Indre Hordaland jordskifterett. Rettsbok. Sak: Mørkve. Gnr. 277 i Voss kommune. Oppstarta:

Transkript

1 Indre Hordaland jordskifterett Rettsbok Sak: Mørkve Gnr. 277 i Voss kommune Oppstarta: Avslutta:

2

3 JORDSKIFTERETTSMØTE Rettsmøtedag: Stad: Myrkdalen ungdomshus i Voss. Sak nr.: MØRKVE GNR Saka gjeld: Krav om sak etter jordskiftelova 2a. Rettsleiar: Meddommarar: Protokollførar: Jordskiftedommar Hans Ruud. Einar Spildo, Spildo, 5736 GRANVIN. Svein Moe, 5736 GRANVIN. Hans Ruud. Saka er kravd av: Jorunn Hirth. Til handsaming: Fremming av saka. Partar: Lars K Mørkve, Myrkdalsvegen 676, 5713 VOSSESTRAND, eigar av gnr. 277/1. Johnny Himle, Myrkdalsvegen 692, 5713 VOSSESTRAND, eigar av gnr. 277/2. Kåre Hylland, Strandavegen 629, 5710 SKULESTADMO, eigar av gnr. 277/3. Jorunn Hirth, Myrkdalsvegen 655, 5713 VOSSESTRAND, eigar av gnr. 277/4. Geir Jonny Norekvål, Myrkdalsvegen 682, 5713 VOSSESTRAND, eigar av gnr. 277/7. Olav Petter Skjervheim, Teigland, 5680 TYSNES, eigar av gnr. 277/9 Stig Erlend Jordalen, Dugstadfossen 19, 5710 SKULESTADMO, eigar av gnr. 277/10. Knut Mørkve, Huldahaugen 23, 5713 VOSSESTRAND, eigar av gnr. 277/15. Arnkjell Sørestrand, Skjerpestunet 7, 5710 SKULESTADMO, eigar av gnr. 277/17. Magne Sørestrand, Framneslii 24, 5713 VOSSESTRAND, eigar av gnr. 277/17. Eigedomane ligg i Voss kommune. Til stades: Lars K. Mørkve, Johnny Himle, Jorunn Hirth, Geir Jonny Norekvål, Stig Erlend Jordalen, Knut Mørkve, Arnkjell Sørestrand og Magne Sørestrand. Dessutan møtte John Himle, far til Johnny Himle. Dei andre partane var lovleg innkalla, men møtte ikkje MØRKVE Indre Hordaland jordskifterett 1

4 Jordskiftedommaren gjorde greie for hovudreglane i domstolslova om ugildskap. Einar Spildo har ikkje vore jordskiftemeddommar før. Jordskiftedommaren gjorde han kjent med dei pliktene ein jordskiftemeddommar har. Han skreiv under slik Lovnad: Eg lovar at eg i denne saka og alle framtidige jordskiftesaker vil gjere pliktene mine som jordskiftemeddommar ærleg og med truskap. Einar Spildo/s/ På spørsmål frå jordskiftedommaren hadde ingen merknader til innkallinga til møtet eller til måten retten var samansett på. Ingen kjende til noko som kunne tilseie at retten var ugild. Partslista vart gjennomgått. Følgjande dokument vart framlagde: 1. Krav om sak for jordskifteretten frå Jorunn Hirth, dagsett Kopi av kvittering for motteke krav om sak for jordskifteretten, dagsett Kopi av forkynning av krav om sak for jordskifteretten, dagsett Vedlagt partsliste, orientering om saksgangen i jordskifteretten og posten si kvittering for sendt rek. brev til partane, poststempla Kopi av melding til Voss kommune om innkome krav om sak for jordskifteretten, dagsett Skriv med 3 vedlegg frå Arne Mørkve, innkome Utskrift av pantebok for Voss sorenskrivarembete vedk. Skyldsetningsforretning halden på gnr. 277 bnr. 4 den 16. juli Utskrift av pantebok for Voss sorenskrivarembete vedk. skøyte på gnr. 277 bnr. 4 tinglyst Utskrift av pantebok for Voss sorenskrivarembete vedk. skøyte på gnr. 277 bnr. 9, tinglyst Kopi av skylddelingsforretning på gnr. 277 bnr. 1, halden 1. okt Innlevert av Knut O. Mørkve. 7. Kopi av skøyte på gnr. 277 bnr. 1, underteikna 25. nov Innlevert av Knut O. Mørkve. 8. Kopi av skøyte på gnr. 277 bnr. 15, underteikna 20. nov Innlevert av Knut O. Mørkve. 9. Kopi av side 1 av skøyte på gnr. 277 bnr. 9 frå Borghild Skjervheim til Olav Petter Skjervheim, tinglyst 29. febr Innlevert av Olav P. Skjervheim. 10. Utskrift av rettsbok for Voss jordskiftesokn, 1 side frå møtet halde 10. nov Innlevert av Olav P. Skjervheim. 11. Kopi av skylddelingsforretning på gnr. 277 bnr. 4, halden 7. aug Innlevert av Olav P. Skjervheim. 12. Kopi av rekvisisjon av skylddelingsforretning frå L. P. Mørkve og O. H. Skjervheim d.y. til fogden i Voss og Hardanger, dagsett 1. aug Innlevert av Olav P. Skjervheim. 13. Oppnemning av skylddelingsmenn frå Hardanger og Voss fogderi, dagsett 1. aug Innlevert av Olav P. Skjervheim MØRKVE Indre Hordaland jordskifterett 2

5 14. Skriv med 4 vedlegg frå Anna Sørestrand, dagsett Kopi av skøyte på gnr. 277 bnr. 17 frå Guro K. Mørkve til Anna Sørestrand, underteikna 12. april Kopi av skyldskifte halde på gnr. 277 bnr. 2 den 17. mai Kopi av rekneskapsoversikt for Mørkveslia beitelag året 1985, vedlagt kvittering for innbetaling av utlikna kostnader på kr. 212, Kopi av partbrev i Voss og Sogn reinsdyrlag, utskrive til Martinus Sørestrand den Kopi av lovene for Voss og Sogn reinsdyrlag, vedtekne på årsmøte i Vik Innlevert av Anna Sørestrand. 16. Kopi av skøyte på gnr. 277 bnr. 4, frå Ingeborg Larsdtr. Mørkve til Størk Larsøn Hirth, underteikna 15. mars Innlevert av Jorunn Hirth. 17. Kopi av kjøpekontrakt frå Ingeborg Larsdtr. Mørkve til Størk Larsøn Hirth, underteikna 27. febr Innlevert av Jorunn Hirth. 18. Utskrift av Hardanger og Voss sorenskriveris pantebok , fol. 103, vedk. skøyte på del av garden Mørkve frå Sigrid Endresdtr. Mørqve til Axel Haldorsen Skjervheim, underteikna 13. nov Innlevert av Lars K. Mørkve. 19. Utskrift av Hardanger og Voss sorenskriveris ekstrarettsprotokoll A nr. 4, , fol. 139b, vedk. skylddelingsforretning på garden Mørkve, halden 15. aug Innlevert av Lars K. Mørkve. 20. Utskrift av Voss forlikskommisjons forhandlingsprotokoll nr. 7, , fol 5b, vedk. tvistesak på Lekve, oppe for forlikskommisjonen 6. febr Innlevert av Lars K. Mørkve. 21. Utskrift av Hardanger og Voss sorenskriveris pantebok Bb nr. 2, , auksjonsskøyte på bruk under garden Mørkve, underteikna 9. juli Innlevert av Lars K. Mørkve. 22. Utskrift av Utskiftningsforretning på Mørkve, oppstarta 30. mai 1832, avslutta 23. okt. 1832, tinglyst , 11 sider. Innlevert av Lars K. Mørkve. 23. Utskrift av forhandlingsprotokoll for utskiftningsformanden i Voss vedk. jordskiftesak på Mørkve slutta 4. des. 1924, 32 sider. Innlevert av Lars K. Mørkve. 24. Kopi av jordskiftekart over Mørkve innmark oppmålt Innlevert av Lars K. Mørkve. 25. Utskrift av Hardanger og Voss sorenskriveris pantebok Bf nr. 2, , fol. 271, vedk. skyldsætning på Mørkve, halden 13. nov Innlevert av Lars J. Mørkve. 26. Kopi av panteregisteret matr 20 lno 543 (gnr. 277 bnr. 1). Innlevert av Lars J. Mørkve. 27. Kopi av liste over ymse saker knytt til garden Mørkve. Innlevert av Lars J. Mørkve. 28. Utskrift av Hardanger og Voss sorenskriveris pantebok Bb nr. 1, , fol. 460b. vedk. bygselbrev mellom Niels E. Mørkve og Iver P. Midlang, underteikna 3. okt Innlevert av Geir Jonny Norekvål MØRKVE Indre Hordaland jordskifterett 3

