Naturtypekartlegging ved omsøkt oppdrettslokalitet Kjelaberg for Grieg Seafood Rogaland AS. Konsekvensutgreiing for marint naturmiljø

Transkript

1 Naturtypekartlegging ved omsøkt oppdrettslokalitet Kjelaberg for Grieg Seafood Rogaland AS R A P P O R Konsekvensutgreiing for marint naturmiljø T Rådgivende Biologer AS 1779

2

3 Rådgivende Biologer AS RAPPORT TITTEL: Naturtypekartlegging ved omsøkt oppdrettslokalitet Kjelaberg for Grieg Seafood Rogaland AS. Konsekvensutgreiing for marint naturmiljø. FORFATTAR: Mette Eilertsen, Hilde Eirin Haugsøen & Joar Tverberg OPPDRAGSGIVER: Grieg Seafood Rogaland AS OPPDRAGET GITT: ARBEIDET UTFØRT: RAPPORT DATO: januar 2013 februar september 2013 RAPPORT NR: ANTAL SIDER: ISBN NR: ISBN EMNEORD: - Oppdrett - Marine naturtyper - Marint biologisk mangfald RÅDGIVENDE BIOLOGER AS Bredsgården, Bryggen, N-5003 Bergen Foretaksnummer mva Internett : E-post: post@radgivende-biologer.no Telefon: Telefaks: Framsidefoto: Utsikt mot Fjøløy, samt ROV bilete av eremittkreps og tareskog ved Kjelaberg. Foto:Mette Eilertsen.

4 FØREORD Rådgivende Biologer AS har på oppdrag frå Grieg Seafood Rogaland AS utført ei naturtypekartlegging med ROV i området ved Kjelaberg i Kvitsøyfjorden, Rennesøy kommune. Grieg Seafood Rogaland AS søkjer om å få etablert ein konsesjon med ei produksjonsramme på 3120 tonn (MTB). I samband med søknad om etablering av oppdrettsverksemd har Fylkesmannen i Rogaland komme med tilråding om gransking av viktige naturtypar i området og gransking av eventuelle påverknader oppdrettsverksemd vil kunne føre til, spesielt med omsyn på moglege førekomstar av viktige naturtypar. Det føreligg generelt lite kunnskap om viktige naturtypar i fjordar og i nærleik til oppdrett, og kva påverknad oppdrettsverksemda eventuelt har på slike førekomstar. Denne rapporten presenterer ei konsekvensutgreiing med verdivurdering av naturtypar frå offentlege databasar og frå ROV kartlegging utført den 12. februar 2013 ved Kjelaberget. Rådgivende Biologer AS takker Kjetil Ørnes for oppdraget, Sematek AS ved Martin Johansen og Nicholas Løkken for assistanse under feltarbeidet Bergen, 16. september INNHALD Føreord... 2 Innhald... 2 Samandrag... 3 Tiltaket... 3 Områdeskildring med verdivurdering... 3 Verknadar og konsekvensar... 4 Omsøkt oppdrettslokalitet Kjelaberget... 5 Avgrensing av tiltaks og influensområdet... 5 Metodebeskriving og datagrunnlag... 6 Områdeskildring og verdivurdering... 9 Botntilhøve ved Kjelaberget... 9 Straumtilhøve ved Kjelaberget...10 Marint biologisk mangfald...10 Verknad og konsekvensvurdering...20 Om partikkelspreiing ved oppdrettslokalitetar Alternativ, ingen oppdrettsverksemd...20 Verknader og konsekvensar av anlegget...21 Om usikkerheit...24 Om behov for vidare granskingar...24 Referansar...25 Rådgivende Biologer AS 2

5 SAMANDRAG EILERTSEN, M., H.E. HAUGSØEN & J. TVERBERG Naturtypekartlegging ved omsøkt oppdrettslokalitet Kjelaberg for Grieg Seafood Rogaland AS. Konsekvensutgreiing for marint naturmiljø. Rådgivende Biologer AS, rapport 1779, 26 sider. ISBN Rådgivende Biologer AS har på oppdrag frå Grieg Seafood Rogaland AS utført ei naturtypekartlegging med ROV i området ved Kjelaberg i Kvitsøyfjorden, Rennesøy kommune. Rapporten presenterer ei konsekvensutgreiing med verdivurdering av naturtypar frå registreringar i offentlege databasar og frå kartlegginga utført den 12. februar TILTAKET Grieg Seafood Rogaland AS søkjer om å få etablert oppdrettverksemd med ei produksjonsramme på 3120 tonn (MTB) ved Kjelaberg. Det har ikkje vore oppdrett i området tidlegare. OMRÅDESKILDRING MED VERDIVURDERING Den omsøkte lokaliteten ligg i Kvitsøyfjorden, sør for Fjøløy i Rennesøy kommune. Lokalitetsområdet ligg ope og uterskla til i retning nordvest til sørvest, og det er lite som skjermar for straum, vind og bølgjer. Kvitsøyfjorden er samanbunde med Stavangersystemet, på grensa til det store og opne Boknafjordsystemet. I naturbase er det registrert naturtypar som driftvoll og sørlig strandeng i nærleiken av influensområdet. Naturtypen driftvoll er registrert som lokalt viktig (verdi C) og har middels verdi. I høve til DN handbok er strandeng lokalt viktig (verdi C) og vert vurdert til å ha middels verdi. Naturtypane er lokalisert med ein avstand på mellom 1,4 og 2 km frå anlegget, og er vurdert som utanfor influensområdet til den omsøkte oppdrettslokaliteten. Ålegrasførekomstar er registrert av NIVA i større delar av Sandvigabukta. Området vert vurdert som den prioriterte naturtypa ålegraseng (I1101) med middels verdi. Naturtypa er lokalisert med ein minsteavstand på 1,4 km frå anlegget, og er vurdert som utanfor influensområdet til den omsøkte oppdrettslokaliteten. I marine gruntvassområder (djupner mindre enn 40 m) i influensområdet, er det registrert hovudnaturtypen sukkertareskogbotn (M10-1) og stortareskogbotn (M10-2). Tareskogbotn er ein raudlista naturtype i kategori NT, nær trua, der sukkertareskog er "sårbar" (VU) Førekomstar av tareskogbotn vurderast som viktig (verdi B) med middels verdi. Det vart også registrert skjelsandførekomstar (I12), mellomfast eufotisk saltvassbotn (M13) og anna fast eufotisk saltvassbotn (M11). Skjelsandførekomstar er ein prioritert naturtype og vert vurdert til å ha middels verdi. Naturtypane mellomfast og fast eufotisk saltvassbotn er rekna som livskraftige og har liten verdi. I marine djupvassområde (>40 m), i tiltaksområdet og delvis influensområdet, vart det registrert mellomfast afotisk saltvassbotn (M12) og fast afotisk saltvassbotn (M8). Nemnde naturtypar er livskraftige og har liten verdi. Det er tidligare registrert raudlista sjøfugl i nærområde. Av marint artsmangfald var det vanlege førekommande artar som vart registert i tiltaks- og influensområdet. Det er imidlertid knytt eit rikt artsmangfald til naturtypen tareskogbotn som kan ha eit svært høgt artsmangfald av algar og dyr. Artsmangfald i influensområdet er vurdert å ha middels verdi. Artsmangfald i tiltaksområdet er vurdert å ha liten verdi. Rådgivende Biologer AS 3

