Kvinnherad kommune. Kommunedelplan for vassforsyning og avløp Vedtatt i Kommunestyret Oppdragsnr.

Transkript

1 Kvinnherad kommune Kommunedelplan for vassforsyning og avløp Vedtatt i Kommunestyret Hattebergdalen vassbehandlingsanlegg og kraftstasjon, kåra til Årets VA-tiltak på Vestlandet 2011

2 D Vedtatt i Kommunestyret JIN/ISHOL JIN/ISHOL JIN/ISHOL D Slutthandsaming JIN/ISHOL ISHOL JIN D For offentleg ettersyn JIN/ISHOL ISHOL JIN D Høyringsutkast JIN/ISHOL JIN D For godkjenning hjå oppdragsgjevar JIN/ISHOL JIN Rev Dato: Omtale Utarbeidd Fagkontroll Godkjent Dette dokumentet er utarbeida av Norconsult AS som del av det oppdraget som dokumentet omhandlar. Opphavsretten høyrer til Norconsult. Dokumentet må berre nyttast til det formål som kjem fram i oppdragsavtalen, og må ikkje kopierast eller gjerast tilgjengeleg på annan måte eller i større utstrekning enn formålet tilseier, og på annan måte eller i større utstrekning enn formålet tilseier. Norconsult AS Pb. 1199, NO-5811 Bergen Valkendorfsgate 6, NO-5012 Bergen n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 2 av 129

3 Innhald Samandrag 7 Politisk handsaming av planen 15 Forord 16 Del A FELLES DEL 17 1 Bakgrunn og rammer Introduksjon: Vassforsyning og avløpshandtering i Kvinnherad kommune Kommunedelplan for vassforsyning og avløp: Omfang og avgrensing Formålet med planen og bakgrunn for rullering Overvatn Tilhøvet til andre planar Innkomne høyringsfråsegner Planføresetnader Rammevilkår Lovgrunnlaget Folketalsutvikling Tiltak som er gjennomført i førre planperiode Oversikt leidningsnett i kommunen Klimaendringar og klimatilpassing Noverande klima i Kvinnherad Forventa framtidsklima og følgjer for VA-infrastrukturen Tiltak for klimatilpassing Samfunnstryggleik (ROS) Farekartlegging Sårbarheitsvurdering Konklusjon Ansvar og organisering i kommunen Driftsovervaking Interkommunalt samarbeid 45 Del B -VASSFORSYNING 46 2 Målsetjingar vassforsyning Overordna mål Langsiktige mål Kvalitet Mengde og trykk Dekningsgrad Forsyningssikkerheit Økonomi 48 n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 3 av 129

4 3 Tilstands- og situasjonsskildring, eksisterande kommunal vassforsyning Vasskjelder og kjeldekapasitet Vasskvalitet Vassforbruk i dag og tilknyting til vassverka Status ved Vassverka Ølve og Hatlestrand vassverk Varaldsøy vassverk Omvikdalen vassverk Herøysund vassverk Husnes vassverk Sandvoll vassverk Mindre kommunale vassverk Private vassverk 59 4 Val av hovudløysingar, kommunal vassforsyning Generelt Tiltak ved vassverka Ølve og Hatlestrand vassverk Varaldsøy vassverk Omvikdalen vassverk Herøysund vassverk Husnes vassverk Mindre kommunale vassverk 64 5 Prioriteringar, tiltak og økonomi vassforsyning Handlingsdel vassforsyning Årskostnader / gebyrgrunnlag 67 Del C -AVLØP 68 6 Målsetjingar avløpshandtering Overordna mål Fellesområde for heile avløpsverksemda Tett busetnad Spreidd busetnad Langsiktige mål Kjelde/innslepp Oppsamling og transport Kompetanse og opplæring Tilknytingsgrad Utslepp og fleirbruk av resipientar Økonomi Målsetjing i samband med vassforskrifta 72 7 Tilstands- og situasjonsskilring, eksisterande avløpsanlegg 75 n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 4 av 129

5 7.1 Forureiningssituasjon Status avløpsanlegg Industriutslepp Akvakultur Forureina grunn og fyllplassar Separate avløpsanlegg Transportsystem for avløpsvatn 84 8 Val av hovudløysingar, kommunale avløpsanlegg Innleiing Tiltak i reinsedistrikta Reinsedistrikt 1: Ølve/Husavågen Reinsedistrikt 2: Gjermundshamn Reinsedistrikt 3: Varaldsøy Reinsedistrikt 4 Sundal Reinsedistrikt 5 Ænes Reinsedistrikt 6 Løfallstrand Reinsedistrikt 7 Rosendal Reinsedistrikt 8 Seimsfoss Reinsedistrikt 9 Omvikdalen Reinsedistrikt 10 Uskedalen Reinsedistrikt 11 Herøysund Reinsedistrikt 12 Langgota Reinsedistrikt 13 Husnes Reinsedistrikt 14 Rørvik Reinsedistrikt 15 Sunde Reinsedistrikt 16 Valen Reinsedistrikt 17 Sandvoll Reinsedistrikt 18 Høylandsbygd Reinsedistrikt 19 Toftevåg Reinsedistrikt 20 Landamarka Reinsedistrikt 21 Sæbøvik Reinsedistrikt 22 Sætreneset Reinsedistrikt 23 Eidsvik Tiltak i spreidd busetnad Kommunal overtaking av private anlegg/tilkopling til kommunale anlegg Resipientundersøkingar Prioriteringar, tiltak og økonomi Handlingsprogram Årskostnader / gebyrgrunnlag Referansar og grunnlagsmateriale 118 Figurar 119 Tabellar 121 n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 5 av 129

6 Vedlegg 122 Vedlegg A: Ordliste 122 Vedlegg B: Finansiering vassforsyning 127 Vedlegg C: Finansiering avløpshandtering 128 Vedlegg D: ROS-analyse 129 Vedlegg E: Resipientundersøkingar Vedlegg F: Forprosjekt Ølve/Hatlestrand vassverk 129 Vedlegg G: Kart vassforsyning 129 Vedlegg H: Kart avløp 129 n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 6 av 129

7 Samandrag Innleiing Oppstart av planarbeid for kommunedelplan vassforsyning og avløp vart vedteke av formannskapet i Kvinnherad den Planprogram vart etter høyringsrunde vedteke den Det er utarbeida eitt plandokument for dei to sektorane vassforsyning og avløp, med ein felles del (kapittel 1), men med separate skildringar og omtalar, handlingsdelar og gebyrberekningar. Det er 6 større kommunale vassverk i kommunen; på Ølve/Hatlestrand, Varaldsøy, Omvikdalen, Herøysund, Husnes (inkludert Sunde, Valen og Halsnøy) og Sandvoll, i tillegg kjem fleire mindre vassverk. Totalt sett er ca. 70 % av innbyggjarane i kommunen knytte til kommunal vassforsyning. Det er og ei rekkje private vassverk i kommunen, Rosendal og Omland vassverk (ROV) og Uskedalen Vassverk er dei største. Desse to forsyner om lag personar, eller nær 20 % av innbyggjarane i kommunen. På avløpsida er det 23 reinsedistrikt med utbygd kommunalt leidningsnett og utslepp frå meir enn 50 personekvivalentar (pe). I tillegg er ein del område under 50 pe og tilknytt kommunalt anlegg. Totalt er 75 % av innbyggjarane i kommunen tilknytt kommunale avløpsanlegg. Etter førre plan som vart vedteke i 1995, er det gjennomført eit omfattande arbeid med bygging av godkjente vassbehandlingsanlegg og høgdebasseng for mange av vassverka, og reinseanlegg for dei største ureinsa avløpsutsleppa. Kommunedelplan for vassforsyning og avløp er ein overordna plan som angir korleis Kvinnherad kommune skal sikre ein berekraftig infrastruktur for vassforsyning og avløp som er tilpassa den forventa utviklinga i kommunen, og som oppfyller krav i lover og forskrifter. Planen er Kvinnherad kommune sin styringsreiskap for tiltak som skal gjennomførast i planperioden fram til Kommunedelplan for vassforsyning og avløp er utarbeidd og handsama i samsvar med reglane i Plan- og bygningslova som gjeld for kommunedelplanar. Formålet med planen er å sikre at alle i Kvinnherad kommune til ei kvar tid har tilgang til nok vatn av godkjent drikkevasskvalitet. Transport og reinsing av avløpsvatn skal vere i samsvar med norsk regelverk og NS (Norsk Standard), og skal elles skje på ein slik måte at forureiningane ikkje fører til helseskade, går ut over trivselen eller skadar naturen sin evne til produksjon og sjølvfornying. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 7 av 129

8 Rammevilkår og lovgrunnlag Staten har i løpet av dei siste15 åra gjennomført ei omorganisering når det gjeld ansvar og myndigheit innan vass- og avløpssektoren. Gjennom EØS-avtalen har Noreg forplikta seg til å implementere ei rekkje EU-direktiv i norsk lov. Dei fleste EU-reglar som gjeld vassforsyning, forureining og vassmiljø er tekne inn i EØS-avtalen. Sentrale direktiv, lover og forskrifter er mellom anna: Drikkevassforskrifta Forureiningslova Avløpsdirektivet og forureiningsforskrifta Vassdirektivet og vassforskrifta Lov om kommunale vass- og kloakkavgifter med tilhøyrande forskrift Plan- og bygningslova Som ein del av planarbeidet er det utarbeidd ein risiko- og sårbarheitsanalyse (ROS) for å vurdere potensielle uønskte hendingar og konsekvensane av desse i høve til samfunnstryggleik. Status og handlingsdel vassforsyning Målsetjingane for vassforsyninga har konkrete langsiktige mål for kvalitet, mengde og trykk, dekningsgrad, forsyningssikkerheit og økonomi. Alle dei store vassverka i kommunen nyttar overflatevatn som vasskjelde med inntak enten frå vatn eller i elv. For å oppfylle krav i drikkevassforskrifta om to uavhengige hygieniske barrierar, må ein i praksis etablere desse i vassbehandlingsanlegget. Også krav til fysiske og kjemiske parametrar som ph (surheitsgrad), farge og turbiditet, samt mikrobiologiske parametrar som E-koli og totalkim, må sikrast med eigna vassbehandling. I førre planperiode er det bygd godkjente behandlingsanlegg ved vassverka på Varaldsøy, Herøysund, Husnes og for Omvikdalen, sistnemnde i eit felles behandlingsanlegg i Hattebergsdalen saman med Rosendal og Omland Vassverk (ROV), som er eit privat vassverk. Anlegget i Hattebergsdalen er eit samarbeidsprosjekt mellom vassverka og Kvinnherad Energi. Den gamle kraftstasjonen er riven, og undervatnet frå turbinane i den nye stasjonen blir nytta som råvasskjelde. Det er bygd høgdebasseng for Omvikdalen på Seim, som og sikrar forsyning av ROV ved brot på vassforsyninga frå Hattebergsdalen. Ved Husnes vassverk er det i tillegg til fullreinseanlegget bygd høgdebasseng både på Husnes, Halsnøy og Valen, og forsyningsområdet er utvida til også å omfatte Valen. Det står no att å bygge godkjent vassbehandling for Ølve/Hatlestrand vassverk, samt å sikre tilfredsstillande kjeldekapasitet i tørkeperiodar ved fleire av vassverka. Mellom anna gjeld dette på Varaldsøy, i Herøysund og på Husnes. Vidare er det behov for tiltak på leidningsnettet med bygging av høgdebasseng, utskifting av gamle leidningar og forsyning av nye område. For fleire av vassverka i Kvinnherad kommune er vasstapet svært høgt. Om ein ikkje set i verk tiltak på leidningsnettet, vil lekkasjane auke ytterlegare etter kvart som leidningsnettet vert eldre. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 8 av 129

9 Tiltak som er foreslåtte og prioritering av desse er vist i tabell nedanfor (og Tabell 20 i hovuddokumentet). Følgjande hovudtiltak er gitt høgast prioritet: Ølve/ Hatlestrand vassverk 2013: Høgdebasseng/pumpestasjon Hjortland 2014: Nytt behandlingsanlegg og råvasspumpestasjon Husnes vassverk 2014: Auka kapasitet i vasskjelde og behandlingsanlegg 2017: Utskifting vassleidning Opsangervegen Omvikdalen vassverk 2015: Ny hovudleidning Fossberg Baroniet (felles med Rosendal og Omland VV) 2016: Trykkforsterking Landa Varaldsøy vassverk 2015: Utbetring elveinntak 2016: Regulering/dam Grånuttjørn Ænes vassverk: 2015: UV-anlegg og reservestraumaggregat 2016: Høgdebasseng og leidningsanlegg Sandvoll vassverk 2015: Overføringsleidning i sjø Valen Sandvoll Årsnes vassverk 2014: Tilknyting til Rosendal og Omland Vassverk via sjøleidning n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 9 av 129

10 Tabell 1: Handlingsdel vassforsyning. Vassverk Ølve / Hatlestrand Varaldsøy Ænes Omvikdalen Herøysund Tiltak nr. Skildring ØH-1-V Pumpestasjon Atramadal 1,2 1,2 ØH-2-V Høgdebasseng Hjortland 8,5 8,5 ØH-3-V Ny pumpestasjon Brothølen 5,2 5,2 ØH-4-V Vassbehandlingsanlegg kt. 125 (Moldeprosessen) 20,8 20,8 ØH-5-V Reduksjonskum Ølve 0,5 0,5 ØH-6-V Lokal trykkforsterking Løning (sone 13) 0,9 0,9 Kostnad mill. kr ØH-7-V Høgdebasseng Hammarhaug 4,6 4,6 VA-1-V Utbetring eksisterande elveinntak 1,7 1,7 VA-2-V Regulering/dam Grånuttjørn 4,3 4,3 VA-3-V Høgdebasseng Våge 3,2 3,2 ÆN-1-V UV-anlegg og reservestraums-aggr. inkl. bygningsteknisk 0,8 0,8 ÆN-2-V Høgdebasseng 3,2 3,2 ÆN-3-V Leidning til hyttefelt i vest 1,2 1,2 OM-1-V Ny hovudleidning Fossberg - Baroniet 4,8 4,8 OM-2-V Ny hovudleidning gamalt inntak - Fossberg 2,3 2,3 OM-3-V Trykkforsterking Landa 4,7 4,7 OM-4-V Trykkforsterking Åsen 0,9 0,9 HE-1-V Overføring av vatn frå sidebekk (mellombels) 1,9 1,9 HE-2-V Overføringsleidning i sjø frå Husnes 6,2 6,2 HE-3-V Høgdebasseng kt. 90 3,0 3,0 HE-4-V Lokal trykkforsterking 1 0,9 0,9 SE-5-A Lokal trykkforsterking 2 0,9 0,9 Etter 2024 HU-1-V Borhol m/ leidning frå Svartavatn (300 m) 7,0 7,0 HU-2-V Auka kapasitet VBA 5,0 2,0 3,0 Husnes HU-3-V Utskifting VA-leidningar i Opsangervegen, Statoilstasjon - Kvinnherad VGS 11,0 11,0 Sandvoll Diverse mindre vassverk HU-4-V Utskifting eternitt-vl elveinntak - VBA 3,2 3,2 HU-5-V Nytt HB Høylandsbygd 5,5 5,5 HU-6-V Ny, større sjøleidning Sunde - Toftevågen 5,9 5,9 HU-7-V Ny leidning Høylandsbygd - Sandvoll 3,5 3,5 SA-1-V Tiltak eksist. VBA 0,4 0,4 SA-2-V Overføringsleidning i sjø Valen - Sandvoll 5,9 5,9 DIV-1-V Tilknyting Årsnes Vassverk til ROV via sjøleidning 4,0 1,0 3,0 DIV-2-V Ny pumpestasjon Matre vassverk 1,6 1,6 DIV-3-V Sjøleidning frå Landamarka - Fatland-Kjeka-Sydnes 5,9 5,9 Felles F-1 Diverse tiltak 24,0 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0 SUM TOTALT 164,6 14,7 41,4 18,2 17,3 13,0 5,2 4,3 6,6 5,5 7,9 7,5 2,0 21,0 SUM TOTALT ,6 40 år nedskrivingstid (leidningsanlegg, bygg) ,9 12,9 30,6 14,9 16,5 13,0 5,2 4,3 6,6 5,5 7,9 7,5 2,0 20 år nedskrivingstid (maskinteknisk utrusting) ,7 1,8 10,8 3,3 0,8 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Årstal >2024 n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 10 av 129

11 Totalt er det i planperioden foreslått investeringar på vel 140 mill. kr. Tiltaka er heilt ut finansiert med gebyr og med utjamning av toppar i investeringane ved bruk av avsetningar i fond som pr var på 6,5 mill. kr. for vassforsyninga. Ved utløpet av planperioden er fondsavsetningane for vatn venta å vere ca. 1,9 mill. kr. Konsekvensar for vassgebyra i planperioden er vist i Tabell 2. Tabell 2: Investeringar og gebyrutvikling vassforsyning Årstal Investering mill. kr. Årsgebyr 120 m² bustad Tilknytingsgebyr % gebyrauke , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,0 SUM 143,6 Status og handlingsdel avløp Overordna målsetjingar for avløpshandteringa er å oppretthalde nærings- og rekreasjonsverdien for vassressursane på eit høgt nivå, og eit godt utbygd og vel fungerande kommunalt avløpssystem i tråd med regelverket. Arbeidet med å rydde opp i ureinsa utslepp, både kommunale og private, ved enkel og tilpassa reinseløysingar, skal ha prioritet i heile planperioden, jf. prioriteringsliste nedanfor, samt oversikt over årvisse investeringar og omtale av alternative, naturbaserte reinsesystem. Hovudresipient for dei kommunale avløpsutsleppa er Hardangerfjorden. Det er ingen kommunale anlegg med utslepp til ferskvassresipientar. Resipienttilhøva er generelt gode, men nokre plassar har lokal forureining i innelukka sund, viker og pollar. Nordre Valevågen, Ølvesvikjo og Hyttevågen/Husavågen i Ølve kan nemnast som sårbare resipientar der tiltak ikkje er gjennomført, og der sanering av eksisterande utslepp må prioriterast høgt. I kommunen er det definert 23 reinsedistrikt som er eit avgrensa geografisk område der sanitært avløpsvatn skal tilførast kommunalt eller privat felles avløpssystem. Område utanfor reinsedistrikta betraktast som varig spreidd busetnad og skal som hovudregel ha eigne avløpsløysingar. Alle reinsedistrikta har kommunalt avløpssystem, med samleleidningar ført til utslepp til sjøresipient. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 11 av 129

12 Det er bygd godkjente reinseanlegg og utslepp, med sanering og overføring av nærliggjande utslepp følgjande stader: Gjermundshamn reinsedistrikt. Tre slamavskiljarar. Rosendal reinsedistrikt. Eit silanlegg og ein slamavskiljar. Seimsfoss reinsedistrikt. Ein slamavskiljar. Omvikdal reinsedistrikt. Ein slamavskiljar. Uskedalen reinsedistrikt. To slamavskiljarar. Husnes reinsedistrikt. Eitt silanlegg og ein slamavskiljar. Sunde reinsedistrikt. Ein felles slamavskiljar for Sundsvågen og indre del av Opsangervågen. Valen reinsedistrikt. Eitt silanlegg og tre slamavskiljarar. Sæbøvik reinsedistrikt, Halsnøy. Ein slamavskiljar. Sætreneset reinsedistrikt, Halsnøy. Ein slamavskiljar. Eidsvik reinsedistrikt. To slamavskiljarar. Til saman er avløpet frå om lag 6500 pe tilknytt kommunalt oppsamlingsnett med etterfølgjande reinsing og utslepp til djupt vatn (straumførande sjø). Det er framleis 26 ureinsa utslepp i kommunen på 50 pe eller meir, med eit samla estimert pe-tal på i underkant av Tal på ureinsa mindre private utslepp, og for så vidt også mindre kommunale, er vanskeleg å oppdrive, men det er tvillaust eit krevjande arbeid å organisere, finansiere og rydde opp i dette etterslepet av utslepp utan godkjent/forsvarleg reinsing. Foreslåtte tiltak og prioritering av desse er vist i Tabell 3 nedanfor (Foreslåtte tiltak og prioritering av desse er vist i Tabell 26 i hovuddokumentet). Følgjande hovudtiltak er gitt høgast prioritet: Ølve / Husavågen reinsedistrikt: : Avløpssanering, slamavskiljar, utsleppsleidning Dalsjøen 2015: Sanering utslepp Ølve Skule 2016: Sanering utslepp til Hyttevågen Husnes reinsedistrikt 2013: Samling ureinsa utslepp og bygging av slamavskiljar Røssland / Kaldestad 2016: Utskifting avløpsleidning Opsangervegen Løfallstrand reinsedistrikt 2013: Slamavskiljar Gjerde Valen reinsedistrikt 2014: Sanering og overføring utslepp Valevågen til Valen Silanlegg Rosendal reinsedistrikt 2015: Sanering utslepp Rosendalstunet (til Jonatangen silanlegg) Uskedalen reinsedistrikt 2013: Sanering og nyanlegg avløpsleidningar Herøysund reinsedistrikt 2015: Slamavskiljar Bringedalsbygda. 2017: Sanering utslepp/slamavskiljar Krosanden Ænes reinsedistrikt 2015: Slamavskiljar n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 12 av 129

13 Tabell 3: Handlingsdel avløp. Reinsedistrikt Tiltak Kostnad Skildring nr. mill. kr ØL-1-A Pumpestasjon Dalsjøen m/ pumpeleidning 2,1 2,1 ØL-2-A Slamavskiljar inkl. utsleppsleidning 3,1 3,1 ØL-3-A Leidningsanlegg byggefelt - P.stasjon 0,9 0,9 Etter Ølve / Husavågen ØL-4-A Sanering eksisterabde busetnad i sør 1,8 1,8 ØL-5-A Sanering eksisterande busetnad i nord 0,8 0,8 ØL-6-A Sanering utslipp ved Ølve skole 2,1 2,1 ØL-7-A Pumpestasjon Hyttevågen 3,9 3,9 ØL-8-A Slamavskiljar, austsida av Ølvesvika 2,0 2,0 GH-1-A Oppgradering utslipp Hamnavågen 2,6 2,6 2. Gjermundshamn GH-2-A Tiknytning planlagt utb.omr. til SA Gjerm.havn 1,0 1,0 3. Varaldsøy VØ-1-A Slamavskiljar Bygdavågen 3,2 3,2 4. Sundal SU-1-A Slamavskiljar Mauranger 0,7 0,7 5. Ænes ÆN-1-A Slamavskiljar 150 pe 1,2 1,2 ÆN-2-A Avskjærende leidning Ænestangen - Apalevika 2,3 2,3 6. Løfallstrand LØ-1-A Slamavskiljar Gjerde 80 pe 1,0 1,0 7. Rosendal RO-1-A Sanering utslepp Rosendalstunet (aldersheim) 1,6 1,6 8. Seimsfoss Ingen tiltak 9. Omvikdalen OM-1-A Sanering utslepp Dimmelsvik 2,2 2,2 10. Uskedalen US-1-A Sanering og nyanlegg avløpsleidningar 5,0 5,0 US-2-A Slamavskiljar Rød 1,4 11. Herøysund HE-1-A Slamavskiljar skule, Bringedals-bygda, Berget 2,3 2,3 HE-2-A Slamavskiljar Krosanden 1,2 1,2 HE-3-A Overføring Hellvika - Krosanden 0,4 0,4 12. Langota LA-1-A Slamavskiljar 0,8 0,8 13. Husnes HU-1-A Slamavskiljar Røssland 2,3 2,3 14. Rørvik Ingen tiltak 15. Sunde Ingen tiltak HU-2-A Sjøleidning frå Krokahaugen og Røsslandsvika 3,3 3,3 HU-3-A Slamavskiljar og utsleppsleidning Kaldestad 1,5 1,5 HU-4-A Utskifting avløpsleidning i Opsangervegen 11,0 11,0 16. Valen VA-1-A Sanering og overføring Valevågen til silanlegg 4,7 4,7 17. Sandvoll- SE-1-A Slamavskiljar Rudlen (Sandvoll), 1,3 1,3 Ersland SE-2-A Slamavskilljar Heio, (Ersland) 1,6 1,6 18. HØ-1-A Slamavskiljar Hauge barnehage 0,7 0,7 Høylandsbygd HØ-2-A Slamavskiljar Slettanes + Høylandsbygd 1,6 1,6 HØ-3-A Samling til felles slamavskiljar, Langaneset 2,0 2,0 19. Toftevåg Ingen tiltak. 20. LM-1-A Slamavskiljar Bjoaneset 1,6 1,6 Landamarka LM-2-A Avskjærande leidning frå Hallarevika 1,1 1,1 21. Sæbøvik SÆ-1-A Slamavskiljar Tofte skule 1,0 1,0 Slamavskiljar og overføring frå aldersheim og SÆ-2-A 3,5 3,5 sentrum SÆ-3-A Slamavskiljar Heio 1,3 1,3 22. Sætreneset Ingen tiltak 23. Eidsvik EI-1-A Slamavskiljar Eidsvik 2,1 2,1 Felles FE-1-A Diverse tiltak 24,0 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0 SUM 106,8 19,7 10,8 9,2 7,9 15,4 5,9 6,2 6,5 6,3 5,3 6,0 7,6 1,4 SUM TOTALT ,8 40 år nedskrivingstid (leidningsanlegg, bygg) ,6 18,2 9,2 7,9 6,3 15,4 4,7 4,6 4,8 5,6 5,3 6,0 7,6 20 år nedskrivingstid (maskinteknisk utrusting) ,2 1,5 1,6 1,3 1,6 0 1,2 1,6 1,7 0, Årstal >2024 Totalt er det i planperioden foreslått investeringar på ca. 107 mill. kr. Tiltaka er heilt ut finansiert med gebyr og med utjamning av toppar i investeringane ved bruk av avsetningar i fond som pr var på 7,0 mill. kr. for avløp. Konsekvensar for avløpsgebyra i planperioden er vist i Tabell 4. Ved utløpet av planperioden er fondsavsetningane på avløp venta å vere ca. 1,1 mill. kr i minus. Etterkvart som gamle lån nedbetalast vil fondet igjen byggje seg opp. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 13 av 129

