I mål? Innleiing på frukostseminar 3. desember 2014 Kjetil Aasen

Transkript

1 I mål? Innleiing på frukostseminar 3. desember 2014 Kjetil Aasen

2 Mållova Bakgrunnen for mållova Jamstillingsvedtaket (1885): «Regjeringen anmodes om at træffe fornøden Forføining til, at det norske Folkesprog som Skoleog officielt Sprog sidestilles med vort almindelige Skrift- og Bogsprog.» 2

3 Mållova Mållova Lov om målbruk i offentleg teneste (1980) Forskrift om målbruk i offentleg teneste (1980) Forskrift om målform i eksamensoppgåver (1987) Forskrift om helseføretak som statsorgan etter lov om målbruk i offentleg teneste (2004) Forskrift om målvedtak i kommunar og fylkeskommunar (2007) Språkrådet ser på mållova og forskriftene som ein viktig reiskap for at målformene skal bli jamstilte i praksis. 3

4 Hovudprinsipp Likeverds- og jamstillingsparagrafen, 1: «Bokmål og nynorsk er likeverdige målformer og skal vere jamstelte skriftspråk i alle organ for stat, fylkeskommune og kommune.» Sentrale statsorgan har ikkje tenestemål, dei er alltid nøytrale. Plikta til å følgje mållova gjeld uansett statsorganet. Det inneber likevel ikkje at statsorgan ikkje har høve til å tilsetje medarbeidarar som, av ulike grunnar, ikkje har hatt sidemålsopplæring. 4

5 Viktige reglar Hos sentrale statsorgan skal begge målformene vere representerte med minst 25 % i alt publikumsretta skriftleg tilfang. Alle skjema skal liggje føre og vere tilgjengelege på både bokmål og nynorsk. Alle statsorgan skal ha namn på både nynorsk og bokmål. 5

6 Viktige reglar Private (personar og verksemder) og kommunar og fylkeskommunar har høve til å krevje ei viss målform i skriv frå statsorgan. Kvart statsorgan har ansvar for at tilsette som treng det, får opplæring i bokmål og nynorsk innan rimeleg tid. 6

7 Når gjeld mållova ikkje? Mållova gjeld den utetterretta informasjonen. Ho gjeld ikkje intern kommunikasjon, medrekna intranett. Ho gjeld berre skriftleg språkbruk. Mållova gjeld ikkje kommunikasjon mellom sentrale statsorgan (t.d. mellom to departement, direktorat o.l.). Mållova gjeld ikkje Stortinget, Riksrevisjonen, Sivilombodsmannen og andre stortingsorgan. Dei detaljerte føresegnene gjeld heller ikkje kommunar og fylkeskommunar. I undervisningsinstitusjonar, Den norske kyrkja og rettsstellet gjeld mållova berre den administrative delen av verksemda. 7

8 Gode rutinar Det er eit leiaransvar å sjå til at institusjonen følgjer mållova. Statsorgan bør ha ein plan for korleis dei skal følgje mållova. Enkle reglar! Systematisk veksling eller parallellitet, alt etter kven som er målgruppa, for eksempel: tredjekvar nyheitsmelding, brosjyre, stillingsutlysing osb. på nynorsk rimeleg fordeling av bokmål og nynorsk i relevante, faste tekstar rutinar som sikrar at alle skjema finst og er tilgjengelege i begge målformer, både elektronisk og på papir kvalitetssikra brev- og vedtaksmalar i begge målformer Oppfølging av nynorskbruken gjennom året 8

9 Framhald, gode rutinar Nettet er ein viktig og synleg informasjonskanal. Hugs at t.d. e-post, Twitter og Facebook er skriftlege kanalar. Mållova gjeld der òg. Tenk på nynorskkompetansen internt: tilsetjing og opplæring. 9

10 Passiv overfor borgarane Når er kven viktig/relevant/naturleg? Ofte i dialogen med borgarane. Passiv gir inntrykk av automatikk, tilslører rollene og kan pulverisere ansvar. Tiltak som forutsettes utført av de ansatte som dei tilsette skal utføre. En eventuell klage sendes Fylkesmannen innen 3 uker etter mottakelse av dette brevet. Ei eventuell klage må du sende til Fylkesmannen innan tre veker etter at du har motteke dette brevet. Når det gjelder framgangsmåten ved klage, vises til vedlagte blankett.... viser vi til I den vedlagte blanketten står det hvordan du skal gå fram hvis du vil klage. For eiendom som helt eller delvis eies av deg, må det vedlegges kopi av takst. For eigedom som du eig heilt eller delvis, må du leggje ved kopi av takst. 11 Språkrådet 2011

11 Oppstylta frasar nærværende sak; angjeldende sak denne saka i alminnelighet vanlegvis, oftast, stort sett på det nåværende tidspunkt (nett) no Det er knyttet betydelig usikkerhet til hvorvidt Det er svært uvisst om Dette medfører ikke riktighet. Dette er ikkje rett. / Dette er gale. / Dette stemmer ikkje. Tiltakene er av midlertidig karakter Tiltaka er mellombelse 12

12 Substantivsjuke type 1: tomt verb (foreta, utføre) + verbalsubstantiv foreta en vurdering vurdere utføre passordknekking knekkje passord stå for forberedelse av potetkoking skrelle poteter Kompetansesenteret er opprettet med sikte på ivaretakelse, oppbygging og formidling av kompetanse innen et særskilt område. Kompentansesenteret er oppretta for å byggje opp, ta vare på og formidla kompetanse på eit særskilt område. / Senteret skal byggja opp [ ] 13 Språkrådet 2011

13 Substantivsyke type 2: substantiv + skje eller finne sted Ikrafttredelsen av loven skjer 1. september Loven trer i kraft 1. september Lova gjeld frå Konferansen finner sted i Tromsø Konferansen blir halden i Tromsø Det finner sted en reduksjon av antall yrkesaktive personer. Talet på yrkesaktive går ned. / Det blir færre yrkesaktive. Ikkje overdriv det aktive og verbale: Manuset treng korrekturlesing er nok betre enn treng å bli korrekturlese eller at nokon korrekturles det. 14 Språkrådet 2011