6 VERKNADAR OG KONSEKVENSAR 0-ALTERNATIVET Viktigaste endring for fjordmiljøet utan vidare oppdrettsverksemd, vil vere eventuell framtidig temperaturauke med påfølgande endringar i makroalgesamfunn og tareskogsutvikling som følgje av moglege klimaendringar. Det vil vere liten negativ konsekvens (-) for marint naturmiljø. ETABLERING AV LOKALITETEN KJELABERGET Etablering av eit anlegg vil venteleg gje direkte arealbeslag i form av etablering og fortøying av sjølve anlegget. I djupområda har naturtypane og artsmangfaldet liten verdi. Skadeomfanget vil vere avgrensa til små botnareal i fortøyingsområda, og ein vil vente liten negativ verknad for naturtypar og for artsmangfald. Ved driftsfasen av anlegg over tid, vil produksjon av fisk medføre omfattande tilførslar av organisk stoff på lokaliteten. Sedimentering av organisk stoff vil ikkje bli spreidd over store område sidan straumbiletet sannsynlegvis syner moderat til låg straumfart nedover i djupet. Det vil kunne vere middels negative verknader for marint naturmiljø direkte under anlegget og rett i nærleiken. Naturtypar og artsmangfald i djupvassområda har liten verdi, og med middels negativ verknad i form av påverknad av sedimenterande organiske tilførslar vil etablering av oppdrettverksemd ha liten negativ konsekvens (-). Den store resipienten i Kvitsøyfjorden og ut mot Boknafjorden vil ha god kapasitet til å omsetje avfallet frå eit framtidig anlegget. Det vil kunne vere liten negativ verknad for marint naturmiljø i grunnområda rundt lokaliteten grunna risiko for sedimentering og tilslamming frå anlegget. Dei største partiklane vil sedimentere nært anlegget, og dei små partiklane vil verte spreidd. Dominerande straumretning er mot søraust og vest og i liten grad mot land. Naturtypane som er tilknytt desse område er ålegrasseng, driftvoll og strandeng. Samla vurdering vert då liten negativ verknad, middels verdi for naturtypar og artsmangfald, og difor liten negativ konsekvens (-). Straumbiletet i området tilseier at tilførslar av næringsstoff ikkje vil medføre risiko for overgjødsling på dei grunne områda og langs land. God fortynning og relativt gode avstandar vil resultere i liten negativ til ingen verknad for marint naturmiljø i grunnområda rundt lokaliteten. Naturtypar og artsmangfald i nærområda har middels verdi, og etablering av oppdrettverksemd vil ha ubetydeleg konsekvens (0). Dei største negative verknaden for marint naturmiljø vil vere i områda rett under anlegget som vert utsett for sedimentering av organisk materiale. Her vart det ikkje påvist verdfulle naturtypar eller artsmangfald, og dei direkte rørte areala er relativt små, med vid utbreiing i regionen. Det vil truleg ikkje skje nokon betydeleg negativ verknad med omsyn på tilslamming eller eutrofiseringseffekt for viktige og raudlista naturtypar eller rikt artsmangfald i dei grunnare delane av influensområdet. Samla sett liten til middels negativ verknad i tiltaks- og influensområdet, og liten negativ konsekvens (-) for marint biologisk mangfald. Tabell 1. Oppsummering av verdi, verknad og konsekvens for marint naturmiljø ved etablering av oppdrettslokalitet Kjelaberget. Rådgivende Biologer AS 4

7 OMSØKT OPPDRETTSLOKALITET KJELABERGET Grieg Seafood Rogaland AS ynskjer å få etablert oppdrettsverksemd sør for Fjøløy i Kvitsøyfjorden med ei produksjonsramme på 3120 tonn (MTB). Det er skissert 6 stk 160 meter ringar i ei fortøyingsramme på 6 gangar 90 x 90 m (figur 1). Figur 1. Oversikt over omsøkt oppdrettslokalitet Kjelaberget med planlagt anleggs- og fortøyingsarrangement i Kvitsøy kommune. AVGRENSING AV TILTAKS OG INFLUENSOMRÅDET Tiltaksområdet omfattar areala som direkte vert påverka av tiltaket. I dette tilfellet gjeld det oppankringslodda med tilhøyrande kjetting og oppankringstauverk som vert lagt på botnen, samt botnarealet direkte under seks merdar som vil utsetjast for sedimentering av organiske tilførslar. Influensområdet omfattar areala og områda rundt tiltaksområdet, der tiltaket kan tenkast å påverke dei ulike tilhøva. I dette tilfellet omfattar influensområdet dei nærliggande områda der ein kan spore verknader av sedimenterande organiske tilførslar på sjøbotnen. Rådgivende Biologer AS 5

8 METODEBESKRIVING OG DATAGRUNNLAG Vurderingane i rapporten tek utgangspunkt i ei kartlegging av marine naturtypar og marint biologisk mangfald ved hjelp av ROV (Remotely operated vehicle). I tillegg har ein data frå nylege føregranskingar av sediment og straumtilhøve frå lokalitetsområdet, samt kartlegging og modellering frå NIVA som byggjer opp under datagrunnlaget, saman med eksisterande kunnskap frå nasjonale databasar. Denne kartlegging er utført av Mette Eilertsen i samarbeid med Sematek AS ved Martin Johansen og Nicholas Løkken, som kjørte ROV den 13. februar Det er samanstilt resultat frå føreliggande litteratur, gjort søk i nasjonale databasar og tatt direkte kontakt med Fylkesmannen i Rogaland. Det er presentert ei liste over referansar og kjelder heilt bak i rapporten. For denne verdivurderinga vert datagrunnlaget vurdert som godt (3) (tabell 2). Tabell 2. Vurdering av kvalitet på grunnlagsdata (etter Brodtkorb & Selboe 2007). Klasse Beskriving 0 Ingen data 1 Mangelfull datagrunnlag 2 Middels datagrunnlag 3 Godt datagrunnlag TRE-STEGS KONSEKVENSVURDERING Miljøkonsekvensutgreiingar (KU) vert utført etter ein standardisert tre-stegs prosedyre omtala i Statens vegvesen si Handbok 140 om konsekvensutgreiingar (2006). Framgangsmåten er utvikla for å gjere analysar, konklusjonar og tilrådingar meir objektive, lettare å forstå og meir samanliknbare. STEG 1: REGISTRERING OG VURDERING AV VERDI Her blir området sine karaktertrekk og verdiar innan kvart enkelt fagområde skildra og vurdert så objektivt som mogeleg. Med verdi er det meint ei vurdering av kor verdifullt eit område eller miljø er med utgangspunkt i nasjonale mål innan det enkelte fagtema. Verdien blir fastsett langs ein skala som spenner frå liten verdi til stor verdi: Verdi Liten Middels Stor Eksempel Naturmiljø Temaet naturmiljø omhandlar naturtypar og arts-førekomstar som har betyding for dyr og plantar sine levegrunnlag, samt geologiske element. Omgrepet naturmiljø omfattar alle terrestriske (landjorda), limnologiske (ferskvatn) og marine førekomstar (brakkvatn og saltvatn), og biologisk mangfald knytt til disse. I dette tilfellet vil rapporten berre omhandle marint naturmiljø. Kriterier for verdivurdering Aktuelle emne som er med i naturmiljø er gitt i tabell 3. I same tabell er det gitt kriterier for verdivurdering av naturmiljø etter Statens vegvesen si Handbok 140 om konsekvensanalysar. Verdien av dei ulike deltema blir vurdert etter ein tredelt skala; liten, middels og stor verdi. Grunnlaget for verdisettinga byggjer på handbok utgitt av Direktoratet for naturforvaltning, dvs. DN-handbok 19 marine naturtypar, NIN-systemet (Naturtyper i Norge) utgitt av Direktoratet for naturforvaltning, Rådgivende Biologer AS 6

