардың қорытындысы талап етілмейді. Асырап алынған балаларға асырап алушылардың тегі беріледі. Және балаға басқа ат қоюға, баланың туған жерін, туған күнін (алты айдан аспайтын мерзім аралығында) өзгертуге рұқсат беріледі. Бала он жасқа толған жағдайда мұның бәрі оның келісімімен жасалады. Сот органдары бала асырап алу туралы істерді екі ай мерзім ішінде қарап, тиісті шешім шығарады. Бұл сот шешімі әділет органдарында тіркеледі. Бала асырап алудың құпиялылығы заңмен қорғалады. Бала асырап алу туралы шешім шығарған судьялар немесе мемлекеттік тіркеуді жүзеге асырған лауазымды адамдар, хабардар болған өзге де адамдар асырап алудың құпиялылығын сақтуға міндетті. Құпиялылықты сақтамаған адамдар белгіленген тәртіппен жауапқа тартылатынын да еске саламыз. Әрине, балалар үйіндегі тәрбиеленушілерді, атам қазақтың «жетімін жат есікке телміртпеген» деген ұстанымын ұстап, кез келген жағдайы бар азаматтар тәрбиелеп алса нұр үстіне нұр болары хақ. Сонда ғана біз жатбауыр, мейірімсіз ұрпақтың азаюына тосқауыл қоямыз. Б.АЛМАТОВА, Ақтөбе облыстық сотының судьясы 4. «Petroleum Holding» ЖШС, БСН , орналасқан мекенжайы: Астана қ., Б.Бейсекбаев к., 11 (9/1) үй,, «Petroleum Holding» ЖШС-не «Меркурий Медет» ЖШС-нің БСН қосылып, бірігу жолы арқылы қайта құрылатыны туралы хабарлайды. Несиегерлер талаптары жазбаша түрде хабарландыру жарияланған күннен бастап 2 ай мерзім ішінде мына мекенжай бойынша қабылданады: Астана қ., Б.Бейсекбаев к., 11 (9/1) үй. 5. «Algorithm» ЖШС жарғылық капиталды азайту туралы хабарлайды. Шағымдар хабарландыру жарияланған күннен бастап екі ай ішінде мына мекенжай бойынша қабылданады: Алматы қ., Әл-Фараби д., 77/7, 12А т.е.ғ. «Есентай Тауэр» Бизнес Орталығы, 12-қабат. Меншiк иесi: «ЗАҢ» МЕДИА-КОРПОРА ЦИЯ» ЖАУАПКЕРШIЛIГI ШЕКТЕУЛI СЕРIКТЕСТIГI Редакторлар кеңесiнiң төрағасы президент Досымбек ӨТЕҒАЛИЕВ Бас редактор Бекжан ӘШІРБАЕВ Бас редактордың орынбасары Айнұр СЕМБАЕВА Жауапты хатшы-дизайнер Мақсат ТҮГЕЛОВ Нөмірдің кезекшісі Сәкен ОРЫНБАСАРҰЛЫ МЕНШIКТI ТIЛШIЛЕР: Астана Алматы Атырау Ақмола Ақ төбе Қызылорда Оңтүс тiк Қазақстан Шығыс Қазақстан Айша Құрманғали, ; Айтақын Бұлғақов, Құралай ҚУАТОВА Қалкөз Жүсiп, Бақыт Жаншаева, Нағымжан Сауяев, Шадияр Мекен бай ұлы, Азамат Қасым, РЕДАКЦИЯНЫҢ МЕКЕНЖАЙЫ: , Алматы қаласы, Х.Досмұхамедұлы көшесi (бұрынғы Мичурин), 68 «б»-үй. Қабылдау бөлмесi: ; (факс); Астана қаласы Абай көшесі, 78, 105-кеңсе тел: 8 (7172) zan@zanmedia.kz аптасына 3 рет сейсенбі, сәрсенбі, жұма күндері жарық көреді. Жеке таралым дана Апталық таралым дана Тапсырыс 185 Индекс Газет Қазақстан Республикасы бойынша таралады Газет бетiндегi жарияланымдардың позициясы мен фактiлерi үшiн редакция жауап бермейдi. Жарнама мен хабарландырулардың