AV Helene & Kathrine 1

Størrelse: px

Begynne med side:

Download "AV Helene & Kathrine 1"

Gaute Bakken
8 år siden
Visninger:

1 AV Helene & Kathrine 1

2 Marshallplanen I august 1948 fekk Noreg kveite frå Marshallhjelpa, det var starten på et betre Noreg. Landet fekk også andre varer etter kvart, som blant anna landbruksvarer, kaffe, jern, elektrisk utstyr og tobakk. Marshallhjelpa var altså til stor hjelp for Noreg. Hjelpa blei satt i gang i 1947, altså etter den andre verdkrigen. Det var utenriksministeren George C. Marshall var den som lanserte hjelpeprogrammet. Hjelpeprogrammet blei satt i gang etter Marshall kom heim frå seks vekers lang tur rundt i Europa, der det blei klart for han at det kriksherjande kontinentet ikkje ville overleve utan hjelp frå USA. Snart vart hjelpeprogrammet kaldt Marshallhjelpen. Folketrygda Mot slutten av 1940-talet og fram til slutten av 1960-talet blei det lagt fram fleire støtteordningar til folket. I 1967 fekk Noreg innført folketrygda. Det hadde vert eit mål for politikarane å skape ein velferdsstat. Folketrygda sa at alle i Noreg skulle få ein minstepensjon når dei blei 70 år, som seinare blei den satt til 67 år. Trygda utvikla seg seinare til sjukepengar, uføretrygd, arbeidsløyse - trygd og andre. 2

Hjelpa blei satt i gang i 1947, altså etter den andre verdkrigen. Det var utenriksministeren George C. Marshall var den som lanserte hjelpeprogrammet.

3 Arbeidarpartiet tok styringa i landet Ved valet i 1945 fekk Arbeidarpartiet reint fleirtal i Stortinget, Einar Gerhardsen vart statsminister. Partiet var dominerande i norsk politikk, i åra Gjenreisinga av Noreg gjekk fort, bedrifter i ulike næringar utvikla seg raskt. Styre til Arbeidarpartiet var kjenneteikna som en sterkt statleg styring, sosial utjamning, offentleg helsestell og ikkje minst gratis skule for alle. Andre politiske parti vart til ei viss grad samde om den politikken. 3

Gjenreisinga av Noreg gjekk fort, bedrifter i ulike næringar utvikla seg raskt.

4 Noreg går inn i NATO Da Noreg var utsett for åtak frå Tyskland, var det norske forsvaret svakt. Mange meinte at Noreg burde søkje støtte hos andre land, så da søkte Noreg støtte hos land i Vest-Europa og USA. I 1949 var landet med og stifta forsvarsalliansen NATO. I NATO vart medlemma einige om at dei skulle hjelpe kvarandre dersom nokon gjekk til åtak på landet. Det var nokre som var usamde i at Noreg skulle vere med i NATO, som Kommunistpartia og Arbeidspartia. Dei meinte også at Noreg ikkje skulle ta parti i den kalde krigen, men heller vere ein brubyggjar mellom supermaktene. 4

I 1949 var landet med og stifta forsvarsalliansen NATO.

5 Levestandarden Dei fleste landa i Europa og Nord-Amerika merka stor forskjell av politisk, kulturell og økonomisk. Noreg var ganske øydelagd etter andre verskrigen. Mange var huslause, dei måtte trenge seg inn i tyske brakkar, dele hus og rom med andre familiar. Det var mest krise i Finnmark og Nord-Troms. Folk i dei forksjellige fylka visste ikkje kor dei skulle gjere ta seg om vinteren Marknadane var dårlege. Kommunikasjons midla var nedslitne og det same var produksjonsmidla. Det vil si all vareproduksjon. Maten var dårleg, som kjøtt, fisk og mjølk. Det var også vanskeleg å få tak i klede, ved, sko og brennevin. Kjolane vart sydde av laken. Levestandaren var % dårligare enn før krigen og industriproduksjonen vart halvert. Det var rundt menneskjer i Noreg som vart drepen og andre hadde store skader. Det var også byar og fylkar som låg i ruiner som Bodø, Narvik, Molde, Namsos, Kristiansund og Steinkjer. Fylka var Finnmark og dei nordlige delane i Troms. Men i , då byrja dei å bygge hus for alvor. Bustadnøda minka og folk kunne stifte familie i eigne hus. 5

Folk i dei forksjellige fylka visste ikkje kor dei skulle gjere ta seg om vinteren Marknadane var dårlege. Kommunikasjons midla var nedslitne og det same var produksjonsmidla.