14 Tabell 4: Investeringar og gebyrutvikling avløp Årstal Investering mill. kr. Årsgebyr 120 m² bustad Tilknytingsgebyr % gebyrauke , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,0 SUM 106,8 Gebyrnivå vassforsyning og avløp Gebyrnivået for vassforsyning og avløp har tradisjonelt vore lågt i Kvinnherad. I løpet av førre planperiode har det auka frå 897 kr og 750 kr for respektive vatn og avløp i 1996 til 3400 kr og 3200 kr ekskl. mva i Gjennomsnittleg årleg gebyrauke i perioden har vore høvesvis 10 % og 11 % for vatn og avløp. Den markante auken er eit resultat av eit kraftig løft med bygging av nye anlegg for både vatn og avløp. Dei største investeringane kom i perioden Då var årleg gebyrauke på rundt 20 %. Trass i dette ligg gebyra framleis litt under landsgjennomsnittet. Med dei tiltaka som no er foreslått for neste planperiode vil Kvinnherad kommune ta eit nytt langt steg i retning av å oppfylle målsetjingane for begge sektorane. Årsgebyra i 2024 er berekna til ca kr for vatn og ca kr. for avløp ekskl. mva for ein bustad på 120 m 2. Tilknytingsgebyra er auka frå kr i 2012 til ca kr. for vatn og ca for avløp i Skissert gebyrauke i komande planperiode vert på vel 3 % pr. år i gjennomsnitt for vatn og vel 2 % for avløp. Desse prognosane ligg ein god del lågare enn for mange andre kommunar. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 14 av 129

15 POLITISK HANDSAMING AV PLANEN VEDTAK OM ORGAN SAKSNR. DATO UTLEGGING AV PLANPROGRAM TIL OFFENTLEG ETTERSYN Formannskapet 2011/ GODKJENT PLANPROGRAM Formannskapet 2011/ HØYRINGSUTKAST, 1. GONGS HANDSAMING UTLEGGING TIL OFFENTLEG ETTERSYN Formannskapet 2012/ GONGS HANDSAMING Formannskapet 2013/ STADFESTING AV PLAN Kommunestyret 2013/ n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 15 av 129

16 FORORD Oppstart av planarbeid for kommunedelplan vassforsyning og avløp vart vedteke av formannskapet i Kvinnherad, den Det er nedsett ei kommunal prosjektgruppe som har leia arbeidet med kommunedelplanen. Norconsult AS er rådgjevar for planarbeidet og har delteke i prosjektgruppa, som består av følgjande medlemmer: Jan Ove Olsen, Prosjektleiar Sigbjørn Øye, Kommunalteknisk leiar Arne Gjellan, Miljørådgjevar Anbjørn Høivik, Rådgjevar planavd. Lars Magnar Bjelland, politisk vald (Ap) Bjarne Berge, politisk vald (H) Irene Stabell Holvik, Norconsult (erstattar Willy A. Gjesdal) Jan-Inge Nilssen, Norconsult Driftsleiar VA, Øystein Tofte har delteke i prosjektgruppa frå januar På møta i prosjektgruppa har elles følgjande personar delteke (alle frå Kvinnherad kommune): Grete Nesheim, Knut Evjen, Lars Arne Revne, Kjell Nygård og Helge Gunnar Flatland. Det er avvikla 7 møte i prosjektgruppa. I april 2011 vart det utarbeidd eit planprogram for planarbeidet. Oppstart av planprosessen vart kunngjort i Kvinnheringen og Grenda, på kommunen sine nettsider, og gjennom brev til velforeiningar, bygdelag, vassverk, ulike sektororgan for vass- og utsleppsrelatert verksemd og til ei rekkje offentlege instansar. Planen er utarbeidd i samsvar med ny plan- og bygningslov, og i tråd med denne vart planprogrammet lagt ut til offentleg ettersyn av formannskapet 7. april 2011, med høyringsfrist 27. mai Planprogrammet vart vedteke av formannsskapet 9. juni I samband med arbeidet med kommunedelplanen har Rådgivende Biologer utført resipientundersøkingar. Kevin Melby (Norconsult) har utarbeidd ROS-analyse. Plankart er i hovudsak utarbeidd av Elisabeth K. Dankertsen (Norconsult), basert på kartgrunnlag frå Kvinnherad kommune. Kommunedelplan for vassforsyning og avløp er utarbeidd parallelt, og føreligg som eit samla dokument. Høyringsutkast vart vedteken av formannskapet i møte og lagt ut for offentleg høyring frå Det er komen inn 9 høyringsfråsegner. Vi takkar med dette alle involverte personar og instansar for godt og konstruktivt samarbeid gjennom heile planleggingsperioden. Bergen, Norconsult AS n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 16 av 129

17 Del A FELLES DEL n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 17 av 129

18 1 Bakgrunn og rammer 1.1 INTRODUKSJON: VASSFORSYNING OG AVLØPSHANDTERING I KVINNHERAD KOMMUNE Kvinnherad er ein stor kommune i utstrekning. Busetnaden er lokalisert til ei rekkje lokalsamfunn, skilt frå kvarandre med fjell, fjordar og sund. Vassforsyning Vassforsyninga består av mange små og mellomstore anlegg, og ein del større anlegg der store område er knytte saman via overføringsleidningar. Dette gjeld vassverka på Ølve-Hatlestrand, Husnes-Valen-Halsnøy og Rosendal - Omvikdal. Med unntak av Ænes vassverk som har grunnvatn som kjelde, har alle vassverka i kommunen inntak av råvatn frå overflatekjelder, og då i hovudsak frå elveinntak. Ei generell utfordring med overflatekjelder er at dei er utsette for ureining frå aktivitetar i nedslagsfeltet. For elveinntak er kapasitet i tørkeperiodar ei utfordring som kjem i tillegg. Tabell 5: Oversikt kommunale vassverk. Kommunale vassverk Vasskjelde Tilknyting (pe) Godkjent Behov for tiltak Vassbeh. Leidn. nett Ølve og Hatlestrand Håviksvatn Nei Nei Nytt behandlingsanlegg, høgdebasseng, oppgradering leidningsnett Varaldsøy Gjuvslandselv 350 Ja Ja Betre kapasitet vasskjelde Omvikdalen Hattebergselv 850 Ja Ja Lokal trykkforsterking Herøysund Dalelv 650 Ja Ja Betre kapasitet vasskjelde Husnes Hellandselv Ja Ja Auka kapasitet, vasskjelde og behandlingsprosess. Tiltak på leidningsnettet Sandvoll Nautavatn 400 Nei Nei Tilknyting driftskontroll. Tilknyting Husnes VV Ænes Grunnvatn 350 Nei Nei Auka kapasitet. Høgdebasseng. Årsnes Elveinntak 50 Nei Nei Tilknyting til ROV Utåker Elveinntak 150 Nei Nei Ny vasskjelde Matre Elveinntak / kraftstasjon 75 Nei Nei Ny pumpestasjon n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 18 av 129

19 Lekkasjeadelen er svært stor ved dei fleste vassverka, og bør søkast redusert gjennom eigne lekkasjesøkingsprogram, tiltak mot høgt trykk mv. I kommunen er det vidare ein del private vassverk: Rosendal og Omland Vassverk (ROV), ca pe Uskedalen vassverk, ca. 900 pe Mindre private vassverk: Arnavik, Fatland, Sundal, Kjeka, Sydnes og Sondakrinsen Avløpsanlegg Hovudresipient for dei kommunale utsleppa er Hardangerfjorden. Resipienttilhøva er generelt gode, men nokre plassar har lokal forureining i innelukka sund, viker og pollar. I hovudplan for avløp frå 1996 er kommunen delt inn i 23 reinsedistrikt. Felles for mange av desse var den gong at avløpsvatnet vart ført ureinsa til utslepp, og det vart vedteke ein handlingsplan med samling til reinseanlegg på ein sentral utsleppstad innan dei ulike reinsedistrikta. For dei største tettbusetnadane vart det foreslått mekaniske silanlegg, for utslepp mindre enn om lag personekvivalentar slamavskiljar. Alle dei planlagde silanlegga (Rosendal, Husnes og Valen) er no bygde, og ein er godt i gang med bygging av slamavskiljarar. Blant anna er slamavskiljarane på Sunde/Sundsvågen, Uskedalen, Seimsfoss og Omvikdal bygde og tekne i bruk. Nordre Valevågen, Ølvesvikjo og Hyttevågen/Husavågen i Ølve kan nemnast som sårbare resipientar der tiltak ikkje er gjennomført, og der sanering av eksisterande utslepp må gis høg prioritet. Sanering og reinsing av større ureinsa utslepp på Husnes (frå Røssland og Kaldestad) og Herøysund skal også ha høg prioritet, for å sikre god tilstand i resipientane her også i framtida. Resipientundersøkingar Det er gjennomført systematiske undersøkingar av fysisk, biologisk og kjemisk tilstand i marine resipientar sidan 1983 med intervall på om lag 10 år (1983, 1990 og 2002). I samband med planarbeidet med ny hovudplan vart det våren 2012 gjennomført ei ny resipientundersøking for dei viktigaste resipientane. Resultata av denne viser generelt svært gode tilhøve i resipientane som i stor grad tilfredsstillar Klif (Klima- og forureiningsdirektoratet) sin tilstandsklasse 1 «meget god» eller klasse 2 «god». Dette er nærmare kommentert i kapittel 8.5 Resipientundersøkingar. 1.2 KOMMUNEDELPLAN FOR VASSFORSYNING OG AVLØP: OMFANG OG AVGRENSING Formålet med planen og bakgrunn for rullering Kommunedelplan for vassforsyning og avløp er ein overordna plan som angir korleis Kvinnherad kommune skal sikre ein berekraftig infrastruktur for vassforsyning og avløp som er tilpassa den forventa utviklinga i kommunen, og som oppfyller krav i lover og forskrifter. Planen er Kvinnherad kommune sin styringsreiskap for tiltak som skal gjennomførast i planperioden. Tiltak i planen vil bli innarbeidd i kommunen sitt langtidsbudsjett/økonomiplan. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 19 av 129

20 Kommunedelplan for vassforsyning og avløp er utarbeidd og handsama i samsvar med reglane i Plan- og bygningslova som gjeld for kommunedelplanar. Formålet med planen er å sikre at alle i Kvinnherad kommune til ei kvar tid har tilgang til nok vatn av godkjent drikkevasskvalitet. Transport og reinsing av avløpsvatn skal vere i samsvar med norsk regelverk og NS (Norsk Standard), og skal elles skje på ein slik måte at forureiningane ikkje fører til helseskade, går ut over trivselen eller skadar naturen sin evne til produksjon og sjølvfornying. Dei førre kommunedelplanane for vassforsyning og avløp vart utarbeidde i 1995 for perioden Rullering av desse planane er nødvendig både for å tilpasse seg nytt regelverk, og for å kunne utarbeide oppdaterte planar for vidare utbygging av vassforsynings- og avløpsanlegga i kommunen. Vassforsyning Hovudfokus innan vassforsyninga i Kvinnherad kommune dei neste åra vil vere å ferdigstille utbygginga av godkjente vassbehandlingsanlegg, sikre nok leveringskapasitet, og gjere nødvendige tiltak for sikker distribusjon av nok vatn til abonnentane. Vidare vil det bli lagt vekt på beredskapsmessige tiltak, mellom anna med å ha reserve- og krisevasskjelder. Det skal og leggjast til rette for kommunal overtaking av dei private vassverka som ønskjer det, sidan det er eit samfunnsansvar å sikre ei trygg vassforsyning til alle innbyggjarane i kommunen. Avløp Innan avløpsområdet vil ein fortsatt ha fokus på sanering av eksisterande ureinsa kommunale utslepp med bygging av godkjente reinseanlegg, samt vidare utbygging av leidningsanlegg for å auke tilknytings- og tilføringsgraden til felles anlegg i dei ulike reinsedistrikta. Mykje er gjort når det gjeld sanering av ureinsa utslepp sidan førre plan vart utarbeidd, men ein god del står også att. Å sikre gode resipienttilhøve (spesielt i innelukka pollar og sund) har høg prioritet. Det skal ein oppnå ved å sørgje for fellesløysingar i tettbygde strok og oppfølging av utsleppsløyve for spreidd busetnad, hytter og næring. Resipientar som mottar avløpsvatn skal granskast med jamne mellomrom, minst kvart tiande år Overvatn Overvasshandtering er ei kommunal utfordring, men vert ikkje fokusområde i kommunedelplan for vassforsyning og avløp, då overvatn ikkje har direkte innverknad for dei tekniske tiltaka som skal gjennomførast. I kommunen er det i liten grad felles leidningar for spillvassavløp og overvatn (fellessystem). Når det gjeld finansiering av overvasstiltak, går dette stort sett over vegbudsjettet. Reine overvassog drensleidningar og andre overvassinstallasjonar kan ikkje belastast avløpsbudsjettet. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 20 av 129

21 1.2.3 Tilhøvet til andre planar Kommuneplanen Kommuneplan for Kvinnherad kommune er kommunen sitt overordna planleggingsverkty for dei neste åra. Kommuneplanen sin arealdel er styrande for arealbruken i kommunen. Den er delt inn i seks delplanar: Kommunedelplan for Ølve, Hatlestrand og Varaldsøy Kommunedelplan for Mauranger-området Kommunedelplan for Rosendal-området Kommunedelplan for Husnes-området Kommunedelplan for Halsnøy-området Kommunedelplan for Sandvoll, Holmedal, Matre og Åkra (på høyring hausten 2012). Kommuneplanen sin samfunnsdel er frå år 2000, og er under revisjon pr Kommunedelplan for vassforsyning og avløp skal medverke til gjennomføring av arealdelen i kommunedelplanen. Andre kommunedelplanar Dei viktigaste kommunale planane med omsyn til kommunedelplan for vassforsyning og avløp er: Kommuneplanen sin arealdel Klima- og energiplan, Kvinnherad kommune I tillegg er følgjande planar/program som er under utarbeiding relevante: Interkommunal strandsoneplan for Sunnhordland Samfunnsdelen til kommuneplanen Tiltaksprogram etter Vassforskrifta Innkomne høyringsfråsegner Planen har vore ute på offentleg høyring i perioden til Følgjande høyringsfråsegn er komen inn: 1. Statens Vegvesen Region Vest 2. Noregs vassdrags- og energidirektorat (NVE) 3. Fylkesmannen i Hordaland, Miljøvern- og klimaavdelinga 4. Rådet for funksjonshemma i Kvinnherad kommune 5. Kvinnherad eldreråd 6. Fiskeridirektoratet Region Vest 7. Kystverket Vest 8. Fiskarlaget Vest 9. Hordaland Fylkeskommune, Kultur- og idrettsavdelinga Høyringsfråsegna ligg i vedlegg I. Nokre av merknadane er kort nemnt i det etterfølgjande. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 21 av 129

22 Noregs vassdrags- og energidirektorat: Inngrep i vassdrag og vassressursar skal vurderast av NVE etter vassressurslova. Dette gjeld til dømes auka uttak av vatn (overflate- eller grunnvasskjelder), regulering/etablering av dammar, bygging av tersklar/inntak, og overføringar. Fylkesmannen i Hordaland, Miljøvern- og klimaavdelinga: Det er viktig at opprydding i ureinsa utslepp av avløp, både kommunale og private, blir høgt prioritert. FM har ingen merknader til prioriteringslista for gjennomføring av tiltak på avløpssektoren som planen legg opp til. Fiskeridirektoratet Region Vest: Det må takast særleg omsyn til låssettingsplassar som nyttast i samband med brislingfisket, gyteområde for torsk og område der det trålast etter reker. Det nemnast døme på stader der dette er tilfelle, utan at det kjem merknadar til dei føreslegne løysningane. Hordaland Fylkeskommune, Kultur- og idrettsavdelinga: Det peikas på at kulturminne skulle vore eit naturleg tema i planprosessen. Vidare at enkelte av tiltaka kan komma i nærføring og konflikt med automatisk freda kulturminne, og kan ha potensial for funn av hittil ikkje kjende automatisk freda kulturminne. Kommentar til merknadane: I arbeidet med gjennomføring av planen vil ein ta omsyn til dei framkomne merknadane. Til dømes vil ein i samband med detaljplanlegging av tiltaka avklåre om det kan vere konflikt med automatisk freda kulturminne, og eventuelt sette i verk naudsynte tiltak med justering av trasear eller og/eller overvaking av arbeidet 1.3 PLANFØRESETNADER Rammevilkår Staten har i løpet av dei siste åra gjennomført ei omfordeling av ansvar og myndigheit innan vassog avløpssektoren. Gjennom EØS-avtalen har Noreg forplikta seg til å implementere ei rekkje EUdirektiv i norsk lov. Dei fleste EU-reglar som gjeld vassforsyning, forureining og vassmiljø er tekne inn i EØS-avtalen. Med få unntak er det no etablert standardiserte felles europeiske reinsekrav for vassforsyning og avløp. Som ei følgje av dette har norske kommunar fått meir ansvar, samtidig som at dei har fått redusert myndigheit når det gjeld korleis ein oppnår lokale miljømål ved at lokale forskrifter er avløyst av forureiningsforskrifta. Ein større del av ansvaret for miljøforvaltinga er lagt på regionalt og lokalt nivå. Kommunane har fått overført myndigheit frå staten, til dømes når det gjeld handsaming av utsleppssøknader. Dette inneber at kommunane no må vere svært medvitne på at ein skal ivareta ulike roller som til dømes rettleiar, myndigheitsutøvar, forureiningsmyndigheit, helsemyndigheit, bygningsmyndigheit, planmyndigheit, forureinar og tiltakshavar. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 22 av 129

23 EU sitt vassdirektiv er innført i norsk regelverk gjennom vassforskrifta, og dei første forvaltingsplanane i tråd med direktivet vart vedtekne i Vassdirektivet er eit overordna direktiv som kan få innverknad på reinsetiltak innanfor VA-sektoren, mellom anna gjennom tiltaksprogram for kvart vassområde. Denne planen vil prøve å leggje til rette for den nye situasjonen innan VAsektoren Lovgrunnlaget Drikkevassforskrifta Drikkevassforskrifta har til formål å sikre forsyning av drikkevatn i tilfredsstillande mengde og av tilfredsstillande kvalitet. Drikkevassforskrifta implementerer EU sitt drikkevassdirektiv frå Sentrale punkt i drikkevassforskrifta er: Vassverk som forsyner fleire enn 50 personar eller 20 husstandar eller hytter skal godkjennast av Mattilsynet. Det same gjeld for levering av vatn til helseinstitusjonar eller skule/barnehage. Kvalitetskrav for meir enn 50 ulike parameter. Krav til internkontroll, prøvetaking og opplysningsplikt. Krav til leveringstryggleik og beredskap. Mattilsynet fører tilsyn med vassforsyninga. Forureiningslova I samband med forvalting av avløpsanlegg er det Forureiningslova som er styrande. Formålet med Forureiningslova er å verne det ytre miljøet mot forureining samt å redusere eksisterande forureining. Avløpsdirektivet og forureiningsforskrifta EU sitt avløpsdirektiv inneber mellom anna at krav om reinsing av offentlege utslepp er knytt til tilstand i resipienten (om utsleppet skjer i følsamt, normalt eller mindre følsamt område) og til utsleppa sin storleik. Avløpsdirektivet er innarbeidd i norsk lovgiving gjennom forureiningsforskrifta med ein del norske tilpassingar. Mellom anna stiller forureiningsforskrifta konkrete reinsekrav også for utslepp under direktivet si nedre grense. Forureiningsforskrifta vart sist endra i Del 4 i forskrifta gjeld avløp, omfattar alle utslepp av sanitært og kommunalt avløpsvatn, og skal gi ei einskapleg og effektiv regulering av innsamling, reinsing og utslepp av avløpsvatn. Del 4 i forureiningsforskrifta består av følgjande kapittel: Kapittel 11: Generelle bestemmingar om avløp Kapittel 12: Krav til utslepp av sanitært avløpsvatn frå bustader, hytter og liknande. Kapittel 13: Krav til utslepp av kommunalt avløpsvatn frå mindre tettbygde område. Kapittel 14: Krav til utslepp av kommunalt avløpsvatn frå større tettbygde område. Kapittel 15: Krav til utslepp av oljehaldig avløpsvatn. Kapittel 15A: Påslepp. Kapittel 15B: Reinsing av avløpsvatn. Kapittel 16: Kommunale vass- og avløpsgebyr. Aktuelle kapittel for Kvinnherad kommune er i hovudsak kapittel 12 og 13, då det ikkje er nokon utslepp som kjem inn under kapittel 14. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 23 av 129

24 Utslepp under 50 pe omfattast av kapittel 12. Her vert framleis miljøtilstanden i vassførekomsten/resipienten tillagt stor vekt når det stillast krav i samband med søknadar om utslepp. Kommunen har høve til å setje strengare krav til utsleppet enn det som er gjeve i forskrifta, eventuelt å nekte etablering av utslepp. Dersom det er ønskeleg kan det utarbeidast eigne lokale forskrifter som regulerer kommunal praksis for utslepp frå inntil 50 pe frå bustader, fritidsbusetnad og liknande. Tidlegare lokal forskrift for Kvinnherad kommune vart automatisk oppheva 1. januar 2007 då sentral forureiningsforskrift vart vedteken. Kapittel 13 gjeld for utslepp av kommunalt avløpsvatn frå mindre tettbygde område med utslepp mellom 50 og pe til sjø. Den gjeld også for tilsvarande utslepp over 50 pe til ferskvatn og elvemunning opp til 2000 pe. Kommunen er forureiningsorgan. Avløpsutsleppa i Kvinnherad går til sjøresipientar i det mindre følsame området langs Norskekysten, jf. Figur 1. I forureiningsforskrifta er marine vassførekomstar (kystfarvatn og elvemunningar) registrerte som mindre følsame frå Lindesnes til Grense Jakobselv. Dette er område der ein har vurdert at utslepp av avløpsvatn ikkje har skadeverknader på miljøet. Figur 1: Inndeling av kyststlina til Noreg i følsame og mindre følsame område (forureiningsforskrifta). n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 24 av 129

25 I Tabell 6 er det sett opp ein skjematisk oversikt over reinsekrav og ansvarleg forureiningsorgan. Paragrafane det vert vist til, er ulike kapittel i forureiningsforskrifta. Tabell 6: Forureiningsorgan og standard reinsekrav for avløpsvatn. Tettstader Tal pe Områdetype Mindre følsame Gode sjøresipientar Lindesnes - Grense Jakobselv < 50 Enkel reinsing 12-9 Kommunen Passande reinsing 13-8 Kommunen sjø eller ferskvatn > 2000 elvemunning Passande reinsing 13-8 Kommunen Fosforfjerning og sekundærreinsing 14-8 Fylkesmannen Sekundærreinsing* 14-8 Fylkesmannen > Sekundærreinsing** 14-8 Fylkesmannen Normale Gode ferskvassresipientar Fjerning av fosfor og organisk stoff Kommunen Fosforfjerning Kommunen Fosforfjerning og sekundærreinsing 14-7 Fylkesmannen Fosforfjerning og sekundærreinsing 14-7 Fylkesmannen Fosforfjerning og sekundærreinsing 14-7 Fylkesmannen Følsame Alle sjøresipientar Svenskegrensa - Lindesnes samt Grimstadfjorden Fjerning av fosfor og organisk stoff Kommunen Fosforfjerning 13-7 Kommunen Fosforfjerning 13-7 Kommunen Fosforfjerning og sekundærreinsing 14-6 Fylkesmannen Fosforfjerning og sekundærreinsing 14-6 Fylkesmannen Fosforfjerning og sekundærreinsing 14-6 Fylkesmannen = Kommunen er forureiningsmyndigheit = Fylket er forureiningsmyndigheit Forklaringstekst til Tabell 6: * Fylkesmannen kan gi løyve til primærreinsing dersom ein kan dokumentere at primærreinsing ikkje fører til skadeverknader for miljøet. For utslepp med mindre omfattande reinsing enn sekundærreinsing kan Fylkesmannen setje ein frist på inntil 7 år for å etterkome sekundærreinsekravet. ** Miljøverndepartementet kan gi løyve til mindre omfattande reinsing dersom ein kan dokumentere a) at utsleppet ikkje fører til skadeverknader for miljøet, b) særskilde omstende, og c) at meir omfattande reinsing ikkje gir nokon miljøgevinst. Denne dokumentasjonen skal vere godkjent av ESA (EFTA sitt overvakingsorgan). For forklaring av kva «enkel reinsing» og «passande reinsing» inneber, vert det vist til ordlista bakarst i plandokumentet. Kort sagt klarar ein krava med slamavskiljar eller silanlegg ved utslepp til god sjøresipient. Der utslepp til sjø er problematisk, vert det i auka grad nytta infiltrasjon, kunstige våtmarksfilteranlegg (t.d. NatuRen), minireinseanlegg eller kombinerte løysingar, t.d. med biotoalett og separat reinsing av gråvassutslepp. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 25 av 129

26 Vassdirektivet og vassforskrifta Rammedirektivet for vann (Vassdirektivet) er eitt av dei viktigaste miljødirektiva til EU. Direktivet er innarbeid i norsk lov gjennom Forskrift for rammer for vannforvaltningen (vassforskrifta). Hovudmålet til direktivet er å sørgje for at medlemsstatane til EU sikrar, og der det er naudsynt, forbetrar miljøstatusen til alt ferskvatn, brakkvatn, kystnært vatn og grunnvatn. Forvaltinga av vatn skal vere heilskapleg og berekraftig, samordna på tvers av sektorar, systematisk, kunnskapsbasert, og tilrettelagt for brei medverknad. Vassdirektivet vart gjort gjeldande for medlemslanda i EU i 2000, og vart innlemma i det norske lovverket gjennom vassforskrifta i Vassdirektivet er sektorovergripande, og dessutan overordna andre EU-direktiv innan vassforvaltinga, som til dømes avløpsdirektivet. Vassdirektivet krev at det skal fastsetjas konkrete og målbare miljømål for vassførekomstane i Europa. Ein vassførekomst kan klassifiserast frå Svært god tilstand til Svært dårleg tilstand, med omsyn til kjemisk og økologisk tilstand. Svært god tilstand tyder at vassførekomsten er urørt av menneskelege aktivitetar, eller at den økologiske statusen er svært nær opp til naturtilstanden. Ved klassen God tilstand er vassførekomsten noko endra som følgje av menneskeleg aktivitet. Dei tre dårlegaste klassane er Moderat tilstand, Dårleg tilstand og Svært dårleg tilstand. Alt overflatevatn i land som har vedteke vassdirektivet skal i utgangspunktet nå god tilstand innan 2015, både god kjemisk og god økologisk status. For dei tre dårlegaste kategoriane er det såleis påkravd med tiltak, jf. tiltaksprogram for kvart vassområde. Gjennom karakterisering/klassifisering vil ein skaffe oversikt over alle vassførekomstar, kva for tilstand dei må ha for å oppfylle miljømåla, kva for tilstand dei er i, og kva for forhold som kan påverke tilstanden no og i framtida. Figur 2 illustrerer at implementeringa av vassdirektivet er ein syklisk prosess. Etter at miljøtilstanden er kartlagt, skal forvaltingsplanar med tiltaksprogram utarbeidast. Tiltaksprogramma skal konkretisere korleis måla i direktivet kan oppfyllast på ein kostnadseffektiv måte. Overvakinga skal bidra med informasjon om effekt av tiltaka og om måloppnåing. Figur 2: Syklusen i oppfølging av vassdirektivet. ( 2011). n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 26 av 129