маз мұнына жарнама берушi жауап ты. Жарнама берушi нiң жiберген қа телiгiне байланысты талап-тiлектер хабарландыру жарияланған күн нен бастап екi ай мерзiм iшiнде қа былданады. Газеттi есепке қою туралы Г куәлiктi 2012 жылғы 20 ақпанда Қазақстан Респуб лика сының Мәде ниет және ақпарат министрлiгi берген. Газеттiң терiмi мен бет қаттау жұ мыстары «Заң» Медиа-корпорация» ЖШС компьютерлiк орта лығында жа салды. Алматы облысы, Iле ауданы, Өтеген батыр ауылы, Сейфуллин кө шесi, 2«б», «Принт плюс» ЖШС баспаханасында басылып шығарылды. Тел.: факс. 8 (727) , 8 (727) ЖАРНАМА БӨЛІМІ: Алматы қаласы Тел: 8(727) , факс: 8 (727) zanreklama@mail.ru Астана қаласы Абай көшесі, 78, 105-кеңсе тел: 8 (7172) ЖАРНАМА ҚАБЫЛДАЙТЫН ОРЫНДАР: «ÞðÑëóæáà» ÆØÑ Êөêøåòàó қ., М.Горьêий êөøåñi, 37, 107-бөлмå. Òåл.: 8 (7162) «Âåðñèÿ-Ïðåññ» ÆØÑ Ïàâлоäàр қ., Åñòàй êөøåñi, 40. Òåл.: 8 (7182) , «Àéäè» ÆØÑ Қàрàғàíäû қ., Æàмбûл êөøåñi, 11. Òåл.: 8 (7112) Қàëèàñқàðîâ Íұðëàí Íұðғèñûíұëû ÆÊ Ïåòроïàâл қ., Ê.Ñүòiøåâ êөøåñi, 58, 30-бөлмå, 3-қàбàò Òåл. 8 (7152) , ұÿлû òåл.: 8 (777) , 8 (701) Ìèõååâà Îëüãà Ñòàíèñëàâîâíà ÆÊ Қоñòàíàй қ., Гоголь êөøåñі, 110, ВÏ 67 (Чåхоâ-Гоголь êөø. қиûлûñû), 8(714-2) , , «Îçàò-1» ÆØÑ Àқòөбå қ., Àлòûíñàриí êөøåñi, 31. Òåл.: 8 (7132) , жәíå Àқòàó қàлàñû ИП «SAPA KZ» Аòûðàу қàëàñû, , zan-at@mail.ru Åðøîâà Ëþäìèëà ÆÊ Øûмêåíò қ., Æåлòоқñàí êөøåñi, 20 б. ÆØÑ «Íàçàð-1 фèðìàñû» ÆØÑ («РУТÀ» ÆÀ) info@nazar1.kz Øûмêåíò қ., Èлÿåâ êөøåñi, 47, à/ж 144. Òåл.: 8 (7252) , «Þðèäè åñêàÿ фèðìà «Êîíñуëüòàíò» ÆØÑ Îрàл қ., Ë.Òолñòой, 28. Òåл.: 8 (7112) «Ðåêëàìà» ÆØÑ Îрàл қ., Äоñмұхàмåäоâ êөøåñі, 43/1. Òåл.: 8 (7112) «Ëèð» ÆØÑ Қоñòàíàй қ., Áàйòұрñûíоâ êөøåñi, 67, 417-ïәòåр. Òåл.: 8 (7162) «Êîìпàíèÿ Æåòå» ÆØÑ Òàлäûқорғàí қ., м-оí Молоäåжíûй 3 үй, 1 ï. Òåл.: 8(7282) , ÆÊ Гàâðèëåíêî И.И. Қоñòàíàй қ., ïр. Àль-Фàрàби 119 үй, êàб.407-à òåл/фàêñ: 8 (7142) «Æàñ Îòàу» ÆÊ Қûäûðбàåâà Í.Í. Қûзûлорäà қ., Әйòåêå би ê-ñі., 27, òåл: , ұÿлû òåл: 8 (777) ; 8 (700) ÆÊ Тàжèбàåâà, Òàрàз қàлàñû Қойêåлäі êөøåñі 158 à, ХҚÎ àóмàғû òåл.: , ИП Íîâîñåëîâà Ïåòроïàâл қàлàñû, Êоíñòиòóциÿ Қàзàқñòàí êөøåñі, 28 үй, 1-қàбàò òåл: (87152) «Вåðñàëü Бèçíåñ» Àòûрàó қàлàñû, Мàхàмбåò êөøåñі, 107-à, 2-êàб., òåл: , , ÆÊ «Ìàðцåфåй», Өñêåмåí қàлàñû, 60 òåл, 8(7232) , ÆÊ «Бàõäàуëåòîâà А.» Àлмàòû қ., Æібåê жолû ê., 55, Àлмà ñàóäà орòàлûғû, 4-қàбàò, 426-íүêòå. Òåл: ardawka_94@mail.ru