6 29 Utskrift av Hardanger og Voss sorenskriveris pantebok Bb nr. 1, , fol. 665b, vedk. kopi av Makeskøyte mellom Nils E. Mørkve og Brynjel Rio på bruk under Mørkve, underteikna 19. aug Innlevert av Geir Jonny Norekvål. 30. Utskrift av Voss forlikskommisjons forhandlingsprotokoll nr. 7, , fol. 5b, vedk. sak om beiterett mellom Brynild E. Mørkve og Jens Larsen, Knud Olsen og Ole Knudsen Mørkve, halden på Mørkve 6. febr Innlevert av Geir Jonny Norekvål. 31 Utskrift av Hardanger og Voss sorenskriveris pantebok Bf nr. 2, , fol. 595, vedk. skøyte frå Brynild E. Mørkve til Torger Brynhildsen på bruk under Mørkve, underteikna 8. nov Innlevert av Geir Jonny Norekvål. 32. Utskrift av Voss forlikskommisjons forhandlingsprotokoll nr. 9, , fol. 342, vedk. klagesak halden på Lekve 5. sept 1849 om beiterett mellom Lars Gullaksen Storehirt m.fl som klagarar og Ole Knudsen m.fl. som skulda. Innlevert av Geir Jonny Norekvål. 33. Utskrift av Hardanger og Voss sorenskriveris pantebok nr. 15, Voss, , fol. 30. vedk. avløysing av garden Mørkve sin leigerett i garden Hirth m.fl. gardar si utmark halden 30. aug Innlevert av Geir Jonny Norekvål. 34. Utskrift av Hardanger og Voss sorenskriveris pantebok, , fol. 219, vedk. auksjonskøyte på matr no 20 løpeno 545 til Lars Colbeinsen Skjerveim, underteikna 9. juli Innlevert av Geir Jonny Norekvål. 35. Kopi av panteregisteret for matr.-no. 20 løpeno 545. Innlevert av Geir Jonny Norekvål. 36. Utskrift av rettsbok for Voss jordskifterett vedk. sak nr. 9/82 slutta , 4 sider. Innlevert av Geir Jonny Norekvål. 37. Kopi av innkallinga til møtet i dag, dagsett , vedlagt partsliste, oppnemning av jordskiftemeddommarar dagsett , reglar om møteplikt for meddommarar, kart over Myrkdalen og posten si kvittering for sendt rek. brev til partane, poststempla Skriv frå Arnkjell Sørestrand og Magne Sørestrand, dagsett Skriv frå Lars K. Mørkve, motteke på Indre Sogn jordskiftekontor den , vedlagt kopi av vedtektene for Mørkve og Skjervheim utmarkslag og avtale om iverksetjing av vedtektene for utmarkslaget. Jorunn Hirth fekk deretter ordet. Ho orienterte i korte trekk om kva kravet gjekk ut på. Det var eit felles ynskje om å få klarlagt eigedomstilhøva i utmarka. Det galdt både heimeutmarka og stølsutmarka. I heimeutmarka var skogen delt i teigar, medan beitet var sams. Grensene mellom skogteigane var merka tidlegare og var ikkje omtvista. Dei andre partane fekk høve til å kome med supplerande opplysningar. Retten saman med partane drog deretter på synfaring for å sjå på tilhøva i marka MØRKVE Indre Hordaland jordskifterett 4

7 Med på synfaringa var Lars K. Mørkve, Johnny Himle, John Himle, Jorunn Hirth, Geir Jonny Norekvål, Stig Erlend Jordalen, Knut Mørkve, Arnkjell Sørestrand og Magne Sørestrand. Ein følgde stølsvegen opp til Mørkvestølen og tilbake same vegen. Partane fekk høve til å forklare seg undervegs. Retten fekk godt oversyn over heimeutmarka og beiteområda som sokna til fjellstølen. Partane påviste om lag kor skilje gjekk mellom heimeutmarka og fjellutmarka. Retten fekk og påvist eit gjerde som var sett opp for å skilje mellom vår- og haustbeite i heimeutmarka og sommarbeite i fjellet. Etter synfaringa heldt rettsmøtet fram i ungdomshuset. Partane forklarte seg no kvar om sin eigedom. Lars K. Mørkve forklarte seg om eigedomstilhøva. Han var usikker på om grunnen følgde skogen eller beitet. Jordskifteretten fekk avgjera. Ha bad om at jordskifteretten også kunne lage vedtekter for vegen og fordele gjerdehaldet mellom heimeutmarka og fjellbeitet. Dok nr vart gjennomgått. Han la fram: 40. Vedtekter for Mørkveslia beitelag. 41. Kopi av kommuneplanen for Mørkve si heimeutmark. Johnny Himle forklarte seg om eigedomstilhøva. Han meinte grunneigedomsretten i heimeutmarka følgde skogen, medan beitet var sams. Dok. nr vart gjennomgått. Jorunn Hirth forklarte seg om eigedomstilhøva. Ho var usikker på om grunnen følgde skogen eller beitet. Jordskifteretten fekk avgjera. Dok. nr vart gjennomgått. Geir Jonny Norekvål forklarte seg om eigedomstilhøva. Han meinte grunneigedomsretten i heimeutmarka følgde skogen, medan beitet var sams. Dok. nr vart gjennomgått. Stig Erlend Jordalen forklarte seg om eigedomstilhøva. Bruket har beiterett i utmarka. Han meinte å vere medeigar i utmarka både heime og på stølen. Dok. nr. 5, vart gjennomgått. Knut Mørkve forklarte seg om eigedomstilhøva. Bruket har beiterett i utmarka. Han meinte å vere medeigar i utmarka både heime og på stølen. Dok. nr. 6 8 vart gjennomgått. Magne Sørestrand forklarte seg om eigedomstilhøva.. Bruket har beiterett i utmarka. Han var usikker på om det innebar bruksrett eller medeigedomsrett. Dok. nr. 14, vart gjennomgått. Retten tok deretter opp til drøfting eventuelle vedtekter for stølsvegen og vedtak om fordeling av vedlikehaldet av gjerdet mellom heimeutmarka og stølsutmarka MØRKVE Indre Hordaland jordskifterett 5