9 norsk raudliste (Kålås mfl. 2010) og norsk raudliste for naturtypar (Lindgaard og Henriksen 2011). Tittelen på tema område med arts og individmangfald (tabell 3) er korta ned til "artsmangfald" vidare i rapporten. Tabell 3. Kriterier for verdisetting av marint naturmiljø (Statens vegvesen 2006). Tema Liten verdi Middels verdi Stor verdi Område med Naturtypar med verdi biologisk mangfald B eller C som er representativt for distriktet Naturtypar Kjelde: DN-handbok 19, Statens vegvesen handbok 140 (2006), Lindgaard & Henriksen (2011) Område med arts- og individmangfald Kjelder: DN-handbok 19, Statens vegvesen handbok 140 (2006), Kålås mfl. (2010). Område med artsog individmangfald som er representativt for distriktet Leveområde for arter i kategorien NT på den nasjonale raudlista som er raudlista pga. negativ bestandsutvikling, men framleis er vanlige. Område med stort artsmangfald i lokal eller regional målestokk Leveområde for artar i de lågaste kategoriane på nasjonal raudliste og relativt utbreidde arter i kategorien sårbar (VU) ROV KARTLEGGING AV MARINT BIOLOGISK MANGFALD Naturtypar med verdi A Område med stort artsmangfald i nasjonal målestokk Leveområde for artar i dei tre strengaste kategoriane (VU, EN, CR) på nasjonal raudliste. Område med mange raudlisteartar. Det vart utført ei ROV kartlegging med tre transekt i lokalitetsområdet ved Kjelaberg (figur 3, tabell 4). ROV var av typen Ocean Modules V8 Offshore med ei kabellengd på 1500 meter. Det var ikkje tilgjengeleg posisjoneringssystem, og ein bestemte difor kva retning ROVen skulle gå i for å ha mest mogleg kontroll på kvar transektet vart køyrd (tabell 4). Ved val av transekt tok ein utgangspunkt i å køyre transekt frå det djupaste i lokalitetsområdet til grunnområda ved Kjelaberget, for å sjå korleis substratet og naturtypar endra seg, samt å fange opp eventuelle viktige naturtypar. T2 T1 T3 Transekt ROV Figur 2. Oversiktskart over lokalitetsområdet til ved Kjelaberget med 3 ROV transekt. Kartet er henta frå Rådgivende Biologer AS 7

10 Tabell 4: Oversikt over startkoordinatar til tre transekt tatt ved Kjelaberg, samt djupne, retning (heading) på ROV og hovudsubstrat. T1 T2 T3 Startposisjon 59 04, 598` 59 05, 029` 59 04, 603` 5 34, 378` 5 35, 795` 5 33, 262` Heading på ROV Maks djupne (m) Hovudsubstrat Blaut/ skjelsandbotn Stein/skjelsanbotn Blaut/ stein/ sandbotn Vurdering av straummålingane er i høve til Rådgivende Biologer AS sitt system i tabell 5. Tabell 5. Rådgivende Biologer AS si klassifisering av gjennomsnittleg overflate og vassutskiftingsstraum, basert på ein fordeling av resultata i eit omfattende erfaringsmateriale frå Vestlandet. Tilstandsklasse I II III IV V gjennomsnittleg særs sterk sterk middels svak svært svak straumhastigheit sterk Overflatestraum (cm/s) > 10 6,6-10 4,1-6,5 2,0-4,0 < 2,0 Vassutskiftingsstraum (cm/s) > 7 4,6-7 2,6-4,5 1,8-2,5 < 1,8 STEG 2: TILTAKET SIN VERKNAD Omfanget av verknad av tiltaket omfattar kva endringar ein reknar med tiltaket vil føre til for marint naturmiljø, og graden av desse endringane. Her vert mogelege endringar skildra, og det vert vurdert kva verknad endringane vil ha dersom tiltaket vert gjennomført. Verknadene vert vurdert langs ein skala frå stor negativ verknad til stor positiv verknad: Verknad Stor neg. Middels neg. Liten / ingen Middels pos. Stor pos Eksempel STEG 3: SAMLA KONSEKVENSVURDERING Her kombinerer ein steg 1 (verdivurdering) og steg 2 (verknad) for å få fram den samla konsekvensen av tiltaket (sjå figur 3). Samanstillinga skal visast på ein nidelt skala frå svært stor negativ konsekvens til svært stor positiv konsekvens. Konsekvensen vert funnen ved hjelp av ei matrise (den såkalla konsekvensvifta): Figur 3. Konsekvensvifta. Konsekvensen for eit tema kjem fram ved å samanhalde området sin verdi for det aktuelle tema og tiltakets verknad/omfang på temaet. Konsekvensen vert vist til høgre, på ein skala frå meget stor positiv konsekvens ( ) til meget stor negativ konsekvens ( ). Ei linje midt på figuren angir ingen verknad og ubetydeleg/ ingen konsekvens (etter Statens vegvesen 2006). Rådgivende Biologer AS 8

11 OMRÅDESKILDRING OG VERDIVURDERING Den omsøkte lokaliteten ligg i Kvitsøyfjorden, sør for Fjøløy i Rennesøy kommune. Kvitsøyfjorden er eksponert og uterskla ut mot havet i retning nordvest og sørvest. Lokaliteten ligg dermed ope og eksponert til i vestleg og sørleg retning. Lokaliteten ligg noko skjerma for straum, vind og bølgjer frå austlege retningar. Kvitsøyfjorden er samanbunde med Stavangersystemet, på grensa til det store og opne Boknafjordsystemet. Hovuddjupna i Kvitsøyfjorden er frå om lag 150 til 300 m (figur 1, 2 & 4). Kvitsøyfjorden Figur 4. Oversynskart over Kvitsøyfjorden i Kvitsøy og Rennesøy kommune, med avmerking av omsøkt oppdrettslokalitet Kjelaberg (raud firkant). Kart er henta frå fiskeridir.no. Ut frå djupnekart ser ein at botn i lokalitetsområdet (AK-område) ved Kjelaberg skrånar gradvis nedover frå omtrent eit par meters djup til 86 meter i vestsørvestleg retning og fortset ned til over 250 m djupne på det djupaste i Kvitsøyfjorden (figur 1, 2 & 4) Lokalitetsområdet grunnast i nordleg, austleg og til dels sørleg retning mot Fjøløy, Sandviga og Sokn. Det er middels god djupne under anlegget og god djupne vestover frå anlegget og ut i resipienten Kvitsøyfjorden. BOTNTILHØVE VED KJELABERGET Det er utført ei føregransking av botntilhøva i lokalitetsområdet ved Kjelaberg (Evensrud & Hatlen, 2012). Lokaliteten fekk beste tilstandsklasse (tilstand 1= "meget god"), og botnsubstratet bestod hovudsakleg av fin sand med innslag av skjelsand på eit par stasjonar. Grabbhogga vart tatt mellom 70 og 84 meters djupne direkte under plassering av omsøkt anlegg. At substratet i hovudsak bestod av fin sand indikerer at det er relativt gode straum og spreiingstilhøve på lokaliteten. Granskinga visar til at botnen i hovudsak er relativt jamn, med jamn opphoping av materiale. Ein fekk opp sediment på samtlege stasjonar, og det vart registrert fauna i alle prøvane, der børstemark dominerte. Rådgivende Biologer AS 9