8 8 ТЕМІРҚАЗЫҚ Сот сөйлесін «ҚАТАҢ ТАЛАП ҚАРЫМ-ҚАБІЛЕТІҢДІ ШЫҢДАЙДЫ» (Соңы. Басы 1-бетте) Сотқа дейінгі еңбек жолыңыз? Жоғары оқу орнын бітірген соң саладағы еңбек жолымды Шымкент қаласының әл Фараби аудандық сотында кеңесші болып бастадым. Одан кейін Соттардың қызметін қамтамасыз ету департаментінде жетекші маман, Жоғарғы Сот жанындағы Сот әкімшілігі комитетінде бас маман, Жоғарғы Сотта сектор меңгерушісі, бас сарапшы, т.б. қызметтер атқардым. Соттардың жұмысын үйлестіру, талдау бойынша тәжірибе жинадым. Судьялыққа дейін сот жүйесінде 17 жыл еңбек еттім. Осы жылдары еңбегім бағаланып, Жоғарғы Сот және Соттар әкімшісі комитеті төрағаларының алғыс хаттарымен, сондай-ақ, III дәрежелі «Мінсіз қызметі үшін» медалімен марапатталдым. Мемлекет басшысының бес институционалдық реформасында талап етілгендей, барлық сатыдан өтіп, судьялыққа әбден дайын болып келген екенсіз ғой. Бәрін біліп келдім деу артық болар. Негізі, тәжірибе адамға үйрену, ізденумен келеді. Сала жұмысынан хабардар болудың артықшылығы зор. Сот мәжілісінің хатшылары, мамандар ішкі жұмысты жақсы біледі. Алғашында ментор тағайындалды. Төраға, әріптестеріміз көмек көрсетті. Қазір талап басқа. Соған орай, қоғамның сан саласын қамтыған Ұлт жоспарының 17-қадамында судья лауазымына кандидаттарды іріктеу тетіктері көбейтіліп, біліктілік талаптары қатайтылды. Судья мемлекет атынан шешім қабылдайтындықтан, оның жауапкершілігі де өлшеусіз. Сондықтан, бес институционалдық реформадағы болашақ судьяларға жүктелер талаптарды уақыттың өзі қажет етіп отыр. Мәселен, сотта 5 жылдық еңбек өтілінің болуы, кәсіби дағдысы мен іскерлігіне қатысты тест пен стипендия төленетін бір жылдық тағылымдамадан, содан кейін бір жылдық сынақ мерзімінен өту бұл ең алдымен судьяның өзі үшін пайдалы. Өйткені, ол қызметіне, халқымыз айтпақшы, «қамшы салдырмайтын» білгір, дайын маман болып келеді. Бұл талаптар қарым-қабілетіңнің артуына үлкен ықпал етеді. Ең бастысы, «100 нақты қадам» Ұлт жоспары азаматтардың мүддесін қорғауға бағытталған және ел тұрғындарының өмір сүру деңгейін жақсартуды көздейді. Ата анаңыз, ол кісілердің өзіңіз ерекше қадірлейтін қасиеттері жайлы да айтсаңыз. Қазіргі күні ата-анам зейнеткер. Әкем құрылыс, анам білім саласының маманы, ұстаз. Бойымда қандай жақсы қасиет болса, соның бәрі әкенің қанымен, ананың сүтімен берілген. Екеуі де бізден ең алдымен адалдықты талап етіп, білімді болуға, ерінбей еңбек етуге тәрбиеледі. Отбасындағылардың бәрі өмірден өз орнын тапты. Еліміздің дамуына үлес қосуда. Бұл, әрине, ата-ана тәрбиесінің жемісі деп ойлаймын. Пікір БІЗДІҢ АНЫҚТАМА: Аты жөні Қаракөз ҚЫСТАУОВА Туған жылы 1975 Бітірген оқу орны әл Фараби атындағы ҚазҰУ Хоббиі кітап оқу Қызметі Алматы қаласы, Алмалы аудандық 2 сотының судьясы Сіздің өмірдегі басты парызыңыз? Өмірге адам болып келген соң, адами қасиеттерді жоғалтпауды басты парыз санаймын. Әдетте, еңбегіңнің жемісін көр деп жатамыз. Сіз қалай ойлайсыз, еңбектің рахатына жету үшін адамға не қажет? Мұхтар Әуезов «Қай істің болсын өнуіне үш шарт бар: ең әуелі ниет керек, одан соң