Regional kraftsystemutgreiing for Sogn og Fjordane Hovudrapport. Side 1 av 35

Transkript

1 Side 1 av 35

2 INNLEIING Føremål Målet for denne kraftsystemutgreiinga er å medverke til ei koordinert og samfunnsrasjonell utbygging av regional- og sentralnettet i Sogn og Fjordane. Den skal beskrive dagens kraftsystem og framtidige overføringstilhøve. SFE Nett AS er utpeika av NVE som ansvarleg for dette utgreiingsarbeidet. Utgreiinga er ingen bindande plan, men vil utgjere er del av grunnlaget for konsesjonshandsaming av tiltak i kraftsystemet. Arbeidet med kraftsystemutgreiing er eit kontinuerleg arbeid og utgreiinga vert revidert anna kvart år. Hovudrapporten er eit offentleg dokument som skal samanfatte arbeidet og presentere dei viktigaste konklusjonane med vekt på allmenn interesse. Vi har prøvd å lage hovudrapporten oversiktleg og lettleseleg slik at informasjonen og vert tilgjengeleg utanfor fagmiljøet. Det er og utarbeidd ein meir detaljert grunnlagsrapport. Denne er innretta mot fagmiljøet i bransjen og inneheld sensitiv informasjon om kraftsystemet. Grunnlagsrapporten er difor unnateke offentlegheit jfr. beredskapsforskrifta 6-2 og energilova 9-3. Hovudtrekk Leveringssikkerhet er alltid det viktigaste omsynet i nettplanlegging, men største utfordringa for nettet i Sogn og Fjordane er den veksande produksjonskapasiteten i området. Særleg fokus har difor vore på utbygging av små og større vasskraftverk samt vindkraft. Tyngda av nødvendige tiltak i nettet vert utløyst av ny produksjon. Omfattande nettutbygging på 50- og 60-talet mefører eit stigande reinvesteringsbehov, etter kvart som teknisk levetid for desse anlegga nærmar seg slutten. Dette får aukande påverknad på nettutviklinga i åra framover. Elektrifisering av transportsektoren er ein annan ny faktor i nettutviklinga. Det vi ser i dag er særleg overgang til batteridrift for personbilar og bilferjer. Regionalnettet synest generelt å vere godt rusta for å handtere dette forbruket, men særleg for transformeringkapasiteten til underliggande nett kan det bli nødvendig med tiltak. Side 2 av 35

3 INNHALD 1 UTGREIINGSPROSESSEN OG MÅL FOR ARBEIDET DAGENS KRAFTSYSTEM Overføringsnett Forbruk Produksjon FRAMTIDIGE OVERFØRINGSTILHØVE Forbruk Ny produksjon NETTUTVIKLING Drivkrefter Sentralnettutvikling kV Sogndal - Aurland Auka nettkapasitet ut frå Luster og Årdal Ytterlegare nettforsterking «over Sognefjorden» Nettutvikling Midtre/ Indre Nordfjord Nettutvikling Midtre/ Ytre Nordfjord Nettutvikling Ytre Sogn og Sunnfjord Nettutvikling Indre Sogn...31 Side 3 av 35

4 1 UTGREIINGSPROSESSEN OG MÅL FOR ARBEIDET Krav til utgreiingsprosessen er gitt av Forskrift om energiutredninger, samt gjennom rettleiar frå NVE. Ny utgreiing skal utarbeidast kvart andre år. Den ferdige utgreiinga vert lagt fram i eit kraftsystemmøte, der m.a. alle anleggs- og områdekonsesjonærar i fylket er invitert. Kraftsystemmøtet dannar og oppstart på ny utreiingsperiode og utpeikar eit kraftsystemutval for området som skal hjelpe utgreiingsansvarleg og handsame kraftsystemutgreiinga før den blir utgjeven. Kraftsystemutval for Sogn og Fjordane Elkem AS, Bremanger Luster Energiverk AS Norsk Hydro ASA SFE Nett AS Sognekraft AS Sunnfjord Energi AS Statnett SF Årdal Energi KF Hans Inge Solberg Hallgeir Hatlevoll Fredrik Kühn Torgrim Øvrebø Kristen Skrivarvik Vidar Øvretun Bjarte Kapstad Anders Ballari Edvard Holsæter Kraftsystemutvalet har minst to møte i løpet av utgreiingsperioden. Dette kapittelet skildrar kort korleis kraftsystemansvarleg har organisert arbeidet med den regionale kraftsystemutgreiinga. Kraftsystemmøte og samarbeid og med andre anleggs- og områdekonsesjonærar vil du finne her. Utgreiingsområde Utgreiingsområdet er regionalnettet i Sogn og Fjordane med unntak av Gulen og Høyanger sør for Sognefjorden. Gulen og Høyanger (sør) ligg i BKK sitt regionalnettområde. Sentralnettet er definert som eige utgreiingsområde der Statnett er utgreiingsansvarleg, men det er og omfatta av denne utgreiinga så langt det er naturleg. Hovudmålsetjinga for utvikling av kraftsystemet i Sogn og Fjordane er at systemet skal dekkje framtidige behov for overføring av kraft i og til/ frå fylket, med gode samfunnsrasjonelle løysingar. Figur 1 Utgreiingsområdet Side 4 av 35

5 2 DAGENS KRAFTSYSTEM 2.1 Overføringsnett Regional kraftsystemutgreiing for Sogn og Fjordane Hovudrapport Regionalnettet i området kan grovt inndelast i fem delområde. Nordfjord/indre Jølster: Ytre Nordfjord er knytt til sentralnettet i den nye trafostasjonen i Ålfoten. Indre Nordfjord har sterkast forbindelse til Skei og Moskog. Vi vil i dette kapittelet beskrive status for overføringsnettet (transmisjon) på R-nettnivå og dels for S-nettet, samt forbruk og produksjon i området. Sunnfjord/Ytre Sogn: For dette området er Moskog viktigaste sentralnettpunkt. Høyanger: Industristaden Høyanger har eiga tilknyting til 420kV sentralnett, men den gamle 132kV forbindelsen til Moskog er fortsatt i drift (skal rivast). Sognekraft-området: Dekker kommunane Vik, Balestrand, Leikanger, Sogndal og delar av Luster. Dette har sentralnettilknyting i Hove, Sogndal og Leirdøla. Indre Sogn: Er knytt saman av kraftige sentralnettsamband mellom dei store kraftverkseiningane og har fleire avgrensa og mindre regionalnett knytt til dette. Figur 2 Skjematisk oppbygging av kraftsystemet (kjelde NVE) Figur 3 Oversiktskart Sogn og Fjordane Side 5 av 35