8 Jordskiftedommaren orienterte partane om saksgangen vidare. Jordskifteretten vil no gjere framlegg til rettsfastsetjande vedtak om eigedomstilhøva i heimeutmarka og i Stølsutmarka. Eigedomstilhøva er noko ulike i desse to områda. Det er derfor også aktuelt å fastleggje og merke ei grense mellom desse områda. Jordskifteretten vil og utarbeide framlegg til vedtekter for stølsvegen. Fordeling av gjerdekostnadene vil ein kome attende til. På spørsmål hadde ingen merknader til forhandlingane. Utskrift av rettsboka blir send til partane i vanleg brev. Kostnadene med dette møtet er etter rekneskap lagt ved saka kr. 3594,50. Desse partane er pålagde å betale forskott på jordskiftekostnader slik det er fastlagd i jordskiftelova 80: Lars K Mørkve kr. 2000,00 Johnny Himle, kr. 2000,00 Kåre Hylland, kr. 2000,00 Jorunn Hirth, kr. 2000,00 Geir Jonny Norekvål, kr. 2000,00 Olav Petter Skjervheim, kr. 2000,00 Stig Erlend Jordalen, kr. 2000,00 Knut Mørkve, kr. 2000,00 Arnkjell Sørestrand og Magne Sørestrand, kr. 2000,00 Summen skal betalast Indre Sogn jordskifterett, konto nr innan 15 dagar etter at rettsboka er motteken. Saka blir utsett inntil vidare. Retten heva. Voss, Einar Spildo/s/ Hans Ruud/s/ Svein Moe/s/ Rettsmøtedag: Stad: Indre Hordaland jordskiftekontor. Sak nr.: MØRKVE GNR Saka gjeld: Krav om sak etter jordskiftelova 2a MØRKVE Indre Hordaland jordskifterett 6

9 Rettsleiar: Meddommarar: Protokollførar: Jordskiftedommar Hans Ruud. Einar Spildo, Spildo, 5736 GRANVIN. Svein Moe, 5736 GRANVIN. Hans Ruud. Saka er kravd av: Jorunn Hirth. Til handsaming: Rettsfastsetjande vedtak og vedtekter for stølsvegen. Partar: Lars K Mørkve, Myrkdalsvegen 676, 5713 VOSSESTRAND, eigar av gnr. 277/1. Johnny Himle, Myrkdalsvegen 692, 5713 VOSSESTRAND, eigar av gnr. 277/2. Kåre Hylland, Strandavegen 629, 5710 SKULESTADMO, eigar av gnr. 277/3. Jorunn Hirth, Myrkdalsvegen 655, 5713 VOSSESTRAND, eigar av gnr. 277/4. Geir Jonny Norekvål, Myrkdalsvegen 682, 5713 VOSSESTRAND, eigar av gnr. 277/7. Olav Petter Skjervheim, Teigland, 5680 TYSNES, eigar av gnr. 277/9 Stig Erlend Jordalen, Dugstadfossen 19, 5710 SKULESTADMO, eigar av gnr. 277/10. Knut Mørkve, Huldahaugen 23, 5713 VOSSESTRAND, eigar av gnr. 277/15. Arnkjell Sørestrand, Skjerpestunet 7, 5710 SKULESTADMO, eigar av gnr. 277/17. Magne Sørestrand, Framneslii 24, 5713 VOSSESTRAND, eigar av gnr. 277/17. Eigedomane ligg i Voss kommune. Til stades: Partane var ikkje innkalla og heller ingen møtte. Retten utarbeidde: 1. Utkast til rettsfastsetjande vedtak for stølsutmarka og heimeutmarka. 2. Utkast til vedtekter for stølsvegen. Kostnadene med dette møtet er etter rekneskap lagt ved saka kr. 1573,00. Utskrift av rettsboka blir send til partane i vanleg brev. Retten heva. Voss, Einar Spildo/s/ Hans Ruud/s/ Svein Moe/s/ MØRKVE Indre Hordaland jordskifterett 7

10 Rettsmøtedag: Stad: Myrkdalen skule. Sak nr.: MØRKVE. Saka gjeld: Krav om sak etter jordskiftelova 2a. Rettsleiar: Meddommarar: Protokollførar: Jordskiftedommar Hans Ruud. Einar Spildo, Spildo, 5736 GRANVIN. Svein Moe, 5736 GRANVIN. Hans Ruud. Saka er kravd av: Jorunn Hirth. Til handsaming: Tvist om eigedomstilhøva i utmarka. Partar: Lars K Mørkve, Myrkdalsvegen 676, 5713 VOSSESTRAND, eigar av gnr. 277/1. Johnny Himle, Myrkdalsvegen 692, 5713 VOSSESTRAND, eigar av gnr. 277/2. Kåre Hylland, Strandavegen 629, 5710 SKULESTADMO, eigar av gnr. 277/3. Jorunn Hirth, Myrkdalsvegen 655, 5713 VOSSESTRAND, eigar av gnr. 277/4. Geir Jonny Norekvål, Myrkdalsvegen 682, 5713 VOSSESTRAND, eigar av gnr. 277/7. Olav Petter Skjervheim, Teigland, 5680 TYSNES, eigar av gnr. 277/9 Stig Erlend Jordalen, Dugstadfossen 19, 5710 SKULESTADMO, og Arne Mørkve, Myrkdalen 583, 5713 Vossestrand, eigarar av gnr. 277/10. Knut Mørkve, Huldahaugen 23, 5713 VOSSESTRAND, eigar av gnr. 277/15. Arnkjell Sørestrand, Skjerpestunet 7, 5710 SKULESTADMO, eigar av gnr. 277/17. Magne Sørestrand, Framneslii 24, 5713 VOSSESTRAND, eigar av gnr. 277/17. Eigedomane ligg i Voss kommune. Til stades: Lars K. Mørkve, Johnny Himle, Jorunn Hirth, Geir Jonny Norekvål, Olav Petter Skjerheim, Arne Mørkve, Knut Mørkve, Arnkjell Sørestrand og Magne Sørestrand. Arne Mørkve opplyste at han var eigar av halve bnr. 10. På spørsmål frå jordskiftedommaren hadde ingen merknader til innkallinga eller det formelle ved møtet elles MØRKVE Indre Hordaland jordskifterett 8

11 Partslista vart gjennomgått. Følgjande dokument vart framlagde: 42. Kopi av forkynning av utkast til rettsfastsetjande vedtak, dagsett , vedlagt partsliste, utkast til rettsfastsetjande vedtak og postverket si kvittering for sendt rek brev til partane. 43. E-post frå Olav Petter Skjervheim, motteken Kopi av e-post til Olav Petter Skjervheim, sendt Kopi av innkallinga til rettsmøtet i dag, dagsett Skriv frå Stig Erlend Jordalen, dagsett Skriv frå Kåre Hylland m.fl., dagsett Skriv frå Magne Sørestrand, dagsett , vedlagt avisoppslag om jordskiftesak på Varaldsøy i Hordaland. Dokumenta vart gjennomgått så langt det var turvande. Jordskiftedommaren orienterte om saksgangen. Utkast til rettsfastsetjande vedtak vart sendt ut til partane den Fleire av partane kom med merknader til utkastet. Desse viste at det ikkje var semje om eigedomstilhøva. Spørsmålet må derfor avgjerast ved dom. Partane fekk ordet og forklarte seg: Lars K. Mørkve forklarte seg om eigedomstilhøva og bruken av utmarka og stølen. Han meinte han var medeigar i sameiga. Johnny Himle forklarte seg om eigedomstilhøva og bruken av utmarka og stølen. Han meinte han var medeigar i sameiga. Jorunn Hirth forklarte seg om eigedomstilhøva og bruken av utmarka og stølen. Ho meinte ho var medeigar i sameiga. Geir Jonny Norekvål forklarte seg om eigedomstilhøva og bruken av utmarka og stølen. Han meinte han var medeigar i sameiga. Arne Mørkve forklarte seg om eigedomstilhøva og bruken av utmarka og stølen. Han meinte han var medeigar i sameiga. Knut Mørkve forklarte seg om eigedomstilhøva og bruken av utmarka og stølen. Han meinte han var medeigar i sameiga. Magne Sørestrand forklarte seg om eigedomstilhøva og bruken av utmarka og stølen. Han var i tvil om bruket hadde bruksrett til beite eller om det hadde medeigedomsrett. Til slutt forklarte Lars Mørkve om organiseringa og drifta av Skjervheim og Mørkve grunneigarlag. Knut Mørkve orienterte om stølsdrifta på Mørkvestølen i eldre tid. Partane fekk deretter ordet ein gong til. Partane var samde om at arbeidet med vedtektene for vegen kunne utstå til domen var rettskraftig. Dei var og samde om at innkallinga til neste møte kunne sendast i vanleg brev med 14 dagars varsel MØRKVE Indre Hordaland jordskifterett 9