күш керек, одан соң тәртіп керек» деген екен. Шынында да ниетсіз ешқандай іс басталмайды, ал, күш-қуатсыз бастаған істі аяқтау тағы мүмкін емес, сондай-ақ, тәртіп болмаған жерде тағылым, нәтиже болады деу тағы қиын. Сол себепті, адам осы үш шартты үйлестіре білгенде ғана еңбегінің жемісін көрері талассыз. Бұл сұрағыңызға ойым осы. Мемлекеттік қызметшілердің беделін теріс пайдалануын немен байланыстырар едіңіз? Жауапты тұлғалардың Ар-ождан, әдеп кодексінің талаптарын сақтай бермейтіні ащы болса да, шындық. Мұндай келеңсіздіктерді бұқаралық ақпарат құралдары да жария етуде. Негізі, бюрократтық әрекеттер, мемлекеттік қызметті орындау тәртібін бұзу мен этика нормаларының сақталмауы, мұның бәрі жеке бастың жауапкершілігімен тығыз байланысты. Жалпы, заң талаптары баршаға ортақ. Сіздің мансабыңызға, т.б. артықшылық берілмейді. Осыны естен шығармауға міндеттіміз. Әңгімеңізге рақмет. Түймегүл ИБАШЕВА, ӨТКЕНГЕ ҚҰРМЕТ ӨЗІМІЗДЕН БАСТАЛАДЫ Әлемдік тәжірибеге көз салсақ, әр ел Конституциясын әртүрлі жолмен қабыл даған. Мысалы, Украина, Грузия мен Өзбекстан мемлекеттері бас құжа тын парламенттік жолмен, Болгария, Румыния, Камбоджа, Брази лия Құрылтай жиналысымен қабылдаса, Ауғанстан, Иран секілді елдер президенттік бекітуді таңдаған. Ал, біздің республикамыз барша табыстарымыздың бастауы Ата Заңымызды Бүкілхалықтық референдумда қабылдады. Елдігіміздің киелі кітабына айналған қастерлі құжат авторларының бірі, заң корифейі Салық Зиманов кезінде президенттің жаңа Конституцияны әзірлеу және қабылдау жөнінде тағдырлы шешім қабылдағаны жайлы пікірін білдірді және Ата Заңды «Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың көрегендігін өмірдің өзі қуаттап отыр. Ел қолданыстағы Конституцияның саяси-құқықтық кеңістігінде өмір сүріп, дамып келеді. Конституцияның сіңірген еңбегі сол еліміздің егеменді қалыптасуының күрделі кезеңдерінде ол мемлекетіміздің тұтастығын сақ тап қалды», деп бағалады. Бүгінде ел татулығы мен тұрақтылығының тұғыры болған Конституция ғалым сөзін одан әрі қуаттағандай. Осы жерде Ұлт көшбасшысының: «Қазақстан дүниежүзіне белгілі ел, халық болды. Біз дүниежүзіндегі үлкен ядролық полигонды жапқан тұңғыш елміз. Сондықтан, Қазақстанды бүкіл дүниежүзіндегі бейбітшілікке бастайтын елдің бірі ретінде әлем сыйлайды, құрметтейді. Соның арқасында біз жедел реформалар жүргіздік», деген сөзін еске алсақ, 1995 жылдан бері мемлекетіміздің толағай табыстар мен үлкен жетістіктерге жетуін Негізгі заң Конституциядан бөліп қарай алмаймыз. Академик Сұлтан Сартаевтың сөзіне сүйенсек, біздің ел болып қалыптасу жолымызда бес Конституция болған. Солардың ең алғашқысы 1924, екіншісі 1937, үшіншісі 1978 жылдары қабылданса, одан кейінгісі Тәуелсіз ел тарихындағы екі Конституция. Тағы бір дерекке жүгінсек, Алаш арыс тары Ә.