6 Omfang og alderssamansetjing av overføringslinjer og større krafttransformatorar i regionalnettet er vist i tabell og figurar under: Luftleidning/kabel i R-nettet Spenningsnivå km Kabel 66kV 4,5 Kabel 66kV Un 145kV - Kabel 132kV 6,4 Sum kabel 10,9 Luftleidning 66kV 452,7 Luftleidning 66kV Un 145kV 102,4 Luftleidning 132kV 154,4 Sum Luftleidning 709,5 Totalt kabel + luftleidning 720,4 Figur 6 Fordeling i R-nettet Tabell 1 Lengde pr. spenningsnivå i R-nettet Som tabell og figurar viser, er overføringslinjene i regionalnettet i all hovudsak luftleidningar. Figur 4 Alderssamansetjing, overføringslinjer i R-nettet Jordkabel er berre unntaksvis brukt då gjerne i direkte tilknyting til transformatorstasjonar, men og enkelte forbindelsar i tettbygde strøk. Topografien til fylket gjer og at fjordspenn i luft er i hovudsak brukt framfor sjøkabel. Ein relativt stor del av overføringsnettet vart bygd på talet og nærmar seg si tekniske levetid. For krafttransformatorar er gjennomsnittsalderen klart lågare. Dette heng saman med at forbruks- og produksjonsauke har utløyst behov for auka yting. Figur 5 Aldersfordeling, krafttransformatorar Side 6 av 35

7 Driftstilhøve Forsyningssikkerheit: Generelt er regionalnettet i hovudsak bygd opp med ringstruktur, slik at alternative forsyningsvegar kan nyttast ved feil i nettet (N-1). Drifta er oftast radiell, slik at omkopling til andre forbindelsar må nyttast i feilsituasjonar. Forbruksvekst har medført at kapasiteten på fleire av desse alternative forsyningsvegane vil vere høgt utnytta, ved feil i tunglast. Både Førde, Florø og Sognekraft-området har nyleg fått styrka leveringssikkerheita. Særleg utfordrande reknar vi reservetilhøva til ytre Nordfjord, sjølv om vi reknar at området fortsatt har N-1 forsyning. I tillegg er det enkelte lokalt sårbare punkt som ikkje tilfredsstiller N-1. Utfordringar i kraftnettet Utfordringane kraftnettet kan generelt delast i to hovudområde: Skaffe sikker forsyning til forbruket i området, der enkeltfeil ikkje skal medføre alvorleg forsyningssvikt. Dimensjonerande situasjon vil vere tung-last med lite tilgjengeleg produksjon. Skaffe tilstrekkeleg overføringskapasitet for produksjonen i området. Dimensjonerande situasjonar vil ofte vere lågast med høg produksjon (snøsmelting og haustflaum). Den nye 420kV forbindelsen frå Ørskog til Sogndal har generelt gjeve langt betre forsyningssikkerhet til Nord- og Sunnfjord, samt Ytre Sogn. Dette området var tidlegare sårbart i tørrår. Detaljar rundt dette er underlagt teieplikt og blir derfor ikkje nærare omtalt i denne rapporten, men er meir utførleg handsama i grunnlags-rapporten. Figur 7 viser ei kommunevis oversikt over reservetilhøva i regionalnettet. Figur 7 Oversikt over reservetilhøve i R-nettet. Grønt: N-1 er oppfylt. Gult: Kommunen manglar reserve for delar av forbruket, i delar av året. Kapasitet for ny produksjon: Sjølv om det nye sambandet Ørskog- Sogndal igjen gjer det mogeleg å kople ny produksjon til nettet, er det er likevel store utfordringar om den planlagde produksjonsmengda skal realiserast. Figur 8 viser status for ledig kapasitet for nye småkraftverk. Merk at Solund er vist kvit utan kjende planar for ny produksjon. Dette gjeld vasskraft. Solund har stort potensiale for vindkraft. Leikanger har heller ingen kjende småkraftplanar, her er vasskraftressursar knytt til den større utbygginga av Leikanger kraftverk. Figur 8 Nettkapasitet for ny produksjon (småkraftverk) Grønt: God kapasitet Gult: Noko ledig kapasitet, men ikkje alle kjende planar. Raudt: Ikkje kapasitet for ny produksjon. Kvit: Ingen kjende småkraftplanar Side 7 av 35

8 2.2 Forbruk Den kraftintensive industrien (KII) står for om lag ¾ av den totale el.bruken i Sogn og Fjordane, fordelt på Hydro sine aluminiumsverk i Årdal og Høyanger, samt Elkem Bremanger i Svelgen Alminneleg forbruk (¼ av totalforbruket), er fordelt på anna industri (utanom KII), tenestyting og anna næringsverksemd samt hushald og jordbruk. Diagrammet under viser forbruket i dei ulike sektorane. Om ein ser tilbake til 1970 var forbruket til alminneleg forsyning i fylket rundt 0,6TWh/år. I dag ligg forbruket rundt 1,8TWh/år. Trass låg folketalsvekst i fylket, så ser vi ein forbruksvekst til alminneleg forsyning. Vi ser ein relativt stabil vekst i alminneleg forbruk pr. innbyggar på 0,8% pr.år. Samla vekst er om lag 1% pr. år for alminneleg forsyning. Figur 10 Sum el.forbruk i Sogn og Fjordane Kraftkrevjande industri Den kraftkrevjande industrien i fylket har elektrisitet som dominerande energiberar og dominerer også el. bruken totalt i fylket. KKI utgjer om lag ¾ av el.bruken i fylket. Figur 9 El-forbruk pr innbyggar Alminneleg forbruk Bruken av elektrisk energi til alminneleg forsyning har vore relativt stabil i vårt fylke dei siste 20 åra. Side 8 av 35

9 Figur 11 Forbruk av elektrisitet i Sogn og Fjordane (kjelde: NVE/SSB) 2.3 Produksjon Figur 12 Forbruk av elektrisitet til alminnelig forsyning i Sogn og Fjordane Side 9 av 35

10 Vasskraftproduksjonen i fylket var i starten lokal og kopla opp mot lokale behov for elektrisk kraft. Utbygging skulle skaffe kraft til bygdene. Etter kvart som behovet auka vart det samarbeidd for større utbyggingar. Det kom og store utbyggingar kombinert med etablering av kraftkrevjande industri. Då utbygginga av dei store anlegga i indre Sogn stod for tur var det for å dekkje behov utanfor fylket. Dei største kraftverka i fylket vart difor bygd ut og er i dag eigd av selskap utanfor fylket. (Statkraft, E-CO Vannkraft, Hydro Energi, Østfold Energiverk). Desse utbyggingane er viktigaste årsak til at Sogn og Fjordane lenge har hatt eit stort overskot på kraft. Utover 2000-talet skaut utbygginga av småkraftverk fart. Vi reknar at dette no utgjer om lag 500MW/2TWh. Vindkraft utgjer så langt ein beskjeden del av produksjonen, men det er omfattande utbyggingsplanar og stort potensiale for vindkraft i området. Samla produksjonspotensiale i utgreiingsområdet pr Maks. produksjonsyting: MW Årsproduksjon (middel): (15,8TWh for heile fylket) 14 TWh Gjenverande utbyggingsplanar Tildelt konsesjon 2,7 TWh Søkt konsesjon 1,5 TWh Vasskraftverk sett i drift (18) 22 småkraftverk o o Maksimaleffekt: 94MW Årsenergi :300GWh Figur 13 Utbygd og målt produksjon i Sogn og Fjordane (kjelde NVE/SSB). Side 10 av 35