27 For Noreg er målet om god økologisk tilstand utsett til Noreg skal gjennomføre ei kartlegging av alle vassførekomstar. Vassførekomstane vert delt inn i naturlege forvaltingsobjekt, til dømes ein innsjø, eit grunnvassbasseng, ein del av ei elv eller ein fjord/ fjordarm. For dei vassførekomstane der det viser seg at ein ikkje har minst god økologisk tilstand, skal det utarbeidast tiltaksplanar innan 2015 med gjennomføring av tiltak innan Identifisering av forureining/kostnadar og koordinering av tiltak vert planlagt av VOU (vassområdeutvalet). Prinsippet om at forureinar betalar skal vege tungt. Figur 3: Kart over inndelinga i vassområde i Vassregion Hordaland, Hordaland Fylkeskommune. Noreg er delt inn i 16 vassregionar, og forvaltningsansvaret for desse er delt på 11 fylkeskommunar. Vassregionmyndigheita for vassregion Hordaland er Hordaland fylkeskommune. Vassregion Hordaland dekkjer grunnvassførekomstar, vatn og vassdrag i det meste av Hordaland, mindre delar av Rogaland og Sogn og Fjordane, samt kystområda utanfor. Vassregionutvalet har delt Hordaland inn i 5 ulike vassområde. Kvinnherad kommune inngår i vassområdet Sunnhordland saman med kommunane Tysnes, Fitjar, Stord, Bømlo og Etne, og delar av Sveio, Tysvær og Vindafjord. Ein kan finne meir informasjon om Vassdirektivet på n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 27 av 129

28 Andre lover og forskrifter som er sentrale: Lov om kommunale vass- og kloakkavgifter med forskrift har til formål å sikre kommunane ei finansieringsordning slik at oppgåvene kan løysast på ein god måte. Sentrale punkt i dette regelverket er sjølvkostprinsippet og prinsippet om betaling etter forbruk. Lov om hamner og farvatn har til formål å leggje forholda til rette for ei best mogleg planlegging, utbygging og drift av hamner, samt å tryggje ferdsla på sjøen. Kommunen er godkjenningsmynde for tiltak i kommunen sine sjøområde, mellom anna gjeld det planar om sjøleidningar. Lov om helsetenesta i kommunane. Ifølgje denne lova er ei av oppgåvene til den kommunale helsetenesta å drive miljøretta helsevern. Miljøretta helsevern handlar om faktorar i miljøet som til ei kvar tid direkte eller indirekte kan ha innverknad på helsa. Plan- og bygningslova (PBL) er sentral for all kommunal planlegging, regulering og utbygging. Kapittel 27 omhandlar reglar for tilknyting til vassforsyning og avløp. Vassressurslova omhandlar mellom anna eigedomsrett til vatn, rett til utnytting og reglar om tiltak, samt sikring av nedslagsfelt i vassdrag. Damforskriftene stiller krav til klassifisering av dammar i 3 fareklassar med tanke på dambrot. Det stillast kvalifikasjonskrav til personell som skal planleggje, byggje og føre tilsyn med vassdragsanlegg. Internkontrollforskrifta. Heile avløpsverksemda er underlagt internkontrollforskrifta. Det vil sei at oppfølging og kontroll skal skje gjennom dokumentasjon av resultat og rapportering av verksemda. Dette krev at kommunen har eit system for internkontroll i avløpssektoren Folketalsutvikling Folketalet i Kvinnherad har sidan 1990 lege relativt stabilt på mellom og personar. I åra frå 1990 til 2011 var det ein prosentvis auke i folketalet på 1,7 %, noko som svarar til ei gjennomsnittlig prosentvis endring på under 0,1 % pr. år. Befolkninga for dei ulike skulekrinsane i 2011 går fram av Tabell 7. Der er også prognosar for framtidig folketal teke med. I tabellen er det to kolonnar for dagens folketal, henta frå høvesvis SSB/Hordaland fylkeskommune (sjå referanselista) og Kvinnherad kommune si årsmelding for Prognosane for framtidig folketal er utarbeidd av Statistisk Sentralbyrå (SSB) for år 2040 for alle grunnkrinsar i kommunen basert på statistikk fram til i dag. SSB legg til grunn ein føresetnad om at folketalet i dei einskilde delane av kommunen vil utvikle seg etter same mønster som den historiske utviklinga. Dette tyder at informasjon om flytting, innvandring, fødslar, aldring og dødsfall er slått saman i ein samla trend, basert på at folketalsutviklinga følgjer det historiske mønsteret. Tala for framtidig folketal i Tabell 7 er SSB sin middelprognose (sjå og Figur 4). Størst folkeauke er venta i Uskedalen og Herøysund samt Husnes/Sunde/Valen. I resten av kommunen er det berre venta mindre endringar. Totalt folketal i kommunen er venta å auke frå dagens ( ) til i Dette utgjer ein auke på 12 %, og gjeld dersom SSB får rett i middelprognosen sin. I Figur 4 er historisk befolkningsutvikling i Kvinnherad kommune sidan 1990 vist saman med prognosane for framtidig utvikling frå SSB. Middelprognosen ligg nær kommuneplanen, som legg opp til ein gjennomsnittleg årleg vekst på 0,5 % i kommunen (vist med stipla linje i Figur 4). n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 28 av 129

29 Målsetjingane i kommuneplanen om folketalsutvikling er ambisiøse og robuste, slik at ein antar at SSB sitt middelalternativ kan leggjast til grunn som eit øvre anslag. Tilrådd prognose for folketalsutviklinga vert ein stad mellom dei to anslaga til SSB (lågvekst- og middelalternativet), med middelalternativet som øvre grense Prognosar for folketalsutvikling i Kvinnherad komune Historisk SSB MMMM SSB LLML Kommuneplan 0,5 % årleg vekst Figur 4: Prognose for folketalsutvikling i Kvinnherad kommune, middelprognose SSB (raud), kommuneplan (svart) og lågvekstalternativ SSB (grøn). Årsaka til at vekstprognosane har ei form der veksten er brattare dei første åra for så å flate ut, er utvikling i alderssamansetning i kommunen (auka snittalder). Utviklinga skuldast at ungdom som tek høgare utdanning i liten grad flyttar heim etter avslutta utdanning. Trendar som vert trekt fram i kommunen si årsmelding frå 2011 er at fødselstala minkar samtidig som årlege dødstal stig. Det er venta at det positive fødselsoverskotet i kommunen vil minke og bli negativt i åra som kjem. Folketalet har auka noko i perioden grunna vekst i netto innvandring. Folketalet har etter år 2000 auka med vel 100 personar. Samtidig har talet på nye bustadhus auka med over 700. Dei siste elleve åra har halvparten av bustadbygginga i kommunen kome i Husnes, Sunde og Valen, som no er i ferd med å vekse saman til éin tettstad. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 29 av 129

30 Tabell 7: Folketalsutvikling i dei ulike grunnkrinsane i Kvinnherad. Skulekrins Folketal 2011 SSB/Hordaland Fylkeskommune Folketal 2011 Kvinnherad kommune årsmelding 2011 Prognose for folketal 2040 SSB MMMM Ølve Hatlestrand Varaldsøy Mauranger Løfallstrand Malmanger (Rosendal) Seglem (Seimsfoss) Omvikdalen Uskedalen Bringedalsbygda (Herøysund) Husnes Sunde Valen Skarveland (Sandvoll) Holmedal (Utåker) Matre Baugstranda Åkra Sætre (Halsnøy kloster) Tofte (Sæbøvik) Hauge (Høylandsbygd) Fatland Brekke (Fjelbergøy/Borgundøy) Bustad ikkje oppgitt Ukjend 15 Sum busette Kvinnherad kommune TILTAK SOM ER GJENNOMFØRT I FØRRE PLANPERIODE Det har vore ei storstilt satsing innanfor VA-sektoren dei siste åra. Avløpsvatnet frå dei største busettingsområda har vorte samla og reinsa etter reglane i forureiningsforskrifta, og ved vassverka er det bygd ei rekkje behandlingsanlegg som leverer vatn av godkjent kvalitet til abonnentane. Til tross for dei store investeringane er gebyra om lag på landsgjennomsnittet. I 2012 er gebyra for ein 120 m 2 bustad som følgjer: Vassforsyning: kr kr. ekskl. mva Avløp: kr kr. ekskl. mva Dei viktigaste tiltaka som er gjennomført i førre planperiode er kommentert nedanfor. Vassforsyning Dei største investeringane er retta inn mot dei store befolkningsområda i Rosendal / Omvikdal og i Husnes/Sunde inkl. Valen og Halsnøy, men det er og bygd nye behandlingsanlegg og sett i verk tiltak ved fleire andre vassverk. Oversikt utførte hovudanlegg i førre planperiode (frå 1996): Felles kommunalt behandlingsanlegg i Hattebergsdalen for Rosendal og Omland Vassverk (privat) og Omvikdalen vassverk. Overføringsleidning Baroniet Omvikdalen og høgdebasseng på Seim (+140). Behandlingsanlegg Herøysund vassverk n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 30 av 129

31 Behandlingsanlegg Varaldsøy vassverk Behandlingsanlegg Husnes vassverk Høgdebasseng Kaldestadåsen (Husnes) Høgdebasseng Valen og tilknyting Valen til Husnes vassverk Høgdebasseng Høgaberget (Halsnøy) Hovudvassleidning Landa - Langanes Høylandsbygd (Husnes VV, Halsnøy) Kommunal overtaking Sandvoll vassverk Kommunal overtaking Matre vassverk Avløp Alle dei tre planlagde silanlegga dimensjonert for over personekvivalentar er bygd, i tillegg til ei rekkje slamavskiljarar med tilhøyrande system for pumpestasjonar og overføringsleidningar frå nærliggjande utslepp. Silanlegga er på Valen, Jonatangen i Rosendal og på Risnes. Dei største slamavskiljarane som er bygt er Lundsneset på Seimsfoss, Omvikdalen, Uskedalen og på Nesjaneset (Sunde). Det som har skjedd dei siste åra er at utslepp frå 6500 personar no vert reinsa. Oversikt utførte hovudanlegg frå førre planperiode (1996): n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 31 av 129

32 Tabell 8: Utførte tiltak , avløp. Nr. Reinsedistrikt Stad/prosjektnamÅr Skildring av tiltaket 1 Ølve Husa Leidningsnett (oppsamlingsnett for avløpsvatn) 2 Gjermundsham Hamnavågen 7 8 Rosendal Seimsfoss 9 Omvikdalen 10 Uskedalen Neslia Jonatangen Rosendal Lundsneset Seimsfoss Dimmelsvik Korsnes Børnes Uskedalen 11 Herøysund Herøysundet 13 Husnes Risnes Teigen Husnes industriområde Røsslandslia Nesjaneset Slamavskiljar dimensjonert for 100 pe og utsleppsleidning til sjø i Hamnavågen, og leidningsnett for tilknyting til anlegget Slamavskiljar og utsleppsleidning til sjø i Kolavika, samt overføringsleidningar i sjø frå Beinavika (og trykkum) Avløpsreinseanlegg (silanlegg) på Jonatangen, dimensjonert for 1500 pe. Med pumpestasjon som pumpar vatnet inn på anlegget og utsleppsleidning til sjø Overføringsanlegg til Jonatangen. Overføringsleidningar i sjø frå Skeidshagen, via Øyrane (Malmanger skule) til Jonatangen. Også sjøleidning frå Skålavika til Jonatangen. Slamavskiljar på Lundsneset dimensjonert for 700 pe, med pumpestasjon som pumpar vatnet inn på anlegget og utsleppsleidning til sjø. Overføringsanlegg til slamavskiljar på Lundsneset. Det er bygd to pumpesstasjonar nord for Lundsneset (Seimsfoss nord og Seimsfoss sør), oppsamlingsleidningar på land og overføringsleidningar i sjø. Også overføringsleining i sjø frå Skitnavika til Lundsneset. Slamavskiljar dimensjonert for 700 pe, med 2011 utsleppsleidning til sjø. Pumpestasjon (Omvikdalen) og overføringsleidning i sjø frå Fitjavika til slamavskiljaren 2009 Slamavskiljar på Korsneset Slamavskiljar på Børneset. Overføringsanlegg til slamavskiljar på Børneset, sanering av fleire utslepp. Utbygging av leidningsnett ovanfor Uskedalen kyrkje. Tre pumpestasjonar: Uskedalen brygge (Beinavikjo), Stølavika (Uskedalen skule), og Uskedalen båthamn. Overføringsleidningar i sjø frå Beinavikjo til Stølavika og vidare til Børneset Mindre utslepp i Herøysundet frå 4-5- hussstandar ved den tidlegare sardinfabrikken er sanert (leidningsanlegg) Avløpsreinseanlegg (silanlegg) på Risnes, dimensjonert for 2500 pe. Med utsleppsleidning til sjø (langt ut, om lag til Bleiknes). Overføringsanlegg til Risnes reinseanlegg. Leidning i Bogsnesvågen og pumpestasjon Bogsnesvågen. Pumpestasjon 2006 Slamavskiljar, bygd før førre planperiode Røsslandslia pumpestasjon Slamavskiljar Nesjaneset, dimensjonert for 500 pe. Med pumpestasjon som pumpar vatnet inn på slamavskiljaren. 15 Sunde Overføringsanlegg til Nesjaneset. Utslepp til Sundsvågen og indre del av Opsangervågen er sanert og overført til Sunde Nesjaneset. To pumpestasjonar, fleire trykkummar og sjøleidningar i Sundsvågen, ny pumpestasjon og sjøleidningar frå Opsangervågen. Klubbavikjo 1998 Pumpestasjon Klubbavikjo 16 Valen Silanlegg dimensjoner for 1000 pe, Valen, sanering av seks Valen ureinsa utslepp til sjø. 20 Landamarka Pumpestasjon Landamarka 21 Sæbøvik Øyatun Slamavskiljar Øyatun ungdomsskule. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 32 av 129

33 1.5 OVERSIKT LEIDNINGSNETT I KOMMUNEN Vassleidningsnettet i kommunen har ein samla lengde på 286 km, og avløpsnettet har samla lengde på 210 km (inkluderer AF, SP, OV og drensleidningar). Som Figur 5 og Figur 6 skisserer, er hovudtyngda av leidningsnettet i Kvinnherad bygt ut etter Leidningskartverket har imidlertid ein del informasjons-hol. 35 % av vassleidningane og 25 % av avløpsleidningane manglar informasjon om leggeår. Mykje av leidningsnettet er bygd ut i privat regi, og dette forklarar dei raude stolpane med manglande informasjon om leggeår. Kunnskapen om dette finst hjå noverande og tidlegare tilsette i Kvinnherad kommune. Det vil vere nyttig å få kunnskapen inn i leidningskartverket, og Tekniske tenester skal få til ein «dugnad» der ein får systematisert den kunnskapen som finst. Figur 5: Leidningsnett for vassforsyning i Kvinnherad Figur 6: Leidningsnett for transport av avløp i Kvinnherad (spillvatn, overvatn) n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 33 av 129

34 Informasjon om leggeår kan nyttast i langtidsplanlegging av fornying av leidningsnettet (systematisk tilstandsprediksjon), slik at ein kan nytte ressursane optimalt. Fornying av leidningsnett på rett tidspunkt, før kollaps og samtidig nær slutten av levetida til røyra, er mest kostnadseffektivt. Mellom anna veit ein at det vart lagt ein god del PVC-leidningar frå 1970-talet. Generelt veit ein at PVC-materiale frå denne perioden er sprøtt og ikkje har lang levetid, og driftspersonellet må rykke ut frå tid til anna for å handtere røyrkollaps. PVC er det mest brukte røyrmaterialet i leidningsnettet i kommunen, både for drikkevassleidningar og spillvassleidningar. Betong er nytta ein del i spillvassnettet, og i overvassnett. Figur 7: Døme på gamle kummar i Kvinnherad. Vasskum til venstre, og spillvasskum laga i naturstein til høgre. Figur 8: Leidningsmateriale vassleidningar n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 34 av 129

35 Figur 9: Leidningsmateriale avløps- og overvassleidningar 1.6 KLIMAENDRINGAR OG KLIMATILPASSING Det er nødvendig at samfunnet tilpassar seg klimaet, både dagens og det i framtida. Kommunane er viktige aktørar i klimagassreduksjon og klimatilpassingstiltak. Det er mykje vatn i Kvinnherad, som mange andre stader i Noreg, og vatn er difor viktig i tilpassingsarbeidet Noverande klima i Kvinnherad Vestlandet er kjenneteikna av mildt og fuktig klima i dei ytre kystnære områda, medan indre delar ligg i eit tørrare og kaldare klima høgt over havet. Det er våtast i eit belte km inn frå kysten, og kystfjella får dei høgaste nedbørmengdene i Noreg. Vestlandet er mellom dei mest nedbørrike områda i Europa, og eit av dei våtaste områda i verda utanfor tropane. Lågtrykk kjem ofte inn mot Vestlandet frå vest og fører med seg mild og fuktig luft frå havet. Historisk er det målt nedbør ved ei rekkje stasjonar i ulike delar av Kvinnherad: Opstveit, Indre Matre, Opsangervatn, Husnes, Rosendal, Bondhus, Mauranger kraftstasjon og Hatlestrand (Meteorologisk institutt sine målestasjonar). Det er stor variasjon i normal årsnedbør, frå 3000 mm i Indre Matre og Opstveit, til 1750 mm i Rosendal. Månadsnormalar for desse tre stasjonane er vist i Tabell 9. Indre Matre er på åttande-plass for målestasjonar i Noreg med høgast årsnedbør. Dei mest nedbørrike periodane er hausten og vinteren. Det varierer om nedbøren om vinteren kjem som regn eller snø, avhengig av høgd over havet. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 35 av 129

36 Tabell 9: Månadsnormalar , nedbør (mm). Stasjon jan. feb. mar. apr. mai jun. jul. aug. sep. okt. nov. des. år Opstveit Indre Matre Rosendal Den norske nedbørrekorden for nedbør over eit døger er frå Indre Matre i Kvinnherad, 26. november 1940, då det vart registrert 229,6 mm nedbør mellom kl. 08 den 25. november til kl. 08 den 26. november. Den reelle nedbøren må ha vore endå høgare, sidan observatør Arnfinn Matre skreiv følgjande i dagboka: «Regnmålaren var full kl. 08. Kor mykje som hev runne yver, er ikkje godt å segja». Dei siste 20 åra er det fleire gonger Kvinnherad som har døgnnedbørrekorden i Noreg, jf. Tabell 10. Tabell 10: Største nedbør på eitt døger i Noreg, årleg frå Varmaste månad er juli med middeltemperatur 15,0 o C, og kaldaste månad er februar med middeltemperatur 0,2 o C. Årsmiddeltemperaturen er 7,1 o C. Temperaturnormalane for Rosendal er vist i Tabell 11. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 36 av 129

37 Tabell 11: Månadsnormalar , middeltemperaturar ( o C). Stasjon jan feb. mar. apr. mai. jun. jul. aug. sep. okt. nov. des. år Rosendal 0,4 0,2 2,1 5,2 10,0 13,5 15,0 14,5 10,8 7,7 3,7 1,5 7, Forventa framtidsklima og følgjer for VA-infrastrukturen Klimaet er i endring, med meir ekstremvêr som følgje. Først og fremst må ein rekne med større, hyppigare og meir intense nedbørhendingar i åra som kjem, noko som kan skape auka fare for regnflaumar. Klimaprognosar antyder at årsnedbøren i Hordaland vil auke med 6-32 % innan år 2100 (med 19 % som middels framskriving), med minst auke om sommaren. Klimaprognosane viser også at ein må vente seg om lag 80 % auke i talet på dagar med mykje nedbør, og 20 % auke i nedbørvolumet slike dagar (middels framskriving). Intensiteten av dimensjonerande nedbørhendingar kan kome til å auke mykje meir enn nedbørvolum over aret, og ein må rekne med at ekstremhendingar kjem stadig hyppigare. På Vestlandet kan ein forvente 1,9-4,2 o C auke i temperatur fram til Følgjer kan mellom anna bli at mindre is på drikkevasskjeldene gir auka fare for forureina overflatevatn, auka fare for sørpeskred om vinteren knytt til kraftig lågtrykksaktivitet og minking av isbrear, og dermed også redusert avrenning i breelver. I mange norske drikkevasskjelder har ein observert ein auke i fargetalet dei siste åra (meir humus). Årsaker til auka fargetal er auka avrenning/utvasking frå nedbørfelta, auka temperatur i vasskjelda, lengre periodar med fullsirkulasjon og auke i talet på fryse/tine-episodar. Auka avrenning saman med temperaturstigning aukar også risikoen for fleire mikroorganismar i vasskjeldene, og for større konsentrasjonar av næringsstoff. Redusert råvasskvalitet fører til behov for oppgradert vassbehandling. Klimaprognosar indikerer også at havnivået i Kvinnherad vil vere 23 cm høgare enn i dag i 2050 og 74 cm høgare i år Ein må i tillegg vente seg ein auke i nivå og frekvens for stormflo (Bjerknessenteret/DSB, 2009). Anslått høgde for stormflo med returperiode 100 år er 227 cm (cm over NN1954 landkote 0) i år Stormflonivået er rekna ut ved å ta høgste observerte havnivå per dags dato og leggje til relativ havstigning for år 2100 samt effekt av auka stormaktivitet (dette er gjort for alle kommunar i Noreg). Prognosar for framtidig klima er usikre, men det er viktig å understreke at tendensane er klare («endringsretninga»). Konsekvensar for VA-sektoren er auka press på infrastrukturen, og at eksisterande dimensjonering vert utilstrekkeleg. Ein må heller ikkje gløyme press på naturressursar, til dømes vasskvaliteten i drikkevasskjeldene. Tilleggsutfordringar er vedlikehaldsetterslep og lang levetid på infrastrukturen. VA-leidningar som leggjast i dag må ha ei forventa levetid på minst 100 år. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 37 av 129

38 1.6.3 Tiltak for klimatilpassing Kvinnherad kommune har gjennom KLIMA -og ENERGIPLAN Kvinnherad kommune 2020, ein langsiktig handlingsplan for klima og energi, sett opp mål for klimagasskutt, energibruk, klimatilpassing og haldningsskaping. Visjonen er at kommunen i framtida skal vere robust og klimanøytral, og at framtida i Kvinnherad skal tuftast på klimavennlege og berekraftige løysingar. Klimasårbarheit er avhengig av eksponering og evne til å møte endringar. I klimatilpassingsarbeidet bør det fokuserast på vedlikehald og vedlikehaldsetterslep (tilpassing til dagens klima), auke kunnskapsgrunnlaget og utvikle verktøy for å planlegge under usikkerheit. Til dømes når det gjeld planlegging av nye anlegg og ved tiltak på eksisterande anlegg nær sjø, må ein ta omsyn til prognosane for framtidig auke i havnivå. Ein bør også vurdere sårbarheita til eksisterande anlegg. Risikoområde må identifiserast i kommuneplanen sin arealdel. Viktige klimatilpassingstiltak innafor VA-området samanfatta i KS-heftet «Lokal tilpasning til et klima i endring», sjå referanselista): Arbeide systematisk for å redusere vedlikehaldsetterslep. Kartleggje vasskvaliteten i drikkevasskjeldene som grunnlag for å kunne følgje utviklinga (risikostyring) og kunne setje inn fysiske tiltak. Planleggje utbetringar av dagens overvatn- og avløpssystem for framtidig klima, medrekna å søke positive effektar ved nye løysingar. Døme er separering av felles avløpsnett, lokal overvasshandtering og opning av bekkar som er lagt i kulvert/røyr. Redusere vassmengdene i avløpssystemet ved å handtere større delar av overvatnet lokalt og/eller separat. 1.7 SAMFUNNSTRYGGLEIK (ROS) I samband med utarbeidinga av kommunedelplan for vassforsyning og avløp er det gjennomført ei risiko- og sårbarheitsanalyse (ROS) for å vurdere potensielle uønskte hendingar og konsekvensane av desse i høve til samfunnstryggleik. Analysen skal vere ein del av grunnlaget for å handsame og godkjenne kommunedelplan for vassforsyning og avløp i Kvinnherad kommune. ROS-analysen er gjennomført for dei ulike vasskjeldene og samla for avløp. Vedlegg D, ROS-analyse ligg som eige vedlegg. Målet med ei ROS-analyse er å etablere ei systematisk tilnærming til fare/uønskte hendingar, slik at naudsynte risikoreduserande tiltak kan identifiserast og takast omsyn til. Analysen skal gi ei brei, overordna og representativ framstilling av risiko for tap av verdiar med omsyn til liv og helse, ytre miljø og samfunn. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 38 av 129