12 Partane vart deretter permitterte og forlet møtet. Jordskifteretten tok deretter eigedomstilhøva i utmarka opp til drøfting. For utmarka under garden Mørkve skil grunneigarane mellom to område. Det eine omfattar stølsutmarka. Det er dei fjellstrekningane og beiteområda som soknar til Mørkvestølen. Dette området har frå gamalt vore brukt som sommarbeite i samband med drifta på stølen. Det andre området er lia oppover frå trågarden til møtet med fjellutmarka om lag i skoggrensa. Området kan definerast som heimeutmark, og er frå gamalt brukt til skogbruk og beite vår og haust. Retten vil vurdere desse områda kvar for seg. Retten drøfta eigedomstilhøva i stølsutmarka og sa samrøystes slik DOM: Domen gjeld eigedomstilhøva i stølsutmarka. Denne fjellstrekninga ligg i hovudsak ovafor skoggrensa og omfattar dei fjellstrekningane og beiteområda som soknar til Mørkvestølen. Partane har forklart at hovudutnyttingsmåten frå gamalt har vore beite i samband med drift av stølen. Men at området også har vore nytta i samband med jakt på villrein og småvilt. Det har også i periodar vore uttak av torv til brensel på stølen og heime. Det er semje om at grunnen ligg i sameige mellom medeigarane. I tillegg kan det likevel vere slik at einskilde bruk har avgrensa bruksrettar i området. Partane har forklart: Lars K. Mørkve er eigar av gnr. 277 bnr. 1. Bruket har om lag 80 daa dyrka mark, i tillegg leiger han tilleggsjord i grannelaget, Han driv med mjølkeproduksjon, sauehald og verpehøns. Bruket har skogteig i utmarka, tråfjos i trågarden og har frå gamalt hatt sel på Mørkvestølen. Han var sjølv med på stølen i ungdomen. Det var ikkje veg opp dit då. På stølen vart det kinna smør og ysta litt ost. Dei som har stølshus på Mørkvestølen i dag, bør kunna vidareføre denne retten. Når det gjeld jakt og fiske, vert dette administrert av Skjermheim og Mørkve utmarkslag. Overskotet går til ålmenne føremål i bygda. Det er ikkje utbetalt utbytte til grunneigarane. Det er berre bnr. 10 og 15 av dei mindre bruka som har praktisert jakt. Bnr. 17 praktiserte ei stund, men ikkje etter Han ynskjer å få klarlagt kven som er grunneigarar. Han la ned slik Påstand: 1. Gnr. 277 bnr. 1 har medeigedomsrett i sameiga. Johnny Himle er eigar av gnr. 277 bnr. 2. Bruket har om lag 50 daa dyrka mark. Han leiger bort om lag 27 daa, resten, om lag 15 daa slår han sjølv. Han driv ikkje med husdyr i dag. Bruket har skogteig i utmarka, tråfjos i trågarden og har frå gamalt hatt sel på Mørkvestølen. På stølen vart det drive tradisjonell stølsdrift. Tråfjoset vart brukt om våren og truleg om hausten. Han er usikker på om alle har rett til stølshus. Bruksrettshavarane kan ha fått rett til jakt frå hovudbruka. Han meiner det er fire grunneigarar i utmarka MØRKVE Indre Hordaland jordskifterett 10

13 Han la ned slik påstand: 1. Gnr. 277 bnr. 2 har medeigedomsrett i sameiga. Jorunn Hirth er eigar av gnr. 277 bnr. 4. Bruket har om lag 65 daa dyrka mark. Ho er med i eit samdriftsfjøs. Mesteparten av foret vert bruka der. Ho leiger bort om lag 16 daa. Sjølv har ho 5 hestar og nokre sauer. Bruket har skogteig i utmarka, tråfjos i trågarden og har frå gamalt hatt sel på Mørkvestølen. Stølen har vore brukt i samband med vanleg stølsdrift tidlegare. Mørkvestølen er sommarstølen til garden. Ho kunne stadfeste det Lars sa om utleige av jakt. Ho la ned slik Påstand: 1. Gnr. 277 bnr. 4 har medeigedomsrett i sameiga. Geir Johnny Norekvål er eigar av gnr. 277 bnr. 7. Bruket har om lag 70 daa dyrka mark. Han driv ikkje med husdyr i dag. Graset vert slege, pakka i rundballar og selt. Bruket har skogteig i utmarka, tråfjos i trågarden og har frå gamalt hatt sel på Mørkvestølen. Stølen vart bruk i samband med vanleg stølsdrift. Mørkvestølen er sommarstølen til garden. Kjøparen av bnr. 10 fekk i si tid stølsrett for si levetid. Jaktretten ligg til hovudbruka. Småbruka har fått løyve til å jakte av hovudbruka. Det gjeld og fiske. Han la ned slik Påstand: 1. Gnr. 277 bnr. 7 har medeigedomsrett i sameiga. Olav Petter Skjervheim er eigar av gnr. 277 bnr. 9. Bruket hadde 15 daa dyrka mark. Mesteparten er no utbygd. Før hadde bruket 2 kyr og nokre sauer. Bestemor hans var på stølen. Bruket hadde eige sel, opphavleg steinsel, nytt sel vart sett opp kring Nytt sel vart igjen bygd i Det kom ingen reaksjon på at selet vart bygd opp att. Han har ikkje jakta, men fiska i 25 år. Han la ned slik Påstand: 1. Gnr. 277 bnr. 9 er medeigar i sameiga. Stig Erlend Jordalen og Arne Mørkve er eigarar av gnr. 277 bnr. 10. Bruket har daa dyrka mark, men har ikkje vore drive på mange år. Oldemor til Arne hadde bnr. 4 og 10, men selde mesteparten. Ho hadde 3-4 kyr og sauer og fekk stølsrett på si levetid. Bruket støla på Mørkvestølen. Bestefar til Arne bygde sel kring Stølen vart brukt til ut på 50- talet, beitet vart likevel brukt til Eigedomen har søkt om jakt og fått det tildelt. Dei siste 3-4 åra har det ikkje blitt søkt. Meiner å vere medeigar i stølssameiga etter skyld. Han la ned slik Påstand: 1. Gnr. 277 bnr. 10 har full medeigedomsrett etter skyld: Knut Mørkve er eigar av gnr. 277 bnr. 15. Bruket har om lag 30 daa dyrka mark. Han hadde tidlegare kyr og sauer, slutta med kyr i 1967, men hadde sauer fram til Han paktar bort jorda i dag. Han har tråfjos og sel på Mørkvestølen. Bruket brukte stølen i MØRKVE Indre Hordaland jordskifterett 11