12 STRAUMTILHØVE VED KJELABERGET I samband med føregranskinga av botntilhøva ved Kjelaberget, vart det i tillegg utført straummålingar på 5 og 15 m djup (overflate og vassutskiftingsstraum) i perioden februar-mars 2012 (Vassdal 2012). Det er ikkje målt spreiingsstraum og botnstraum i lokalitetsområdet. Straumriggen vart plassert vest for anlegget, innanfor fortøyingsområdet. Ei oppsummering av straumdata for lokaliteten syner at det er middels sterke straumtilhøve på begge djup med ein gjennomsnittsstraum på høvesvis 6,2 og 4 cm/s (tabell 6). Det aller meste av straumen og vasstransporten på 5 og 15 m djup gjekk mot vest og søraust i lokalitetsområdet (figur 5). På 15 m djup var straumen noko mindre retningsstabil enn på 5 m djup. Det var òg noko straum mot nordleg retning, innover mot Sandviga. Ein middels sterk straum i vassøyla vil vere positivt for spreiing av organisk avfall frå anlegget, noko som er med på å redusere miljøbelastning på botnen under anlegget. Tabell 6. Oppsummering av straumdata for omsøkt lokalitet Kjelaberget i Kvitsøy kommune, i perioden 31. januar- 7. mars Henta frå Vassdal (2012), frå Rådgivende Biologer AS sitt eige vurderingssystem. Djup / målestad Middel hastigheit (cm/s) Tilstandsklasse middel hastigheit (cm/s) Maks hastigheit (cm/s) Hovudstraum- Retning(ar) Kjelaberget 5 m 6,2 middels sterk 47,4 V + SØ Kjelaberget 15 m 4,0 middels sterk 39,2 V + SØ. 5 m 15 m Figur 5: Straumroser som viser vassflux (%) på høvesvis 5 og 15 m djupne i lokalitetsområdet ved Kjelaberget. Figurar er henta frå Vassdal (2012). MARINT BIOLOGISK MANGFALD KUNNSKAPSGRUNNLAGET FOR MARINT BIOLOGISK MANGFALD Det føreligg registreringar av raudlisteartar og artsførekomst frå Artsdatabankens artskart, hovudsakleg sjøfugl og karplantar. Det er fleire registreringar i Naturbase, av viktige marine, samt terrestriske naturtypar i nærleiken av lokalitetsområdet ved Kjelaberget (figur 6). NIVA, Havforskningsinstituttet og NGU utførar kartlegging og modellering av marine naturtypar i samband med prosjektet "kartlegging av marine naturtypar" i Rogaland. NIVA har mellom anna utført kartlegging av ålegras og tareskog og ein har fått tilgang på førebelse resultat (v/ Eli Rinde, NIVA). Rådgivende Biologer AS 10

13 NATURTYPAR I Naturbase er det registrert den marine naturtypen driftvoll (tangvoll, S3) i austlege delar av Sandviga med eit areal på 47 daa. Førekomsten er lokalt viktig (verdi C) med middels verdi. Minste avstand frå naturtypen til anlegget er 1,4 km. Naturtypen strandeng og strandsump er registert innerst i Sandviga og har eit areal på 27 daa. Førekomsten er lokalt viktig (verdi C) med middels verdi. I norsk raudliste for marine naturtypar er strandeng og strandsump som ein hovudnaturtype vurdert som livskraftig (LC), medan grunntypen strandeng er vurdert som nært truga (NT). I skildringane frå naturbase står det at denne førekomsten er "truleg den finaste strandenga i kommunen". Minste avstand frå anlegget er om lag 2 km. Det er i tillegg registrert den prioriterte naturtypen kystlynghei, førekomstar av terrestriske artar samt eit viktig friluftsområde (figur 6), men dette er ikkje omfatta under tema marint naturmiljø. Rødlistearter (Artsdatabanken) Arter og yngleområder Sørlig strandeng (EN) driftvoll (C) Friluftslivområde Kystlynghei Figur 6. Oversiktskart over registrerte naturtypar og artsmangfald i det omsøkte lokalitetsområdet ved Kjelaberget. Registrerte marine naturtypar er driftvoll (C) og strandeng (C) og strandsump (C). Raudlisteartar samt andre registrerte artsfunn og yngleområde er merka som punkt i kartet. Det er og avmerka eit friluftslivområde (blå skravering) og kystlynghei(grøn skravering) på land. Kart er henta frå Naturbase. Fiskeridirektoratet har opplysningar om gyteområde for fisk i Kvitsøyfjorden og Mastrafjorden (figur 7). Gyteområdet overlappar med omsøkt lokalitetsområdet ved Kjelaberg. Gyteområde for fisk er ein prioritert naturtype i høve til DN handbok 19 og gyteområde som er knytt til gode oppvekstområde, samt i definerte basseng innanfor tersklar som held gytte egg og nyklekte larvar attende er viktig. Ålegraseng og tareskogsførekomstar er gode yngle- og oppvekstområde, som gøymestad og beiteplass for fisk, og er viktig i høve til eit gyteområde. Gyteområdet i Kvitsøyfjorden vert førebels vurdert som viktig (verdi B), særskild då det er knytt til gode oppvekstområde (sjå avsnitt om ålegras og tareskog), og har middels verdi. Det er mogleg at området kan verte vurdert opp mot svært viktig (verdi A). Havforskningsinstituttet (HI) vurderer normalt verdien av eit gyteområde etter informasjon henta frå lokale fiskarlag i kombinasjon med eigne granskingar. Når prosjektet med kartlegging av marine naturtypar i Rogaland er ferdigstilt vil ein kunne få greier på om verdien av gyteområdet vert justert noko. Rådgivende Biologer AS 11