39 1.7.1 Farekartlegging Gjennom ei innleiande farekartlegging er ei rekkje naturbaserte, verksemdsbaserte og infrastrukturrelaterte farar gjennomgått og vurdert, for å sile tema som er aktuelle i den etterfølgjande sårbarheitsanalysen. Farekartlegginga er oppsummert i Tabell 12. Tabell 12: Uønskte hendingar som er aktuelle i sårbarheitsanalyse. Vasskjelde Ølve og Hatlestrand vassverk Vasskjelde Ænes vassverk Vasskjelde Omvikdalen vassverk Vasskjelde Herøysund vassverk Vasskjelde Husnes vassverk Vasskjelde Sandvoll vassverk Vasskjelde Varaldsøy vassverk Relevante tema i sårbarheitsanalyse Skred/ras Transport av farlig gods Sabotasje Flaum i vassdrag Ekstremnedbør Sabotasje Kapasitet Brann/eksplosjon industrianlegg Kjemikalieutslepp og annan akutt forureining (olje og døde dyr) Sabotasje Skred/ras Flaum Ekstremnedbør Akutt forureining (døde dyr) Sabotasje Kapasitet Flaum Ekstremnedbør Akutt forureining (døde dyr) Sabotasje Kapasitet Skred/ras Flaum Ekstremnedbør Akutt forureining (døde dyr) Sabotasje Kapasitet Skred/ras Flaum Ekstremnedbør Akutt forureining (døde dyr) Sabotasje Kapasitet Sårbarheitsvurdering Dei identifiserte farane er ganske like for dei enkelte vasskjeldene, og det er liten skilnad i sårbarheitsnivået mellom dei ulike kjeldene. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 39 av 129

40 Skred, ras, flaum og ekstremnedbør Ekstremnedbør, flaum og skred/ras heng er til dels vurdert samla. Periodar med ekstremnedbør vil kunne medføre auka utvasking av jordsmonn i vasskjelda (auka fargetal) i tillegg til skred. Skred og ras vil kunne ha konsekvens for råvasskvalitet ved utrasing av jordmassar ved kjeldene. Flaum vil i hovudsak kunne medføre utvasking av jordmassar langs kjelda/elva, som kan medføre nedsett vasskvalitet. For Ænes vassverk er situasjonen ved ein eventuell flaum at det vert fare for at flaumvatn kan trenge inn i grunnvassbrønnene og ureine drikkevatnet, som ikkje gjennomgår reinsing etter at det er teke opp frå brønnen. Ein må vente seg fleire ekstremnedbørhendingar i framtida i samband med forventa klimaendringar. Saman med auka temperatur (auka oppblomstring av mikroorganismar i råvatnet og nye artar) kan det medføre behov for opprusting av dagens vassbehandlingsanlegg. Auka sårbarheit gjennom klimaendringane gjer at kommunane må ha fokus på samfunnstryggleik og beredskap. Kapasitet Ved vassverka Ænes, Herøysund, Husnes, Sandvoll og Varaldsøy er kapasitet i vasskjelda nådd, eller behovet er større enn kjeldekapasiteten i periodar. Vurderingar knytt til aktuelle tiltak er skildra nærare i Kapittel 4 Val av hovudløysingar, kommunal vassforsyning. Kjemikalieutslepp og anna akutt forureining Det er berre Ølve-Hatlestrand (transport av farleg gods) og Omvikdalen vassverk og Rosendal og Omland Vassverk (hydrokarbonutslepp frå kraftverket til undervatnet til vassbehandlingsanlegget) som er sårbare for kjemikalieutslepp. Når det gjeld Ølve-Hatlestrand går riksveg 549 langs nordenden av vasskjelda. Trafikkulukker og ulukker med kjøretøy som transporterer farleg gods kan medføre utslepp med avrenning til vasskjelda. Sårbarheita vert vurdert som liten til moderat på bakgrunn av stor fortynningseffekt før vatnet når abonnentane. Likevel bør vassverket ha god dialog med brannvesenet for å verte varsla raskt dersom ulukker skjer på strekninga, for evt. å kunne setje i verk ekstra prøvetaking. Når det gjeld akutt forureining for ved Hattebergsdalen VBA er det grundig vurdert i ROS-analyse som er utarbeidd spesifikt for vassbehandlingsanlegget. Basert på vurderinga som er gjort der, og tiltak som er sette i verk, vert sårbarheit vurdert å vere liten til moderat, og ingen ytterlegare tiltak vert foreslått. Omvikdalen, Herøysund, Husnes, Sandvoll og Varaldsøy er vurdert med omsyn til akutt forureining (døde dyr). Ølve-Hatlestrand er ikkje vurdert med omsyn til dette, grunna vasskjelda og inntak. Forureiningsfaren frå beitande/døde dyr er låg, og sårbarheit knytt til forureiningsfaren vurderast til å vere liten, basert på at det er lang veg frå kjelde til inntak, samt at reinseanlegga vil kunne handtere denne forma for forureining i vasskjelda (fjerning av mikroorganismar). I periodar med mykje og ekstrem nedbør bør vassverket ha fokus på denne typen ureining, då det kan auke faren for denne hendinga. Sabotasje Når det gjeld sabotasje, er det generelle trusselnivået i Kvinnherad vurdert til å vere lågt, som elles i Noreg. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 40 av 129

41 Avløp akutt forureining Akutte utslepp frå avløpsreinseanlegga representerer ikkje eit stort problem i Kvinnherad. Anlegga er vurdert som enkle og driftssikre, med utslepp til gode resipientar. Klimaendringar vil likevel kunne påverke avløpsanlegga. Dette gjeld i samband med belastning på infrastrukturen og kapasitet ved reinseanlegga. Auka årsnedbør og meir intense nedbørhendingar vil kunne medføre auka overløpsutslepp ved at systema må handtere meir vatn enn dei er dimensjonerte for. Sjølv om det meste av avløpsnettet i Kvinnherad er lagt som separatsystem, må ein rekne med at det nokre stader ikkje fungerer tilfredsstillande og at det er ein del framandvatn i spillvassnettet (innlekking og infiltrasjon, drensvatn og feilkoplingar). Auke i havnivået vil og kunne påverke infrastrukturen for avløpsanlegga Konklusjon Konklusjonen av sårbarheitsvurderinga er i hovudtrekk at både vasskjeldene og avløpsanlegga i Kvinnherad er robuste, med kapasitetsproblem i enkelte av vasskjeldene som viktigaste problem. Ein må ha fokus på klimaendringar (ekstremnedbør, tørkeperiodar og havnivåstigning). Vedlegg D, ROS-analyse identifiserer følgjande tiltak som kommunen bør ha fokus på i det vidare arbeidet med samfunnstryggleik og beredskap innanfor VA-sektoren: Det må gjennomførast analysar i tråd med rettleiing frå Mattilsynet for alle vassverk, og ein må oppretthalde rutinar for jamleg oppdatering for vassverka der dette allereie er på plass. Ein bør vurdere klausulering av dei drikkevasskjeldene der det ikkje er oppfylt. Auka sårbarheit gjennom klimaendringar medfører at kommunane må ha fokus på samfunnstryggleik og beredskap, særleg gjennom dagleg risikostyring for å fange opp trendar som følgje av endra klima (til dømes endring i vasskvalitet). Vidare må det vere prosedyrar for drift i periodar med auka risiko, til dømes ved varsla ekstremvêr. Nye VA-anlegg må etablerast slik at dei vil kunne stå imot og takle 200-årsflaum og stormflo med gjentaksintervall 200 år. Det må vere god dialog mellom ansvarlege ved vassverket og brannvesenet når det gjeld å ta imot varsel om ulukker med transport av farleg gods langs riksved 549. dette for å kunne setje i verk tiltak tidleg dersom avrenning frå ulukkesstaden går mot vasskjelda. 1.8 ANSVAR OG ORGANISERING I KOMMUNEN Prioriteringar av dei årlege investeringane i VA- sektoren vert handsama av kommunestyret i samband med vedtak av budsjett og rullering av økonomiplan. Handlingsplan og økonomiplan rullerast kvart år. Kommunestyret gjer også vedtak kvart år om storleiken på satsane for VA-gebyr. Kommunedelplan for vassforsyning og avløpshandtering skal rullerast i samsvar med plan- og bygningslova (PBL). Kommunestyret skal, i tråd med 10-1 Kommunal planstrategi, minst éin gong i kvar valperiode ta stilling til om kommunedelplanen skal reviderast eller om den skal vidareførast utan endringar. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 41 av 129

42 Drift, vedlikehald og utbygging av vass- og avløpssystem vert finansierte fullt ut gjennom vass- og avløpsgebyra. Ansvar for drift, vedlikehald og utbygging av kommunale vassverk- og avløpssystem, vegar, gong- /sykkelvegar og grøntanlegg er administrativt lagt til avdeling Kommunalteknikk under Tekniske Tenester i Kvinnherad kommune. Verksemd for samfunnsutvikling handsamar søknadar om utsleppsløyve. Figur 10: Organisasjonskart organisering av vass- og avløpstenestene i Kvinnherad kommune (2012). For å melde om problem (feil eller manglar) på vass- og avløpsnettet kan abonnentane kontakte kommunen. Tekniske Tenester har døgnkontinuerleg vaktordning. Vakttelefonen har nummer Ved avbrot i vassforsyninga vert vatn køyrd ut i tankvogn dersom det er behov for det inntil forsyninga er gjenoppretta. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 42 av 129

43 1.9 DRIFTSOVERVAKING Kvinnherad kommune har eit særs godt utbygd system for sentral styring og driftskontroll av VAanlegga. Systemet er PLS-basert med sentrale OPC-serverar som kommuniserer med anlegga (utestasjonane) via radiosamband eller faste linjer. Vidare kan eigne vakt-pc-ar og kontor-pc-ar kommunisere med serverane. Alarmar frå utestasjonane vert og formidla vidare til vakttelefonen. Hovudstrukturen i systemet er som følgjer: Hovudserverar OPC og KKVA er plassert i Rådhuset i Rosendal, som kommuniserer med utestasjonane 1 stk. terminalserver er plassert i Rådhuset. Kontor-PC og vakt-pc kommuniserer med terminalserver via internett. Pr. i dag (2012) er 21 utestasjonar avløp og 15 utestasjonar vassforsyning tilknytt. Utestasjonane er utstyrt med PLS, og kommuniserer med hovudsentralen via OPC-server. Enkelte utestasjonar har radiosamband, men dei fleste er knytt til hovudsentralen via fibernett. Innkomne alarmar vert vidareformidla til eigen vakttelefon nr Alle anlegga kan styrast og alarmane kan kvitterast direkte frå driftskontrollanlegget. Nokre alarmar kan av sikkerheitsmessige årsaker berre kvitterast ut ved besøk på anlegget. Figur 11: Skisse driftskontrollsystem i kommunen. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 43 av 129

44 Figur 12: Oversiktskart, henta frå driftskontrollsystemet. Data som hentast ut frå anlegga er vass-/ avløpsmengder, straumforbruk, driftstider, alarmar, feilmeldingar, servicehistorikk m.v. Data vert lagra i en SQL-database og kan hentast ut i form av diverse rapportar med standard oppsett, sjå døme i Figur 13. Figur 13: Døme på månadsrapport frå driftskontrollsystemet. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 44 av 129

45 1.10 INTERKOMMUNALT SAMARBEID Kvinnherad kommune er medlem av Sunnhordland Interkommunale Miljøverk IKS (SIM), eit avfalls- og attvinningsselskap eigd av kommunane Austevoll, Bømlo, Fitjar, Kvinnherad, Stord, Sveio og Tysnes. SIM utfører slamtømming for Kvinnherad kommune. Slam frå slamavskiljarar og tette tankar vert henta inn med faste intervall, annakvart år for hus med fast busetnad, og kvart fjerde år for fritidsbustader. Kvinnherad er medeigar i DiHVA IKS (Driftsassistansen i Hordaland Vann og Avløp) saman med over tjue andre kommunar. DiHVA sitt formål er å bidra til betre kvalitet og effektivitet på vass- og avløpssystema i kommunane. DiHVA er eit kompetansesenter for vass- og avløpstenester og utfører og formidlar tenester som driftsassistanse, driftsansvar, kvalitetssikring, opplæring og informasjon. Mellom anna arrangerer dei grunnkurs i vatn og avløp, som alle driftsoperatørar i Kvinnherad deltek på, og VA-dagane på Vestlandet, som er ein fagleg møteplass for VA-bransjen med fagseminar og messe. DiHVA inngår avtalar på vegne av kommunane om innkjøp av varer og tenester, til dømes laboratorietenester og resipientundersøkingar. Kvinnherad deltek mellom anna i prosjektet Hordalekk (lekkasjekontroll på vassforsyningsnettet) gjennom DiHVA. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 45 av 129

46 Del B -VASSFORSYNING n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 46 av 129

47 2 Målsetjingar vassforsyning 2.1 OVERORDNA MÅL Det overordna målet er kommunen si generelle målsetjing for fleire ti-år framover. Det overordna målet for vassforsyninga er at ein skal kunne dekkje etterspurnaden etter hygienisk tryggande drikkevatn, og at krava til kvalitet skal vere oppfylt innanfor dei forskriftene som gjeld til ei kvar tid. 2.2 LANGSIKTIGE MÅL Kvalitet Krava sett til godkjenningspliktige vassforsyningssystem er levering av hygienisk trygt vatn til forbrukaren. Godkjenningsplikta gjeld for system som forsyner meir enn 20 husstandar (bustader eller fritidsbustader) eller minst 50 personar, helseinstitusjonar, skular og barnehagar (drikkevassforskrifta). Vatnet skal vere klårt, og utan særmerkt lukt, smak eller farge. Det vert stilt krav til leveringssikkerheit og to hygieniske barrierar. Den eine av desse skal sørgje for at drikkevatnet vert desinfisert eller behandla på annan måte for å fjerne, uskadeleggjere eller drepe smittestoff. For grunnvatn er det mogleg å søke unntak frå kravet om desinfisering/behandling av vatnet dersom grunnforhold og klausulering til saman er hygienisk trygt. Alt drikkevatn skal i løpet av planperioden oppnå trygg hygienisk og bruksmessig kvalitet. Rutinar for overvaking og kontroll av vasskvaliteten skal følgjast. For vasskjelder der kvalitet og/eller kapasitet ikkje er god nok, skal det setjast i verk tiltak. Tiltak kan vere å vurdere nye, eigna kjelder der dette finst, tiltak knytt til kapasitet og/eller vassbehandlinga, eller samkøyring av fleire vassverk der ein nyttar den beste kjelda. Nedslagsfelt skal sikrast og klausulerast tilfredsstillande, så langt der er teknisk/økonomisk mogleg. Drikkevatnet skal ha ein slik kjemisk kvalitet at ein oppnår god korrosjonskontroll på distribusjonsnettet. Ved ph-justering skal ein normalt og auke alkaliteten Mengde og trykk Lekkasjar på leidningsnettet skal reduserast ved systematisk feilsøking og reparasjon. Ein skal gjennomføre nødvendig utbygging av høgdebasseng, samt forsterking av overføringsleidningar. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 47 av 129

48 Vassforsyninga skal vere tilstrekkeleg til å dekkje brannvesenet sitt behov for vatn til brannsløkking der ope vasskjelde er meir enn 300 m unna, eller der brannvesenet ikkje har tankbil tilgjengeleg. For nye sprinklaranlegg der leidningsnettet ikkje har tilstrekkeleg leveringskapasitet, må utbyggjar sikre seg på annan måte, til dømes med eige magasin eller separat tappeleidning frå høgdebasseng. Eventuelt må alternativ som tåke- eller skumanlegg vurderast. Trykk mellom 25 og 80 mvs skal garanterast ved uttakspunktet frå offentleg vassleidning. Høgtliggjande område skal sikrast med pumpestasjonar/ hydroforanlegg. Hagevatning er tillaten innanfor kapasitetsgrensene ved det enkelte vassverket. Tekniske tenester kan gje restriksjonar dersom tilhøve ved det enkelte vassverk gjer dette nødvendig Dekningsgrad Vasskjeldene skal ha kapasitet til forsyning av eksisterande og planlagde utbyggingsområde. Dette skal tilpassast kommuneplanen. Kommunen ønskjer å ta ansvar for ei trygg vassforsyning, og er derfor i prinsippet så langt det er praktisk mogleg viljuge til å overta private, godkjenningspliktige vassverk dersom dei private vassverka ønskjer det eller dersom dei ikkje klarar å levere godkjent vatn. Dette er ut frå behovet for standardisert driftsovervaking, utbygging og drift Forsyningssikkerheit Kommunen skal oppretthalde tilstrekkeleg beredskap, basert på eit gjennomført system for styring og overvaking. Kommunen har døgnkontinuerleg vaktordning. Ved avbrot i vassforsyninga skal tiltak for utbetring normalt setjast i verk omgåande. Inntil forsyninga er gjenoppretta, skal behovet for levering av vatn i tankvogn vurderast i kvart enkelt tilfelle. Kommunen skal byggje høgdebasseng der det er nødvendig for å sikre vassforsyninga, til dømes i utkantane av forsyningsnettet og på enden av lange overføringsleidningar. I store forsyningsområde skal ein vurdere om området skal sikrast med ei reservevasskjelde Økonomi Alle drifts- og kapitalkostnader knytt til vassforsyninga skal dekkjast ved gebyr. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 48 av 129

49 3 Tilstands- og situasjonsskildring, eksisterande kommunal vassforsyning 3.1 VASSKJELDER OG KJELDEKAPASITET Kvinnherad er ein vassrik kommune. Ferskvassressursane føreligg aller mest som overflatekjelder. Totalt er det i kommunen over 600 vatn med eit totalareal på 32,7 km 2, og om lag 15 relativt store elver. Dei fleste vatna ligg høgt til fjells, med avrenning via elver og bekkar ned bratte fjellskråningar før dei flatar ut i dalbotnar eller langs smale strandsoner. Unnateke Ænes Vassverk som har grunnvasskjelde har alle dei kommunale vassverka overflatevatn som vasskjelder, dei fleste med inntak direkte frå elv. Tabell 13: Vasskjelder og kjeldekapasitet. Nedslagsfelavrenninvassførinforbruforbruk Middel- Minste- Midlare års- Maks. døgn- Vassverk Vasskjelde Inntakspunkt Merknad km² m³ / år l/s m³ / år l/s Ølve og Hatlestrand Håviksvatn / 20 m djupne 8, ,9 vassverk Brothølen Brothølen 1, Ænes vassverk Grunnvatn Borhol 3,0 Varaldsøy vassverk Gjuvslandselv Infiltrasjonskummer ved elv 4, ,9 Omvikdalen vassverk Dam i Hattebergselv, Svelgarhaug. Svartavatn og Prestavatn Felles med kraftstasjon 22, ,6 Felles inntak og vannbehandlingsanlegg med Rosendal og Omland Vassverk Herøysund vassverk Dalelv Dam i elv 1, ,3 Husnes Vassverk Svartavatn Elveinntak 13, ,8 Sandvoll Vassverk Elv frå Nautavatn Elveinntak 1, ,3 Hevertledning fra Svartavatn Ølve og Hatlestrand Vassverk har Håvikvatnet som vasskjelde. Inntak skjer på 20 m djup i Brothølen som er en mindre terskelbukt oppstrøms i Håvikvatnet med avgrensa overføring frå resten av vassmagasinet. Kjelde og nedslagsfelt ligg dels i Kvinnherad kommune, dels i Fusa kommune. Kjeldekapasiteten frå Brothølen vurderast å vere tilstrekkeleg for å dekkja vassbehovet. Varaldsøy Vassverk har inntak i Gjuvslandselva via 3 kummer nedsett langs elva, med inntaksrøyr frå grusmassar under elvebotn. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 49 av 129

50 Gjuvslandselva er ei typisk flomelv med små reservoar i nedslagsfeltet, som nærmast tørkar heilt ut i periodar med tørrver. Teoretisk dekkjer berekna minstevassføring så vidt maksimalt døgn- og timeforbruk, men i praksis er sikkerheita for dårleg. I tørkeperiodar nyttast difor ei kriseløysing med vatn frå Grånuttjørnet (utløp med stengeventil). Ænes Vassverk har grunnvasskjelde via 2 borehol i lausmassar ved Æneselva på ca. kt. 15. Vatnet blir ikkje desinfisert. Omvikdalen Vassverk har felles nedslagsfelt, inntak og vassbehandling med Rosendal og Omland Vassverk med tilrenning til Hattebergsdalen kraftstasjon. Avrenning overstiger langt vassverkenes behov. Råvatn vert teke ut frå undervatnet nedstrøms turbinane, som har inntak i elvedam på Sveljarhaugen (kt. 340) 155 høgdemeter ovanfor behandlingsanlegget. Som reserveinntak ved stopp i kraftproduksjonen er det eige inntak frå elva like oppstrøms anlegget. Herøysund Vassverk har elveinntak frå Dalelva, som er ei lita elv med nedslagsfelt på 1,9 km 2 utan fritt vassareal. Minstevassføring er berekna til ca. 7 l/s medan maksimalt døgnforbruk er 10 l/s. Husnes Vassverk har inntak på kt. 100 i Hellandselv som har tilrenning frå Svartavatn og et stort nedslagsfelt på 13 km 2. Minstevassføringa er berekna til 105 l/s, noko som om lag svarar til maksimalt døgnforbruk. Vasskjelda forsyner og Søral med inntil 400 l/s prosessvatn. Ved lite tilsig vil Søral miste vatnet først. Reguleringsretten som gjeld for vasskjelda Svartavatn pr er på inntil 7,0 m nedtapping. Hevertleidning frå Svartavatn skaffar l/s, men det er berre praktisk mogleg med om lag 7 m nedtapping. Dette er ikkje nok og anna tiltak for å sikre vassføringa i elva må settast inn. Figur 14: Svartavatn, vasskjelde for Husnes vassverk. Sandvoll Vassverk har inntak i elv frå Nautavatn med eit nedslagsfelt på 1,3 km 2. Nedbørsfeltet er ikkje klausulert og råvasskvaliteten er ikkje særleg god med høgt fargetal og mykje bakteriar, men etter reinsing i vassbehandlingsanlegg er kvaliteten i hovudsak tilfredsstillande. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 50 av 129

51 snitt min maks snitt min maks snitt min maks snitt min maks snitt min maks # prøvar snitt min maks # prøvar snitt min maks # prøvar Kommunedelplan for vassforsyning og avløp VASSKVALITET For dei godkjenningspliktige vassverka i Kvinnherad kommune vert det regelmessig teke analyse av vassprøvar i tråd med kravet i Drikkevassforskrifta. Tabellane nedanfor syner ei oversikt over vasskvaliteten ved vassverka i 2010/2011. Resultata frå vassprøver vert lagt ut på kommunen sine nettsider, og meir utfyllande data kan ein hente ut derifrå. Tabell 14: Fysisk og kjemisk vasskvalitet for dei større vassverka (råvatn). Vassverk # prøvar Surheitsgrad (ph) Farge Turbiditet Konduktivitet Ølve / Hatlestrand (2011) 12 6,6 6,4 6,5 137,0 20,0 39,0 12, 5 Varaldsøy ( ) Ænes (2011) Omvikdal og ROV (Hattebergsdalen VBA) ( ) 11 7,1 6,4 6,8 32,0 6,0 15, 5 0, ,4 5,7 6, ,4 3 0,2 2,3 4,2 4,0 4,1 0,0 4 0,1 5,9 0,1 4,2 0,06 0,2 2,7 0,9 1,8 Herøysund (2010) 11 7,3 6,3 6,8 91,0 8,0 29,3 0,5 0,1 0,2 6,0 1,7 3,4 Husnes (2011) ,7 6,0 40,0 7,0 20,7 3,1 0,1 0,5 5,1 1,0 2,6 Sandvoll (2010) ,7 6,0 89,0 2,3 50,6 0,8 0,2 0,4 3,6 0,4 2,3 * For Ænes finst det berre verdiar for vasskvalitet ute på leidningsnettet, då vatnet ikkje gjennomgår behandling. Tabell 15: Mikrobiologisk vasskvalitet ved dei større vassverka (råvatn) Vassverk Koli E. koli Totalkim Ølve/Hatlestrand (2011) , , Varaldsøy ( ) , , Ænes * (2011) Omvikdal og ROV (Hattebergsdalen VBA) ( ) , , Herøysund (2010) , , Husnes (2011) , , Sandvoll (2010) , , ,5 473,8 ** For Ænes finst det berre verdiar for vasskvalitet ute på leidningsnettet, då vatnet ikkje gjennomgår behandling. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 51 av 129

52 snitt min maks snitt min maks snitt min maks snitt min maks snitt min maks # prøvar snitt min maks # prøvar snitt min maks # prøvar Kommunedelplan for vassforsyning og avløp Tabell 16: Grenseverdiar for vasskvalitet levert til abonnent, med heimel i drikkevassforskrifta. Eining Koli E. koli Totalkim ph Fargetal Konduktivitet Turbiditet antal/ 100 ml antal/ 100 ml antal/ml (22 o C) -log 10[H+] mg Pt/l ms/m (25 o C) FNU Grenseverdi 0 0 <100 6,5 9,5 <20 <250 <4 Tabell 17: Fysisk og kjemisk vasskvalitet (drikkevasskvalitet-behandla vatn, prøvar teke ute på leidningsnettet). Vassverk # prøvar Surheitsgrad (ph) Farge Turbiditet Konduktivitet Ølve/ Hatlestrand (2011) Ænes * (2011) Varaldsøy ( ) Omvikdal og ROV (Hattebergsdalen VBA) (2011) 12 6,6 6,45 6, ,3 0,1 0,3 4,1 4,0 4,0 12 6,2 5,9 6,0 11,0 2,0 4,8 0,1 0,03 0,1 2,6 1,7 2,2 11/8/8 8,3 6,8 7,4 20,0 4,0 9,3 0,6 0,03 0,2 7,8 3,9 5,5 18 7,4 6,2 6, ,8 0,9 0,1 0,2 2,9 1,1 2,0 Herøysund (2010) 12 8,8 7,2 8, ,5 0,05 0,02 0,04 5,7 3,1 3,9 Husnes (2011) 11 8,7 8,0 8, ,1 0,8 0,02 0,2 10,0 6,0 7,5 Sandvoll (2010) 7 7,5 6,8 7, ,8 0,1 0, ,5 23,2 Tabell 18: Mikrobiologisk vasskvalitet (drikkevasskvalitet-behandla vatn, prøvar teke ute på leidningsnettet). Vassverk Koli E. koli Totalkim Ølve/Hatlestrand (2011) ,1 Varaldsøy ( ) Ænes (2011) , , Omvikdal og ROV (Hattebergsdalen VBA) (2011) Herøysund (2010) Husnes (2011) Sandvoll (2010) , ,3 Tilfredsstiller ikkje krav til største tillatne verdi i drikkevassforskrifta Tilfredsstiller krav til største tillatne verdi i drikkevassforskrifta n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 52 av 129