6 Arbeidsplassar For arbeidarpartiet var det viktig å skaffe jobb til alle, derfor måtte partiet arbeide for å skape fleire arbeidsplassar. Industrien skulle skape velferd for alle, i 1960åra var industrien den viktigaste næringa i Noreg. Staten var en ivrig tilretteleggjar og private satsar pengar på å utvikle ny industri. Behovet for arbeidskraft vart dekt av flytting frå landsbygda. Etter 1950 åra flytta fleire som budde på landsbygda til byar og tettstadar. Folk som tidligare hadde jobba med jordbruk, byrjar heller å arbeide i fabrikkar og butikkar. Dei flytta vekk frå landsbygda fordi der var store skilnadar på folk, mange sleit hardt med jordbruk og hadde dårleg økonomi. Men etter kvart tok maskinar det arbeidet, det var traktorar som erstatta hesten, og motorsaga vart teken i bruk og det var slutt på å mjølke for hand. Altså det vart mindre folk som arbeide med jordbruk, og søkte heller arbeid mot store industribedrifter. Så grunnen er rett og slett at dei fekk betre betalt av å jobbe i byane og på tettstadar. 6

Behovet for arbeidskraft vart dekt av flytting frå landsbygda. Etter 1950 åra flytta fleire som budde på landsbygda til byar og tettstadar.

7 Rundt same årstida altså 1950 fekk dei fleste hus med både straum og vatn, saman med andre nye hjelpemiddel vart livet mykje lettare for fleire familiar. Det blei fleire og fleire bustadar som skaffa seg varmvasstankar, stråleomnar og elektriske komfyrar. Ikkje lenge etter kom kjølskapet og vaskemaskinar. Alle desse nye tinga som kom til Noreg gjorde kvardagslivet til dei fleste mykje enklare. 7

Det blei fleire og fleire bustadar som skaffa seg varmvasstankar, stråleomnar og elektriske

8 Betre økonomi fekk dei også, fleste mennene hadde arbeid og lønninga steig gradvis. Varer som dei tidligare berre hadde drøymt om var no mogleg å kjøpe. Seinare fekk familiar egne bilar og fjernsynsapparat. RADIO OG FJERNSYN Radio var vanlig i heimane før krigen. Vitsen med radio, var at folk skulle få opplysningar gjennom den og binde landsdelar saman. Dei som hadde førsterett til å sende nyheiter på radioen, var NRK. På den tida, var det lite med popmusikk på radioen. Radioen fekk komuranse mellom tv'n, så i 1960-åra, vart den endra. Dei fekk fleire program og det vart meir popmusikk. NRK fekk to radiokanalar i 1979, og i 1982 fekk private radiokanakar etablere seg. I 1956 fekk Noreg den første fjernsynsendaren. Og i 1960 erklærte kong Olav at det norske fjernsynet var opna. Ein kunne ikkje sjå på tv når som helst på den tida, det gjekk kun sendingar fire gangar i uka. Programtilbodet endra seg i 1960 og det var først i 1972 dei byrja å sende tv-program med fargar, før var det berre i grått kvitt. Ti år seinare, i 1982, fekk dei kabel tv, då kunne dei få inn kanalar frå utlandet. Reklamefinalisering vart vedtatt i 1990 av Stortinget. Så i 1992 vart TV-2 sine sendingar opna. Og i ettertid, har det komet mange andre norske tv kanalar som TvNorge, tv3, tv2-zebra og NRK2. 8

Vitsen med radio, var at folk skulle få opplysningar gjennom den og binde landsdelar saman. Dei som hadde førsterett til å sende nyheiter på radioen, var NRK.