11 Fjernvarme Det er etablert fjernvarmeanlegg fleire stadar i Sogn og Fjordane: Førde: Førdefjorden Energi AS er i gang med å bygge ut fjernvarme med energi frå fjorden. Via varmepumper i energisentralen vert det levert varmt vatn til oppvarming og kjøling til fleire større bygg i Førde. Ferdig utbygd skal det kunne levere over 30 GWh. Vik: Fjernvarmeanlegget «Eldhuset» er i drift i Vik sentrum. Anlegget vert fyrt med brikettar (bio). Fjernvarmeanlegg i Sogn og Fjordane Førde sjøvatn Vik - bio Stryn bio/propan Sogndal - sjøvatn Høyanger - spillvarme Årdal - spillvarme Bremanger - spillvarme Eid - sjøvatn Stryn: Bio/propanfyrt fjernvarmeanlegg i Stryn sentrum sett i drift i Slått konkurs i 2015, nye eigarar i Sogndal: Fjordenergianlegget til Sognekraft har levert energi frå fjorden i og rundt Sogndal sentrum sidan våren Campus-Fosshaugane og delar av Sjøkanten er sett i drift. Andre byggesteg er under utbygging og skal levere energi til m.a. Sogndal Helse- og omsorgssenter. Høyanger: Høyanger har fjernvarme i kommunale bygg i sentrum og i Hydro sine bygg innafor porten. Fjernvarmeanlegget leverer til 8 kommunale bygg. Figur 14 Prinsippskisse fjordvarme (kjelde: ) Årdal: Spillvarme frå Hydro vert brukt til oppvarming av friluftsbadet i Øvre Årdal. Årdal kommune og Hydro ser på om det er mogeleg a utnytte betre spillvarmen frå produksjonsanlegga. Bremanger: I Svelgen blir spillvarme frå Elkem AS brukt til oppvarming av m.a. Svelgen skule og grasbana i Svelgen. Elkem AS nyttar og ein del av overskotet sjølv. Eid: Fjordvarme AS nyttar termisk energi frå sjøvatn til eit vekslarhus der ein har varmeveksling mot ein vasskrets på land. Det går røyrnett i bakken fram til forbrukarane. Oppvarming/ kjøling av bygg og oppvarming av forbruksvatn skjer ved varmepumper tilknytt sjøvassleidninga i grunnen. Side 11 av 35

12 3 FRAMTIDIGE OVERFØRINGSTILHØVE 3.1 Forbruk Basis prognose Det er utarbeidd ei basis forbruksprognose for området. Denne er basert på framskriving av historisk forbruk og befolkningsutvikling. Viktigaste utviklingstrekk kan oppsummerast slik: Alminneleg forbruk i fylket har beskjeden vekst. Ny basis forbruksprognose gjev ein samla vekst på omlag 1% pr. år for alminneleg forbruk. Etter ein periode med avviklinga av eldre Søderberg-anlegg har aluminiumsindustrien hatt stabil drift. Trass vanskeleg marknadssituasjon i etterkant av finanskrisa i 2009, så var drifta stabil i anlegga i Høyanger og Årdal. Vi legg til grunn stabil drift vidare i basis-prognosen. Elkem Bremanger har hatt periodar med midlertidig redusert produksjon i Svelgen på grunn av marknadssituasjonen. Dette har medført periodar med halvert forbruk. Produksjonen er no normal og vi legg og her til grunn stabil drift vidare, men vi må ta omsyn til at periodar med reduksjon vil gjenta seg, både som del av ordinær drift og meir langvarig ved marknadssvingingar. Mogeleg industrivekst I tillegg til basisprognosen kjenner vi til enkelte mogelege større industriprosjekt som kan medføre auka forbruk: Datalagring i Gaupne (Bluefjord) og ikkje minst Lefdal Gruve (LMD) som utpeikar seg med store planar. Gruvedrift i Engebøfjellet i Vevring. Det har frå tid til anna blitt lagt fram planar for utvidingar, både for Hydro Aluminium sine anlegg i Høyanger og Årdal, samt for Elkem Bremanger. Vi kjenner ingen konkrete planar, men legg likevel til grunn at utvidingar kan bli aktuelle på lengre sikt. Foto: Ronny Solheim Alminneleg forbruk Beskjeden vekst Prognosen er ca. 1% pr. år Hydro Aluminium Stabil aluminiumsproduksjon i Årdal og Høyanger Elkem Bremanger Periodar med midlertidig redusert produksjon p.g.a. marknadssituasjonen Side 12 av 35

13 Etablering av kraftforsyning frå land til offshore petroleumsinstallasjonar vil vere ei mogeleg utvikling, men i basis forbruksprognose er det ikkje medrekna noko forsyning av kraft frå land. Dersom omfattande elektrifisering skal gjennomførast i Nordsjøen, reknar vi med at forsyning av Tampen-området kan vere aktuelt frå Grov. Utgreiings-ansvarleg legg derfor til grunn ei mogeleg offshore forsyning på 30MW frå Grov. Elektrifisering av transportsektoren Større mogelege industriprosjekt Mineralutvinning i Vevring Datalagringssenter i Lefdal gruver. Datalagringssenter i Luster (Bluefjords) Mogeleg offshore forsyning Utviding av eksisterande KII: o Hydro - Øvre Årdal. o Hydro - Høyanger. o Elkem Bremanger NVE gav i 2017 ut rapporten «Har strømnettet kapasitet til elektriske biler, busser og ferger?». SFE Nett leverte grunnlagsdata for Sogn og Fjordane til denne rapporten. Desse tala er og brukt i forbruksprognosa til KSU. I dette scenarioet inngår at halve personbilparken er elektrisk, elektrifisering av ferjesamband, samt landstraum til skip. Landstraum til cruiseskip vil gje store lokale konsekvensar for kraftnettet og kostnadane knytt til dette er høge. Vi reknar det derfor som vanskeleg å realisere i overskueleg framtid. Engebøfjellet - Vevring (kjelde: Nordic Mining) Elferjedrift er venta å gje størst verknad på el-nettet, sidan dette er relativt store punktlaster. Forbruket til elbilar blir fordelt meir «jamt utover» og får mindre konsekvens for R-nettet sjølv om prognosert lastauke er litt større enn til ferjedrift. Elbilar ventar vi vil gje større utfordringar i lokalt distribusjonsnett. Utanom forsyning til cruiseskip er elekrifisering gjev dette elektrifiseringsscenariet ei auke i alminneleg forbruk på 10-15%. Lefdal Gruve (kjelde: lefdalgruve.no) Tilbakegang? Ved nye internasjonale lågkonjunkturar kan vi ikkje sjå bort frå bortfall av dagens kraftkrevjande industri. Ei slik mogeleg utvikling er og skissert i energi- og effektprognosen frå 2025 til El-ferje (kjelde: Fjord1.no) Side 13 av 35

14 Figur 15 Basis energiprognose (GWh), samt mogelege industriprosjekt Figur 16 Basis effektprognose (MW) samt mogelege industriprosjekt Side 14 av 35