53 Vasskvaliteten er gjennomgåande god ved alle vassverk, nokre punkt er det likevel verdt å merke seg når ein ser på Tabell 17 og Tabell 18 (prøvar teke av behandla drikkevatn): Det er i periodar for høgt fargetal ved Ølve/Hatlestrand, og ph er også noko låg. Det er planlagt nytt vassbehandlingsanlegg, med behandlingsprosessar som vil rette opp i desse forholda. Vatnet som sendast ut på nettet i Ænes vassverk har til tider noko låg ph. Dette har med kvaliteten på råvatnet å gjere, då vatnet ikkje gjennomgår behandling. For låg ph er uheldig sidan det kan bidra til korrosjon og redusere levetida til leidningsnettet. Det er også registrert ph lågare enn kravet ved eitt tilfelle ved Hattebergdalen VBA. Dette er eit avvik som er å forvente i ein innkjøringsperiode ved eit nytt vassbehandlingsanlegg. Det er registrert koliforme bakteriar ved Sandvoll og Ænes vassverk. Høge kimtal er registrert ved Ænes, Sandvoll og Omvikdalen vassverk/ ROV. E. coli-målingar på Husnes er teke ut (antatt feilmåling). Tidlegare var det i periodar høgt fargetal ved Sandvoll vassverk. Det gjeld ikkje lenger, og derfor er ikkje verdiar registrert i 2010 teke med i Tabell VASSFORBRUK I DAG OG TILKNYTING TIL VASSVERKA Dei ti kommunale vassverka har ei tilknyting på om lag pe (personekvivalentar). Av kommunen sine innbyggjarar ( ) er om lag 75 % i dag tilknytte eit vassverk. Resten forsynast frå private enkeltanlegg (brønnar og liknande). Tabell 19: Vassforbruk ved dei ulike vassverka Vassverk Spesifikt Tilknytning Midlere vassforbruk 2011 forbruk Industri / Sum personekvivalent Personer m3/år m3/døgn m3/h l/pe døgn jordbruk (pe) Ølve/Hatlestrand ,6 643 Varaldsøy ,7 500 Rosendal og Omland Vassverk ,8 690 Omvikdalen ,5 622 Herøysund ,7 400 Husnes ,4 453 Sandvoll ,4 725 For fleire av vassverka i Kvinnherad kommune er vasstapet høgt. Dette kan ein lese ut av Tabell 19, der det spesifikke forbruket er rekna ut basert på eit overslag over kor mange personekvivalentar som er tilknytt dei ulike vassverka. Til vanleg reknar ein med at vassforbruk ligg på l/pe *døgn. Forbruk utover dette er lekkasjar. Om ein ikkje setter i verk tiltak på leidningsnettet vil lekkasjane auke etter kvart som leidningsnettet vert eldre. Dersom mange abonnentar nyttar seg av retten til å få installert vassmålar vil dette delvis motverke trenden ved at vassforbruket for kvar person kan gå noko ned. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 53 av 129

54 Ein effektiv måte å auke den reelle forsyningsevna til vassverka, er normalt å drive systematisk lekkasjesøking på eksisterande leidningsnett. På sikt vil det verte meir lønsamt å drive aktivt med utbetring av lekkasjar. Dette skuldast at ein ved å redusere det totale forbruket kan dimensjonere nyanlegg for mindre vassmengder kan utnytte eksisterande kapasitet til vasskjelder og leidningsnett betre, får lågare driftskostnader for vassbehandling, og får lågare driftskostnader til pumping av vatnet. I 2013 og i åra vidare framover, vil reduksjon av vasstap vere ei prioritert oppgåve. Dette vil skje gjennom aktiv lekkasjekontroll, til dømes ved installering av fleire vassmålarar på leidningsnettet, noko som vil gjere det enklare å lokalisere lekkasjar. For å få ned lekkasjane må ein også ha fokus på private stikkleidningar. 3.4 STATUS VED VASSVERKA Ølve og Hatlestrand vassverk Vassverket vart utbygd i privat regi på 1970-talet, og overteke av kommunen rundt Frå vasskjelda Håvikvatnet/Brothølen blir vatnet pumpa opp til råvassbasseng 270 m 3 kt på Roaldstveit ovanfor Dalesjøen. På innløpet til råvassbassenget er det plansilar, på utløpet UV-behandling med klordosering som reserveløysing for desinfeksjon. Vassbehandlinga oppfyller ikkje krava i drikkevassforskrifta mellom anna til to uavhengige hygieniske barrierar, fargetal og ph/alkalitet. Både råvasspumpestasjon og behandlingsanlegg/høgdebasseng er i dårleg teknisk stand, og det er nyleg utarbeida eit forprosjekt for oppgradering kor det er foreslått komplette nyanlegg med ny inntaksleidning, pumpestasjon, vassbehandlingsanlegg og reintvassbasseng (Sweco, april 2012). På leidningsnettet er det foreslege tiltak med omsyn til betring av trykkforhold og leveringssikkerheit. Leidningsnettet forgreinar seg på Eggjane ca. 1,4 km nedanfor behandlingsanlegget, vestover mot Ølve/Håvik/Hammarhaug totalt ca. 7 km og austover mot Gjermundshamn / Vestervik ca. 13 km. Det er ikkje høgdebasseng på forsyningsnettet, og med dei lange overføringsleidningane er vassforsyninga svært sårbar ved leidningsbrot og med omsyn til trykk og kapasitet ved uttak av vatn til brannslokking. Pga. det høge utgangstrykket er kapasiteten tilfredsstillande ved normalt forbruk. Normalt forbruk er likevel svært høgt, og tyder på mykje lekkasjar. I ovannemnde forprosjekt er nytt behandlingsanlegg foreslått lagt på kt. 125, og at det ved forgreiningspunktet på Eggjane vert sett inn reduksjonsventilar for trykkregulering til kt. 100 mot øst og kt. 95 mot vest. Dette vil gje noko lågare trykk enn i dag på om lag kt. 110, og vil vere med å redusere lekkasjane. I tillegg må det gjennomførast aktivt søk etter, og utbetring, av lekkasjar. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 54 av 129

55 3.4.2 Varaldsøy vassverk Vassverket forsyner om lag 300 personar. Det er i førre planperiode (1998) bygd nytt behandlingsanlegg med fargefjerning i membranfilter, desinfeksjon i UV-anlegg og alkalisering i marmorfilter. Råvatnet graviterer inn på anlegget frå elveinntak og pumpes gjennom behandlingsprosessen til reinvassbasseng 220 m 3 på kt før gravitasjon ut på forsyningsnettet. Vasskjelda har for dårleg kapasitet i tørrversperiodar og tiltak i nedslagsfeltet er nødvendig for å auke kjeldekapasiteten. Det føreligg planar om bygging av terskel i elva ved dagens inntak.. Ein betre måte å sikre nok tilrenning vil truleg vere å auke magasinvoluma i nedslagsfeltet. I dag er det bygd ein liten dam i Grånuttjørn og rørgjennomføring med ventil som vert opna manuelt når elveinntaket vert tørt. Figur 15: Demning i vestre ende Grånuttjørn, Varaldsøy. Utbetring av dam i Grånuttjørn og auka oppdemming med 5 m prioriterast. Hevertløysing eventuelt pumping frå Svartavatn som kriseløysing kan og vere aktuelt. På sikt bør det og byggjast eit høgdebasseng på Våge Omvikdalen vassverk Etter ein lang prosess for godkjenning av utbygging av felles vassbehandlingsanlegg og kraftstasjon i Hattebergsdalen, er dette no ferdigstilt og satt i drift hausten Anlegget er eit samarbeidsprosjekt mellom kommunen, Kvinnherad Energi (KE) og det private Rosendal og Omland vassverk (ROV). Den gamle kraftstasjonen er riven. Undervatnet frå turbinane i den nye stasjonen blir nytta som råvasskjelde, dvs. felles vassinntak med turbinleidningar frå Hattebergselv, 155 høgdemeter ovanfor kraftstasjonen som ligg på kt Reserveinntak er etablert direkte frå elv like oppstraums kraftstasjonen. Tidlegare var Tveiteelv i Omvikdal vasskjelde. Elva har for dårleg kapasitet i tørkeperiodar og råvatnet var prega av mykje humus og høgt fargetal. Vassbehandlinga bestod av grovsil og eit eldre UV-anlegg, som ikkje var tilfredsstillande. Inntaket fungerer no som krisevasskjelde. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 55 av 129

56 Utbygginga kombinerer ny oppgradert kraftstasjon, ROV og Omvikdalen vassverk (OMV) sitt behov for godkjent vassbehandling, samt ny vasskjelde med nok og godt råvatn for OMV. Vassbehandlingsanlegget med tilhøyrande reintvassbasseng på 500 m³, er eigd og drive av kommunen. ROV deltar med ein del av utbyggingskostnadene, og har rett til å kjøpe vassverkets behov for reintvatn, basert på reelle driftskostnader. Råvatnet er tidvis forureina av bakteriar, men er elles svært klart og av god kvalitet. Det er ikkje behov for humusfjerning, og behandlingsprosessen består av trykksiler, 2 komplette UV-anlegg i serie for desinfeksjon, samt dosering av vannglass (natriumsilikat) for alkalisering / korrosjonskontroll. UV-anlegga er godkjent som to hygieniske barrierar. Det er gjennomført ROS-analyse av ny vasskjelde og inntak, som saman med behandlingsprosessen er godkjent av Mattilsynet. Figur 16: Hattebergsdalen Vassbehandlingsanlegg. UV-anlegg i forgrunnen, siler og råvasspumpestasjon i bakgrunnen. Det er vidare bygt overføringsleidning mellom ROV sin hovudleidning ved Baroniet, via nytt m³ høgdebasseng på Seim på kt , til eksisterande leidningsnett i øvre trykksone på Hjelmeland i Omvikdalen. Utbygginga er i samsvar med foreslått løysing i hovudplan for vassforsyning Tiltak som står att frå førre plan er trykkforsterking i høgtliggjande område, mellom anna Landa og Åsen. Nytt høgdebasseng på Seim ligg 5 10 m høgare enn det gamle inntaket i Tveiteelv, og bustadfelt Åsen har etter at det nye systemet vart tatt i bruk fått eit akseptabelt trykk. Behov for tiltak for trykkforsterking gjeld såleis primært Landa. Det klart viktigaste tiltaket for både ROV og OMV er likevel utskifting av hovudleidningen mellom det gamle elveinntaket til ROV og Baroniet. Dette må gjevast høg prioritet, i første omgang ei strekning på omlag 1,4 km frå Fossberg og nedover. Kostnadane skal delast 50/50 mellom dei to vassverka. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 56 av 129

57 3.4.4 Herøysund vassverk Dalelva er vasskjelde. Nytt vassbehandlingsanlegg er utbygt i planperioden med membranfiltrering, klorering og marmorfilter, samt reintvassbasseng på om lag 300 m³. Anlegget fungerer greitt og oppfyller krav i drikkevassforskrifta. Største utfordring er kjeldekapasitet som er for dårleg i tørkeperiodar. På kort sikt bør tiltak for auka tilrenning/ magasinering, oppgradering av inntaksarrangement og bygging av større høgdebasseng setjast i verk. Vassbehandlingsanlegget (membranfiltrering) ligg på kt Langsiktig tiltak kan vere tilknyting til og forsyning frå, Husnes vassverk via leidning i sjø. Tilkopling til Uskedalen vassverk (privat) er ikkje eit alternativ, då det også er kapasitetsproblem ved dette vassverket. Figur 17: Herøysund vassbehandlingsanlegg Husnes vassverk Vasskjelde er Hellandselva med årsavrenning ca l/s, og som renn ut frå Svartavatn (kt. +772). Husnes vassverk har en tilknyting på ca personar og strekker seg over eit stort geografisk område som dekker Husnes/Sunde, Valen og størstedelen av Halsnøy mellom Ranavik og Høylandsbygd. Valen vassverk og området Langanes Høylandsbygd er i planperioden tilknytt Husnes vassverk. Det er etablert nytt høgdebasseng på m³ sprengt ut i fjell i Kaldestadåsen kt. + 85, og det er lagt ny Ø225 mm leidning gjennom Opsangervatnet til Reset kor det er etablert ny trykkforsterkingsstasjon mot Valen. På Valen er det gamle inntaket i Bjørkedammen satt ut av drift, men fungerer fortsatt som reserve-/kriseforsyning, og det er bygd nytt høgdebasseng m³ på kt. 97 ovanfor søsterheimen. På Halsnøy er forsyning av Landa-området forbetra med oppgradering av pumpestasjonen i Toftevågen og bygging av høgdebasseng m³ på kt. 120 Høgaberget. Det er vidare lagt vassleidning i sjø mellom Landasanden og Langanes og vidare langs fylkesvegen til Høylandsbygd, som tidlegere vart forsynt frå Sandvoll vassverk via 4" sjøleidning over Høylandssundet. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 57 av 129

58 Kapasiteten på denne leidningen er for liten til også å forsyne Sandvoll. Det er difor aktuelt å knyte Sandvoll vassverk saman med Husnes vassverk via ny leidning frå Valen, ein får då ringleidning og dermed betra forsyningstryggleik totalt sett for heile vassverket. Det visast til kapittel 4.2.5Husnes vassverk for skildring av tiltaka. Nytt vassbehandlingsanlegg vart bygd ca. i 2000 med kjemisk felling / 3-mediafilter (Moldeprosessen). Anlegget er dimensjonert for 80 l/s, men klarar berre å levere 60 l/s. Det er ei utfordring at forsyningsområdet stadig aukar i omfang, og produksjonskapasiteten må aukast. Alt vatnet blir pumpa ut på forsyningsnettet. Hevertleidning frå Svartavatn skaffar l/s, men det er berre praktisk mogleg med om lag 7,0 m nedtapping. Dette er ikkje nok og anna tiltak for å sikre vassføringa i elva må settast inn. Kommunen har pr inne søknad til NVE om etablering av borehol (som erstatning for hevert som nyttast i dag) med lengde på om lag 300 m, der ein søker om regulering av vassnivå i Svartavatn ned til 22 m under normalvasstand. Frå elveinntaket går vatnet til to råvassbasseng på til saman 340 m 3 på kt. 95 og herfrå med sjølvfall til vassbehandlingsanlegget på kt. 50. Fleire private vassverk i forsyningsområdet har bede om kommunal overtaking (Arnavik, Sydnes, Fjelberg, Kjeka og Fatland). Figur 18: Husnes vassbehandlingsanlegg Sandvoll vassverk Sandvoll Vassverk er eit tidlegare privat vassverk som vart overtatt av kommunen 1. januar Inntak av råvatn skjer i elv frå Nautavatn og overførast i leidning gjennom Erslandsvatn til vassbehandlingsanlegg på kt. 75. Anlegget er eit UNIK filter-anlegg med mikrosil, felling med jernklorid over alkalisk filter (fargefjerning, alkalisering og desinfeksjon), samt UV-anlegg på utgåande vatn som 2. hygieniske barriere. Produksjonskapasiteten er 8 l/s. Frå behandlingsanlegget blir alt vatn pumpa til høgdebasseng kt. 120, og fordelt vidare ut på nettet via sjølvfallsleidningar og reduksjonsventilar for områda lågare enn ca. kt. 50. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 58 av 129

59 Som tidlegare nemnt er vassverket knytt saman med Husnes vassverk via 4" sjøleidning frå Høylandsbygd. Kapasiteten på denne leidningen er for liten til også å forsyne Sandvoll permanent, men fungerer som reserve- og krisevassforsyning. Sandvoll vassverk forsyner også Halsnøy i tørre periodar Mindre kommunale vassverk Når det gjeld mindre kommunale vassverk vil nødvendige tiltak bli avklart med Mattilsynet, der dette ikkje allereie er gjort. Ænes vassverk er godkjenningspliktig, men ikkje godkjent. Kapasitet på pumpeanlegg er om lag 4 l/s mot 70 m løftehøgd, som leverer direkte til abonnentane utan sikkerheit i høgdebasseng eller reservestraumaggregat. Årsnes vassverk med inntak frå Årsneselva, er utan vassbehandling. Ein er truleg i grenseland når det gjeld godkjenningsplikt. Forsyner Norsafe som er ein industribedrift i vekst, i dag med om lag 30 tilsette. I tillegg er nokre få bustadhus og hytter samt Årsnes ferjekai tilknytt. Utåker vassverk. Bekkeinntak i elv frå Krokavatnet forsyner Holmedal skule og delar av busetnaden og fergjekai, via 2ˮ leidning og eit lite basseng på 11 m 3. Vatnet behandlast i eit UV-anlegg plassert i kum ved bedehuset. Vasskjelda er dårleg og ein bør på sikt finne ei ny kjelde. Matre vassverk er nyleg overteken av kommunen. Tilknytinga ligg truleg over grensa for godkjenningsplikt. Inntak direkte frå bekk og frå lausmassar ved bekken, pumpestasjon og UV-anlegg ligg som påbygg til kraftstasjonen. I samband med planlagt riving av kraftstasjonen må det byggjast ny pumpestasjon, som ligg inne som tiltak i handlingsdelen i SKL (Sunnhordland Kraftlag) skal dele kostnadane med ny pumpestasjon. 3.5 PRIVATE VASSVERK Det er fleire private vassverk i kommunen. Rosendal og Omland Vassverk (ROV) og Uskedalen vassverk er dei to største med til saman ca. 20 % av dei busette i kommunen tilknytt. ROV forsyner kommunesenteret Rosendal m/ omland totalt ca personar, Uskedalen ca personar. I tillegg er det fleire mindre vassverk. Rosendal og Omland Vassverk ROV er det nest største vassverket totalt sett i kommunen, berre Husnes vassverk er større. Vassverket er godt driven og har lang tradisjon som sikker og god leverandør av drikkevatn til sine abonnentar. Inntak av råvatn av svært god kvalitet skjedde fram til 2011 i Hattebergselva ca. 800 m nedstraums kraftstasjonen. Distribusjonsnettet vart i 2009 godkjent av Mattilsynet. Vassbehandlinga bestod av eit mellombels UV-anlegg for desinfeksjon, og sjølv om dette sikra at bakteriar ikkje kom ut på forsyningsnettet tilfredsstilte anlegget ikkje krava i drikkevassforskrifta om to hygieniske barrierar og ph. Samstundes sleit det kommunale vassverket i nabobygda Omvikdalen med dårleg kjeldekapasitet og dårleg råvasskvalitet. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 59 av 129

60 Løysinga vart at ROV og Kvinnherad i samband med bygging av ny kraftstasjon i Hattebergsdalen i 2011, inngikk ein avtale om å dele kostnadene med bygging og drift av eit felles vassbehandlingsanlegg godkjent av Mattilsynet. Kommunen er formell eigar og ansvarleg for drifta av behandlingsanlegget, medan ROV betalar for målt vassforbruk og ein nærare avtalt del av vedlikehaldskostnadane. I 1998 bygde ROV eit høgdebasseng på indre Løfallstrand som sikra den nordre delen av forsyningsområdet med stabilt trykk og sikkerhet ved leidningsbrot og liknande. Med samanknytinga med Omvikdalen vassverk er og resten av vassverket sikra på tilsvarande måte. Vidare er den høgtliggjande busetnaden på Skeidshagen og Skeie tilknytt overføringsleidningen i øvre trykksone til Omvikdalen, og dermed sikra eit godt trykk. Rosendal og Omland Vassverk har i samband med oppgradering av fylkesvegen gjennom bygda samstundes lagt ny hovudvassleidning. Dette har redusert lekkasjane og betra sikkerheita mot leidningsbrot, men framleis er det eit behov for utbetring av andre delar av forsyningsnettet. Særleg gjeld dette hovudleidningen ned Hattebergsdalen, som er felles med Omvikdalen og som er foreslått skifta ut med delt kostnad mellom kommune og ROV. Uskedalen Vassverk Vassverket har inntak frå Eikeelva med råvatn av god kvalitet og lågt fargetal. Vassbehandlinga består av sil, UV desinfeksjon og ph justering / korrosjonskontroll ved tilsetting av natriumsiliskat (vannglass). Behandla vatn ledast ut på forsyningsnettet via eige reintvassbasseng. Andre mindre, private vassverk I fleire mindre bygdesamfunn er det etablert private vassverk med felles vasskjelde og leidningsnett for vassforsyning. Nokre er overtekne av kommunen, men følgjande er framleis private: Ådnevik vassverk, tilknyting ca. 50 pe Fatland vassverk, tilknyting ca. 75 pe Kjeka vassverk, tilknyting ca. 30 pe Sydnes vassverk, tilknyting ca. 20 pe Sondakrinsen vassverk, tilknyting ca. 90 pe Eit vassforsyningssystem skal vere godkjent av Mattilsynet når det forsyner minst 20 husstandar (inkludert fritidsbustader) eller minst 50 personar, eller dersom det forsyner helseinstitusjon eller skule/barnehage. Dei fleste av vassverka er dermed godkjenningspliktige. Vassverka Ådnevik, Fatland, Kjeka og Sydnes ligg alle på sør-vestre side av Halsnøy. Det vil her vere ei god løysing å tilknytte desse med ei felles kommunal sjøleidning frå Landa (Husnes vassverk). Dette tiltaket er teke med i kommunen sin handlingsdel, men først etter n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 60 av 129

61 4 Val av hovudløysingar, kommunal vassforsyning 4.1 GENERELT På bakgrunn av dagens situasjon ved dei ulike vassverka er det i det etterfølgjande vurdert og foreslått naudsynte tiltak for å oppnå ei sikker og god vassforsyning i kommunen i medhald av drikkevassforskrift og målsetjingar. Viktige moment som er styrande for prioritering av foreslåtte tiltak er helse- og miljømessige forhold ved vassforsyninga, samt sikkerheit i forsyninga. 4.2 TILTAK VED VASSVERKA Ølve og Hatlestrand vassverk Vassverket tilfredsstiller ikkje krav med omsyn til vasskvalitet og sikker distribusjon av nok vatn med tilstrekkelig trykk til alle abonnentane. Det er utarbeida eit forprosjekt (sjå Vedlegg F: Forprosjekt Ølve/Hatlestrand vassverk), der følgjande hovudtiltak er foreslått: Ny råvasspumpestasjon ved Brothølen Nytt vassbehandlingsanlegg plassert på kt. 125 på Roaldstveit Trykkreduksjon på Eggjane, ovanfor Husa: 100 mvs mot nordaust (Hatlestrand), 95 mvs mot vest (Ølve) Trykkforsterking nord for Kvitebergsvatnet Høgdebasseng på Hjortland kt Lokal trykkforsterking Skarvatun, Hjortland, Skaga/Li og Løning Trykkreduksjon Gjermundshamn Nytt vassbehandlingsanlegg med tilhøyrande reintvassbasseng skal byggjast i same område som eksisterande, ca. 15 m høgare. Reinsinga skal vere basert på Moldeprosessen med kjemisk felling over 3-media filter beståande av antrasitt, sand og marmor. I denne prosessen fjernast organisk stoff (farge) og vatnet blir alkalisert. Reinsetrinnet fungerer og som ein hygienisk barriere i tillegg til desinfeksjonstrinnet beståande av biodosimetrisk UV-anlegg som andre hygieniske barriere. Av beredskapsmessige omsyn vil det i tillegg bli installert et komplett reservekloreringsanlegg. Slamhaldig avløpsvatn frå spyleprosessen av filtermediet, totalt ca. 250 m 3 /døgn, må enten konsentrerast og avvatnast lokalt ved anlegget, eller førast direkte til godkjent utslepp i eigna resipient. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 61 av 129

62 Lokal slamavvatning er kostbart både i investering og drift, og vert difor ikkje tilrådd. Det er difor lagd opp till at det leggjast eigen avløpsleidning frå vassverket med utslepp til Husavågen, ei strekning på om lag 2,5 km. Også vestover mot Ølve må det på sikt setjast i verk tiltak for å sikre ei sikker og stabil vassforsyning. Ein foreslår at det byggast høgdebasseng kt. 90 ved Hammarhaug og utskifting av 4" til 6" leidning frå Løning til Vikane. Dette vil gje betre sikkerheit og auka kapasitet for brannsløkking Lekkasjesøk og utbetring av forsyningsnettet må prioriterast høgt, då lekkasjeandelen ved vassverket kanskje er så høg som %. Redusert trykk vil her vere eit av tiltaka, samtidig som ein må gå aktivt inn for lekkasjesøking og -utbetring. Tiltak i handlingsplan: ØH-1-V ØH-2-V Pumpestasjon Atramadal Høgdebasseng Hjortland ØH-3-V ØH-4-V ØH-5-V Ny pumpestasjon Brothølen Vassbehandlingsanlegg kt. 125 (Moldeprosessen) Reduksjonskum Ølve ØH-6-V Lokal trykkforsterking Løning (sone 13) ØH-7-V Høgdebasseng Hammarhaug I 2012 blir det i tillegg som ei førebuing til endra trykkforhold, gjennomført tiltak med nye trykkaukestasjonar på Skarvatun, Hjortland og Skaga/Li Varaldsøy vassverk Tiltak ved vassverket for å sikre nok kjeldekapasitet i tørkeperiodar må ha høg prioritet. Dette gjeld både ved sjølve elveinntaket for å sikre effektiv oppsamling av vatn ved låg vassføring, og ved å auke magasinvolum og uttaksmoglegheiter av vatn frå Grånuttjørn som er den største vasskjelda i nedslagsfeltet. Svartavatn like nord for nedbørsfeltet kan vere ei kriseløysing ved å ha ein beredskapsplan for raskt å kunne etablere overføring av vatn mot sør med pumping og utlegging av leidningar. Som sikkerheit og for betra kapasitet til brannsløkking, er det behov for eit høgdebasseng ovanfor forsyningsområdet på Våge. Tiltak i handlingsplan: VA-1-V VA-2-V VA-3-V Utbetring eksisterande elveinntak Regulering/dam Grånuttjørn Høgdebasseng Våge n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 62 av 129