Бөкейханұлы, А.Байтұрсынұлы, Б.Қаратаев, ағайынды Досмұхамедовтер 1917 жылы «Қазақ» газетiне «Алаш» партиясы бағдарламаларының жобасын» жариялайды. Және өзектi мәселелердi қамтыған 10 тараудан тұратын құжат «Алаш» автономиясының Конституциясын өмірге ендіруді армандайды. Бірақ, олардың бұл армандары Тәуел сiз Қазақстанның жаңа Конституциясы қабылданғанда ғана орындалды. Мемлекет негізінің іргетасы Ата Заң еліміздің тұңғыш президентінің бас болуымен қабылданды. Және ол мемлекетіміздің құрылымын нығайтып, біздің міндеттеріміз бен құқықтарымызды айқындап берді. Гуманизм, әділеттілік, өзара қарым-қатынас прин циптерін белгіледі. Осы себепті, Алаш арыстары арманының жүзеге асуына еңбек сіңірген Салық Зиманов, Ғайрат Сапарғалиев, Н.Шайкенов сынды еліміздің көрнекті қоғам қайраткерлерінің ұрпақ жадында мәңгі сақ талуына заңгерлер қауымы атсалысуға тиіспіз. Ғұлама ғалымдардың Қазақстанның заң ғылымына қосқан үлестерін дәріптеу, әрқайсысының аты тарихта қалатындай түрлі мәдени-шараларға мұрындық болу баршамызға міндет. Себебі, өткенге құрмет өзімізден басталады. Наталья КОМАРОВА, Маңғыстау облыстық сотының судьясы Сауал сізден, жауап бізден Оқырман сауалдарына заңгер Серік ЖОЛДЫБАЙ жауап береді. * Байланыс телефондары: sultan.ns@mail.ru СОТТЫҢ СОТТАН НЕСІ АРТЫҚ? Сол күні бірнеше үйдің қора-қопсысына дейін астан-кестеңі шығарылып, тінту жүргізілді. Айғақ заттары бола ма деген күдікпен кейбір үйлерден киім, мүлік, ал, бір көршіміздің мотоциклін әкетті. Содан бері бірнеше ай өтсе де, әлі иесіне қайтарылмай отыр. Оны уақытша міне тұруға сұрап әкеткен жиені жылқы ұрласуға пайдаланғанын жасырған екен. Мотоцикл иесінің ол іске қатысы да, хабары да жоқ екенін полиция бөліміндегілер қуаттайды. Бірақ, «айғақтық заттардың тағдырын сот шешеді» деген дәлелмен иесіне қайтармайды. Жалғаспалы қылмыстық оқиғалардың жаңа сілемдері айқындалуы себепті тергеу ауқымы кеңейіп, соттың ауылы алыстай түскесін көршім көлігін қайтарып алу мақсатында азаматтық іс қарау тәртібімен сотқа өзі шағымданып еді. Талап арызы «бұл қылмыстық іс қарау тәртібімен шешілетін мәселе, азаматтық іс жүргізу құзыретіне жатпайды» деген желеумен қабылданбапты. Қылмыстық сот азаматтық соттан гөрі жоғары сатыда тұрғаны ма? Жексен ЖӘДІГЕРҰЛЫ Атырау қаласы Сіз көрсеткен мәселелер бойынша қылмыстық іс те, азаматтық іс те бір-бірінен жоғары тұрмайтын бір деңгейдегі, яғни, бірінші сатыдағы соттарда қаралып, шешімін табады. Оның ішінде Азаматтық процестік кодекстің азаматтық істердің соттарға ведомстволығы туралы мазмұндалған 23-бабына сүйенсек, егер заңға сәйкес бұзылған немесе даулы құқықтарды, бостандықтар мен заңды мүдделерді қорғау