15 3.2 Ny produksjon Sogn og Fjordane har eit stort potensial for ny kraftutbygging. Fleire større vasskraftprosjekt er under utbygging eller i plan-/søknadsfase. Fylket har og eit stort potensiale og mange planar for små vasskraftverk. Her er det fortsatt mange planar for ny produksjon. Vi ser og eit omfattande potensiale og stor interesse for utbygging av vindkraft. Regional kraftsystemutgreiing for Sogn og Fjordane Hovudrapport Større vasskraftverk Tabellen under oppsummerer planlagde større vasskraftprosjekt. Utløpet frå Mel kraftverk i Vetlefjorden. (Foto: Tor Sivertstøl, NRK) Ny vasskraft MW GWh Merknad Status Feios Konsesjon tildelt Mork Kons. tildelt, søkt om planendring (mindre prosj.) Stardalen Planlagt inn på D-nett Konsesjon tildelt Gravdalen Fått konsesjon, lagt til side. Leikanger Under bygging Jølstra Konsesjon tildelt Offerdal - ytre Konsesjon tildelt Offerdal - indre Konsesjon tildelt Bredvatn - Åskåra Netto auke Konsesjon tildelt Insteelvane - Øksneelvane 5 10 Innafor eksist. konsesjon Delsum - Konsesjon tildelt Vigdøla Positiv innstilling frå NVE Illvatn pumpekraftverk MW i pumpedrift Positiv innstilling frå NVE Øyane Neg. innstilling frå NVE, planendring omsøkt. Delsum - Konsesjonsøkt Breim Avslag frå OED, kan klagast inn for kongen i statsråd Gjengedal Avslag frå OED, kan klagast inn for kongen i statsråd Delsum - Avslag, kan påklagast SUM totalt Tabell 2 Større vasskraftprosjekt Fleire av planane for større vasskraft er knytt til auka utnytting av allereie regulerte vassdrag. Ved utbygging av nye vassdrag er det snakk om uregulert produksjon. Side 15 av 35

16 Småkraftverk Ei rekke små- og minikraftverk har konsesjon og er under planlegging eller bygging rundt om i fylket. Kraftverka vil med få unntak mate inn i dei lokale 22kV-netta. Det er nesten utan unntak uregulert produksjon. Mange av dei er lokalisert slik at det må relativt omfattande nettforsterkningar til for å få ut krafta. NVE har gjennomført ei kartlegging av potensialet for små kraftverk. Dette er ei ressurskartlegging, basert på digitale kart og digitalt tilgjengeleg hydrologisk materiale. Resultatet av denne kartlegginga viste at Sogn og Fjordane var det fylket i landet med størst potensiale for utbygging av små kraftverk. Denne kartlegginga er nærare beskrive på NVE sine heimesider på Internett. Figur 17 Fylkesvis småkraftpotensiale (NVE) SFE Nett har i samarbeid med andre nettselskap og ulike aktørar i bransjen, søkt å kartlegge kva konkrete planar det vert arbeidd med i utgreiingsområdet. Basert på kartlagde planar for små og større kraftverk har vi utarbeidd tre scenario for utbygging av vasskraft med tidshorisont fram mot Tjøtaelva kraftverk, Hyen (kjelde: Småkraft AS) Figur 18 Historikk og utviklings scenarie for kraftverk i D-nettet [MW] Side 16 av 35

17 Vindkraft Potensialet for vindkraft langs kysten er stort. Vindkraft har relativt kort brukstid og høg effekt, og stiller såleis høge krav til nettet. Mange aktørar arbeider med planar for vindparkar, fleire i storleiken 50MW og oppover. Fallande prisar for vindturbinar og tilgang på internasjonal finansiering har medført auka aktivitet for vindkraftutbygging. Tabellen under viser omfanget av konsesjonssøkte, og gjevne, planar som vil mate inn i nettet i Sogn og Fjordane (nord for Sognefjorden). I alt omfattar det ca. 575MW/ 1,8TWh i området. Figur 19 Kartskisse - vindkraftplanar Offshore vindkraft synest uaktuelt innanfor tidshorisonten til denne utgreiinga. Status Vindkraftverk I drift Sum i drift Tildelt konsesjon Anlegg Sum konsesjonsgjeve Konsesjonssøkt Sum konsesjonssøkt Effekt (MW) Årsenergi (GWh) Mehuken Mehuken Hennøy Okla 21 71,4 Varmekraftverk/ Kraftvarmeverk Ulike planar for små varmekraftverk/ kraftvarmeverk (kombinert produksjon av varmtvatn og el.) har vore arbeidd med. Ut frå det vi ser i dag er det ikkje aktivitet på dette området. Fjernvarmeanlegg (distribusjon av varmt vatn). Eit nytt er under bygging i Førde, sjå og s. 11). Akkumulert MW Tabell 3 Vindkraftplanar Akkumulert GWh Merknad Guleslettene Konsesjon tildelt Bremangerlandet Konsesjon tildelt Lutelandet vindkraftverk Netto auke, erstattar Mehuken 1 (sum Medhuken er avgrensa til 23MW) Testområde Stad Tidsavgrensa offshore testområde Lutelandet testanlegg Ulvegreina Ikkje handsama Fjernvarme - Førde Førdefjorden Energi skal produsere varme og kjøling basert på fjordvarme frå Førdefjorden. Vil erstatte fleire olje- og el.kjelar for tilknytte kundar i Førde. Side 17 av 35

18 4 NETTUTVIKLING 4.1 Drivkrefter Regional kraftsystemutgreiing for Sogn og Fjordane Hovudrapport Nettet i området gjennomgår for tida store endringar, og vi ventar at dette vil halde fram i åra som kjem. Faktorar som endring i forbruk og produksjon påverkar nettutviklinga. Disse er igjen er påverka av andre drivkrefter som økonomisk utvikling og marknads-tilhøve, samt opinion og politiske tiltak. Faktorar som påverkar nettutviklinga Endringar i forbruk Endringar i innmata produksjon Reinvestering som følgje av aldring I figuren til høgre er det forsøkt illustrert dei fire scenaria som er nytta for å avdekke dei ulike behova i overføringskapasitet som kan oppstå, alt etter kva retning utviklinga tek. Utviklinga i alminneleg forbruk er moderat og stabil. Vi ventar det vil vare ved. Dominerande faktor på industri-sida er og vil vere kraftkrevjande industri, der både nedgang («tilbakegang») og vekst er mogleg. Andre og nye industrilaster som datalagring, gruvedrift og forsyning til offshoreinstallasjonar kan gje forbruks-vekst («Industri»). Økonomiske rammevilkår som nivå på el.avgift og kraftpris samt internasjonale marknadstilhøve er viktige drivkrefter her. Det same er politiske vedtak som løyve til gruvedrift og krav om offshore elektrifisering. Figur 20 Illustrasjon av nytta scenario I Sogn og Fjordane er det store unytta ressursar for småkraft og vindkraft. I tillegg er det mogeleg med vekst for større vasskraft gjennom høgare utnytting av allereie regulerte vass-drag. Ein viss produksjonsvekst reknar vi i alle scenario, men høgast i «klimascenariet». Politisk vedtekne støtteordningar for ny fornybar produksjon og kraftpris/ marknadstilgang (overføringskapasitet) vil vere viktige drivkrefter her. «Tidens tann» vil vere den tredje og mest føreseielege drivkrafta i nettutviklinga. Store delar av regional-nettet vart bygd på 50- og 60-talet. Dette vil vere modent for reinvestering i tida framover. Figur 21 Energibalanse ved ulike scenarier Side 18 av 35