14 Figur 7. Oversikt over gyteområde for torsk og sild i Kvitsøyfjorden-Byfjorden, Mastrafjorden og Svarthovet. Raud firkant synar omtrentleg plassering av det omsøkte anlegget ved Kjelaberg. Kartet er henta frå og området er teikna inn etter fiskeridata mottatt frå Fiskeridirektoratet. Frå nemnde kartlegging og modellering av marine naturtypar utført av NIVA, er det registrert naturtypar som ålegras og tareskog i og i nærleiken av lokalitetsområdet. Ålegraseng har blitt kartlagt i store delar av Sandviga og ut i frå tilsendt kart av førebelse registreringar utgjer førekomstane tilsynelatande eit areal på over 200 daa (figur 8). Ålegraseng er en prioritert naturtype (I11) jf. DN-Håndbok 19 og kan omsettast direkte til NiN systemet under hovudnaturtypen laus eufotisk saltvassbotn (M15) og grunntypen ålegraseng (M 15-3). Ålegraseng kan førekomme under tidevassmerket i blautbotnområdar, vanlegvis ned til 2-5 meters djup. Ålegras produserer oksygen og organisk materiale, og er soleis svært produktiv. Naturtypen er rekna for å være eit viktig marint økosystem på verdsbasis. Ålegraseng er rik på flora og fauna og fungerer som skjulested og oppvekstområde for larver og yngel og næringssøk for fisk og krepsdyr. Ålegraseng er vurdert som noko trua av Fremstad og Moen (2001). Naturtypen finner ein ofte i grunne sund, beskytta fjordar og pollar, samt i områdar med meir eller mindre brakkvasspåverknad. Rådgivende Biologer AS har ikkje utført eigne kartleggingar av ålegras i området og då resultat og verdivurdering frå NIVA av nemnde registreringar av ålegras ikkje er ferdigstilt per dags dato vil ein her vurdere førekomstar av ålegras som viktige (verdi B). I høve til DN handbok 19 er ålegraseng nær kjende gyteplassar vurdert som viktig. Det er mogleg at det vil kunne verte oppjustert til svært viktig når alle data føreligg. Ålegraseng i Sandviga har middels verdi. Minste avstand frå naturtypen til anlegget er om lag 1,4 km. Rådgivende Biologer AS 12

15 Tareskog har blitt modellert (rosa område, figur 8) for store delar av kysten i og i nærleiken til lokalitetsområdet. NIVA har førebels berre kartlagt og stadfesta delar av dei områda som er modellert (brune sirklar). Frå vår ROV kartlegging i februar vart det registrert hovudtypen Tareskogsbotn (M10) med førekomstar av stortare (Laminaria hyperborea) og sukkertare (Saccharina latissima) ned til maksimalt 20 m djup (figur 9). Det vil seie førekomst av grunntypane sukkertareskogbotn (M10-1) og stortareskogbotn (M10-2). Tareskogsbotn er ein raudlista naturtype i kategori "nær truet" (NT) i høve til norsk raudliste for marine naturtypar, der sukkertareskog er "sårbar" (VU) (Lindgaard og Henriksen 2011). Større tareskogsførekomstar (I01) er ein viktig naturtype i høve til DN Handbok 19 og kan omsettast direkte til NiN systemet som nemnd ovanfor under hovudnaturtypen tareskogbotn. Viktige eller svært viktige område av tareskogsførekomstar har ei utstrekning på >500 daa. Tareskog Ålegress Stortare Fravær av stortare & ålegress Figur 8. Oversiktskart over førebels modellert og kartlagde førekomstar av ålegras og tareskog i og i nærleiken til lokalitetsområdet Kjelaberg i Rennesøy kommune. Rosa område: modellerte tareskogsførekomstar. Brune sirklar: stadfesta og kartlagde førekomstar av tareskog. Raude sirklar: kartlagde og stadfesta førekomstar av ålegras. Kart tilhøyrar NIVA. Dersom ein samanfattar våre kartleggingar med NIVA sine er det rimeleg å anta at det er tareskogsførekomstar, hovudsakleg av stortare langs store delar av kysten og grunnområda i og i nærleiken til lokalitetsområde ved Kjelaberg. Det vart ikkje gjort ei fullstendig avgrensing av førekomstar av tareskog ved ROV kartlegginga, men arealet vil vere på fleire hundre daa. Sannsynlegvis vil det verre enno større område som vert avdekka når NIVA har publisert resultat frå sine granskingar. Førekomstar av tareskogsbotn vurderast som viktig (verdi B) med middels verdi. Rådgivende Biologer AS 13

16 Granskinga vart gjort i februar, og ein må merke seg at dette er ei årstid der det generelt er lite biomasse av tareskog i høve til kva det vil vere sommartid og tidleg om hausten. Om vinteren startar ny vekst av tareblad (lamina), og etter kvart som våren og sommaren kjem aukar biomassen betydeleg. Figur 9. Oversynskart over område med tareskog (brunt område) og skjelsandførekomstar (blått område) kartlagt med ROV i og i nærleiken til lokalitetsområdet ved Kjelaberg 12. februar Naturtypen eufotisk skjelsandbotn (M13-6) vart ved ROV kartlegging registrert innover Sandviga. I høve til DN handbok 19 er skjelsandførekomstar (I12) ein prioritert naturtype. Samanhengande førekomstar større enn 100 daa er viktig og svært viktig dersom ein òg har større grunne områder med førekomstar av tare (figur 9) og skjelsandførekomstar er vurdert å vere viktige (verdi B) med middels verdi. I marine gruntvassområde med djupner under 40m, vart det i tillegg til førekomstar av naturtypen tareskog og eufotisk skjelsandbotn, registrert hovudtypen mellomfast eufotisk saltvassbotn (M13) som omfattar sand, skjelsand og grusdominert sjøbotn, samt anna fast eufotisk saltvassbotn (M11), som omfattar område som ikkje er etablert av tareskog av ulike tilhøve som til dømes eksponeringsgrad, salinitet og kornstorleik. Samtlege nemnde naturtypar er livskraftige og er vurdert å ha liten verdi. I marine djupvassområde (>40 m) vart det i hovudsak registrert mellomfast afotisk saltvassbotn (M12) og naturtypen laus afotisk saltvassbotn (M14) etter som det djupnast. Det var noko variasjon frå transekt til transekt, men generelt var dei to førstnemnde naturtypane dominerande frå 100 til 70 m Rådgivende Biologer AS 14