өзгеше тәртіппен жүзеге асырылмаса, соттар оларды қорғау туралы істерді азаматтық сот ісін жүргізу тәртібімен қарайды және шешеді. Ендеше бар гәп көршіңіздің даулы мәселе бойынша мүддесінің қорғалуы өзгеше тәртіппен жүзеге асырылуында. Сауалыңыздан түсінуімізше, полиция орыны қылмыс құралы ретінде алып қойған мотоцикльдің тағдыры шешілуі үшін сот үкімін күтуде. Жоғарыда келтірілген бапқа сәйкес қылмыстық процесті жүргізетін орган әрекеттерінің заңдылығы Қылмыстық-процестік кодексте, ал, мүлікке тыйым салуға, оны тәркілеуге, мемлекеттің кірісіне айналдыруға қатысты мәселелер бойынша әкімшілік құқықбұзушылық туралы істер Әкімшілік құқықбұзушылық туралы кодексте белгіленген тәртіппен тексерілуге жатады. Басқаша, кеңірек талдасақ, қылмыстық істі тергеу кезінде қылмыстық қудалау органы, соттың тәркілеуге жататын нәрселер көрсетіл ген мүлікті тәркілеу туралы, сондай-ақ заңсыз жолмен алынған не заңсыз жолмен түскен қаражатқа сатып алынған, сондай-ақ қылмыстық құқық бұзушылық жасау заты немесе құралы болып табылатын мүлікті мемлекеттің кірісіне айналдыру туралы үкімі (қаулысы) туралы талап қоюлар азаматтық сот ісін жүргізу тәртібімен қарауға жатпайды. ҚАНДАЙ ЖӘРДЕМ БОЛАДЫ? Жалғызбасты анамын. Қызым менің тегімде. Оған 18 жасқа толғанынша 2000 теңге төлейді. Өзім ресми түрде жұмыссызбын. Әйтсе де, жекеменшік шағын дүкеннің еденін жуып, асханада картоп, жуа тазартып, үш жастағы қызымның балабақша ақысын төлеп отырмын. Жалғызбасты анаға көмек бар ма және болса, қандай жәрдем көрсетіледі? (Аты-жөнін көрсетпеуді өтінген сауал электронды поштамен келген) Сауалыңызда қызыңыз он сегізге толғанынша 2000 теңгенің мемлекет немесе заңды тұлға тарапынан және не үшін төленіп келе жатқанын көрсетпегенсіз. Әйтпесе, жәрдемақының бюджеттен толық емес отбасы болғаны (баланы жалғыз тәрбиелеп отырғаны) үшін ғана төленуі заңда көзделмеген. Бірақ, егер отбасының ортақ табысы әрбір мүшесіне (қызыңыз екеуіңізге) шаққанда ең төменгі күнкөріс деңгейінен аз болса, онда арнайы мемлекеттік жәрдемақы төленеді. Ол үшін әке мен шешенің, ал, баланың тууы туралы куәлігінде әкесі көрсетілмесе, анасының ғана табысы туралы анықтама талап етіледі. Сіз енді жәрдемді асыраушысы әкесі жоқ балаңызға сұрағыңыз келеді ғой. Иә, оның тууы туралы куәлігінде әкесінің кім екені көрсетілмеуі ықтимал. Бірақ, азаматтық хал актілерін тіркеу кітабында әкесінің аты-жөні туралы мәлімет болмауы мүмкін емес. Егер Зейнетақы төлеу жөніндегі мемлекеттік орталыққа ол кісінің қайтыс болғаны туралы куәліктің көшірмесі тапсырылса, асыраушысынан айырылу жәрдемақысы бала 18 жасқа толғанынша төленеді. Ол үшін әкесінің тіркеу кітабында көрсетілген аты-тегінің баланың тууы туралы куәлігінде көрсетілуі міндетті емес.