Andel i sameige/sams jakt

Transkript

1 Strandsone-innmark-utmark Andel i sameige/sams jakt Nordfjord jordskifterett Fagdag 3. og 4. april 2013

2 Strandsona Historisk sterk rett til utnytting av området ut frå eige land. Landslott- avgift til den som eigde innafor Avgift for landfeste, eks. sildesteng Eksklusiv rett til torskefiske i Flisterpollen Døme på eineretttil fangst av kval

3 Utstrekning av eigedomsrett Marebakken 2m djupn ved middels lav fjære Så langt einhest kunne vade Utanfor privat eigedomsrett har grunneigaren ulike strandrettar Utfyllingsrett Rett til fortøyning av båt Rett til laksefiske med fast reiskap Grensene på innmark vanlegvisskildra ut i sjøen så langt som privat eigedomsrett går

4 Bruk som ikkje grensa til sjøen Tilgang til sjøen var svært viktig Avmerka tomtar til naust Bruksrett til naust på ein annan grunneigar Naudsynleg vegrett

5 Fellesområde ved sjøen Opplagsplassar for tømmer og ved, både til ilandføring og utskiping. Nottørkeplassar Jektenaust Felles naustområde. Her kan det og vere bruksrettar til naust for andre enn grunneigarane

6 Sams naustområde for gnr. 5 Fitje indre i Gloppen Innafor felleseige også bruksrett til naust for Mardal og Søreide

7 Innmarka Innmarka var tradisjonelt oppdelt i småteigarog svært godt utnytta Fellesområde var nødvendig og kunne eks. vere: Opplagsplassar Vegar Krøterteiner/geil Grustak Moldteigar I Hyeneset eit område som vert kalla Sameignebakkjen Finn også ei form for sameigei slåtteteigarfordi dei byttestom å slå deiulike teigane

8 Utmarka, heimeutmarka I utmarka finn ein historisk dei store fellesområda På våre kantar snakkar ein om "Vestlandsregelen" Granplanting på felles grunn og dermed forringing av fellesbeite må einsjå på som semje etter tid og tilhøve. Nasjonsbygging etter krigen Ved seinare utmarksjordskifte: a)marka si evne til skogproduksjon b) Grunn og beite delt etter eit delingsgrunnlag I den seinaretid meirfokus på bruksordning og ikkje oppløysing av fellesskap

9 Delingsgrunnlag for fellesskap Partshøvet kan vere kjent ved semje/alders tids bruk. Er ikkje partshøvet kjent skal vi nytte skatteskylda på det tidspunktet sameiget oppstod. Mest vanleg å bruke skylda frå før 1838 som utgangspunkt. På våre kantar smørskyld, og fiskeskyld ved kysten

10 Skyld/skatteskyld Opphav frå Landskylda frå 1300-talet Uttrykk for kva leiglendingane måtte betale i leige til jordeigarane. Skatteskylda utleia av landskylda og vart grunnlag for skatt til kongen Ca forenkling frå ei mengde "spesis" (sort, art) til smør/fisk/kornskyld Heile tida snakk om naturalia

11 Skyld/skatteskyld frå 1800-talet På 1800-talet oppretta løpenr. for kvart bruk Skylda på eit bnr. fastsett ut frå normalbruket på vedkomande gard. Kunne og vere ei samordning innafor større geografiske område Fram til 1838 hadde vi altså smørskyld her i området dalar, ort, skillingskyld Etter 1890 mark og øre som vi kjenner i dag

12 Skyld som delingsgrunnlag I tillegg til skattlegging var dei ulike skyldeiningane eit uttrykk for verdien av bruka/ bruka sin produksjonsevne Skylda blir difor sett på som godt eigna for å finne andel i fellesområde

13 Skyldeiningar før 1838 Smørskyld: Laup Bismerpund Merker laup smør er ca. 18 kg Fiskeskyld: Vog Bismerpund Merker vog fisk er ca. 18 kg Forholdet mellom smør og fiskeskyld: Smørskylda har dobbel verdi "Åtte potte rømme fire merker smør" Gamle måleiningar: Norges Love

14 Skyldeiningar etter 1838 Dalarskyld: Dalar Ort Shilling Markeskyld: Mark øre 1 100

15 Storviltjakt Viltlova 27: Grunneigaren har einerett til jakt og fangst dersom ikkje anna er bestemt. Tek utgangspunkt i eit område der grunnen er skift til full eigedom men det er sagt at "retten til jakt og fangst skal vere felles som før"

16 Storviltjakt/rettsutgreiing Heimelen for rettsutgreiing: 88b i jordskiftelova. Retten skal avgjere kven som har jaktrett og finne andel for kvart bruk Jordskiftelova 27 og Sameigelova 2 seier noko om partshøve i sameige Utgangspunktet er som regel matrikkel frå 1838.

17 Frådelte bruk Formuleringar i skylddeling/skøyte kan vere: Det frådelte bruk utgjer 1/10 del av hovedbr. Det frådelte bruk har rettar etter skyld Det frådeltebruk får rett til jakt etter sin andel Det frådelte bruk har beiterett etter skyld Det frådelte bruk har beiterett etter fodnad Rettens si oppgåveer å tolke dokumenta, finne ut kva som var meint. Skal det frådeltebruket få medeigedomsretti grunnen som er utgangspunktet for jaktrett?

18 Døme, gnr. 63 Smådal Løpenr. Bnr. Laup B.p. Merker Merker %

19 Frådeling av gnr. 63 bnr. 5 Bnr. 5 frådeltbnr. 1 år 1895 m. alle rettar Bnr. 1 etter smørskyld: % Bnr. Dalar Ort Shilling Shilling % Kva er "einjaktrett" Utleigeav jakta..

20 Forvaltning/utøving av jakta Korleis grunneigarane utøver jakta eller korleis kommunen opptrer som forvaltar er ei anna sak. Ei rettsutgreiing kan følgjast opp med ei bruksordning - Forholdet mellom jegerar og grunneigarar - Reglar i eit sameige/styre/avstemming m.m. "Det blir styr å bla opp i ei rettsbok når hynnjelen er i sikte"

21 Digitalt eigedomskart, DEK Til vårt bruk er DEK eit tilbakesteg i høve til ØK i område der det er felles grunn Bruksrettsgrenser manglar merkest./kors Manglar gbnr. på skogteigar Grensepunkt signalisert som grunnlag for ØK, eit stort arbeid som bør syne på kart

22 Fellesområde i fjellet Grense og rettsutgreiing i fjellet er meir og meir aktuelt Mastebygging Fallrettsspørsmål Utbygging av skitrekk Vindmølleparkar Skal grense mellom 2 dalføre alltid følgje vassvende?

23 Delingslov, slutt med skylddeling Frådeling av eit bruk i dag med fulle rettar Kjøpekontrakt eller skøyte kan innehalde %- sats eller andel i brøk I framtida manglar vi register for utrekning av andelar i felles Er det meininga at matrikkelen med registrering av jordsameige skal kome som erstatning?