14 samband med vanleg stølsdrift tidlegare. Buføringa skjedde på same dagen for alle. Ingen måtte sleppe dyra til fjells før buføredagen kom. Det same galdt heim att om hausten. Vêret avgjorde dagen. Vår og haust brukte dei beitet i lia. Far hans bygde sel i 1927, året etter at eigedomen blei utskilt. Far hans hadde og geitesti med leigegeiter. Mange hadde og hyrekyr utan at vart protestert mot det. Han viste til skylddelinga for bnr. 15 og la ned slik Påstand: 1. Gnr. 277 bnr. 15 er medeigar i stølssameiga etter skyld. Magne Sørestrand er medeigareigar i gnr. 277 bnr. 17. Bruket er lite, 7-8 daa. Bruket har hatt eige stølshus sidan Det blei drive aktiv stølsdrift med hyrekyr frå Voss fram til Mørkvestølen er sommarstølen til garden. Han har drive småviltjakt og fiske, men ikkje storviltjakt. Dei var med på stølsvegen og på gjerdehaldet. Dei hadde jaktpartsbrev i Voss og Sogn reinsdyrlag. Han var usikker på om bruket hadde medeigedomsrett, men meinte dei hadde ein sterk bruksrett etter papira. Retten skal merke: Generelt er det slik at dei gamle hovudbruka, ved sin bruk av områda frå eldgamal tid, tileigna seg eigedomsretten til stølane. Det vanlege mønsteret er at gardane etablerte vårog hauststølar, som disponerte beitet lågt nede, ofte slik som her, rett utanfor utgarden eller trågarden, og sommarstølar eller fjellstølar lengre borte og høgare til fjells. Dette var for åutnytte tilgangen på beite best mogleg. Dei eldste bruka kan sjeldan dokumentere rettane sine. Det er gjennom bruk frå gamal tid desse har tileigna seg eigedomsrett. Ved seinare eigedomsdelingar kan dei nye bruka som har oppstått ha fått rettar i utmarka. Desse rettane kan vere av ulik karakter. Det kan ha blitt delt frå eigedomsrett i sameiga. Det nye bruket vert då medeigar i sameiga. Storleiken på slike nye bruk kan likevel variere. Dette kjem då til uttrykk i storleiken på skylda. I andre tilfelle får dei utskilde bruka meir avgrensa rettar, t.d. rett til skog, slått eller rett til beite. Slike rettar vert kalla bruksrettar. Eigedomar med bruksrett er ikkje medeigarar i sameiga, men har ein avgrensa bruksrett. Ved garddelingar eller bruksdelingar i seinare tid vart det halde skylddelingsforretningar og gjennom eit skriftleg dokument vart det nedteikna kva rettar det utskilte bruket skulle ha. På den måten kunne det bli etablert både bruksrettar og medeigedomsrettar i heile eller delar av sameiga. Når ein bruksrett eller medeigedomsrett i utmarka skifter eigar, kan den vere avgrensa til å til å gjelde ein del av utmarka. På gardar som har fleire stølsområde, kan slike frådelte rettar vere knytt til eitt eller fleire av desse områda. På den måten kan det etter kvart verta skilnad i kven som er medeigarar og bruksrettshavarar på dei ulike stølsområda. Dei nye eigedomane som kjem inn vil ha sine rettar utleia frå eitt av dei bruka som hadde rettar i utmarka frå før. Av di ein slik utleia rett kan vere avgrensa til ein av stølane, kan det føre til at ei bruksrettsgrense mellom stølane i realiteten går over til ei eigedomsgrense. Det som opphavleg var ei større utmarksameige har gått over til å vere to sameiger med klar grense imellom. I 1832 vart det halde udskiftning på Mørkve, dok. nr. 22. Av protokollen går det fram at MØRKVE Indre Hordaland jordskifterett 12

15 det på den tid var 3 bruk på Mørkve. Løpeno. 543 er oppgitt med 1 laup smør i skyld, løpeno. 544 med 1 pund og 12 merkar og tilsvarande for løpeno Mellom anna av panteregisteret for løpeno. 543, dok. nr. 26, ser ein at det er landskylda som her er oppgitt. Av same dokumentet går det fram at skatteskylda for løpeno., 543 var 1 laup og 6 merkar. Skatteskylda for desse bruka går og fram av matrikkelen trykt i Ser ein på høvet mellom skylda på desse bruka har løpeno. 543 halvparten av den samla skylda på Mørkve, medan løpeno. 544 og 545 delar den andre halvparten med lik skyld på kvar av dei. Forholdet mellom bruka vert det same om ein legg landskylda eller skatteskylda til grunn. Ein må rekne med at dei eldste bruka på Mørkve var medeigarar i Mørkvestølen utmarksameige. Det er i denne saka ikkje opplyst at det ligg føre nokon avtale om kor stor del dei ulike bruka har i sameiga. Når særskilt partshøvetal ikkje er kjent, skal skylda som kvart bruk hadde på det tidspunktet sameiga kom i stand leggast til grunn. Er den ukjent skal skylda som galdt fram til lov av 17. desember 1836 nyttast. I denne saka vil det seia at mellom dei eldste bruka skal partshøvetalet fastsetjast i samsvar med smørskylda. Ein medeigar i sameiga kan bruke sameiga som sin eigen eigedom, berre med den avgrensing at dei andre medeigarane kan gjere det same. Til det å vere sameigar ligg retten til å nytte alle dei ressursar sameiga omfattar, t.d. retten til å etablere byggverk, retten til å ta ut sand eller grus, nytte ut vassfall, utøve jakt og fiske m.m. Matr.-no. 275 løpeno. 543b Eitt av dei bruka som er registrert i matrikkelen trykt i 1838 vart skylddelt same året. Skylddelinga er lagt fram som dok. nr. 19 og vart halden på Mørkve den 15. august Av skylddelinga går det fram at Jens Larsen Mørqve, som eigar av matr.-no. 275 løpeno. 543, har selt ein part i Mørkvestølen til Lars Larsen Saue. Skøyte er dagsett I skylddelinga er det sagt slik: hvorved Jens Larsen Mørqve av sit eiende Brug 1Løb Smør i Gaarden Mørqve Matr. No. 20 i Holbøigder Otting har solgt han en Anpart i Stølen Mørqve-Stølen saa stor at der kan beites med 9 Melkekiør, 1 Kvige og 9 Smaler med lam, med Rett til Beite for 1 Hest naar han henter Afdrotten, og ret til torvskjær til stølsbrende om saadant findes Ei skylddeling skal til vanleg skildre det som vert delt frå. I dette tilfelle er det tale om beite for eit fastsett dyretal. Retten finn her ikkje grunnlag for å tolke dette vidare enn at handelen omfattar ein bruksrett til beite på stølen. Dette bruket har sel på Mørkvestølen. Dette selet har stått i så lang tid utan påtale, at ein må rekne med at grunneigarane har akseptert at dette bruket har rett til å ha sel. Både hevd og alders tid bruk kan vere grunnlag for retten. Jordskifteretten meiner likevel at det her er tale om ein bruksrett, og at denne retten er ei naturleg følgje av det å ha beiterett. Når det gjeld jaktrett er det ikkje ført dokumentasjon for at bruket har slik rett. Jordskifteretten legg til grunn at bruket ikkje har jaktrett. Frådeling av ein bruksrett reduserar ikkje hovudbruket sin medeigardel i sameiga. Skylda for bruk med bruksrett skal derfor ikkje trekkast frå hovudbruket si skyld når partshøvetalet skal reknast ut. Retten har kome til slikt resultat: MØRKVE Indre Hordaland jordskifterett 13