63 4.2.3 Omvikdalen vassverk Det må leggjast ny hovudleidning frå tidlegare elveinntak og ned til Baroniet, kor det er høg risiko for brot på leidningen. Dette er eit tiltak som er felles med Rosendal og Omland Vassverk (ROV). 50 % av kostnaden skal dekkjast av ROV. I "andre enden" har Landa (kt. 90) dårleg trykk. For å betre dette må det etablerast trykkforsterking og eventuelt utskifting til større dimensjon fram til denne. Håvardhaug (Åsen) har fått betre trykk etter at Seim HB (kt. 140) som ligg høgare enn det gamle inntaket i Tveiteelv vart tatt i bruk, og tiltak for trykkauke vurderast ikkje lenger som naudsynt. Tveiteelva og gammalt inntak blir krisevassforsyning, men byggverka på staden må rivast eller forsterkast dersom tilstanden er så dårleg at det er fare for liv og helse. Klausulering i området ved det gamle inntaket på Tveito kan opphevast. Tiltak i handlingsplan: OM-1-V OM-2-V OM-3-V Ny hovudleidning Fossberg - Baroniet Ny hovudleidning gamalt inntak - Fossberg Trykkforsterking Landa Herøysund vassverk Behov for tiltak ved vassverket gjeld sikring av nok kjeldekapasitet i tørkeperiodar. Dette kan gjeres på to måtar: Tiltak i nedslagsfelt. Konkrete tiltak må utgreiast nærmare i eige prosjekt, men eit alternativ er å hente vatn frå ein sidebekk nedstraums eit mikrokraftverk. Ein må undersøke om det er vatn i denne bekken når elva er tørr. Eit anna alternativ kan vere regulering og pumping av vatn frå Helvikvatnet som ligg like vest for nedslagsfeltet. Ei langsiktig løysing kan vere å hente vatn frå Husnes vassverk ved å leggje sjøleidning om lag 7 km frå innerst i Husnesvågen til Herøysund. Dette kan kombinerast med å etablere landtak nokre plassar undervegs for vassforsyning til nye område som til dømes Aksnes, Løvik, Raudstein og Slottet. Tiltak i handlingsplan: HE-1-V Overføring av vatn frå sidebekk (midlertidig) HE-2-V Overføringsleidning i sjø frå Husnes HE-3-V Høgdebasseng kt. 90 HE-4-V Lokal trykkforsterking n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 63 av 129

64 4.2.5 Husnes vassverk Behov for tiltak innfor dagens forsyningsområde knytt seg til auka kapasitet i kjeldeuttak og behandlingsanlegg, tiltak på leidningsnettet med utskifting av gamle/dårlege leidningar i Husnes sentrum, samt kapasitetsaukingar på overføringsleidningar: Tiltak i handlingsplan: HU-1-V HU-2-V HU-3-V Borehol m/ leidning frå Svartavatn Auka kapasitet VBA Utskifting vassleidning 2,2 km i Opsangervegen, Statoilstasjon - Kvinnherad VGS HU-4-V Utskifting eternitt-vl elveinntak VBA, 550 m HU-5-V Nytt HB Høylandsbygd, 1 000m 3 HU-6-V Ny, større sjøleidning Sunde Toftevågen, Ø250 mm HU-7-V Ny, større leidning Høylandsbygd Sandvoll, Ø 200 mm Oppgradering av Bjørkedalsdammen (Valen) som reservekjelde kan og vere aktuelt Mindre kommunale vassverk Følgjande tiltak vert foreslåtte: Ænes vassverk UV-anlegg for hygienisk barriere nr. 2 (den første ligg i grunnvasskjelda). Reservestraumaggregat Leidningsanlegg vestover til hyttefelt Høgdebasseng. Årsnes vassverk Tilkopling til ROV via sjøleidning bør prioriterast. Alternativt kan det vere aktuelt å etablere eit UV-anlegg, men høgt fargetal er ei utfordring. Matre vassverk Ny pumpestasjon må byggjast når kraftstasjon blir riven (delt kostnad med SKL). UV-anlegg som 2. hygieniske barriere. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 64 av 129

65 5 Prioriteringar, tiltak og økonomi vassforsyning 5.1 HANDLINGSDEL VASSFORSYNING Tiltak som er foreslåtte og prioritering av desse er vist i Tabell 20. Følgjande hovudtiltak er gitt høgast prioritet: Ølve/ Hatlestrand vassverk 2013: Høgdebasseng/pumpestasjon Hjortland 2014: Nytt behandlingsanlegg og råvasspumpestasjon Husnes vassverk 2014: Auka kapasitet i vasskjelde og behandlingsanlegg 2017: Utskifting vassleidning Opsangervegen Omvikdalen vassverk 2015: Ny hovudleidning Fossberg Baroniet (felles med Rosendal og Omland VV) 2016: Trykkforsterking Landa Varaldsøy vassverk 2015: Utbetring elveinntak 2016: Regulering/dam Grånuttjørn Ænes vassverk: 2015: UV-anlegg og reservestraumaggregat 2016: Høgdebasseng og leidningsanlegg Sandvoll vassverk 2015: Overføringsleidning i sjø Valen Sandvoll Årsnes vassverk 2014: Tilknyting til Rosendal og Omland Vassverk via sjøleidning n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 65 av 129

66 Tabell 20: Handlingsdel vassforsyning. Vassverk Ølve / Hatlestrand Varaldsøy Ænes Omvikdalen Herøysund Tiltak nr. Skildring ØH-1-V Pumpestasjon Atramadal 1,2 1,2 ØH-2-V Høgdebasseng Hjortland 8,5 8,5 ØH-3-V Ny pumpestasjon Brothølen 5,2 5,2 ØH-4-V Vassbehandlingsanlegg kt. 125 (Moldeprosessen) 20,8 20,8 ØH-5-V Reduksjonskum Ølve 0,5 0,5 ØH-6-V Lokal trykkforsterking Løning (sone 13) 0,9 0,9 Kostnad mill. kr ØH-7-V Høgdebasseng Hammarhaug 4,6 4,6 VA-1-V Utbetring eksisterande elveinntak 1,7 1,7 VA-2-V Regulering/dam Grånuttjørn 4,3 4,3 VA-3-V Høgdebasseng Våge 3,2 3,2 ÆN-1-V UV-anlegg og reservestraums-aggr. inkl. bygningsteknisk 0,8 0,8 ÆN-2-V Høgdebasseng 3,2 3,2 ÆN-3-V Leidning til hyttefelt i vest 1,2 1,2 OM-1-V Ny hovudleidning Fossberg - Baroniet 4,8 4,8 OM-2-V Ny hovudleidning gamalt inntak - Fossberg 2,3 2,3 OM-3-V Trykkforsterking Landa 4,7 4,7 OM-4-V Trykkforsterking Åsen 0,9 0,9 HE-1-V Overføring av vatn frå sidebekk (mellombels) 1,9 1,9 HE-2-V Overføringsleidning i sjø frå Husnes 6,2 6,2 HE-3-V Høgdebasseng kt. 90 3,0 3,0 HE-4-V Lokal trykkforsterking 1 0,9 0,9 SE-5-A Lokal trykkforsterking 2 0,9 0,9 Etter 2024 HU-1-V Borhol m/ leidning frå Svartavatn (300 m) 7,0 7,0 HU-2-V Auka kapasitet VBA 5,0 2,0 3,0 Husnes HU-3-V Utskifting VA-leidningar i Opsangervegen, Statoilstasjon - Kvinnherad VGS 11,0 11,0 Sandvoll Diverse mindre vassverk HU-4-V Utskifting eternitt-vl elveinntak - VBA 3,2 3,2 HU-5-V Nytt HB Høylandsbygd 5,5 5,5 HU-6-V Ny, større sjøleidning Sunde - Toftevågen 5,9 5,9 HU-7-V Ny leidning Høylandsbygd - Sandvoll 3,5 3,5 SA-1-V Tiltak eksist. VBA 0,4 0,4 SA-2-V Overføringsleidning i sjø Valen - Sandvoll 5,9 5,9 DIV-1-V Tilknyting Årsnes Vassverk til ROV via sjøleidning 4,0 1,0 3,0 DIV-2-V Ny pumpestasjon Matre vassverk 1,6 1,6 DIV-3-V Sjøleidning frå Landamarka - Fatland-Kjeka-Sydnes 5,9 5,9 Felles F-1 Diverse tiltak 24,0 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0 SUM TOTALT 164,6 14,7 41,4 18,2 17,3 13,0 5,2 4,3 6,6 5,5 7,9 7,5 2,0 21,0 SUM TOTALT ,6 40 år nedskrivingstid (leidningsanlegg, bygg) ,9 12,9 30,6 14,9 16,5 13,0 5,2 4,3 6,6 5,5 7,9 7,5 2,0 20 år nedskrivingstid (maskinteknisk utrusting) ,7 1,8 10,8 3,3 0,8 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Årstal >2024 n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 66 av 129

67 5.2 ÅRSKOSTNADER / GEBYRGRUNNLAG Totalt er det i planperioden foreslått investeringar på nær 140 mill. kr. Tiltaka er heilt ut finansiert med gebyr og med utjamning av toppar i investeringane ved bruk av avsetningar i fond som pr var på 6,5 mill. kr. for vassforsyninga. Ved utløpet av planperioden er fondsavsetningane for vatn venta å vere ca. 1,9 mill. kr. Konsekvensar for vassgebyra av dei tiltaka som er foreslått i planperioden er vist i Tabell 21. Tabell 21: Investeringar og gebyrutvikling vassforsyning Årstal Investering mill. kr. Årsgebyr 120 m² bustad Tilknytingsgebyr % gebyrauke , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,0 SUM 143,6 Gebyrnivået for vassforsyning har tradisjonelt vore lågt i Kvinnherad. I løpet av førre planperiode har det auka frå 897 kr 1996 til 3400 kr ekskl. mva i Gjennomsnittleg årleg gebyrauke i perioden har vore 10 %. Den markante auken er eit resultat av eit kraftig løft med bygging av nye anlegg. Dei største løfta kom i perioden Då var årleg gebyrauke på %. Trass i dette ligg gebyra framleis noko under landsgjennomsnittet. Årsgebyret for vassforsyning i 2024 er berekna til ca kr ekskl. mva for ein bustad på 120 m 2. Tilknytingsgebyra er auka frå kr i 2012 til ca kr. i Skissert gebyrauke i komande planperiode vert på vel 3 % pr. år i gjennomsnitt. Dette er ein prognose som ligg ein god del lågare enn for mange andre kommunar. Vedlegg B: Finansiering vassforsyning gir ei oversikt over inntekter og kostnadar knytt til bygging, drift og vedlikehald av dei kommunale avløpsanlegga. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 67 av 129

68 Del C -AVLØP n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 68 av 129

69 6 Målsetjingar avløpshandtering Målformuleringar i kommunedelplan for vassforsyning og avløp skal vere ein reiskap for administrasjon og politikarar i den vidare satsinga på avløpssida. For ein del av målformuleringane er det hensiktsmessig å skilje mellom tett og spreidd busetnad. 6.1 OVERORDNA MÅL Fellesområde for heile avløpsverksemda Samling av utslepp til hovudresipienten, Hardangerfjorden, skal skje etter ei samla vurdering av kostnader, sett i samanheng med reduksjon i forureining (kost/nytte). Betring av forholda i innelukka pollar og sund har høg prioritet. Nærings- og rekreasjonsverdien på vassressursane i kommunen skal oppretthaldast på dagens høge nivå, jf. pågåande arbeid etter vassforskrifta. Separering av fellessystem for å betre kapasiteten til transportsystemet det er nødvendig, skal ha høg prioritet. For å nå måla kan det vere nødvendig med utarbeiding av planar for resipientovervaking, saneringsplanar osb Tett busetnad Sanitært avløpsvatn skal primært førast til kommunalt avløpssystem med godkjent reinsing og utslepp. For å nå målet, skal forureiningane reduserast ved å tilretteleggje og bygge ut eit godt kommunalt avløpssystem. Private anleggseigarar har tilknytingsplikt. Kommunen legg vinn på å oppnå likebehandling Spreidd busetnad Private utslepp må oppfylle dei krav som gjeld til ei kvar tid. Eldre utslepp (eldre enn 10 år) skal søkjast oppgraderte til å oppfylle gjeldande krav. Tiltak skal setjast inn etter vurdering av kostnader, sett i samanheng med reduksjon i forureining (kost/nytte). n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 69 av 129

70 6.2 LANGSIKTIGE MÅL Kjelde/innslepp Miljøgifter og andre tungt nedbrytelege stoff skal ikkje tilførast kommunalt avløpsnett. Det er to hovudgrunnar til dette: Dei vert brotne ned svært langsamt i naturen og kan skade liv og helse til dyr og menneske ved at stoffa vert akkumulert i næringskjeda. For høge konsentrasjonar av miljøgifter reduserer bruksmoglegheitene for slam og ristgods frå avløpsreinseanlegga. Målsetjinga er difor at miljøgifter og andre skadelege stoff skal fjernast ved kjelda. Det skal gjennomførast årlege informasjonskampanjar retta mot bustadene om utslepp av miljøgifter til avløpsnettet Oppsamling og transport For avløpshandteringa i Kvinnherad kommune, er det viktig at ein ser oppsamling, transport og reinsing av avløpsvatn under eitt. Årsaker til for låg tilføringsgrad kan mellom anna vere leidningsnett med mykje utlekking, dårleg utbygd leidningsnett, overløp i pumpestasjonar og regnvassoverløp som ofte er i drift. Målsetjingane for oppsamling og transport er å auke tilføringsgraden fram til godkjent reinseanlegg og utslepp, tette lekkasjar på leidningsnettet og separere leidningsnettet i område med fellessystem for slik å redusere vassmengder som går i overløp. For å oppnå målsetjinga er følgjande tiltak skissert: Ein skal arbeide kontinuerleg med reduksjon av lekkasjar på leidningsnettet samt reduksjon av overløpsdrift, med prioritering av overløp og lekkasjar som medfører vesentleg ulempe eller skade. Ved opprusting av eksisterande anlegg eller nyanlegg, skal driftsovervaking innførast, slik at overløp registrerast når dei trer i funksjon. Overløpstida skal registrerast og vurderast. Dei viktigaste eksisterande reinseanlegga og pumpestasjonar med nødoverløp til sårbare resipientar skal også inngå i driftsovervakingssystemet. Når tilstrekkeleg reinseeffekt ved reinseanlegg er oppnådd, skal private septiktankar koplast ut. Rutinar for rapportering av opplysningar om driftsproblem og utført arbeid på nettet samt kontinuerleg registrering av dette inn i leidningskartverket, skal oppretthaldast Kompetanse og opplæring Avløpshandtering er eit svært omfattande fagområde. I kommunen er det personell med ulik bakgrunn som har dette som sitt fagfelt, med samla kunnskap som omfattar mange fagfelt. Tendensen er at kunnskapskrava har auka dei seinare åra, og vil auke i tida framover. Derfor er det viktig å vidareutvikle den kompetansen kommunen sit inne med. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 70 av 129

71 Målsetjingar: Forholda for personell i administrasjonen som driv med avløpsplanlegging skal leggjast til rette slik at ein kan møte dei framtidige utfordringane innan feltet på ein best mogleg måte. Driftspersonell skal gjevast den kompetansen som er naudsynt for å gjennomføre arbeidet. For alle som arbeider med avløpsanlegg må det setjast av tilstrekkeleg tid til oppdatering slik at ein alltid er à jour med lover, forskrifter med vidare Tilknytingsgrad Ut i frå ei teknisk/økonomisk vurdering, skal ein tilby tilgang til offentlege avløpstenester til flest mogleg i tettbygde strok. Det offentlege skal vere ansvarlege for å sørgje for at avløpshandteringa tilfredsstiller dei nasjonale og regionale krava som gjeld til ei kvar tid for avløpshandtering. I område med spreidd busetnad vil det ofte ikkje vere kostnadseffektivt å byggje ut eit offentleg avløpstilbod. Her bør forholda leggjast til rette for gode separate/private løysingar. Målsetjinga er dermed at tilknyting av eigedomar til det offentlege avløpsnettet skal avgjerast etter ei samla vurdering av kostnaden sett i forhold til reduksjon i forureining (kost/nytte). Vidare skal det leggjast vekt på krav til rettferd og likebehandling av dei enkelte eigedomane. Tilknytingsgrad i dag (2012) er på totalt 73 %. Denne skal søkast auka i størst mogeleg grad Utslepp og fleirbruk av resipientar Reinseanlegga skal reinse avløpsvatnet i tråd med forureiningsforskrifta, og slik at: Naturen sin eigenevne til sjølvreinsing ikkje vert overskriden på kort eller lang sikt. Brukarkrav til vasskvaliteten i resipienten er tilfredsstilt. Botnfauna ikkje avviker frå forventa naturtilstand. Vassmassar, vassoverflata og strendene er fri for synlege forureiningar. For å oppnå dette er følgjande tiltak skisserte: Dei kommunale utsleppa skal gjennomgå godkjent reinsing og førast ut på djupt vatn i Hardangerfjorden i løpet av planperioden. Kartlegging og sanering av private og kommunale utslepp i spreidd busetnad, med ei prioritering der særleg skadelege utslepp sanerast først. Ved alle offentlege badeplassar skal vatnet vere hygienisk trygt, og vasskvaliteten skal ikkje forverrast av utslepp frå kommunalt avløpsvatn eller private utslepp. Behov for overvaking av Hardangerfjorden som resipient skal vurderast. Dette skal koordinerast med andre interesser (oppdrettsnæring, industri og liknande) og andre kommunar. Brukarinteresser i dei ulike resipientar skal kartleggjast. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 71 av 129

72 6.2.6 Økonomi Alle drifts- og kapitalkostnader knytt til avløpshandteringa skal dekkjast ved gebyr. Ved regulering av nye bustadområde skal det utarbeidast VA-rammeplan, overvassplan og flomvurderingar. Ein skal vurdere utarbeiding av ei kommunal overvassnorm. 6.3 MÅLSETJING I SAMBAND MED VASSFORSKRIFTA Vassdirektivet til EU er gjort gjeldande i Noreg med innføringa av Forskrift om rammer for vannforvaltningen (Vassforskrifta) med verknad frå 1. mai Vassdirektivet er sektorovergripande og overordna andre EU-direktiv innan vassforvaltinga. Hovudmålet er at miljøstatus i alt ferskvatn, brakkvatn, kystnært vatn og grunnvatn skal sikrast og om nødvendig forbetrast. For dei vassførekomstane som ikkje har minst god økologisk status skal det utarbeidast tiltaksplanar innan 2015 med gjennomføring av tiltak innan Det er «problemeigar» og/eller forureinar som skal betale for tiltaka. Arbeid etter vassforskrifta er sett i system med Hordaland Fylkeskommune som Vassregionmyndigheit (VRM) for Vassregion Hordaland som er inndelt i Vassområde med kvart sitt Vassområdeutval (VOU). Kvinnherad kommune høyrer til Sunnhordland vassområde. Kvinnherad er ein vassrik kommune. Registrerte vassførekomstar inkluderer 120 elver med samla lengde på over 1900 km, 44 innsjøar og 7 grunnvassførekomstar. I tillegg har ein 774 km 2 kystvatn innanfor kommunegrensene. Til samanlikning er samla landareal i Kvinnherad kommune 1567 km 2. Kvinnherad praktiserer ein resipientbasert utsleppsstrategi der utsleppsvilkåra vert fastsett m.a. ut frå resipientkapasitet. Resipienten vert påverka av ei rekkje brukarar der naturen/økosystemet heile tida trår etter ein optimal produksjon og balanse innafor bærekrafta og tolegrensene for økosystemet. Dei eksterne brukarane påverkar resipienten fysisk og kjemisk (oppdrett, industri/forureining, dumping/mudring/fjerning av massar og sediment, landbruksutslepp) medan dei interne faktorane (vind, straum, planter og dyr som produsentar/omsetjarar) utjamnar ubalanse i systemet, og nyttar utsleppte næringsstoff i vekst og reproduksjon. Av andre brukarar er sektorinteresser som oppdrett, hamnefunksjonar, skipstrafikk og ålmenn friluftslivaktivitet og småbåttrafikk truleg dei viktigaste, saman med andre naturlege haustingsinteresser som brislingfiske og fiske etter tradisjonelt kommersielle artar, skjell- og krepsefangst, og vandrings- og oppvekstområde for anadrome artar. - Menneskets bruk av marine og strandnære område er elles utømmeleg med hausting, utslepp og oppleving som viktige aktivitetar. Kaste- og låssettingsplassar bør kartfestast etter innspel frå lokale fiskarar. Klimaendringar gir endra føresetnader både for handtering av råvatn og spill-/overvassavløp. Heilskapleg forvaltning og samordning er viktige stikkord i samband med vassforskrifta. Ulike sektorar påverkar vassressursane, noko Figur 19 illustrerer. Påverknader til vassførekomstar inkluderer miljøgifter, overgjødsling, forsuring, bakteriar (kloakk), vasskraft, bekkar i røyr, framande organismar. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 72 av 129

73 Figur 19: Påverknader av vassførekomstar Dei einskilde faktorane kan påverke i ulik grad, og ein må velje dei beste og mest kostnadseffektive tiltaka for å oppnå godt vassmiljø. I Kvinnherad er det i første omgang innsamling av data og systematisering av eksisterande data. Det må samlast inn informasjon om Grunnvassførekomstar Dei fleste fjellvatna Aktuelle tiltaksområde (O 2 -frie sediment i sjø) Forureiningseffekten av større inngrep som til dømes utfylling i sjø, veg- og tunnelprosjekt, grustak, manglande avløpsreinsing, spreidde landbruksutslepp, intensive utslepp frå oppdrettsanlegg/oppsamla for- og avfallsrestar under merdane. Figur 20: Vasstilstand, vurdering av kvalitet og risiko. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 73 av 129

74 Dei fleste vassførekomstane i Kvinnherad blir i utgangspunktet vurdert til å ha god kvalitet og god økologisk status eller miljøtilstand. Når det gjeld ferskvatn, er mest alle dei store vassdraga i Kvinnherad råvasskjelde for drikkevatn. Store delar av kommunen er i risikosonen for sur nedbør. I nakne bergfelt kan det forventast sure vatn. Uskedalselva og sideelva Bergsdalselva vert kalka. Av dei få lågtliggjande ferskvatna er mellom anna Opsangervatnet sterkt påverka av luftboren metallforureining (Hg og Cd) og av utslepp frå Søral (kjølevatn og Cu). I marine vassførekomstar har ein utfordringar når det gjeld tungmetall ureining frå industriell verksemd følgjande stader: Skålafjøro (gamalt skipsverft), Opsangervågen (terskelfjord/industri) og Husnesvågen (Søral utslepp). Nokre avstengte fjordarmar og pollar er påverka av utslepp frå landbruket og (tidlegare) industriell verksemd, til dømes sagbruk og skipsverft. Sjå elles kapittel 8.5 Resipientundersøkingar. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 74 av 129

75 7 Tilstands- og situasjonsskilring, eksisterande avløpsanlegg 7.1 FORUREININGSSITUASJON Tilførsler av forureining til vassressursane i Kvinnherad kommune kjem i hovudsak frå (i tilfeldig rekkjefølgje): Oppdrettsanlegg Industribedrifter Kommunale avløpsutslepp (reinsa og ureinsa). Landbruk Separate avløpsanlegg Sigevatn frå fyllplassar og forureina grunn Ved vurdering av tiltak er det viktig å fokusere på dei samla forureiningstilførslene i eit område, saman med toleevna til økosystem og miljø på staden. På bakgrunn av dette kan ein setje inn tiltak prioritert etter ei samla vurdering av kostnadar sett i høve til reduksjon av forureiningar. I dei følgjande avsnitta er forureining frå avløpsanlegg og andre sektorar i kommunen kommenterte. Total forureiningsbelasting av vassressursane er relevant med omsyn til vassforskrifta, og det er nødvendig å vite om forureining i grunnen for å vurdere risiko for avrenning til drikkevatn Status avløpsanlegg Forureiningsbelastninga frå avløpsvatn i Kvinnherad fordeler seg som følgjer: Tabell 22: Utslepp av avløpsvatn i Kvinnherad (pr. 2012). Kjelde Kommunale utslepp (pe) Separate avløpsanlegg (pe) Hushald 6500 (reinsa) (ureinsa), om lag totalt. Sum (pe) Kvinnherad kommune sitt avløpssystem omfattar 3 silanlegg, 17 store slamavskiljarar, 24 avløpspumpestasjonar og omlag 190 km leidningsnett. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 75 av 129

76 I førre plan var det definert til saman 23 reinsedistrikt, og dette gjeld framleis, sjå Figur 21. Figur 21: Reinsedistrikt i Kvinnherad (kart utarbeidd av Rådgivende Biologer) Hovudresipient for dei kommunale utsleppa er Hardangerfjorden. Det er ingen kommunale anlegg med utslepp til ferskvassresipientar. Resipienttilhøva er generelt gode, men nokre stader har lokal forureining i innelukka sund, viker og pollar. Nordre Valevågen, Ølvesvikjo og Hyttevågen/Husavågen i Ølve kan nemnast som sårbare resipientar der tiltak ikkje er gjennomført, og der sanering av eksisterande utslepp må prioriterast høgt. Sjå elles kapittel 8.5 Resipientundersøkingar. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 76 av 129

77 Det er bygd godkjente reinseanlegg og utslepp, med sanering og overføring av nærliggjande utslepp følgjande stader (tala i parentes refererer til kor mange pe anlegget er dimensjonert for, ikkje kor mange som er tilknytt. Oversikt over kor mange pe som er tilknytt er gitt i Tabell 23): Gjermundshamn reinsedistrikt: o Slamavskiljarar Kyrkjhusneset, Hatlestrand skule og Hamnavågen. Rosendal reinsedistrikt: o Silanlegg Jonatangen, (1.500 pe) og slamavskiljar Neslia Seimsfoss reinsedistrikt: o Slamavskiljar Lundsneset, (700 pe) Omvikdal reinsedistrikt: o Slamavskiljar Dimmelsvik (700 pe) Uskedalen reinsedistrikt: o Slamavskiljarar Korsneset og Børneset. Husnes reinsedistrikt: o Risnes silanlegg (2500 pe). Slamavskiljarar Husnes industriområde og Bogsnes. Sunde reinsedistrikt: o Slamavskiljar Nesjaneset, (500) pe. Utslepp til Sundsvågen og indre del av Opsangervågen er sanert og overført hit. Valen reinsedistrikt: o Silanlegg, (1.000 pe). Slamavskiljarar Porsvik, Kvitesanden og Klubbavikjo. Sæbøvik reinsedistrikt, Halsnøy: o Slamavskiljar Øyatun ungdomsskule. Sætreneset reinsedistrikt, Halsnøy: o Slamavskiljar Sætreneset. Eidsvik reinsedistrikt o Slamavskiljar Eidsmarka. Til saman er avløpet frå om lag 6500 pe tilknytt kommunalt oppsamlingsnett med etterfølgjande reinsing og utslepp til djupt vatn (straumførande sjø). Plasseringa av desse anlegga (dei som er større enn 50 pe) er vist i Figur 22, koda med blått. Det er framleis 26 ureinsa utslepp i kommunen på 50 pe eller meir, med eit samla estimert pe-tal på i underkant av Desse er koda med raudt i same figur (Figur 22). Utanfor definerte reinsedistrikt (spreidd busetnad), er det krav til separate avløpsløysingar. Figur 23 viser oversikt over utslepp under 50 pe i kommunen, 14 ureinsa (til saman om lag 300 pe) og 5 reinsa (til saman om lag 150 pe). Tabell 23 og Tabell 24 gir meir utfyllande informasjon til dei avmerkte punkta i Figur 22 og Figur 23. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 77 av 129