17 djup. Den afotiske sona vil seie djupner der sollyset ikkje slepp ned slik at det ikkje føregår produksjon av oksygen av planteplankton (fotosyntese). Samtlege nemnde naturtypar er livskraftige og er vurdert å ha liten verdi. ARTSMANGFALD I Naturbasen er det registrert yngleområde for vade-, måke- og alkefuglar i nærleiken av lokalitetsområdet som nyttar marine naturtypar som strandeng og strandsum og driftvoll som beite og rasteområde. I høve til artsdatabanken og naturbase er det registrert førekomstar av dei raudlista sjøfuglane lomvi (Uria aalge) og teist (Cepphus grylle) som har sitt hovudhabitat i saltvass- og fjøresonesystem. Lomvi er kritisk truga (CR) og teist er sårbar (VU) i høve til norsk raudliste for artar (Kålås mfl. 2010). Lomvi hekkar i fuglefjell langs kysten, og har klart størst utbreiing i nordlege delar av landet. Det er ikkje kjent at arten hekkar i Ryfylke, og førekomsten av denne arten er difor ikkje vektlagt i verdivurderinga. Førekomstar av sjøfugl hamnar under tema terrestrisk biologisk mangfald og vert ikkje vidare omtala i rapporten. Frå ROV kartlegging vart det ikkje registrert raudlisteartar, men vanlege førekommande marine artar. Artsmangfald knytt til sjølve tiltaksområdet har liten verdi. Tareskog kjend for å ha eit svært høgt mangfald av ulike algar og dyr, spesielt sommartid då produksjonen og mattilgangen er på det høgste (Christie et al. 2003). Dette er òg tilfellet for ålegraseng, som kan ha eit høgt biomangfald av assosierte algar og dyr (Fredriksen & Christie 2003, Fredriksen et al. 2005). På bakgrunn av dette vurderast marint arts- og individmangfald i influensområdet å ha middels verdi. ROV KARTLEGGING MED SKILDRINGAR T1. Første transekt starta noko vest for fortøyingspunkt 21 (figur 1) og gjekk i retning mot Paradisbukta (figur 3). Ein gjekk direkte ned på botn, som var på 99 m djupne. Laus eufotisk saltvassbotn dominerte, heretter blautbotn, og ein observerte fauna som reke, eremittkreps (Pagaruidae indet), taskekrabbe (Cancer pagurus), raud sjøpølse (Stichopus tremulus), tarmsjøpølse (Mesothuria intestinalis), kreps (Nephrops norvegicus), flyndre, sypute (Porania pulvillus), blodsjøstjerne (Henricia sp.), trollhummer (Galathea/Munida), og svampar som viftesvamp (Phakellia ventilabrum), traktsvamp (Axinella infundibuliformis), brødsvamp (Halichondria panicea), Antho dichotoma, Hymedesmia paupertas, Aplysilla sulfurea og Phakellia rugosa. Etter kvart fekk ein meir innslag av større stein med mykje viftesvamp. På 73 meters djupne vart det observert liten piperenser (Virgularia mirabilis) og ein del sjøfjør (Pennatula phorphorea) på blautbotn. Det var parti med fjell og steinbotn frå m djupne og her vart det registrert mellom anna trollkrabbe (Lithodes maja), vanleg kråkebolle (Echinus esculentus) og anemoner (Urticinia sp). Etter kvart som det grunnast varierte botnsubstratet mellom sand, grus (mellomfast) og steinbotn. Vorterugl (Lithothamnion cf. glaciale) vart observert på stein frå og med 47 m djupne og var hyppig heilt opp til fjøra. Innslag av skjelsand i sedimentet kom rundt 35 meters djupne og vart meir dominerande etter som det grunnast. Om det er var reine skjelsandførekomstar var vanskeleg å stadfeste på dette transektet (figur 10). Frå 17 meters djupne var det tarevegetasjon beståande av stortare og sukkertare, der førekomstar av stortare vart tettare etter kvart som det grunnast. Sukkertare var hyppigast noko djupare, under rolegare straumtilhøve. Raudalgen kjøttblad (Dilsea carnosa), brunalgen skolmetang (Halidrys siliquosa) og mykje epifyttar vart observert på tare, samt epifauna som mosdyr (Bryozoa), posthornmark (Spirobis spirobis). Rådgivende Biologer AS 15

18 Figur 10. ROV bileter av havbotn ved transekt T1. Det nemnast førekomstar av artar som anemoner, vorterugl, kjøttblad, svamp og stortare. T2. Det andre transektet byrja på 13 meters djupne, mellom Stora Svarthovet og Litla Svarthovet i retning 15 inn mot Sandviga. På strekninga frå startposisjon til Lamholmen vart det observert dyner av skjelsand (figur 11). Like før Lamholmen går substratet over til steinbotn med tarevegetasjon beståande av hovudsakelig stortare (Laminaria hyperborea) på 9-8 m djup. Innimellom tarevegetasjonen vart det observert skolmetang, samt mykje epifyttar på tare og kalkalgar på stein. På 7 meters djup var det ganske tett tarevegetasjon og det vart registrert førekomstar av stivt kjerringhår (Desmarestia acuelata) og raudalgen søl (Palmaria palmata). Litt nord for tarevegetasjonen ved Lamholmen vart det observert spreidd stortare og sukkertarevegetasjon. I retning 15 vart det igjen observert skjelsandbotn nordvest for Lamholmen og etter kvart som ein gjekk nordover vart det noko meir sand og grus i skjelsandførekomstane. Vidare gjekk det meir over i sand, grus og steinbotn med mykje laustliggande tang og tare før det gjekk heilt over i steinbotn på 4 djup. På steinbotn var det mykje sukkertarevegetasjon og skjelsand og sand mellom sprekkar i stein. Rådgivende Biologer AS 16

19 Figur 11. ROV bileter av havbotn ved T2. Det nemnast førekomstar av artar som stortare og sukkertare, skolmetang og kalkalgar på naturtypane mellomfast eufotisk saltvassbotn og tareskogbotn frå om lag 16 til 1 m djup. Rådgivende Biologer AS 17

20 Figur 12. ROV bilete av havbotn ved transekt T3. Naturtypar som laus, mellomfast og fast saltvassbotn. Det var førekomstar av mellom anna sukkertare, skolmetang, kjøttblad, stivt kjerringhår og stortare. Rådgivende Biologer AS 18

21 T3. Det tredje transektet starta frå om lag anleggets midtpunkt i retning ( ) søraust mot Isgrunnen og satt deretter kursen mot Ballarviga (figur 3). Ein gjekk direkte ned på botn, som var på 91 meter djupne. Botn besto hovudsakleg av blautbotn med stadvise parti av stein og fauna som raudspette (Pleuronectes platessa), eremittkreps, taskekrabbe og ein del sjøfjør (figur 13). På rundt 61 meter vart det større innslag av stein med viftesvamp, brødsvamp (Halichondria panicea), tunikatar og førekomstar av sypute. Etter kvart som det grunnast, frå rundt 50 m djup vart det meir innslag av stein og sedimentet vart meir grovkorna. Det var førekomstar av kalkalgar på stein. Skjelsand i sedimentet vart observert frå rundt 27 meters djupn, samt laustliggande tareblad og stilkar. Førekomstar av kråkebolle og piggsjøstjerne (Marthasterias glacialis) vart registrert på 17 m djup, og først ved 14 m djupne såg ein større førekomstar av tarevegetasjon. Ved Isgrunnen frå 18 til 11 meters djupne var det spreidd tarevegetasjon av stortare og sukkertare, og andre artar ein observerte var blant anna raudalgen kjøttblad og vanleg kråkebolle. Frå Isgrunnen endra ein retning til 45 mot Ballarviga. Transektet fortsette ei stund rundt m djupne med førekomstar av spreidd tareskog med epifyttar, makroalgar og innslag av skjelsand. Mot Ballarviga var det først djupare, med botn beståande av sand og skjelsandbotn ned til ei maks djupne på om lag 33 meter før det det vart grunnare og substratet gjekk over til hardbotn. Steinbotn med sukkertare, kjøttblad, skolmetang, mosdyr og eit rikt mangfald av makroalgar vart observert på 18 m djup og fortsette oppover til det vart gradvis meir innslag av stortare, som gjekk over i ein tett og fin tareskog rundt 4 m djup ved Ballarviga. OPPSUMMERING AV VERDIAR På djupt vatn var det i hovudsak vanlege førekommande naturtypar og artsmangfald med liten verdi som er registrert, og det vart ikkje registrert korallar. Gyteområde for torsk og sild har middels verdi, og i influensområdet er det registrert fleire viktige og raudlista naturtypar som tareskogsbotn, strandeng og strandsump, driftvoll, ålegraseng og skjelsandførekomstar. Samtlege naturtypar er vurdert som viktig (verdi B) med middels verdi. Det er knytt eit rikt artsmangfald til tareskog og ålegraseng som har middels verdi. Samla vurdert er det sett til middels verdi for dei marine naturtypar og det marine artsmangfaldet i området (tabell 7). Tabell 7. Oppsummering av registrerte verdiar for marint biologisk mangfald i tiltaks og influensområdet til omsøkt oppdrettslokalitet Kjelaberg. Kodar for naturtypar i høve til NiN systemet, samt raudlistestatus er markert bak naturtypen. Marint biologisk mangfald Naturtypar Tareskogbotn (M10-1/2,NT), Strandeng og strandsump (S7), Eufotisk skjellsandbunn (M13-6), Driftvoll (S3) og Ålegraseng ( M15-3), Gyteområde for fisk. Verdi Liten Middels Stor Artsmangfald Rikt artsmangfald i tareskog og ålegraseng Rådgivende Biologer AS 19