16 Eigedomstilhøve på Mørkvestølen i 1838: Medeigarar: Smørskyld Smørskyld Partshøvetal omrekna i mrk. i % Laup-pund-mrk mrk (merkar) Matr.-no. 275 løpeno. 543a skyld ,00 Matr.-no. 275 løpeno. 544 skyld ,00 Matr.-no. 275 løpeno. 545 skyld ,00 Sum 156 mrk. 100,00 Bruksrettshavarar: Matr.-no. 275 løpeno. 543b bruksrett avgrensa i samsvar med skylddelinga, dok. 19. Eigedomsdelingar i perioden 1838 til I 1838 vart smørskyld bytt ut med dalarskyld og gamalt matr.-no. med nytt matr. no. Eigedomar med medeigedomsrett i sameiga som blei delt frå i perioden 1838 til 1890 skal ha sin del utmålt i høve til dalarskylda. Matr.-no 275 løpeno. 543a 2 Dette bruket er delt frå løpeno. 543a. Skylddelinga vart halden 13. nov. 1847, dok. nr. 25. Eigedomen omfattar ein innmarksteig kalla Ytsteteigen og ein skogteig i utmarka. I tillegg er det i skylddelinga sagt slik: Med den kjøbte Andel følger forholdsmessig Anpart udi Gårdens Støel og havnegang og Halvdelen i Støelen Grøndalen, Denne formuleringa må etter retten si meining tolkast slik at dette bruket ved skylddelinga fekk medeigedomsrett i stølsutmarka. Storleiken på skylda peikar og i den retning. Bruket er skilt ut frå løpeno. 543a 1 og skal ha sin del frå dette bruket i høve til dalarskylda. Frå løpeno. 543 er det tidlegare skilt ut ein bruksrett på stølen, løpeno. 543b. Frådeling av ein bruksrett reduserar ikkje hovudbruket sitt partshøvetal i sameiga. Skylda for bruksretten skal derfor førast attende til hovudbruket før delinga. Løpe-no. 543a, skyld 4 dalar 1 ort 13 skilling vert delt slik: Skyld Dalar ort skilling Omrekna til skilling Partshøvetal i % Løpeno. 543a ,88 Løpeno. 543a ,12 Sum ,00 Matr.-no 275 løpeno. 544a 2 Eigedomen er på same eigarhand og brukt saman med matr.-no. 275 løpeno. 544a 1 Matr.-no. 275 løpeno. 544b Eigedomen er tomt til skulen og har ikkje rettar i utmarka MØRKVE Indre Hordaland jordskifterett 14

17 Matr.-no 275 løpeno. 545b Av rettsbok for Voss jordskifterett i sak nr. 9/1982 har partane inngått rettsforlik om at gnr. 277 bnr. 8 omfattar stølen Mørkvegrøndalen, dok. nr. 36. I 1890 hadde følgjande eigedomar medeigedomsrett eller bruksrett med slikt partshøvetal. Eigedomar med medeigedomsrett eller bruksrett i 1890: Medeigarar: Dalarskyld Dalarskyld Partshøvetal omrekna i i % skilling Dalar-ort-skilling Gnr. 277 bnr. 1 Matr.-no. 275 løpeno.. 543a ,88 Gnr. 277 bnr. 2 Matr.-no. 275 løpeno.. 543a ,12 Gnr. 277 bnr. 4 Matr.-no. 275 løpeno ,00 Gnr. 277 bnr. 7 Matr.-no. 275 løpeno ,00 Sum ,00 Bruksrettshavarar: Gnr. 277 bnr. 3 Matr.-no. 275 løpeno. 543b Bruksrett avgrensa i samsvar med skylddelinga, dok. 19. I matrikkelen trykt i 1890 vart matr. nr. bytt ut med gnr. og løpeno. med bruksnr. Ny skyld (dalarskyld) vart erstatta med revidert skyld (skyldmark). Dette endra ikkje på eigedomstilhøva for eigedomar som alt var etablert. Det fekk berre verknad for eigedomar som eventuelt vart skyldsette i perioden etter Gnr. 277 bnr. 9 Eigedomen er utskilt frå bnr. 4. Skylddelinga vart halden 7. august Bnr. 9 er eit relativt lite bruk. Når mindre bruk slik får rettar i sams utmark, er det som regel tale om bruksrettar av ymse slag. Det mest vanlege er rett til beite og rett til skog. Denne eigedomen er ein landbrukseigedom der husdyrhald var den naturlege driftsforma. Det var viktig for slike eigedomar å få tilgang til beite. Dette føremålet ville vere like godt oppfylt ved at eigedomane fekk beiterett, som om dei vart medeigarar i utmarka. Det var nyttingsrettane til beite og skog som var det vesentlege. I dette området var det heller ingen andre nyttingsrettar av verdi på den tid, utanom eventuelt retten til å ta torv. Ved å få bruksrett til beite fekk ein del i det vesentlege. Skylddelingsmennene var vanlege lekfolk. Det er ikkje venteleg at dei hadde ei klart definert oppfatning av skilnaden i dei ulike uttrykka som blei brukt. Sjølv om meininga kan ha vore den same, er det eit utal av variantar i ord og utrykk i skylddelingsforretningane frå denne tida. I den skylddelinga som er lagt fram her, dok. nr. 11, er det sagt slik: at den frasolgte parsell med andel i havn efter skyld udgjør 1/17 -en syttendedel- av hele bruget MØRKVE Indre Hordaland jordskifterett 15

18 Det er ikkje rett å leggje avgjerande vekt på einskilde ord og uttrykk. Det handlar her om eit mindre bruk som er skilt ut, og det er ikkje venteleg at dette kvaliatativt skulle likestillast med hovudbruket. Fleire saker av denne kategorien har vore oppe for Høgsterett. I ei sak frå Nordhordland, RT , drøftar høgsterett ordbruken. Tvisten i den saka galdt spørsmålet om to utskilte bruk hadde bruksrett til beite eller medeigedomsrett i sameiga. I skylddelingane for dei to bruka er det sagt slik: For det eine: Det nye bruk tilkommer beitingsrett i forhold til sin skyld. og for det andre er det sagt: Det utskilte bruk skal ha andel i felles havn i forhold til sin skyld. Dog har vi samtykket i at utmarken ( havnegangen) kan benyttes i fellesskap som før. Høgsterett uttalar seg slik: Etter mitt syn ville det imidlertid ikke være riktig å legge noen avgjørende vekt på de uttrykk som er brukt i skylddelingene. Uttrykksmåten vil ofte være nokså tilfeldig, og hertil kommer at det sannsynligvis var så her som ofte er tilfelle at verken partene eller skylddelingsmennene hadde spørsmålet om grunneiendomsretten klart for seg. Det var formentlig skogen og beitet som hadde aktuell interesse, og det er da grunn til å tro at det var disse rådighetsbeføyelser partene og skylddelingsmennene hadde for øye. Høgsterett si slutning gjekk ut på at desse to bruka ikkje hadde medeigedomsrett i sameiga. I den saka det er vist til ovafor tolkar Høgsterett både beitingsrett i forhold til skyld og andel i felles havn i forhold til skyld som bruksrettar i sams utmark. Jordskifteretten er ikkje i tvil om at bnr. 9 har beiterett i stølssameiga, men har kome til at dette er ein bruksrett og ikkje medeigedomsrett. Dette bruket har sel på Mørkvestølen. Dette selet har stått i så lang tid utan påtale, at ein må rekne med at grunneigarane har akseptert at dette bruket har rett til å ha sel. Både hevd og alders tid bruk kan vere grunnlag for retten. Jordskifteretten meiner likevel at det her er tale om ein bruksrett, og at denne retten er ei naturleg følgje av det å ha beiterett. Når det gjeld jaktrett, er det ikkje ført dokumentasjon for at bruket har slik rett. Normalt følgjer jaktretten grunneigedomsretten. I praksis har tildeling av jaktløyve vore relativt liberalt praktisert. Skal eigedomar som ikkje er medeigarar i sameiga ha jaktrett, må det liggje føre ein lokal sedvane eller tradisjon som har vore fast over lang tid. Jordskifteretten finn ikkje at det ligg føre slike praksis og legg til grunn at bruket ikkje har jaktrett. 1. Gnr. 277 bnr. 9 har bruksrett til beite i Mørkvestølen i samsvar med kjøpekontrakten, dok. nr. 11. Med beiteretten følgjer retten til å ha sel på Mørkvestølen. 2. Retten kviler på gnr. 277 bnr Gnr. 277 bnr. 9 har ikkje jaktrett. Gnr. 277 bnr. 10 Eigedomen er utskilt frå bnr. 4. Skylddelinga vart halden 16. juli I kjøpekontrakten mellom seljaren Ingeborg Larsdotter Mørkve og kjøparen Størk Larson Hirth, dok. nr. 17, er det sagt slik: MØRKVE Indre Hordaland jordskifterett 16