78 Figur 22: Eksisterande kommunale utslepp til Hardangerfjorden større enn 50 pe. Raudt: ureinsa utslepp. Blått: reinsa utslepp. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 78 av 129

79 Tabell 23: Utslepp i Kvinnherad (leidningar til sjø) større enn 50 pe Nummer Reinsedistrikt Plassering Resipient pe tilknytt (anslått) Reinsing 1 1 Ølve Ølve Husavågen 450 Nei Merknad 2 Bolandsvågen Bolandsvågen 70 Ja Slamavskiljar 2 Gjermundshamn 3 Kyrkjhusneset Kvinnheradsfjorden 120 Ja Slamavskiljar 4 3 Varaldsøy Bygdavågen Øynefjorden 180 Nei 5 5 Ænes Ænes Sildafjorden 60 Nei 6 6 Løfallstrand Løfallstrand Kvinnheradsfjorden 50 Nei 7 Kolavika Neslia 300 Ja Slamavskiljar 8 7 Rosendal Rosendal - Nes Kvinnheradsfjorden 100 Nei Rosendalstunet, aldersheim 9 Jonatangen 600 Ja Silanlegg 10 8 Seimsfoss Lundsneset Kvinnheradsfjorden 400 Ja Slamavskiljar 11 9 Omvikdalen Dimmelsvik Kvinnheradsfjorden 400 Ja Slamavskiljar 12 Korsneset 280 Ja Slamavskiljar 10 Uskedalen Storsundet 13 Børnes 400 Ja Slamavskiljar 14 Herøysundet 400 Nei Herøysund Herøysundet Husnesfjorden 120 Nei 16 Herøysundet 50 Nei 17 Risnes avløpanlegg 1700 Ja Silanlegg 18 Bogsnes 70 Ja Slamavskiljar 19 Borvika 200 Nei 13 Husnes Husnesfjorden 20 Røssland 400 Nei 21 Kuneset 130 Nei 22 Åsa Prestnes 150 Nei Sunde Nesjaneset, Sunde Høylandssundet 800 Ja Slamavskiljar 24 Porsvik 200 Ja Slamavskiljar Valen Klubbavika Høylandssundet 200 Ja Slamavskiljar 26 Valen avløpens pumpest. 450 Ja Silanlegg 27 Sandvoll v/båthamn 180 Nei 17 Sandvoll-Ersland Høylandssundet 28 Sandvoll 200 Nei 29 Slettaneset (badestrand) 150 Nei 18 Høylandsbygd Høylandssundet 30 Gravdalsvikjo 80 Nei Toftevåg Toftevåg 50 Nei Landamarka Landamarka Halsnøyfjorden 100 Nei 33 Sæbø 50 Nei Tofte skule 34 Sæbøvik Klosterfjorden 200 Nei Halsnøytunet Sæbøvik Sæbøvik 100 Nei 36 Larsstø 80 Nei 37 Øyatun 80 Ja Slamavskiljar Øyatun skule Sætreneset Sætreneset Klosterfjorden 50 Ja Slamavskiljar 39 Eidsvik ved gamlebutikken 50 Nei Eidsvik 40 Eidsmarka (Jehansvik) 180 Ja Slamavskiljar 23 Eidsvik 41 Sandvikjo 50 Nei 42 Sunnhordland folkehøgskule 90 Nei Sum reinsa 6300 Sum ureinsa 3670 n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 79 av 129

80 Figur 23: Eksisterande kommunale utslepp til Hardangerfjorden mindre enn 50 pe. Raudt: ureinsa utslepp. Blått: reinsa utslepp. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 80 av 129

81 Tabell 24: Utslepp i Kvinnherad (leidningar til sjø) mindre enn 50 pe Nr Reinsedistrikt Plassering Resipient pe tilknytt (anslått) Reinsing Merknad 1 2 Gjermundshamn Skotaneset Hamnavågen 20 Ja Slamavskiljar 2 - Gjuvsland, Sagvika- Varaldsøy Sildafjorden 30 Nei 3 4 Sundal Mauranger Maurangerfjorden 20 Nei Mauranger skule 4 5 Ænes Ænes kyrkje Sildafjorden Nei 5 Nes-Bergspytt 20 Nei 6 7 Rosendal Nes-Arnavika Kvinnheradsfjorden 15 Nei 7 Nesvegen Nei 8 mellom Fitjavika og Holmen 10 Nei 9 Omvikdalen Kvinnheradsfjorden 9 Vikjo 10 Nei Herøysund Hellvik Hardangerfjorden 30 Nei 11 - Husnes industriområde Husnesvågen 40 Ja Slamavskiljar Husnes Bogsnes industriområde Røsslandsvika 30 Nei Dagtid Valen Eikelandsberget Høylandsundet 25 Ja Slamavskiljar 14 - Handelandsekjo Høylandsundet 50 Nei Gangstø 15 - Utåker båthamn 40 Nei Skånevikfjorden 16 - Utåker 30 Nei 17 Høylandsbygd 40 Ja Slamavskiljar 18 Høylandsbygd Høylandsundet 18 Langaneset 10 Nei Eidsvik Kobbabukta Eidsvika 30 Ja Slamavskiljar Sum reinsa 155 Sum ureinsa Industriutslepp I Kvinnherad kommune er det pr tre utslepp frå større industribedrifter som har krav om årleg rapportering av utslepp til luft og vatn til Klif og Fylkesmannen: SPL Norway AS driv med innsamling av farleg avfall frå aluminiumsindustrien, og held også til i Høylandsbygd. Sør-Norge Aluminium held til på Husnes og har produksjonskapasitet på om lag tonn aluminium pr. år. Viking Fjord Fiskeforedling på Sunde (engroshandel med fisk). Eit liknande krav til skipsverftet Bergen Group Halsnøy, som driv med produksjon og vedlikehald av skip og båtar i Høylandsbygd på Halsnøy, er oppheva og krava til drift av anlegget er erstatta av kap. 28 i forureiningsforskrifta. Krav til årleg rapportering er ikkje gjeldande for verksemda. Andre utslepp frå større industribedrifter: Børnes industriområde: Tre bedrifter etablert på området: To bedrifter har kontor og lager. Ei bedrift er fiskematbedrift (Brødr. Hjønnevåg AS) og har prosessavløp. Delar av prosessavløpet er sløyerestar, men det meste er lut- og sotvatn frå reingjering av røykekammer. Eidsvik skipsbyggeri. Opsanger industriområde: Her er det ei rekkje bedrifter som held til. Husnes industriområde: Service- og mekaniske bedrifter. Årsnes Industriområde: Norsafe Årsnes, om lag 50 arbeidsplassar. Produserer livbåtar. Umoe Schat-Harding Services Norway AS, Ølve og Seim. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 81 av 129

82 7.1.3 Akvakultur Det er etablert fleire anlegg for oppdrett av fisk i Kvinnherad kommune. Fiskeridirektoratet hadde pr registrert til saman 63 akvakulturkonsesjonar fordelt på 40 lokalitetar. Oversikt over lokalitetane er vist i Figur 24. Fire av anlegga er på land (settefisk laksefisk), dei andre er i sjø. Figur 24: Oversikt over akvakulturanlegg i Kvinnherad Forureina grunn og fyllplassar Det er registrert 10 lokalitetar med forureina grunn i Kvinnherad kommune i Klima- og forureiningsdirektoratet sitt register (Klif, 2012). Desse er: n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 82 av 129

83 Hatteberg jordfylling (deponi, Rosendal) Lio Sag & Treforedling AS (grunnforureining frå treimpregnering i form av tungmetall, Løfallstrand) Murabotn avfallsplass (deponi, Muradalen) Rabben skrotfylling (deponi, Omvikdalen) Ranavik fyllplass (kommunalt deponi, Halsnøy) Rosendal idrettsplass (kommunalt deponi, Rosendal) Skaalurens Skibsbyggeri (nedlagt skipsverft, tungmetall oljeforureining, PCB, Vangsvegen i Rosendal) Sunde biloppsamlingsplass (oljeforureining i grunn, Opsanger) Sør-Noreg Aluminium A/S (olje- og PCB-forureining i grunnen, Onarheim) Teigen Jordfylling (kommunalt deponi, sink og PCB, Teigen ved Opsangervatnet) Uskedalen skrotplass (deponi, Haugland i Uskedalen) Det er i tillegg 4 lokalitetar der det er mistanke om forureina grunn: Eide contracting, (Hillestadvågen, Høylandsbygd) Eides Georg Sønner (Hillestadneset, Høylandsbygd) Eidsvik skipsbyggeri (Børneset, Uskedalen) Hellesøy verft (Ruglebarm, Løfallstrand) Det er registrert miljøgifter i sjøbotnen/sjøsediment ved Skaalurens Skibsbyggeri, Hellesøy verft og Eidsvik skipsbyggeri. Forureiningsgraden er delt i fem trinn, frå ubetydeleg/lite forureina via moderat, markert og sterkt forureina, til svært sterkt forureina. Følgjande miljøgifter er registrert (sjå ordlista bakarst i planen for nærare skildring av miljøgiftene): TBT (organiske tinnsambittingar) svært sterkt forureina. PAH (tjærestoff) moderat forureina ved Hellesøy verft og Eidsvik skipsbyggeri, sterkt forureina ved Skaalurens Skibsbyggeri. PCB (polyklorerte bifenylar) ubetydeleg/lite forureina ved Hellesøy verft og Eidsvik skipsbyggeri, markert forureina ved Skaalurens Skibsbyggeri. Hg (kvikksølv) ubetydeleg/lite forureina. Cu (koppar) moderat forureina ved Hellesøy verft og Skaalurens Skibsbyggeri, markert forureina ved Eidsvik skipsbyggeri Separate avløpsanlegg I område i kommunen med spreidd busetnad er det krav til separate løysingar for avløpshandtering. Kommunen er forureiningsmyndigheit og tilsynsorgan. Reinseløysingar som godkjennast er infiltrasjon, kunstige våtmarksfilteranlegg (t.d. NatuRen), minireinseanlegg eller kombinerte løysingar, t.d. med biotoalett og separat reinsing av gråvassutslepp. Slamavskiljar er forbehandling. Ved utslepp til straumførande sjø (ikkje pollar og innestengte viker), kan slamavskiljar som einaste reinsetrinn godkjennast. Ved utslepp til sjø etter reinsing i slamavskiljar er det krav om 20 m utsleppsdjup. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 83 av 129

84 7.2 TRANSPORTSYSTEM FOR AVLØPSVATN Utbygging av kommunalt avløpsnett i Kvinnherad må sjåast i samanheng med vidare utbygging av vassverka i kommunen. Mellom anna vil det ofte ved grøftearbeid vere kostnadseffektivt å legge både vass- og avløpsleidningar i same grøft. Leidningsnettet i kommunen er i hovudsat bygt ut frå byrjinga av 1970-talet, og med nokre få unntak er det lagt etter separatsystemet. Separatsystemet skal også i framtida leggjast til grunn ved prosjektering av nyanlegg. Det skal vere ei prioritert oppgåve å separere avløpssystemet i område der ein framleis har fellessystem, for å redusere utslepp frå overløp. Figur 25: Bygging av leidningsanlegg, Husnes. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 84 av 129

85 8 Val av hovudløysingar, kommunale avløpsanlegg 8.1 INNLEIING Forureiningsforskrifta setter krav til funksjon og utføring av avløpsanlegga. Vidare har ein med utgangspunkt i fastsette målsetjingar, vurdering av miljøtilstand i resipientar og kunnskap om område som skal byggjast ut dei komande åra, eit godt grunnlag for å vurdere og prioritere tiltak i komande planperiode. Hovudtiltak frå førre plan er gjennomført, nokre med litt andre løysingar enn det som vart skissert. Ein del utslepp er framleis ureinsa. Dette må sanerast i komande planperiode. Kort oppsummert vil følgjande hovudområde prioriterast i vurderinga av tiltak i planperioden: Godkjent reinsing og utslepp i tråd med utsleppskrav for alle kommunale anlegg. Prioritere sanering av utslepp til sårbare resipientar. Betra tilføringsgrad ved sanering og tilknyting av nye område. Foreslåtte tiltak er skildra i dei følgjande avsnitta. Det vert også vist til samla oversikt over tiltak i planperioden i handlingsplan i kapittel 9, der også kostnadar inngår. Tiltaka er nummererte for kvart reinsedistrikt (døme: ØL=Ølve, 1=id-nummer, A=avløp). 8.2 TILTAK I REINSEDISTRIKTA I det følgjande er foreslåtte tiltak i dei ulike reinsedistrikta skildra. Det er sett inn kartutsnitt som illustrerer både dagens situasjon og planlagde tiltak i reinsedistrikta. Sjå Figur 26 for teiknforklaring til dei viktigaste symbola og bakgrunnsfargane i karta. Høgdekotene i karta har ekvidistanse 5 m. Når det gjeld prioritering, må sanering/reinsing av utslepp til Husavågen/Hyttevågen, Ersland, delar av Husnes mot Røsslandsvika og Halsnøy prioriterast høgt. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 85 av 129

86 Figur 26: Teiknforklaring til kartutsnitt Reinsedistrikt 1: Ølve/Husavågen Husavågen er hovudresipient for busetnaden i Ølve. Det er tersklar både i Husavågen og i Hyttevågen, med djupe basseng der ein må rekne med stilleståande forhold. Husavågen er følsam for ureiningstilførslar. Innanfor reinsedistriktet er det to kommunale utslepp til Husavågen: frå bustadområdet i Storhaugvegen og frå Ølve skule. I området, men utanfor reinsedistriktet, er det to utslepp til: frå Ølve kyrkje og frå bustadområdet inst i Hyttevågen (Myro/Slagget). Inst i Hyttevågen ligg det og eit smoltanlegg. Det er planlagt ein del nye byggjefelt for fritidsbusetnad i området. Det byggjast slamavskiljar i kommunal regi som dei må kople seg på. Det er ikkje planar om ny bustadbygging i kommuneplanen sin arealdel.det er imidlertid eit bustadområde under planlegging ved Dalsjøen. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 86 av 129

87 Figur 27: Ølve reinsedistrikt. Tiltak i handlingsplan: ØL-1-A Pumpestasjon Dalsjøen med pumpeleidning ØL-2-A Slamavskiljar 350 pe, inkl. utsleppsleidning ØL-3-A Leidningsanlegg byggefelt pumpestasjon ØL-4-A Sanering eksisterande busetnad i sør ØL-5-A Sanering eksisterande busetnad i nord. ØL-6-A Sanering utslepp ved Ølve skule ØL-7-A Pumpestasjon Hyttevågen med overføring til slamavskiljar (sjøleidning) utanfor Hyttevågen ØL-8-A Slamavskiljar med utslepp til Ølvesvikjo n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 87 av 129

88 8.2.2 Reinsedistrikt 2: Gjermundshamn. I Hatlestrandområdet er området med busetnad konsentrert rundt Bolandsvågen, som også er hovudresipient. Reinsedistriktet omfattar alle bygningar i Bolandsvågen/Gjermundshamn. Gjermundshamn er ei grunn bukt utan innestengte djupvassvolum, og med god utskifting i vassmassane mot dei utanforliggjande fjordområda. Det er felles slamavskiljarar for utsleppa frå byggjefeltet på Kyrkjhusneset, frå Hatlestrand skule og Boland, samt i Hamnavågen. Slamavskiljarane på Kyrkjhusneset og ved Hatlestrand skule er begge på 25 m 3 og har høvesvis om lag 120 og 70 pe tilknytt. Slamavskiljaren i Hamnavågen er dimensjonert for 100 pe med volum på 34 m 3, og det er førebels om lag 20 pe tilknytt. Det er sidan førre plan komen til eit privat byggjefelt. Fleire bustader bør koplast til kommunal slamavskiljar i Hamnavågen. Det byggjast ein samleleidning ut til Hamnatangen og ein pumpestasjon som pumpar inn til slamavskiljaren. Når det gjeld avløpsløysing frå planlagd utbyggingsområde for bustader/hytter mellom Hamnavågen og skulen, er truleg overføring til eksisterande slamavskiljar i Bolandsvågen den beste løysinga. Sjå Figur 28. Tiltak i handlingsplanen: GJ-1-A Oppgradering utslepp i Hamnavågen GJ-2-A Tilrettelegging for tilknyting til slamavskiljar Bolandsvågen. Figur 28: Gjermundshamn reinsedistrikt. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 88 av 129

89 8.2.3 Reinsedistrikt 3: Varaldsøy Storparten av busetnaden på Varaldsøy er konsentrert rundt Bygdavågen med mellom anna skule (Trå oppvekstsenter), barnehage, kyrkje og aldersheim. I tillegg er det ein del bustader og andre bygningar i tilknyting til ferjekaia ved Apalneset. Det er per i dag to kommunale utslepp på Varaldsøy, det er i Bygdavågen og på Gjuvsland. Utsleppet på Gjuvsland ligg i spreidd busetnad, og er derfor ikkje definert som eige reinsedistrikt. Utsleppet i Bygdavågen går til ein relativt grunn resipient, men det vert raskt djupare mot vest og sørvest, der fjorden er over 500 m djup. Det er ingen innestengte djupvasslommer i denne resipienten, og ein kan anta at det er god vassutskifting i dei øvre vasslaga. Utsleppsleidning i Bygdavågen er nyleg forlenga frå kt. -13 til -20. Det skal byggjast ein felles slamavskiljar i Bygdavågen. Det er flatt i området nær sjøen, så dette er eit døme på eit område der det er viktig å tenkje på framtidig havstigning og lokale retningsliner for byggjehøgde når ein planlegger anlegg. Grunna låg tilgjengeleg trykkhøgde må truleg avløpsvatnet pumpast inn på slamavskiljaren som plasserast på eit litt høgare parti eit stykke ovanfor dagens utsleppskum. Busetnaden sør for Apalneset omfattar om lag 75 pe og har separate avløpsløysingar. Topografien i dette området vil gjere eit felles avløpsanlegg her relativt kostbart, og kommunen kan ikkje prioritere felles avløpsløysing for den eksisterande busetnaden sør for Apalneset i denne planperioden. Det er heller ikkje prioritert å etablere felles kommunale reinsetiltak på Gjuvsland i denne planperioden. Tiltak i handlingsplanen: VØ-1-A Slamavskiljar (350 pe) og pumpestasjon Figur 29: Varaldsøy reinsedistrikt. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 89 av 129

90 8.2.4 Reinsedistrikt 4 Sundal På Sundal er det i dag eitt kommunalt utslepp (ureinsa). Dette er utslepp frå Mauranger skule til Flåtavika. Skulen har om lag 20 elevar. Resipienten er stor og djup, og det skrår relativt bratt frå land, og ein kan anta at det er god vassutskifting i dei øvre vassmassane. Det er ikkje noko lokalt innestengt djupvassvolum i resipienten. Det vert foreslått å etablere ein slamavskiljar for å reinse det kommunale utsleppet mot slutten av planperioden. Det er ikkje planlagt større utbygging av nye bustader. Tiltak i handlingsplanen: SU-1-A Slamavskiljar Mauranger (50 pe). Figur 30: Sundal reinsedistrikt. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 90 av 129

91 8.2.5 Reinsedistrikt 5 Ænes På Ænes er det ingen fellesløysingar så langt på avløpssida. Det er to kommunale utslepp på Ænes, på kvar si side av Ænestangen. Det eine utsleppet er frå Ænes kyrkje og ein del eksisterande busetnad.. Alle som er kopla til har private slamavskiljarar, og det er god utskifting i vassmassane i området. Felles kommunal slamavskiljar bør etablerast, men det prioriterast ikkje høgt, slik at tiltaket leggjast til etter planperioden. Det andre utsleppet er frå eksisterande busetnad og kommunalt bustadfelt med utslepp i Apalevika. Slamavskiljar for 150 pe skal byggjast for å sanere dette utsleppet. I tillegg skal byggje avskjerande leidning langs riksvegen for å auke tilknytingsgraden i reinsedistriktet. Slamavskiljaren må vere på plass før planlagt bustadfelt vert teke i bruk. Tiltak i handlingsplanen: ÆN-1-A Slamavskiljar 150 pe ÆN-2-A Avskjerande leidning Ænestangen-Apalevika Figur 31: Ænes reinsedistrikt Reinsedistrikt 6 Løfallstrand Frå den gamle ferjekaia ved Løfallstrand og vidare nordover mot Ænes er det berre spreidd busetnad med unntak av eit bustadfelt på Gjerde. Om lag 50 pe er tilknytt kommunalt utslepp på Gjerde. I dag førast utsleppet direkte ut på djupt vatn, utan reinsing. Her skal det etablerast slamavskiljar. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 91 av 129

92 Figur 32: Løfallstrand og Gjerde. Tiltak i handlingsplan: LØ-1-A Slamavskiljar Gjerde 100 pe Reinsedistrikt 7 Rosendal Rosendal er kommunesenteret i Kvinnherad. Det er bygd silanlegg med ein kapasitet på 1500 pe på Jonatangen som tek hand om utslepp frå busetnad, institusjonar og arbeidsplassar. Alle avløp i Rosendal sentrum er no samla via pumpestasjonar og trykkummar til Jonatangen, med eitt unntak: På Vågsnes (Rosendalstunet, alders- og sjukeheim) er det eit ureinsa utslepp til sjø. Dette skal sanerast og førast til silanlegget. Grunna arkeologiske funn må det søkast om byggeløyve i god tid dersom ein skal grave grøfter på land, som er den løysinga som er skissert i Figur 34. Avløpa frå Neslia/Røynholm er samla via trykkum til felles slamavskiljar i Kolavika. Utbygginga i Rosendal sentrum vart ferdigstilt i 2001, og Neslia i I samband med bygging av gang- og sykkelsti mellom Neslia og sentrum er leidningsnettet utbygd, og ein del separate hus er tilknytt. Slamavskiljaren på Neslia er på 100 m 3 og har om lag 300 pe tilknytt. Hovudresipient til det meste av sjøområdet ved Rosendal er nordre basseng i Storsundet med største djup på om lag 175 m, medan resipienten til utsleppet frå Neslia er Kvinnheradsfjorden med djup på over 600 m. Ved resipientundersøkingar som vart gjennomført i mars 2012, vart det teke prøvar like utanfor Rosendal sentrum/jonatangen reinseanlegg, på om lag 50 m djup (sjå plassering av prøvepunkt K1 i Figur 34). Undersøkingane viste at resipienten er god. Det vert vist til rapport frå Rådgivende Biologar (Vedlegg E) og til kapittel 8.5 Resipientundersøkingar der undersøkingane er presenterte og samanfatta. Tiltak i handlingsplan: RO-1-A Sanering utslepp Rosendalstunet (alders- og sjukeheim). n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 92 av 129

93 Figur 33: Rosendal, med Jonatangen silanlegg til venstre nede ved sjøen. Figur 34: Rosendal reinsedistrikt n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 93 av 129

94 8.2.8 Reinsedistrikt 8 Seimsfoss Då førre plan vart utarbeidd i 1995 var det ei rekkje kommunale utslepp i Seimsfoss. Det er no bygt ein slamavskiljar på Lundsneset dimensjonert for 700 pe (bygd i 2011, volum 240 m 3 og om lag 350 pe tilknytt), og alle utslepp er overført hit ved hjelp av pumpestasjonar og sjøleidningar. Resipienten ligg mot Storsundet på innsida av Snilstveitøy, med terskla djupbasseng på om lag 175 m maksimaldjup aust for Snilstveitøy og nordvest for Seimsfoss. Ein kan anta at det er god vassutskifting i dei øvre vassmassane. Sjølv om det truleg er stilleståande forhold i djupvassmassane. Det er ikkje behov for nye tiltak i dette reinsedistriktet. Figur 35: Seimsfoss reinsedistrikt. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 94 av 129

95 8.2.9 Reinsedistrikt 9 Omvikdalen Omvikdalen reinsedistrikt omfattar Dimmelsvik, Åsen og nedste del av Omvikdal. Resipienten ligg mot Storsundet på innsida av Snilstveitøy, med eit terskla djupbasseng på rundt 175 m maksimaldjup aust for Snilstveitøy. Ein kan anta et det er god vassutskifting i dei øvre vassmassane, og noko meir stilleståande i djupvassmassane i periodar. Utslepp frå Omvikdalen og bustadfelt på Åsen er nyleg (2011) oppgraderte med slamavskiljar (3 kammer, betong, 240 m 3 ), dimensjonert for 700 pe og pr om lag 350 pe tilknytt. Det er to mindre utslepp i Dimmelsvik frå eksisterande bustadfelt. Desse bør sanerast og overførast til eksisterande slamavskiljar, ved hjelp av felles pumpestasjon og sjøleidning til eksisterande pumpestasjon og slamavskiljar (som skissert i Figur 36) Tiltak i handlingsplanen: OM-1-A Sanering med overføring til slamavskiljar i Dimmelsvik. Figur 36: Omvikdalen reinsedistrikt n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 95 av 129

96 Reinsedistrikt 10 Uskedalen Uskedalen reinsedistrikt er definert som utbygd område mellom Børneset og Rød. Då førre plan vart utarbeidd i 1995 var det 6 kommunale og eitt privat utslepp i reinsedistriktet. Det er no bygd slamavskiljarar på Korsneset og på Børneset. Utsleppa i Beinavika (tidlegare 3 stk.) er no sanerte og ført til Børneset. Det same er utslepp til Stølavika. Det er fleire store bustadfelt under prosjektering i Uskedalen, og dei skal knyte seg til eksisterande slamavskiljarar. Nye byggjefelt må ha separate OV-leidningar til sjø / lokal overvasshandtering. Slamavskiljaren på Korsneset vart bygd i 2009 og har eit volum på 80 m 3.. Om lag 280 pe er tilknytt. Slamavskiljaren på Børneset vart og bygd i 2009, har om lag 400 pe tilknytt og er på 190 m 3. Slamavskiljarane har kapasitet til å ta i mot avløp frå planlagd utbygging. På Rød (utanfor reinsedistriktet, mot nord-aust), skal det byggjast ut eit felt med fritidsbustader/bustader, og i samband med dette skal det byggjast ein slamavskiljar. Tiltaket ligg truleg langt fram i tid (etter planperioden). Tiltaket er ikkje teikna inn i Figur 37. Tiltak i handlingsplanen: US-1-A Avløpsleidningar Uskedalen, Sanering og nyanlegg US-2-A Slamavskiljar Rød Figur 37: Uskedalen reinsedistrikt n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 96 av 129