19 4.2 Sentralnettutvikling Figur 22 viser dei viktigaste forsterkingsbehova i sentralnettet. Etter at Ørskog-Sogndal er sett i drift vil transformeringskapasiteten til underliggande nett i Ålfoten og Moskog vere begrensande for sentralnettet i dette området. Planlagd produksjonsvekst i Luster og Årdal vil krevje nettforsterkingar frå dette området og inn mot nye Sogndal stasjon. Vidare må dagens leidning frå Sogndal til Aurland oppgraderast til 420kV for å kunne dra full nytte av Ørskog Sogndal. Regional kraftsystemutgreiing for Sogn og Fjordane Hovudrapport På lenger sikt kan det og bli nødvendig med spenningsoppgradering av nettet frå Sogndal via Hove/Refsdal og vidare sørover mot Modalen og BKK området. Figur 22 Forsterkingsbehov sentralnettet Illustrasjonsfoto (kjelde: Statnett) Side 19 av 35

20 kV Sogndal - Aurland Statnett planlegg å oppgradere 300kVleidningen Aurland Sogndal til 420kV. Det er aktuelt å bygge ein ny leidning parallelt med den eksisterande, som så kan rivast etter at den nye er sett i drift. Samtidig skal den delen av 300kVleidningen Hove Sogndal som er parallell med Aurland Sogndal oppgraderast til 420kV. Til saman er det planar om ca. 60 km med nye leidningar. Dersom Statnett søkjer konsesjon i 2018, og gjennomfører oppgraderinga, vil den nye 420kV-leidningen tidlegast vere i drift i Regional kraftsystemutgreiing for Sogn og Fjordane Hovudrapport Det skal og gjerast utviding av transformatorkapasiteten i Sogndal transformatorstasjon, og ei mindre ombygging av koplingsanlegget ved Aurland I kraftverk. Ombygginga vil og føre til at Statnett kan fjerne eksisterande leidning gjennom Fardal. Figur 23 Oversiktskart 420kV Sogndal - Aurland Figur 24 Vurderte alternativ for kryssing av Sognefjorden Side 20 av 35

21 4.4 Auka nettkapasitet ut frå Luster og Årdal Sambandet Sogndal-Leirdøla vil danne ein flaskehals om planlagd produksjon i Årdal og Luster blir bygd ut. Systemutgreiinga av sentralnettet i Vestlandsregionen peikar på to aktuelle tiltak for å skaffe nødvendig overføringskapasitet ut frå området. Nærare analysar må gjerast for å avgjere kva tiltak som bør veljast. Uavhengig av alternativa over må og transformeringskapasiteten i Leirdøla aukast ved planlagd produksjonsauke i området. Nytt samband mellom Borgund og Øvre Årdal var eit tredje alternativ som vart vurdert. Dette utløyste så omfattande tiltak i eksisterande nett at det vart forkasta. Mogeleg nettforsterking Luster - Årdal Alt A: Ny leidning Sogndal-Leirdøla, samt oppgradering av trafostasjonen i Fortun er enklaste tiltaket som gjev tilstrekkeleg overføringskapasitet for ny produksjon i Luster og Årdal. NB! Dette utløyser forsterking av Sognekraft sitt regionalnett mellom Årøy og Sogndal stasjon. Alt. B: Ny parallell leidning Sogndal Fortun, samt oppgradering av trafostasjonen i Fortun er eit alternativt og meir omfattande tiltak. Dette gjev ei sikrare forsyning til området og utløyser ikkje tilsvarande tiltak i Sognekraft sitt underliggande R-nett. Sogndal-Leirdøla Jostedal Fortun Leirdøla mot Høyanger Sogndal-Fortun Jostedal Fortun Leirdøla mot Høyanger Sogndal Årøy 1 Ø.Årdal Sogndal Årøy 1 Ø.Årdal Tyin Tyin Naddvik+Å.tangen Naddvik+Å.tangen mot Hove Borgund mot Hove Borgund Aurland 1 Inv.kost.: 0,6 mrd.nok Miljøvirkning: Middels/liten Aurland 1 Inv.kost.: 0,8 mrd.nok Miljøvirkning: Middels/stor Lilla farge = nytt nett med riving av eksisterande anlegg Raud farge = nytt nett utan riving av eksisterande anlegg Side 21 av 35

22 4.5 Ytterlegare nettforsterking «over Sognefjorden» På lengre sikt kan stor produksjonsauke, kombinert med nye mellomlandssamband medføre eit behov for ytterlegare overføringskapasitet frå Sogndal og sørover Vestlandet, utover den kapasiteten ny 420kV Sogndal Aurland gjev. Spenningsoppgradering av leidningane frå Sogndal, via Hove/Refsdal og sørover mot BKK området framstår som eit naturleg neste steg i sentralnettutviklinga i området. Figur 25 er henta frå rapporten «Systemutgreiing av sentralnettet i Vestlandsregionen» og viser dette tiltaket. Dette tiltaket er kalla «Vestre» alternativ i oversikta over vurderte alternativ i Figur 24 Spenn over Sogndalsfjorden (kjelde: NVE) svart = eksisterande/forutsett nett, oransje = spenningsoppgradert nett, lilla = nytt nett med riving av eksisterande, raud = nytt nett uten riving av eksisterande anlegg Figur 25 Mogeleg langsiktig sentralnettsutvikling, indre Sogn Side 22 av 35

23 4.6 Nettutvikling Midtre / Indre Nordfjord Figur 26 Nettskisse, Midtre/Indre Nordfjord Området vist i Figur 27 har behov for å få fornya og forsterka eldre regionalnettleidningar, både ut frå teknisk tilstand og forsyningssikkerheit, samt at det er venta auka overføringsbehov frå vekst i kraftproduksjon. Fleire tiltak er under planlegging: Leivdal - Navelsaker Regionalnettlinja frå Leivdal til Tomasgard er delvis bygd for høgare overføringsspenning. Seksjonen Leivdal-Navelsaker gjenstår. Denne nærmar seg si tekniske levetid og har avgrensa overføringsevne. Her er det aktuelt med reinvestering til same standard som den ny seksjonen frå Navelsaker til Tomasgard. Tiltaket vil styrke forsyningstryggleiken i Indre Nordfjord, samt auke nettkapasiteten for ny kraftproduksjon i området. Nyleg gjennomførte tiltak Ny transformatorstasjon (Lunden) ved Øksneelvane. Ny 132kV-leidning frå Åskåra, via Øksneelvane og nytt fjordspenn over Nordfjorden, parallelt med planlagd 420kV-spenn. Leidningen frå Øksneelvane til Langesi er teken ut av drift og no nytta som 22kV-samband frå Sigdestad til Langesi. Sanert 66kV-linje mellom Sigdestad og nye Lunden trafostasjon. Dagens sentralnettleidning på seksjonen frå Ålfoten til Hjeltneset samt fjordspennet Hjeltneset Kroknakken er sanert Side 23 av 35