22 VERKNAD OG KONSEKVENSVURDERING Denne rapporten tar utgangspunkt i forvaltningsmål nedfesta i naturmangfaldlova ( 4-5) at artane skal førekome i livskraftige bestandar i sine naturlege utbreiingsområder; at mangfaldet av naturtypar skal ivaretakast og at økosystema sine funksjonar, struktur og produktivitet blir ivaretatt så langt det er rimeleg. Kunnskapsgrunnlaget blir vurdert som godt for tema som er omhandla ( 8). Kunnskapsgrunnlaget er både kunnskap om artar sin bestandssituasjon, utbreiinga av naturtypar og deira økologiske tilstand, samt effekten av påverknadar inkludert. Naturmangfaldet er tilstrekkeleg kartlagt innanfor tiltaksområdet, slik at føre-var-prinsippet ikkje kjem til bruk i denne utgreiinga ( 9). Denne utgreiinga vurderer verknader og dei samla belastningane på økosystema som dannar naturmiljøet i tiltaks- og influensområdet ( 10). Kostnadane ved å hindre, eller avgrense, skade på naturmangfaldet som tiltaket valdar, skal dekkjast av tiltakshavar, med mindre dette ikkje er urimeleg ut frå tiltaket og skaden sin karakter ( 11). Ved etablering av anlegg legg ein lokalitetsområdet vekk frå viktige naturtypar registrert i området, slik at skadar på naturmangfaldet så langt som mogleg vert avgrensa ( 12). Dette skal gjerast ved å ta utgangspunkt i slike driftsmetodar og slik teknikk og lokalisering som gir dei beste samfunnsmessige resultat ut frå ei samla vurdering av tidlegare, noverande og framtidig bruk av mangfaldet og økonomiske tilhøve. OM PARTIKKELSPREIING VED OPPDRETTSLOKALITETAR Partikkelspreiing på oppdrettlokalitetar er avhengig av vassutskifting og straumtilhøve i vassøyla, samt djup og synkehastigheit av partiklar. Granskingar i regi av Havforskningsinstituttet har vist at med omsyn på sedimentasjon av partiklar (organisk materiale) var det i løpet av ein produksjonssyklus høge og varierande sedimentasjonsrate innan 250 m frå eit anlegg i Uggdalsfjorden, medan sedimentasjonsratar mellom m frå anlegget var låge og konstante. I tillegg vart det funne at den største effekten av organiske tilførslar på botnfauna var avgrensa opptil 250 m frå anlegget (Kutti 2007a, 2007b). Dette anlegget lå imidlertid på svai, og resultata er difor ikkje heilt samanliknbare med faste anlegg. Valdemarsen mfl viser til granskingar i indre del av Hardangerfjorden der store djupne ikkje nødvendigvis er gode lokalitetar for oppdrett dersom det er dårlege straumtilhøve. Dette er fordi det vert ei dårleg spreiing av organiske tilførslar og dermed svært høg lokal belastning rett under anlegget. I denne granskinga var straumtilhøva i snitt sjeldan sterkare enn 2 cm/s. Fòrpellets kan ha ein synkehastigheit på 6-11 cm/s og på straumsvake lokalitetar med hastigheiter < 5 cm/s vil det meste av organisk materiale hamne rett under eller rett i nærleiken av anlegget. Straumsterke lokalitetar med hastigheiter > 10 cm/s spreier det organiske materiale over eit større område (Husa mfl. 2012). Måledjup på 5 og 15 m ved Kjelaberget synar til ein gjennomsnittsstraum på 6,2 og 4,0 cm/s. Straumen i området tilseier at ein vil få ei moderat spreiing av organisk materiale, då det verken er svake eller sterke straumtilhøve her. 0-ALTERNATIV, INGEN OPPDRETTSVERKSEMD Som kontroll for konsekvensutgreiinga er det presentert ei sannsynleg utvikling for marint biologisk mangfald i resipienten utan etablering av oppdrettverksemd ved Kjelaberg. Havtemperaturen har vist ein jamn auke dei siste åra, sjølv om målingar viser at temperaturane også var nesten like høge på 1930-talet. Havforskningsinstituttet har målt temperaturar ved Flødevigen utanfor Arendal sidan 1960, og temperaturane har dei siste åra vore generelt stigande og høgare enn tidlegare år. Sidan 1990 har temperaturen langs Norskekysten auka med 0,7 grader, der 0,5 grader skuldast global oppvarming (Aglen mfl. 2012) Det er imidlertid store naturlege variasjonar i Rådgivende Biologer AS 20

23 havtemperaturane. Det er vanskeleg å føreseie korleis eventuelle klimaendringar vil påverke temperaturen, og sjølv med lange kuldeperiodar dei siste vintrane, vil nok auka havtemperatur heller vere regelen enn unntaket. Ein framleis aukande sommartemperatur i sjøvatnet langs kysten, som følgje av naturlege eller menneskeskapte klimaendringar, vil sannsynligvis kunne medføre store endringar i utbreiinga av fleire marine artar. Trenden frå dei siste ti åra, der populasjonen av sukkertare langs Vestlandskysten stadvis har hatt ein variabel rekruttering og periodevis dramatisk nedgang, samt ein auke av sørlege raudalgeartar, vil sannsynlegvis fortsette ved aukande temperaturar. Klimaendringar ved auka temperatur vil kunne ha liten negativ konsekvens (-) for marint naturmiljø. VERKNADER OG KONSEKVENSAR AV ANLEGGET For marint biologisk mangfald vil verknadene av etablering av oppdrettslokalitet ved Kjelaberg omfatte verknader i samband med fortøying av anlegg og påverknader av utslepp av organisk materiale i samband med produksjon. I den følgjande konsekvensutgreiinga har ein ikkje skilt mellom verknader i samband med «anleggsfase og «driftsfase» av lokaliteten, sidan «anleggsfasen» er særs kort og i seg sjølv ikkje medfører nokon verknad på naturmiljøet utover dei fysiske inngrepa som består AREALBESLAG Ved etableringa av eit anlegg vil ein vente direkte arealbeslag ved utlegging av fortøying for sjølve anlegget. Oppdrettsanlegg vert oppankra ved plassering av lodd eller anker på botn og også tilhøyrande kjettingar kan ha negative verknader for dei begrensa areala som vert rørt. Der fortøyinga skal setjast i gruntvassområda på hardbotn, vil viktige og verdfulle naturtypar kunne bli råka av fortøyingsarrangementet. I djupområda har naturtypane og artsmangfaldet liten verdi. Skadeomfanget er særs avgrensa til små botnareal i fortøyingsområda i Kvitsøyfjorden og ein vil vente liten negativ verknad for naturtypar og liten negativ verknad (-) for marine tilhøve. SEDIMENTERING UNDER ANLEGGET Ein har ikkje målingar av botnstraumen i lokalitetsområdet, men fjordlokalitetar kan ha god straum i øvre delar av vassøyla og likevel lite straum ved botnen. Ved Kjelaberget var det ikkje meir enn «middels sterk» straum på 5 og 15 m. Mykje av det organiske materialet frå anlegget vil då sedimentere på botn i nærområdet. Høg bølgjepåverknad kan resultere i auka spreiing av partiklar medan skjerma område er meir utsett for botnfelling under og omkring anlegget. Plasseringa innanfor det sørlige neset på Fjøløy vil truleg gi god skydd for vind og bølgjepåverknad frå kysten. I «Havforskningsrapporten» frå 2012 syner ein til ROV gransking i djupvassområde på fleire oppdrettslokalitetar i indre del av Hardangerfjorden. Ein samanlikna med referansestasjonar som var minst 1 km frå anlegga. Her var det store skilnader, der ein hadde vanlege hardbotnsartar som svampar og pigghudingar på referansestasjonen, medan ein under anlegg med full produksjon fann tette tepper med børstemark meter utanfor anlegget (Hansen mfl. 2012). Det vil kunne vere middels negative verknader for marint naturmiljø direkte under anlegget og rett i nærleiken. Dei største partiklane vil sedimentere nokså nært anlegget, og dei små partiklane vil verte spreidd. Naturtypar og artsmangfald i djupvassområda har liten verdi, og med middels negativ verknad i form av påverknad av sedimenterande organiske tilførslar vil etablering av oppdrettverksemd ha liten negativ konsekvens (-). Den store resipienten i Kvitsøyfjorden og ut mot Boknafjorden vil ha god kapasitet til å omsetje avfallet frå eit framtidig anlegg. Rådgivende Biologer AS 21