19 Ligesaa skal sælgeren have ret til fri havn til den i handelen undtagne parsell efter sin andel i bruget, samt for sin levetid frit sæterhus sammen med kjøberen. I den saka det er vist til ovafor tolkar Høgsterett både beitingsrett i forhold til skyld og andel i felles havn i forhold til skyld som bruksrettar i sams utmark. Retten vil også for dette bruket vise til grunngjevinga som er ført under bnr. 9. Jordskifteretten er ikkje i tvil om at bnr. 10 har beiterett i stølssameiga, men har kome til at dette er ein bruksrett og ikkje medeigedomsrett. Dette bruket har sel på Mørkvestølen. Dette selet har stått i så lang tid utan påtale, at ein må rekne med at grunneigarane har akseptert at dette bruket har rett til å ha sel. Både hevd og alders tid bruk kan vere grunnlag for retten. Jordskifteretten meiner likevel at det her er tale om ein bruksrett, og at denne retten er ei naturleg følgje av det å ha beiterett. Når det gjeld jaktrett, er det ikkje ført dokumentasjon for at bruket har slik rett. Normalt følgjer jaktretten grunneigedomsretten. I praksis har tildeling av jaktløyve vore relativt liberalt praktisert. Skal eigedomar som ikkje er medeigarar i sameiga ha jaktrett, må det liggje føre ein lokal sedvane eller tradisjon som har vore fast over lang tid. Jordskifteretten finn ikkje at det ligg føre slike praksis og legg til grunn at bruket ikkje har jaktrett. 1. Gnr. 277 bnr. 10 har bruksrett til beite i Mørkvestølen i samsvar med kjøpekontrakten, dok. nr. 17. Med beiteretten følgjer retten til å ha sel på Mørkvestølen. 2. Retten kviler på gnr. 277 bnr Gnr. 277 bnr. 10 har ikkje jaktrett. Gnr. 277 bnr. 15 Eigedomen er utskilt frå bnr. 1. Skylddelinga vart halden den 1. oktober I skylddelinga, dok. nr. 6, er det sagt slik: Den fraaskilde parsell skal faa andel i den felles hamn i forhold til skyld. I den første skøyta, dok nr.7, er det sagt slik: Kjøberen skal ikke ha havneret på den særskilt beliggende fjeldstøl Grøndalen, men forøvrig havneret i forhold til skyld. Denne eigedomen er vesentleg større enn bnr. 9, men retten meiner likevel det same resonnementet må gjere seg gjeldande her og viser til grunngjevinga som er ført under bnr. 9. Dette bruket har sel på Mørkvestølen. Dette selet har stått i så lang tid utan påtale, at ein må rekne med at grunneigarane har akseptert at dette bruket har rett til å ha sel. Både hevd og alders tid bruk kan vere grunnlag for retten. Jordskifteretten meiner likevel at det her er tale om ein bruksrett, og at denne retten er ei naturleg følgje av det å ha beiterett. Når det gjeld jaktrett, er det ikkje ført dokumentasjon for at bruket har slik rett. Normalt følgjer jaktretten grunneigedomsretten. I praksis har tildeling av jaktløyve vore relativt MØRKVE Indre Hordaland jordskifterett 17

20 liberalt praktisert. Skal eigedomar som ikkje er medeigarar i sameiga ha jaktrett, må det liggje føre ein lokal sedvane eller tradisjon som har vore fast over lang tid. Jordskifteretten finn ikkje at det ligg føre slike praksis og legg til grunn at bruket ikkje har jaktrett. 1. Gnr. 277 bnr. 15 har bruksrett til beite i Mørkvestølen i samsvar med sine utgangsdokument, dok. nr. 6 og Retten kviler på gnr. 277 bnr Gnr. 277 bnr. 15 har ikkje jaktrett. Gnr. 277 bnr. 17 Eigedomen er utskilt frå bnr. 2. Skylddelinga vart halden den 17. mai I skylddelinga, dok. nr.14.2, er det sagt slik: Me hev samtykt i at vår- og sumarhamn kan nyttast i hop med dei andre jordeigarane på Mørkve.. Eigaren har lagt fram dokumentasjon på at eigedomen har vore med i Mørkveslia beitelag og Voss og Sogn reinsdyrlag. Det er ikkje dokumentert kva krav som blei sett for å bli medlem i beitelaget, men det er rimeleg å tru at både bruk med eigedomsrett og bruksrett til beiterett var aktuelle medlemer. For reinsdyrlaget er det i lova, dok. nr. 15, sagt at medlemene må ha eigedom med beiterett i det aktuelle området. Retten finn ikkje grunnlag i desse dokumenta for at bruket har meir enn ein bruksrett til beite. Retten vil også for dette bruket vise til grunngjevinga som er ført under bnr. 9. Dette bruket har sel på Mørkvestølen. Dette selet har stått i så lang tid utan påtale, at ein må rekne med at grunneigarane har akseptert at dette bruket har rett til å ha sel. Både hevd og alders tid bruk kan vere grunnlag for retten. Jordskifteretten meiner likevel at det her er tale om ein bruksrett, og at denne retten er ei naturleg følgje av det å ha beiterett. Når det gjeld jaktrett, er det ikkje ført dokumentasjon for at bruket har slik rett. Normalt følgjer jaktretten grunneigedomsretten. I praksis har tildeling av jaktløyve vore relativt liberalt praktisert. Skal eigedomar som ikkje er medeigarar i sameiga ha jaktrett, må det liggje føre ein lokal sedvane eller tradisjon som har vore fast over lang tid. Jordskifteretten finn ikkje at det ligg føre slike praksis og legg til grunn at bruket ikkje har jaktrett. 1. Gnr. 277 bnr. 17 har bruksrett til beite i Mørkvestølen i samsvar med skyldskiftet på bruket, dok. nr Retten kviler på gnr. 277 bnr Gnr. 277 bnr. 17 har ikkje jaktrett MØRKVE Indre Hordaland jordskifterett 18