24 Tomasgard Tryggestad Tomasgard stasjon i Hornindal er i dag fullt utnytta i periodar med høg produksjon i dei tilknytte småkraftverka i distribusjonsnettet i Sunnylven. Det er søkt konsesjon fleire nye kraftverk i dette området. Det er difor gjeve konsesjon for eit nytt 66 (132)kV-samband frå Tomasgard til Tryggestad, nær Hellesylt, og ny transformatorstasjon der. Frå Tomasgard til fylkesgrensa er det planlagd å oppgradere til 66kV den eine kursen av eksisterande dobbelt-kurs 22kV-leidning. Vidare frå fylkesgrensa må det byggast ny leidning fram til ny trafostasjon. Tiltaket er betinga av ei minste mengde ny produksjon. Øksneelvane - Eid Lunden trafostasjon gjer det mogeleg å sanere dagens 66kV-leidning frå Øksneelvane til Eid. Denne leidningen er av same generasjon som Øksneelvane-Sandane- Reed og er og på slutten av si tekniske levetid. Av omsyn til forsynings-sikkerheita på Eid bør det då gjerast tiltak på den gjenverande forsyninga til Eid. På siste seksjonen inn mot Eid trafostasjon er det dobbeltkursleidning. Her bør (minst) den eine av dei to leidningskursane leggast i kabel. 132kV Reed-Lunden (Øksneelvane) På lenger sikt kan det vere behov for auka oveføringskapasitet mellom Reed og Ålfoten. Alt kV Reed-Sandane-Lunden Alt kV Reed-Drageset-Bø- Tomasgard-Leivdal Alt. 1 er det alternativet med lågast investerings- og tapsksotnad, samt ei god løysing for forsyningssikkerheten, men kommande reinvesteringsbehov, i indre Nordfjord, gjer at alt.2 likevel kjem godt ut i det totale kostnadsbildet. Ei endeleg avgjerd om eventuell småkraftutbygging i Hellesyltområdet vil og påverke val av alternativ. Ålfoten Åskåra - Fureneset Då den nye leidningen frå Lunden til Åskåra vart vedteken bygd, var det usikkert kvar Statnett sin 420kVstasjon i Ålfoten ville ligge. Det vart difor vedteke å avslutte den nye leidningen ved Fureneset, like aust for Åskåra kraftverk. Den opphavelege seksjonen frå Fureneset til Åskåra og dagens samband frå Åskåra til Ålfoten stasjon har tilstrekkeleg overførings-evne inntil vidare. Når det vert nødvendig er planen å erstatte dagens leidning frå Fureneset til Åskåra. Samt å oppgradere forbindelsen Åskåra- Ålfoten, enten ved temperaturoppgradering, eller ved skifte av linjetråd. Planlagde tiltak Ny 66(132)kV leidning Sandane- Reed ny 66(132)kV under bygging (2018) Leivdal - Navelsaker: Oppgradere Navelsaker Leivdal Tomasgard Tryggestad: - Nytt 66 (132)kV-samband Øksenelvane-Eid -Legge delar av regionalnettet på Eid i kabel, sanere dagens ledning Øksenelvane-Eid. Ålfoten - Åskåra Fureneset: -Oppgradering av Ålfoten Åskåra (temp. oppgradering eller lineskift) -Ny leidning Åskåra Fureneset 132kV Reed-Lunden -Alt 1 Reinvestering Sandane- Lunden(Øksenelvane) og spenningsoppgrdering Reed- Sandane-Lunden. -Alt 2 Delvis reinvestering og spenningsoppgradering Reed- Drageset-Bø-Tomasgard-Leivdal. Side 24 av 35

25 4.7 Nettutvikling Ytre / Midtre Nordfjord Ytre ring Nordfjord Som framtidig sikring av forsyningstryggleiken i Ytre Nordfjord samt som følgje av planlagd vindkraftutbygging, planlegg SFE Nett eit framtidig 132kVsamband i Ytre Nordfjord. Ålfoten Deknepollen gir robust forsyning i Ytre Nordfjord og legg til rette for tilkobling av Bremangerlandet vindkraftverk. Dagens leidning frå Rugsund til Svelgen er så planlagt å rive, med unntak av ein kortare seksjon som vert nedgradert til 22kV- drift. Radialen Rugsundøy Bremangerlandet gjev tilknyting for Bremangerlandet vindkraftverk. Den kan og gje ei framtidig ny forsyning av lokalt forbruk på Bremangerlandet. Figur 28 Mogeleg ringsamband Ytre Nordfjord Mogeleg ringsamband, Ytre Nordfjord 132kV leidning/sjøkabel frå Ålfoten til Deknepollen - Ombygging av delar av Deknepollen stasjon til 132kV - Sanering av den eldste av to leidningane mellom Bryggja og Deknepollen Spenningsoppgradering av den nyare av dei to leidningane mellom Bryggja og Deknepollen. Av dei to ledningane frå Bryggja til Deknepolen er den eldste tenkt riven, den nyare er tenkt oppgradert til 132kV for å sikre forsyniga til Bryggja/Lefdal. Ny leidning frå Rugsundøy til Bremangerlandet vindkraftverk - Transformering for forsyning av lokalt forbruk på Bremangerlandet (i tilknyting til evt. vindkraftverk). Side 25 av 35

26 Hennøy og Guleslettene vindkraftverk I området mellom Ålfoten og Grov er det planar for vindkraftverk både på Guleslettene og på Marafjellet (Hennøy). Delar av vasskraftanlegga i Svelgen vil truleg vere modne for større opprusting innanfor ein 20-års periode. Vi reknar det då sannsynleg at det vil bli auke i installert effekt. For Hennøy vindkraftverk må det byggast ein 132kV-leidning frå Svelgen til vindkraftverket. Elles må dagens leidning frå Svelgen til Ålfoten oppgraderast til høgare driftstemperatur. Dette medfører små eller ingen synlege tiltak. I planfase Ny leidning frå Svelgen til Marafjellet for tilknyting av Hennøy vindkraftverk (bygging vedteke). Ny koblingsstasjon rett sør for Magnhildskaret for tilknyting av Guleslettene vindkraftverk Ny leidning frå Magnhildskaret til Svelgen (erstattar eldre ledningar) Ny kraftig leidning (stålmaster) frå Svelgen til til Ålfoten stasjon. Guleslettene vindkraftverk er tenkt knytt til nettet ved Magnhildskaret. Frå Magnhildskaret til Svelgen og vidare til Ålfoten må dagens leidning då erstattast ev ny leidning med høgare overføringskapasitet. Ny forsyning til Lefdal Mine Datacenter (LMD) LMD planlegg ei utviding som dagens 22kV forsyning langt frå kan handtere. Planlagd løysing er å legge om dagens 132kV forsyning frå Ålfoten til Bryggja, slik at denne forsyninga går ned om LMD. Det er og planlagd å etablere eigen transformatorstasjon tilknytt LMD sitt anlegg. Figur 29 Tilknyting Guleslettene og Hennøy vindkraftverk For å sikre forsyniga til området må dette kombinerast med bygginga av Ytre ring Nordfjord, ikl. Spennigsoppgradering Bryggja- Deknepollen. Figur 30 Mogeleg tilknyting av LMD Side 26 av 35