24 SEDIMENTERING I GRUNNARE OMRÅDE Makroalgar og taresamfunn på dei grunnare områda er følsame for partiklar og nedslamming. Særleg gjeld dette for dei yngste stadia i samband med etableringsfasen (Moy mfl. 2008, Trannum mfl. 2012). Sukkertare er spesielt følsam for nedslamming av hardbotn og har behov for meir eller mindre bart fjell for å få feste (Syversten mfl. 2009). Naturtypar og artsmangfald i gruntvassområda ved Kjelaberg, som større tareskogbotn og skjelsandførekomstar, har middels verdi. Mest sannsynleg vil etablering av oppdrett og tilførslar av organisk materiale kunne ha verknad i kort avstand til anlegget. Kortaste avstand frå anlegget til viktig naturtype som tareskog er m rett søraust for Fjøløy, medan det er stort sett meter eller meir til dei andre gruntområda mot Mosterøy og innløpet til Sandvigabukta som ligg i nordaustleg til søraustleg retning. Dominerande straumretninga går mot søraust og vest og i liten grad innover Sandvigabukta i nordaust. Havforskninga har utført ei gransking med omsyn på effektar på hardbotn i gruntvassområde i indre og ytre delar av Hardangerfjorden. Ein fann minimal påverknad i ytre del av fjorden, til og med når anlegga låg tett mot land. Det var frisk tarevegetasjon rett i nærleiken av anlegga. I indre del av Hardangerfjorden var det teikn på noko meir påverknad heilt lokalt frå oppdrettverksemda. Dette stemmer òg i høve til vurderinga frå HI rapporten frå 2011 og Hardangerfjorden og Boknafjorden. For skjelsandførekomstar i influensområdet vil organiske tilførslar mogleg kunne føre til endringar i samansetjinga av marin fauna som beskrive ovanfor i tiltaksområdet, og ein vil kunne få eit sediment som har ein større del av organisk materiale enn før tiltaket. Ein veit imidlertid ikkje korkje kva dyreliv eller kva mengder av organisk materiale det naturleg er i skjelsandførekomstar som er registrerte i naturbase for området. Det vil mest truleg vere knytt liten eller ingen negativ verknad for skjelsandførekomstar. Det at det er registrert skjelsandførekomstar i seg sjølv visar til at det er gode straumtilhøve, og organisk materiale og små partiklar vil ikkje sedimentere her. Det vil difor ikkje kunne ha særleg verknad på skjelsandførekomstar og artsmangfald knytt til denne naturtypen. Skjelsandførekomstane som vart registrert fins i grunnområda innafor lokaliteten Kjelaberget og har for det meste ei avstand til lokaliteten på ca. 500 meter eller meir. Det vil kunne vere liten negativ verknad for marint naturmiljø i grunnområda rundt lokaliteten grunna sedimentering og tilslamming frå anlegget. Dei største partiklane vil sedimentere nært anlegget, og dei små partiklane vil verte spreidd. Naturtypar og artsmangfald i nærområda har middels verdi, og med liten negativ verknad i vil etablering av oppdrettverksemd ha liten negativ konsekvens (-). TILFØRSLAR AV NÆRINGSSTOFF I 2011 kom det ut ein rapport frå Havforskningsinstituttet om vurdering av eutrofiseringssituasjonen i kystområde, med fokus på Hardangerfjorden og Boknafjorden (Fredriksen mfl. 2011). Granskingar viste at ein for makroalge- og taresamfunn i kystområde knytt opp til akvakultur ikkje fann særlege teikn til overgjødsling. Dette skuldast stor vassutskifting og gode straumtilhøve som syt for stor transport av næringssalt inn og ut av fjordsystema. Lokale effektar vart registrert i område som hadde dårleg vassutskifting eller i strandsona i kort avstand til lokalitetar. Straumbiletet i området ved lokaliteten syner at hovdstraumen går vestover, slik at tilførslar av næringsstoff ikkje vil medføre risiko for overgjødsling langs land. God fortynning og relativt gode avstandar vil resultere i liten negativ til ingen verknad for marint naturmiljø i grunnområda rundt lokaliteten. Naturtypar og artsmangfald i nærområda har middels verdi, og etablering av oppdrettverksemd vil ha ubetydeleg konsekvens (0). Rådgivende Biologer AS 22

25 OPPSUMMERING AV VERDI, VERKNADAR OG KONSEKVENSAR Dei største negative verknaden for marint naturmiljø vil vere i områda rett under anlegget som vert utsett for sedimentering av organisk materiale. Her vart det ikkje påvist verdfulle naturtypar eller artsmangfald, og dei direkte rørte areala er relativt små, med vid utbreiing i regionen. Det vil truleg ikkje skje nokon betydeleg negativ verknad med omsyn på tilslamming eller eutrofiseringseffekt for viktige og raudlista naturtypar eller rikt artsmangfald i dei grunnare delane av influensområdet. Samla sett liten til middels negativ verknad i tiltaks- og influensområdet, og liten negativ konsekvens (-) for marint biologisk mangfald. Tabell 8. Oppsummering av verdi, verknad og konsekvens for naturmiljø i driftsfasen ved etablering av oppdrettslokalitet Kjelaberget. Tema Marint biologisk mangfald Naturtypar Artsmangfald Verdi Liten Middels Stor Verknad Stor neg. Middels Liten / ingen Middels Stor pos. Konsekvens Liten negativ ( - ) Liten negativ ( - ) Rådgivende Biologer AS 23