9 Noreg fant Olje! I 1969 vart det funne olje i Nordsjøen, berre to år seinare kom oljen til Stavanger. Etter kvart kom produksjon av olje og gass i gang. Noreg fekk store inntekter frå oljen og gassen. Ein ny oljeindustri voks fram, Statoil. Det kom berre fleire og fleire plattformer, båtar og andre oljeutstyr, dette skapte fleire arbeidsplassar. Norsk næringsliv vart spesialistar på oljeutvinning i Nordsjøen. Utbygginga av oljefelta var risikofylte. Dei hadde ikkje slike sikkerheits utstyr som plattformene no har, dei brukte ikkje hjelm eingong. Det var farefullt å arbeide i Nordsjøen, men folk gjorde det fordi. Allereie i 1980 velta Alexander Kielland-plattforma i Nordsjøen, det var 123 menneskjer som omkom i ulykka. Også fleire av pionertida i Nordsjøen har slite med store skadar, etter arbeidet dei pådrog seg til havs. Berre i løpet av nokre få år var Noreg ein rik oljestat, og har brukt mykje av oljeinntektene til å sikre velferdsstaten. Utan oljen hadde ikkje Noreg vært slik det er den dag i dag. 9

Norsk næringsliv vart spesialistar på oljeutvinning i Nordsjøen. Utbygginga av oljefelta var risikofylte.

10 Kvinnene i etterkrigstida Kvinnene i etterkrigstida var som regel husmødrer. Dei jobbar med å stelle i heimane og med barna. Mennene jobbar utanfor heimen. Men denne perioden varte ikkje lenge. Det var berre ei periode, fordi det var for mykje arbeidskraft i åra før krigen, men etter krigen, da hadde fagforeiningane eit krav om at ei lønn, skulle gjere sann at ein familie greidde deg med det dei trengte som mat, klede og ved. I 1960 og 1970-åra var det fleire kvinner som byrja å arbeidde utanfor heimen, og det var mange som var på universitetet. Kvinnefrigjeringa vart eit slag ord. Kampen skulle kjempast på to plan, kvinner og menn skulle få like tilbod og rettar. I 1978 vart likestillingslova vedteken. Denne lova gjorde sann at det var forbode med kvinnediskriminering. 10

med det dei trengte som mat, klede og ved. I 1960 og 1970-åra var det fleire kvinner som byrja å arbeidde utanfor heimen, og det var mange som var på universitetet.

11 Folkerøysting I 1972 vart det ei rådgivande folerøysting om Noreg skulle vere med i EF eller ikkje. Mange meinte at dei ville klare seg fint utan medlemskap, andre ikkje. EF fekk medlemmar frå heile landet. Dei som var i mot dette, hevda at Noreg ville få ei usikker framtid. Dei frykta at Noreg ville miste sjølvstendet sitt, og at bygdene skulle bli avfolka. Europabevegelsen fekk aldri like stor oppslutning. Her hevda ein at Noreg ville oppleve auka avstand og billige varer i EF. Det var ein heftig valkamp, og det var tilhengjarar og motstandarar både på høgresida og venstresida i politikken. Avstemninga var 25. september Då var det 53,5 som svarte NEI i medlemskap til EF og 46,7 svarte JA. Så dermed vart Noreg ikkje medlem av EF. 11

Dei frykta at Noreg ville miste sjølvstendet sitt, og at bygdene skulle bli avfolka. Europabevegelsen fekk aldri like stor oppslutning.

Like dokumenter

Alle svar er anonyme og vil bli tatt vare på ved Norsk Folkemuseum kor vi held til. Ikkje nemn andre personar med namn når du skriv.

Alle svar er anonyme og vil bli tatt vare på ved Norsk Folkemuseum kor vi held til. Ikkje nemn andre personar med namn når du skriv. Særemne 3-100 år med stemmerett I 2013 er det hundre år sidan alle fekk stemmerett i Noreg. På Norsk Folkemuseum arbeider vi i desse dagar med ei utstilling som skal opne i høve jubileet. I 2010 sendte