27 4.8 Nettutvikling Ytre Sogn og Sunnfjord Figur 32 Nettskisse, Ytre Sogn og Sunnfjord 132kV ringforsyning til Lutelandet Ytre Sogn og Sunnfjord er forsynt gjennom eit 66kV nett med ringmating mellom Moskog og Grov. Store delar av denne ringen er førebudd for 132kV spenning. For dette området vart det i si tid laga planar for ei robust tosidig forsyning fram til Lutelandet, som eit alternativt forsyningspunkt til Gjøa utbygginga. Sjølv om denne forsyninga ikkje lenger er aktuell, er delar av den planlagde nettløysinga framleis er aktuell. Val av løysing vil vere avhengig av kva utvikling som kjem i dette området. Utførte tiltak Reinvestering av seksjonen Grov-Nedre Markevatn og stasjonsanlegget i Nedre Markevatn er utført. Regionalnettdelen av Nedre Markevatn stasjon er erstatta av ny stasjon ved Øyravatn. Lutelandet vindkraftverk har fått tildelt konsesjon. Planlagd nettilknyting for Lutelandet er ny 132kV-leidning til Hålandsfossen samt spenningsoppgradering Hålandsfossen Moskog. Side 27 av 35

28 Nordic Mining sine prognosar for elforbruk til gruvedrift er reduserte. Planane for regionalnettsledning frå Årsetfjellet til Engebø og ny trafostasjon er difor erstatta av forsterking av dagens 22kV distribusjonsnetts-forsyning. I planfase Omsynet til forsyningstryggleiken i Askvoll kan utløyse ny leidning frå Øyravatn til Ringstad. Forsyninga til Askvoll/Ringstad er sårbar. Ved forbruksauke i Askvoll bør forsyninga styrkast med ein ny leidning inn til området. Ny leidning Øyravatn Ringstad vil gje redundant forsyning til Ringstad. Sambandet Ringstad Lutelandet vart konsesjonssøkt som ledd i ei redundant forsyning til Lutelandet i samband med Gjøa utbygginga. I dag er denne ikkje aktuell. Vindkraftplanar på Lutelandet vil utløyse ny leidning Lutelandet- Hålandsfossen samt spenningsoppgradering Hålandsfossen- Sande-Moskog. Større industrilast frå mineralutvinning i Vevring kan utløyse ny transformatorstasjon i område med tilhøyrande overføringsleidning. NB! Oppdaterte (og lågare) forbuksprognosar gjer denne løysinga uaktuell. Delar av nettet i området nærmar seg si tekniske levetid og vil ha behov for reinvestering. Figur 33 Lutelandet (kjelde: Side 28 av 35

29 Figur 35 Nettskisse Grov - Moskog Restrukturering Grov - Moskog Etter at ny 420kV leidning Sogndal Ørskog er sett i drift, er det mogeleg med ei nettforenkling i dette området, der den gamle sentralnettsleidninga overtek funksjonen til dagens regionalnettleidning mellom Grov og Moskog. Sistnemnde kan då sanerast. Ny 132/22kV trafostasjonen i Naustdal legg grunn for sanering av dagens regionalnettlinje frå Storebru til Erdal. Spenningsoppgradering (ny leidning) av linja frå Storebru til Sagefossen legg grunn for vidare sanering av dagens regionalnettlinje Grov Storebru. Dette legg óg grunnlag for nettutvikling vidare mot Hyen og nettutløysing for det store vasskraftpotensialet der. Aktuelle tiltak Naustdal: -Ny 132/22kV trafostasjon -Sanering av 66kV Storebru Erdal Eikefjord-Hyen: - Spenningsoppgradering (ny leidning) av linja frå Storebru til Sagefossen. - Sanering av Grov Storebru Førde: - Ulike løysingar er mogeleg, må utgreiast nærare. Gjennomføring Førde: Fleire ulike løysingar er vurdert og må utgreiast nærare. Felles for alle er sanering av heile eller delar av dagens regionalnettleidning frå Stakaldefossen til Erdal. Dei aktuelle tiltaka vil vere naturleg å gjennomføre etter kvart som det oppstår behov for forsterking og/eller reinvestering av regionalnettet i området. Side 29 av 35

30 Auka nettkapasitet ut frå Hyen Det var konsesjonssøkt ei felles nettløysing for Gjengedal kraftverk og fleire småkraftverk i Hyen. Både kraftverka og nettløysinga fekk i 2018 avslag frå OED. Dette rammar og dei konsesjonsgjevne småkraftverka i området som manglar nettkapasitet. Figur 37 Nettskisse, Hyen Vindkraft i Solund Solund har stort potensiale for vindkraftutbygging. Det vart i si tid søkt konsesjon for to større vindkraftanlegg, Ytre Sula og Ulvegreina, men noko utbygging ser i dag lite sannsynleg ut. Søknaden for Ytre Sula er trekt, og søknaden for Ulvegreina er ikkje teke til handsaming. Mogelege nettløysingar vindkraft i Solund 132kV-samband via Lutelandet mot Moskog. 132kV-samband via Lutelandet mot Grov. Dette i kombinasjon med ny trafostasjon på Grov tilknytt 420kV Ørskog Sogndal. Om føresetnadane endrar seg kan utnytting av denne ressursen igjen bli aktuell. Då vil desse skisserte nettløysingane igjen vere aktuelle. 132kV-samband over Sognefjorden mot Frøyset. Dette vil knytast til 300kV-leidning Modalen Mongstad med trafostasjon på Frøyset. Figur 36 Mogelege nettløysingar Vindkraft i Solund Side 30 av 35

31 4.9 Nettutvikling Indre Sogn Regional kraftsystemutgreiing for Sogn og Fjordane Hovudrapport Figur 38 Regionalnettstiltak Sognekraft-området Sognekraft-området Bygginga av den nye Sogndal transformatorstasjon på Skarsbøfjellet har gjeve langt sikrare forsyning til Sognekraft sitt regionale nett. Nye Grindsdalen stasjon i Leikanger sikrar den lokale forsyninga og vert eit knutepunkt for tilkobling av ny produksjon frå Fjærland (nye Lidal transformatorstasjon) og Leikanger krafverk (under bygging) Kaupanger: Venta forbruksvekst vil medføre eit behov for styrking av forsyninga frå Årøy. Sognekraft planlegg ny større transformatorstasjon i Kaupanger. Det vil og vere aktuelt å bygge ny regionalnettsledning frå Årøy for å styrke forsyningssikkerheten i området. Utførte tiltak Ny transformering mellom sentral- og regionalnett i ny trafostasjon på Skardsbøfjellet sikrar robust innmating til Sognekraft-området. Ny transformatorstasjon i Grindsdalen sikrar forsyninga til Leikanger Ny leidning frå Grindsdalen til nye Lidal transformatorstasjon gjev tilkobling for ny produksjon i Fjærland, samt for Leikanger kraftverk (under bygging). Side 31 av 35