21 SLUTNING: 1. Desse eigedomane har medeigedomsrett på Mørkvestølen med slikt partshøvetal: Gnr Bnr Eigar Partshøvetal % Lars K. Mørkve 29, Johnny Himle 20, ,5 Jorunn Hirth 25, Geir Johnny Norekvål 25,00 Sum 100,00 2. Følgjande eigedomar har bruksrett til beite og rett til å ha sel på Mørkvestølen: Gnr Bnr Eigar Kåre Hylland Beiterett i samsvar med skylddelinga. Rett til ha sel Olav Petter Skjervheim Beiterett i samsvar med skylddelinga Rett til ha sel Stig Erlend Jordalen Beiterett i samsvar med kjøpekontrakt. Rett til ha sel Knut Mørkve Beiterett i samsvar med skyldeling og skøyte. Rett til ha sel Arnkjell Sørestrand og Beiterett i samsvar Magne Sørestrand med skylddelinga. Rett til ha sel. 3. Domen vert sett til påanke straks. Retten drøfta eigedomstilhøva i heimeutmarka og sa samrøystes slik DOM: Domen gjeld eigedomstilhøva i lia oppover frå trågarden til møtet med fjellutmarka om lag i skoggrensa. Området kan definerast som heimeutmark, og er frå gamalt brukt til beite vår og haust og til skogbruk MØRKVE Indre Hordaland jordskifterett 19

22 Det er semje mellom partane om at beitet er sams og at skogen er delt i teigar. Det er likevel delte meiningar om grunnen er felles eller om skogeigarane er grunneigarar i sine teigar. Hovudspørsmålet er om grunneigedomsretten ligg i fellesskap eller om skogteighavarane er grunneigarar kvar i sine teigar. Det er og eit spørsmål om kva for rettar dei ulike partane har i dette området. Partane har forklart: Lars K. Mørkve, eigar av gnr. 277 bnr. 1, har tråfjos i trågarden og skogteig i heimeutmarka. Har brukt beitet i heimeutmarka vår og haust. Beitet har vore brukt felles. Han er usikker på om grunneigedomsretten følgjer skogen eller beitet. Johnny Himle, eigar av gnr. 277 bnr. 2, har tråfjos i trågarden og skogteig i heimeutmarka. Har brukt beitet i heimeutmarka vår og haust. Beitet har vore brukt felles. Han meiner skogeigarane er grunneigarar kvar i sine teigar. Jorunn Hirth, eigar av gnr. 277 bnr. 4, har tråfjos i trågarden og skogteig i heimeutmarka. Ho har brukt beitet i heimeutmarka vår og haust. Beitet har vore brukt felles. Ho er usikker på eigedomstilhøva og ønskjer at jordskifteretten kan klarleggje spørsmålet. Geir Johnny Norekvål, eigar av gnr. 277 bnr. 7, har tråfjos i trågarden og skogteig i heimeutmarka. Han har brukt beitet i heimeutmarka vår og haust. Beitet har vore brukt felles. Han meiner skogeigarane er grunneigarar kvar i sine teigar. Stig Erlend Jordalen, eigar av gnr. 277 bnr. 10, har ikkje tråfjos eller skogteig. Har brukt beitet vår og haust. Meiner å vere medeigar i heimeutmarka. Knut Mørkve, eigar av gnr. 277 bnr. 15, har tråfjos og skogteig ilag med hovudbruket. Han meinte det var felles eigedom i heimeutmarka og at han var medeigar. Arnkjell og Magne Sørestrand, eigar av gnr. 277 bnr. 17, har ikkje tråfjos eller skogteig, men har brukt beitet i heimeutmarka vår og haust, mest til sau. Har ingen klar oppfatning om grunneigedomsretten følgjer skogen eller beitet. Retten skal merke: Eigedomstilhøva, slik me kjenner dei i dag, er resultat av ei historisk utvikling som starta langt attende i tid. Generelt er det slik at dei gamle gardane rådde over relativt store jordvidder. Ved dei eldste matrikkuleringane var tanken at matrikkelnummeret skulle referere seg til dei gamle udelte gardane, medan løpenummeret skulle referere seg til dei ulike bruk garden etter kvart vart delt opp i. Mest truleg har garden Mørkve i gamal tid vore ein slik udelt gard. I dei fleste bygdelag skaut garddelinga fart utover på 17- og 1800-talet. Det heng saman med folketalsutviklinga og det press på ressursane som den førte med seg. Ved dei garddelingane som skjedde utover på 17- og 1800-talet var det vanlege mønsteret på Vestlandet at innmarka blei delt til eigedom, medan utmarka blei liggande felles. Etter kvart som presset på skogressursane auka kom det etter kvart i stand ei deling av skogen. Det vanlege var at skogen blei delt til bruk, medan beite, grunn og andre utnyttingsrettar som var knytt til grunnen vart liggande i fellesskap MØRKVE Indre Hordaland jordskifterett 20

23 Sjølv om dette var hovudregelen, må kvar eigedom vurderast særskilt og konkret. Eigedomsutviklinga følgde ikkje alltid hovudregelen. Av matrikkelen trykt i 1838 går det fram at det var 3 bruk på Mørkve før Det 4. bruket som er med i matrikkelen vart delt frå i Det var løpeno. 543b som omfatta ein beiterett på Mørkvestølen. Heimeutmarka høyrde på den tid til dei 3 andre bruka, løpeno. 543a, 544 og 545. Det er ikkje lagt fram dokumentasjon på når tid Mørkve første gong vart delt. Av matrikkelen trykt i 1838 går det fram at løpeno. 543 utgjorde halve garden medan løpeno. 544 og 545 utgjorde ein fjerdepart kvar. Dei første opplysningane om eigedomstilhøva får me gjennom protokollen for jordskifte over Mørkve som vart halde i 1832, dok. nr. 21. Om delinga i utmarka er det her sagt slik: Skoven i udmarken blev ved merkeslinierne A, B, C saaledes udskiftet. Dette tyder på at det berre var skogen som vart delt. I skildringa av grensene for innmarksteigane er det ved fleire høve sagt at desse grensa til felles utmark. For grense 2 for Jens Larsen sin jordeigedom er det sagt at : den i en kort Strekning efter Bøegjerdet grendser til den felles Udmark. Det same uttrykket er brukt om Jens Larsens andre teig og om Kalvehagen og Sauehaugen. Ein skal ikkje leggje avgjerande vekt på slike uttrykk, men det er på det reine at utmarka i dette dokumentet er omtalt som felles. Til slutt er det i same dokumentet sagt slik: Udmarken saa vel hjemme som paa Fjeldstølen forbliver efter Parternes overenskomst i Fællesskab, forsaavidt Græsset og Havnegangen angaaer. Dette er ei formulering som er typisk for den tida. Det var nyttingsrettane ein var oppteken av, og det var desse som vart delt. Eit anna moment ein og kan trekke inn, er at for skogteigane er ikkje grensene skildra rundt teigane slik som det er gjort for innmarka. Skoggrensene er linjer trekte frå trågarden og oppover så langt det var skog. Teigane er ikkje avgrensa oppe. Det tyder og på at det berre vart skogen ein delte. Bruken av teigane synest også å vere i samsvar med den oppfatninga at det dreiar seg om bruksrett til skogen og ikkje eigedomsteigar. Det er ikkje opplyst at skogeigarane har gjort disposisjonar som går lengre enn det bruksretten til skog gjev grunnlag for. Ei gjennomgåande og generell oppfatning er at grunnen høyrer saman med den hovudutnyttingsmåten som ikkje er utskift eller som vert skifta sist. I dette området var hovudutnyttingsmåtane skog og beite. Skogen vart delt i teigar. Beitet er felles. Også etter denne regelen skal grunnen følgje beitet og liggje i sameige. Når det ikkje er ført klare prov for noko anna, talar dei beste grunnane for at eigedomstilhøva her følgjer det som er hovudregelen i dette distriktet. Skogen er delt i teigar, medan grunn og beite er felles MØRKVE Indre Hordaland jordskifterett 21