97 Reinsedistrikt 11 Herøysund Herøysund reinsedistrikt omfattar områda på nord- og sørenden av sjølve Herøysundet. Herøysund har eit godt utbygd leidningsnett for avløp, men det er ingen kommunal reinsing av avløpa. Sjølv om resipienten Kvinnheradsfjorden er stor og vid med svært god vassutskifting bør tiltak prioriterast høgt, med bygging av slamavskiljarar på Krosanden og Bringedalsbygda. Avløp frå Hellvika overførast til Krosanden ved hjelp av sjøleidning, som skissert i Figur 37, og eventuelt ein pumpestasjon. Utsleppa førast ut på djup, straumførande sjø (dvs. utanfor Herøysundet). På Liland har ein del av bustadene har separate avløpsløysingar. Det vert ikkje prioritert å bygge fellesløysingar her før etter planperioden. Det er vanskelege topografiske forhold for plassering av felles slamavskiljar. Figur 38: Herøysund reinsedistrikt Tiltak i handlingsplan: HE-1-A Slamavskiljar skule, Bringedalsbygda, Berget HE-2-A Slamavskiljar Krosanden. HE-3-A Overføring Hellvik- Krosanden n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 97 av 129

98 Reinsedistrikt 12 Langgota Området mellom Langgota og Teigen har spreidd busetnad, men byggjefeltet i Langgota er likevel av ein slik storleik at det er naturleg å definere det som eit eige reinsedistrikt. Frå feltet går det eit ureinsa utslepp til sjøen i Grønevika. Resipienten er stor og vid, med djup på over 500 m i Husnesfjorden utanfor, med god vassutskifting. Tiltak bør likevel prioriterast høgt, ved etablering av felles slamavskiljar. Utsleppsleidning må plasserast slik at den ikkje kjem i konflikt med ankringsområde like utanfor Grønevika, sjå Figur 39. Tiltak i handlingsplan: LA-1-A Slamavskiljar 150 pe Figur 39: Langgota reinsedistrikt Reinsedistrikt 13 Husnes Husnes er den største tettstaden i Kvinnherad. Husnes reinsedistrikt omfattar Husnes, Teigen, Bogsnes, Røssland og Kaldestad, samt eit større utbyggingsområde i nedbørfeltet til dei sør-vestre delane av Opsangervatnet/ Onarheimsvatnet. Området har godt utbygt avløpsleidningsnett. Utslepp frå busetnad, næringsverksemder og offentlege bygg i sentrum av Husnes vert reinsa mekanisk ved Risnes silanlegg, som stod ferdig i år Silanlegget har om lag 1700 pe tilknytt, og er dimensjonert for 2500 pe. Etter reinsing vert avløpet ført ut på 30 m djup i Husnesvågen. Det er også ein mindre slamavskiljar på Bogsnes som tidlegare høyrde til Søral. Denne er på 14 m 3, er bygd i 1964 og har om lag 70 pe tilknytt. Det er framleis fleire ureinsa utslepp i Husnes reinsedistrikt. Alle er ført ut på djupt vatn. Det gjeld følgjande utslepp (nummerert i Figur 40): 1) Privat utslepp til Røsslandsvika, nokre få bygningar (kun industri). Bogsnes. 2) Utslepp frå eksisterande busetnad på Røssland til Røsslandsvika, anslagsvis pe. 3) Utslepp frå kommunalt bustadfelt på Røssland og frå eksisterande busetnad på Røssland/ Kaldestad til Naustvika, anslagsvis pe. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 98 av 129

99 4) Utslepp frå eksisterande busetnad på Krokahaugen, utslepp ved Kuneset, anslagsvis 150 pe pr Nytt bustadfelt er planlagt, så her må ein vente auke i folketalet. 5) Utslepp ved Prestneståa/Prestholmen Naturreservat frå eksisterande busetnad på Kaldestad, anslagsvis pe. Her er det planlagt nye bustadfelt, så ein må vente ein auke i folketalet. Tiltak bør prioriterast høgt, med samling av utslepp og bygging av slamavskiljarar på Røssland og Kaldestad, som skissert i Figur 40. Det er også planlagt nye bustadfelt i Røsslandslia. Desse bustadene vil få pålegg om å kople seg til eksisterande transportsystem til Risnes reinseanlegg, som har ledig kapasitet. Eit stort tiltak som er planlagt, er utskifting av leidning i Opsangervegen. Dette er eit tiltak som vert utført samtidig som utskifting av vassleidning på same strekk Figur 40: Husnes reinsedistrikt n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 99 av 129

100 Tiltak i handlingsplanen: HU-1-A Slamavskiljar Røssland/Kaldestad 650 pe. HU-2-A Sjøleidning frå Krokahaugen og Røsslandsvika til slamavskiljar, inkl. pumpestasjon. HU-3-A Slamavskiljar Kaldestad 300 pe, inkl. utsleppsleidning utanfor Presholmen. HU-4-A Utskifting avløpsleidning i Opsangervegen Reinsedistrikt 14 Rørvik Rørvik reinsedistrikt ligg like vest for Husnes reinsedistrikt. Det er ingen kommunale utslepp i Rørvik reinsedistrikt, og busetnaden har separate avløpsløysingar. Utsleppa frå reinsedistriktet går ut i Rørvikvågen, og herfrå skrånar botnen utan tersklar nedover mot nord til over 500m djup i Husnesfjorden. Ein antar at det er god vassutskifting i området. Tiltak i dette reinsedistriktet vert ikkje foreslått i denne planperioden. Figur 41: Rørvik Reinsedistrikt 15 Sunde Sunde reinsedistrikt omfattar Sunde, Opsanger, Porskvikskard og Bjelland, samt planlagt bustadfelt på Sundshaugane. Alt avløpsvatn i Sunde reinsedistrikt vert ført til felles slamavskiljar på Nesjaneset ved hjelp av eit transportsystem som består av ei rekkje sjøleidningar, pumpestasjonar og trykkummar i Sundsvågen og Opsangervågen. Slamavskiljaren på Nesjaneset har tre kammer og eit volum på 220 m 3 og stod ferdig i Den har om lag 800 pe tilknytt, og har kapasitet til meir: Planlagt nytt bustadfelt på Sundshaugane vil få pålegg om å kople seg transportsystemet til Nesjaneset. Sundsvågen er rekna som ein sårbar resipient. Alle tidlegera avløpsutslepp er derfor sanert og overført til slamavskiljar på Nesjaneset. Største djup i Sundsvågen er om lag 10 m, og det er ein terskel ved utløpet på om lag 3 m. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 100 av 129

101 I Opsangervågen er største djup på om lag 17 m, og med eit terskeldjup på om lag 5 m. Sjøområdet utanfor Sunde er resipient for utsleppet frå Nesjaneset. Botnen skrår nedover mot vest i fleire etappar. Resipientundersøkingane i 2012 inkluderte to stasjonar i Sunde reinsedistrikt, for å få stadfesta om tiltak i reinsedistriktet har ført til forbetringar sidan førre resipientgransking i Stasjonane er markert i Figur 42. Ved punkt K4 er det om lag 10 m djupt, og ved punkt K3 er det om lag 30 m djupt. Utanfor Nesjaneset og vestover skrår botnen mot vest ned mot 400 m djup i Husnesfjorden. Begge stasjonane er næringsfattige med omsyn til næringssalt, konsentrasjonen av E. coli låg, og det var god oksygenkonsentrasjon heilt til botnen. På stasjon K4 i Opsangervågen vart det registrert høgt organisk innhald i botnsedimenta, grunna naturlege avgrensa nedbrytingsforhold og høgt innhald av organisk materiale frå tidlegare utslepp av mellom anna avløpsvatn og trevirke/sagflis frå tidlegare sagbruksverksemd. Det vart ikkje funne blautdyrfauna ved stasjon K4, som ved tidlegare undersøkingar. Dei dårlege forholda skuldast i all hovudsak «gamle synder» frå menneskeleg aktivitet. Det vert elles vist til rapport frå Rådgivende Biologar (Vedlegg E) og til kapittel 8.5 Resipientundersøkingar der resultata frå undersøkingane er samanfatta. Det er ikkje behov for nye tiltak i reinsedistriktet, utanom auka tilknytingsgraden til eksisterande leidningsnett, og at planlagt busetnad på Sundshaugane vil få pålegg om påkopling. Figur 42: Sunde reinsedistrikt. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 101 av 129

102 Reinsedistrikt 16 Valen Valen reinsedistrikt omfattar det tettbygde området mellom Porsvik og Søre Valevåg. Det er fire kommunale utslepp til sjø, og alle er reinsa. I Valevågen er det ikkje utbygd kommunalt leidningsnett, her har bustadene separate løysingar. Hovudanlegget i reinsedistriktet er Valen silanlegg som stod ferdig i 1999, og som har om lag 450 pe tilknytt. Mellom anna er avløpet frå Valen sjukehus, Valen barneskule med om lag 100 elevar, og Valen barnehage med plass til om lag 60 born knytt til silanlegget. Det er tre slamavskiljarar i reinsedistriktet: Porsvik (volum 130 m 3 og om lag 200 pe tilknytt) Kvitesanden (volum 50 m 3 og om lag 25 pe tilknytt) Klubbavikjo (volum 60 m 3 og om lag 200 pe tilknytt, bygd i 1998). Slamavskiljarane i Porsvik og Kvitesanden vart bygd før førre planperiode. Det meste er utført av tiltak foreslått i førre plan. Tiltak til nye utbyggingsfelt kjem i tillegg. Det er planlagt utbygging av nye bustadfelt på Eikeland og i Telekamben/Eikelandshaugen. Ny busetnad må knyte seg til eksisterande leidningsnett med reinsing til høvesvis Kvitesanden og Valen ARA. Utslepp til Valevågen skal sanerast og overførast til Valen ARA, då både Valevågen og Søre Valevågen er sårbare resipientar, og overføring vurderast samla sett til å vere ei betre løysing enn å etablere slamavskiljar i Valevågen. Figur 43: Valen reinsedistrikt. Tiltak i handlingsplan: VA-1-A Sanering og overføring Valevågen til silanlegg. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 102 av 129

103 Reinsedistrikt 17 Sandvoll Sandvoll er i prinsippet delt i to uavhengige avløpsområde (Sandvoll og Ersland) med kvart sitt kommunale utslepp. Det er eit godt utbygd leidningsnett i reinsedistriktet som er lagt som separatsystem, og utsleppa er ført til sjø på kvar si side av hovudterskelen inn til Høylandssundet. Tilførselen av utslepp er moderate, men resipienten Høylandssundet er eit noko sårbart terskelområde som ikkje bør få auka tilførsler av forureining. Derfor bør tiltak prioriterast høgt. Hovudresipienten til sjøområdet ved Heio (Ersland) er nærare 300 m djup, i overgangen mellom Høylandssundet og Skåneviksfjorden, medan hovudresipienten til sjøområdet ved Rudlen (Sandvoll) er eit ca. 80 m djupt basseng aust i Høylandssundet. Ein kan anta at det er god vassutskifting i dei øvre vassmassane i området, medan det periodevis truleg kan førekomme stagnerande forhold i djupvatnet inne i Høylandssundet. Alle utslepp som grenser til Høylandssundet bør reinsast med omsyn til organisk stoff. På Ersland er det eit utslepp som samlar opp avløpet frå kommunalt bustadfelt på Heio, samt ein skule. Det skal etablerast ein slamavskiljar til 450 pe og utsleppsleidning til sjø. På Sandvoll er det eit utslepp som samlar opp avløpet frå privat bustadfelt på Rudlen, samt anna busetnad mellom Sandvoll og Skarvaland. Det skal etablerast ein slamavskiljar til 350 pe. Ein bør vurdere å inkludere Gangstø og Handaland (område nord for Handalandselva) i reinsedistriktet, og syte for felles avløpshandtering. I Gangstø er det om lag 5 bustader, og det er bygd utsleppsleidning frå Handeland naturbarnehage til sjø. På Handaland er det om lag 15 bustader like nord for Handalandselva. Dersom det vert bygd felles oppsamlingsnett for avløpsvatn, kan det førast til Sandvoll via dykkarleidning under Handalandselva. Tiltak i handlingsplan: SE-1-A Slamavskiljar Rudlen (Sandvoll), 350 pe SE-2-A Slamavskiljar Heio (Ersland), 450 pe. Figur 44: Sandvoll reinsedistrikt n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 103 av 129

104 Reinsedistrikt 18 Høylandsbygd Høylandsbygd reinsedistrikt er eit samlenamn på dei to åtskilde områda Høylandsbygd og Langanes, med to kommunale utslepp i kvart område. I førre plan var det planlagt tre slamavskiljarar, men desse er ikkje bygd enda. Det eine utsleppet frå Høylandsbygd kjem ut omtrent midt på ein av hovudtersklane inn til Høylandssundet, medan hovudresipienten til det andre utsleppet er nærare 300 m djup, i overgangen mellom Høylandssundet og Skåneviksfjorden. Utsleppa frå Langanes kjem ut i sjøen innanfor hovudterskelen. Høylandssundet er eit noko sårbart terskelområde. Dei samla tilførslene frå Høylandsbygd reinsedistrikt er imidlertid moderate, og vil isolert sett ha avgrensa påverknad på resipienten. Tilførsler frå Høylandsbygd vil i mindre grad påverke tilhøva innanfor terskelen til Høylandssundet, medan tilførsler frå Langanes kjem innanfor terskelen. Det er to ureinsa utslepp på Langaneset, og eit godt utbygd leidningsnett. Det skal byggjast ein slamavskiljar ved utsleppet på vestsida av Langaneset. Plasseringa er vald fordi ein då kan nytte eksisterande utsleppsleidning til sjø. Slamavskiljaren dimensjonerast for 150 pe. Utsleppet på austsida av Langaneset overførast med. pumpe når slamavskiljaren er komen på plass. Det er snakk om nokre få bustader. I Høylandsbygd er det også godt utbygd leidningsnett. Det er to ureinsa utslepp, eitt frå Hauge barnehage (tidlegare Hauge skule) og busetnaden nedanfor, og eitt frå bustadfelt på Slettaneset og resten av busetnaden i Høylandsbygda. Det skal byggjast to slamavskiljarar, ein på Slettaneset og ein nedanfor Hauge barnehage. Slamavskiljaren på Slettaneset dimensjonerast for 250 pe. Samtidig med bygging av slamavskiljar, bør nedre delar av leidningsnettet sanerast, då det er fellessystem (mesteparten er betongleidningar frå 1970). Slamavskiljar ved Hauge barnehage kan dimensjonerast for 200 pe. Tilknytingsgraden må auke til begge utsleppa, slik at alle bustader innanfor reinsedistriktet fører avløpet sitt til kommunale reinseanlegg. Det kan bli nødvendig å utvide leidningsnettet noko. Figur 45: Høylandsbygd reinsedistrikt. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 104 av 129

105 Tiltak i handlingsplan: HØ-1-A Slamavskiljar Hauge skule, 200 pe. HØ-2-A Slamavskiljar Slettaneset + Høylandsbygd, 250 pe. HØ-3-A Samling til felles slamavskiljar på 150 pe, Langanes Reinsedistrikt 19 Toftevåg Det er i dag eitt privat utslepp i Toftevåg reinsedistrikt. Dette er ei fellesleidning med utslepp frå eksisterande busetnad i Toftevågen. På sikt bør det separerast, og felles slamavskiljar etablerast, men det vert ikkje prioritert før etter planperioden då utsleppet er lite (estimert 30 pe/rundt 15 bustader er kopla til). Dei fleste husstandane i Toftevåg har i dag separate avløpsløysingar. Ei sanering av dei separate avløpsløysingane vil ha høg kostnad sett i høve til reduksjon i forureining. Det er planlagt mindre utbyggingsområde for både bustader og fritidsbusetnad innanfor planperioden. Desse vil få krav om separate avløpsløysingar. Det vert ikkje foreslått nye tiltak i reinsedistriktet i denne planperioden. Figur 46: Toftevåg reinsedistrikt. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 105 av 129

106 Reinsedistrikt 20 Landamarka I dette reinsedistriktet er det i dag to ureinsa utslepp til sjø. Det eine går til Hallarevika, dette er avløp frå privat utbygd bustadfelt på Buarhaug. Det andre utsleppet går til Skjeljavika, og er avløp frå kommunalt bustadfelt i Landakroken og Bjoanesvegen. Det vert raskt djupt sør-vestover frå land og ned til over 150 m djup i Klosterfjorden. Ein kan anta at det er god vassutskifting i dei øvre vassmassane, og det er ikkje noko lokalt innestengd djupvassvolum i denne resipienten. Det er planlagt utbygging av to nye bustadområde i Landamarka, sjå Figur 47 (areal markert med mørk gul). Det skal byggjast slamavskiljar på Bjoaneset ved dagens utslepp til Skjeljavika, og denne dimensjonerast for 350 pe. Det er då teke høgde for folkeauke i samband med utbygging av nytt bustadfelt. Utsleppet til Hallarevika overførast til slamavskiljaren ved hjelp av ei avskjerande gravitasjonsleidning. Tiltak i handlingsplan: LM-1-A Slamavskiljar Bjoaneset, 350 pe. LM-2-A avskjærande leidning frå Hallarevika til slamavskiljar Bjoaneset. Figur 47: Landamarka reinsedistrikt. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 106 av 129

107 Reinsedistrikt 21 Sæbøvik Sæbøvik er det største tettbygde området på Halsnøy, med sentrumsfunksjonar som butikkar, bensinstasjon, kafé/pub, ungdomsskule og sjukeheim.. I sjøen i Sæbøvika, innanfor Sjoholmen, er det eit basseng der største vassdjup er om lag 35 m. Det er ein terskel ved Sjoholmen, og derifrå skrår sjøbotnen slakt ned til over 150 m djup i Klosterfjorden. Utanfor Jetmundsholmen er det alt 100 m djup. Resipientundersøkinga i 2002 konkluderte med at tilstanden i resipienten ved Sæbøvik var svært god, slik at avløpet kan gjennomgå passande reinsing. (For resipienttilhøva i Eidsvik, sjå Eidsvik reinsedistrikt). I reinsedistrikt Sæbøvik er det i dag mange utslepp, både til Sæbøvika og til Eidsvik. Det er totalt åtte utslepp, fire til Eidsvika (to av dei er kommunale) og fire til Sæbøvika (tre av dei er kommunale). Få eller ingen bustader, verksemder og institusjonar har eigne slamavskiljarar. Ved Øyatun ungdomsskule er det ein kommunal slamavskiljar, medan dei andre utsleppa er ureinsa. Utslepp til Eidsvika: Øyatun ungdomsskule, via kommunal slamavskiljar. To mindre utslepp frå i overkant av 10 bustader i Larsstøvik. Desse lyt få pålegg om å etablere pumpestasjonar og kople seg til reinseanlegg i Sæbøvik når dette etablerast. På Heio er det eit kommunalt bustadfelt med rundt 30 bustader med avløpsnett som går til eit ureinsa utslepp ved Raunaberget. Her skal det byggjast slamavskiljar. Den dimensjonerast for 150 pe. Utslepp til Sæbøvika: Utslepp ved Bjørkeneset frå Tofte skule og div. busetnad er ureinsa, og det er ikkje registrert private slamavskiljarar i området. Det byggjast slamavskiljar som dimensjonerast for 100 pe. Det er ikkje skuleborn på Tofte skule, då skulen vart seld til Eide Marine Services AS i Det er eit lite privat utslepp aust for Sæbøvik sentrum, frå 2-3 hus. Bustadane bør få pålegg om å kople seg til kommunalt nett. Dette vil krevje pumping. Utslepp i Sæbøvik sentrum frå alders- og sjukeheim samt eksisterande busetnad i Sæbøvik. Utslepp i Sæbøvik sentrum frå eksisterande busetnad i Sæbøvik. Ei samling av dei to utsleppa i Sæbøvik sentrum er naturleg. Plassering av slamavskiljar ved dei eksisterande to utsleppa er ikkje aktuelt grunna dei tettbygde områda ved desse utsleppa. Ein vel difor å overføre dei til Sæbøvik gamle barnehage, der det byggjast slamavskiljar og utsleppsleidning til sjø. Slamavskiljaren skal dimensjonerast for om lag 500 pe. Å leggje leidningar i sjø vil vere ei enklare løysing enn å grave opp hovudvegen gjennom Sæbøvik sentrum. Det kan hende det vert naudsynt med ein pumpestasjon som pumpar avløpet inn på pumpestasjonen. Delar av leidningsnettet i Sæbøvik er fellessystem. Desse leidningane bør på sikt separerast. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 107 av 129

108 Tiltak i handlingsplanen: SÆ-1-A Slamavskiljar Tofte Skule, 100 pe. SÆ-2-A Slamavskiljar og overføring aldersheim, 500 pe. SÆ-3-A Slamavskiljar Heio,100 pe. Figur 48: Sæbøvik reinsedistrikt Reinsedistrikt 22 Sætreneset Utslepp frå Sætreneset skjer i dag via ein felles slamavskiljar til utslepp på djupt vatn. Frå resipienten går det bratt nedover til nærare 200 m djup i Klosterfjorden og vidare til nesten 400 m djup i Halsnøyfjorden, med små tilførslar av forureining og antatt svært god vassutskifting. Det er ikkje naudsynt med investeringar i dette reinsedistriktet. Det er heller ikkje planlagt meir utbygging her. Slamavskiljaren har eit volum på 30 m 3 og har om lag 50 pe tilknytt. Figur 49: Sætreneset reinsedistrikt. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 108 av 129

109 Reinsedistrikt 23 Eidsvik I reinsedistrikt Eidsvik på Halsnøy er det fleire utslepp: Utslepp til Sandvika ved Geitaberget, utslepp til Sandvika ved Kroberget, utslepp ved Halsnøy kloster frå Sunnhordland folkehøgskule og tre utslepp i Eidsvik: Eitt til Johansvika og to til Kobbebukta. Tre av utsleppa er kommunale (to i Eidsvika og eitt i Sandvika). Sandvika er ein open resipient med god vassutskifting, og botnen skrånar utan tersklar ned til nesten 400 m djup i Halsnøyfjorden. Eidsvika er eit noko meir innestengt sjøområde, men botnen skrånar utan tersklar mot nord til djupt vatn i Husnesfjorden. Det er også eit kommunalt utslepp frå Sæbøvik reinsedistrikt aust i Eidsvika (Øyatun ungdomsskule). Tidlegare resipientundersøkingar (1990 og 2002) indikerer at det er gode forhold på lokaliteten, slik at passande reinsing av avløp er tilfredsstillande. Frå kommunalt bustadfelt i Eidsmarka, er det bygt kommunal slamavskiljar med utslepp til Johansvika. Om lag 180 pe (busette) er tilknytt denne slamavskiljaren, som har eit volum på 130 m 3. I tillegg kjem Halsnøy barneskule (192 elevar i skuleåret 2012/2013) og Halsnøy Kloster barnehage (privat, 80 plassar). Det er planlagt ytterlegare utbygging av bustader i Eidsmarka, i områda Vestreheddene og Åsen. Desse nye bustadfelta får pålegg om å kople seg på felles avløpssystem, og eksisterande slamavskiljar byggjast på sikt ut dersom det vert behov for det grunna for låg kapasitet. Utsleppet til Kobbebukta er ureinsa. Det skal byggjast slamavskiljar i planperioden, for om lag 100 pe. Samtidig bør leidningsnettet separerast, då delar av det er fellessystem, og tilknytingsgraden til leidningsnettet skal aukast. Ved utsleppet i Sandvika vert det foreslått å bygge felles slamavskiljar først etter planperioden. Både Sunnhordland folkehøgskule og bustadene i området som er knytt til felles leidningsnett har private slamavskiljarar. Tiltak i handlingsplan: EI-1-A: Slamavskiljar Kobbebukta (100 pe). n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 109 av 129

110 Figur 50: Eidsvik reinsedistrikt. 8.3 TILTAK I SPREIDD BUSETNAD Område som ikkje inngår i reinsedistrikta er å oppfatte som område med spreidd busetnad. Reinsekrav for avløp er fastsett i forureiningsforskrifta, og utslepp i Kvinnherad kommune kjem under kapittel 12 (krav til utslepp av sanitært avløpsvatn frå bustader, hytter og liknande mindre enn 50 pe) og kapittel 13, krav til utslepp av kommunalt avløpsvatn frå mindre tettbygd område (mindre enn pe til sjøresipientar). Kommunen, ved Verksemd for samfunnsutvikling, handsamar søknadar om utslepp og fører tilsyn. Sjå også kapittel (lovgrunnlag) og ordlista bakarst i planen for nærare skildring av kva for reglar som gjeld. Innanfor rammene i sentral forskrift har Kvinnherad kommune ein resipienttilpassa avløpsstrategi der tilstanden i resipienten avgjer reinse- og utsleppskrava. Reinseløysingar som godkjennast er infiltrasjon, kunstige våtmarksfilteranlegg (t.d. NatuRen), minireinseanlegg eller kombinerte løysingar, t.d. med biotoalett og separat reinsing av gråvassutslepp. Slamavskiljar er forbehandling. Ved utslepp til straumførande sjø (ikkje pollar og innestengte viker), kan slamavskiljar som einaste reinsetrinn godkjennast. Eit vanleg krav er at slamavskiljar skal vere minimum 4 m 3, og ha utslepp til 20 m djup i normale sjøresipientar. Etter ei nærare vurdering av jordsmonnet med omsyn til infiltrasjon, kan ein vurdere om gråvatn kan gå til infiltrasjon via slamavskiljar. Kommunen jobbar med å kome heilt a jour når det gjeld kontroll, pålegg og utbetringar samt tiltak for eksisterande/gamle private anlegg. n:\511\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\vedtatt plan\kdp_vassforsyning og avløp d05.docx Side 110 av 129