32 Sogndal: Venta forbruksvekst vil medføre eit behov for å utvide kapasiteten i Kvåle transformatorstasjon. Avhengig av kva tiltak som vert aktuelle i sentralnettet mellom Sogndal og Leirdøla, kan spenningsoppgradering av regionalnettet bli aktuelt frå Sogndal stasjon til Årøy. Det vil vere naturleg å vurdere ny stasjon/stasjonsplassering for Kvåle transformatorstasnon i lys av dette. Balestrand/Dragsvik: Dagens 66kV leidning frå Njøs til Dragsvik nærmar seg slutten av si tekniske levetid og vil etter kvart vere aktuell å erstatte med ny 132kV leidning frå Grindsdalen stasjon. Tiltak Sognekraft-området Ny linje frå Grindsdal til planlagde Leikanger Kraftverk. Ny trafostasjon i Kaupanger og ny leidning frå Årøy til Kaupanger Utviding av Kvåle transformatorstasjon Ny leidning frå Grindsdalen til Dragsvik og spenningsoppgradering av trafostasjonen i Dragsvik. Avheng av om Feios kraftverk vert bygd: Njøs: Dagens transformatorstasjon kan takast ut av drift når nødvendige tilpassingar av nettet under nye Grindsdalen stasjon er utført og Leikanger kraftverk er sett i drift. Leidningen Sogndal-Njøs-Hove må inntil vidare vere i drift. Ny transformering mellom sentral- og regionalnett i Refsdal sikrar forsyninga til Vik og gjev kapasitet for tilkopling av Feios kraftverk og aktuelle småkraftverk i området. Ny leidning frå Feios til Hove. Vik/Hove: Ved bygging av Feios kraftverk var det planlagd ei ny trasformering til sentralnettet i Refsdal. I samband med denne ville ein kunne sanere dagens leidning Hove-Njøs (-Sogndal). Feios kraftverk ville utløyse ny leidning frå Feios til Hove. Sidan planene for bygging av Feios kraftverk no er lagt på is, så er og desse nettiltaka utsett inntil vidare. Tiltaka i Sognekraft-området vil i sin tur danne grunnlag for sanering av: Sanering eksisterande nett 66kV-nettet frå Skardsbøfjellet til Dragsvik og trafostasjon på Njøs. Delar av 66kV-linja frå Njøs til Hove. (seksjonen frå Feios til Hove er det planlagd å reinvestere for tilknyting av Feios kraftverk). Side 32 av 35

33 Luster og Årdal Med bakgrunn i mange planar for småkraftverk i Veitastrond har Luster Energiverk sett på nettløysingar for dette området. Dagens 22kV-nett har på langt nær kapasitet til det produksjonsomfanget ein ventar seg, og Luster Energiverk byggjer difor ny 66kV-linje frå Hafslo til Veitastrond med transformator-stasjonar i Ugulsvik og Veitastrond. Planlagd idriftsetjing er hausten Illvatn pumpekraftverk og Øyane kraftverk er planlagd med delvis felles nettilknyting med Herva til Fortun. Kraftverka i Offerdalen er planlagd med nettilknyting mot Naddvik. Tiltak Luster og Årdal Ny 66kV-linje Hafslo Veitastrond Transformatorstasjonar i Ugulsvik og Veitastrond Tilknyting av Illvatn og Øyane kraftverk med Herva til Fortun Ny transformering 132/22kV i Øvre Årdal Tilknyting av Offerdal krafverk mot Naddvik med kombinasjon av 132kV luftledning, sjø- og jordkabel. I Fortun kan utbygging av småkraftverk i området utløyse behov for auka transformeringskapasitet mellom lokalt distribusjonsnett og overliggande nett. I Øvre Årdal krev tilknyting av Fardalen kraftverk og ei rekkje småkraftverk i området utviding av transformeringskapasiteten på 132/22kV. Moglege løysingar er ny 132/22kV transformering, eller auka transformering 22/12kV og nytte eksisterande 132/22kV trafo. Det gjenstår vurderingar av lokalisering for 132kV anlegg før ein kan prioritere mellom desse alternativa. Offerdal kraftverk har fått konsesjon, inkludert 132kV tilknyting mot Naddvik. Tilknytinga vil bestå ev ein kombinasjon av 132kV luftledning, samt sjø- og jordkabel (vil avvike frå Figur 39). Figur 39 Luster og Årdal, tiltak i R-nettet og større nye kraftverk Side 33 av 35

34 Auka nettkapasitet ut frå Lærdal Manglande transformeringskapasitet mellom regionalnett og sentralnett er årsak til at det i dag ikkje er rom for meir ny produksjon i Lærdal. Statnett har konsesjon for ny større trafo i Borgund kraftverk som vil løyse dette problemet. Auka innmating frå ny produksjon vil og kunne medføre kapasitetsproblem i nettet til Lærdal Energi. Det er gjeve konsesjon for ei omfattande forsterking frå Borgund og heile vegen til Mork kraftverk i Erdalen. Planendring for Mork og skrinlegging av planane for Gravdalen kraftverk, samt redusert omfang av småkraftutbygging, gjer at behovet for nettforsterking er redusert og nettløysinga er under revurdering. Kva volum ny produksjon som vert utbygd er fortsatt usikkert. Sannsynleg løysing vil vere nettforsterking frå Stuvane kraftverk til Borgund, i kombinasjon med auka tiltak som auka transformeringsyting i Stuvane og/eller Lærdal transformatorstasjon. I tillegg til nødvendige tiltak i lokalt distribusjonsnett. Konsesjonsgjevne tiltak - Lærdal 132kV jordkabel (180 m) 3x1x160 mm² Al frå Borgund trafostasjon til kabelmast. Skal drivast med 66kV inntil vidare. 132kV luftleidning (10,6 km) med tverrsnitt 865 Al59 mellom Borgund og Stuvane kraftstasjon. Skal drivast med 66kV inntil vidare. 66kV luftleidning (11,9 km), tverrsnitt 454 Al59 mellom Stuvane kraftverk og Lærdal trafostasjon. 66kV jordkabel (5 km), 3x1x240 mm² Al frå Mork kraftverk til Lærdal trafostasjon. Ny 66/22kV transformator (35MVA) i Lærdal trafostasjon. I tillegg kjem koplingsanlegg og nødvendige installasjonar for tiltaka. Ikkje konsesjonsøkt Auka 66kV transformering i Stuvane og/eller Lærdal trafostasjon Figur 40 Nettskisse Lærdal Side 34 av 35

35 Ny transformering - Høyanger Hovudutfordringar - Høyanger I Høyanger ser vi to hovudutfordringar: Leveringssikkerhet til aluminiumsverket og sentrumsområdet i Høyanger i periodar med lite produksjon lokalt. Småkraftplanar i Lånefjord-området. (Balestrand) Leveringssikkerheit til aluminiumsverket og sentrumsområdet. Småkraftplanar Leveringssikkerheit Avvikling av eldre kraftverk i samband med bygging av Eiriksdal kraftverk medfører lengre periodar der lokal produksjon ikkje sikrar N-1 for Høyanger. Ny 132kV forsyning direkte til likerettar vil avlaste transformeringsbehovet til 12kV. Tilknyting av småkraftverk Det er planar om bygging av nye kraftverk i Lånefjord-området i Balestrand. Det er ikkje kapasitet i eksisterande distribusjonsnett til å ta i mot produksjonen frå dei nye kraftverka, p.g.a. stor avstand til dagens transformatorstasjon. Det er difor vurdert ulike alternativ for tilknyting gjennom tunnelen til Høyanger. Figur 41 Nettilknyting av ny vasskraft i Lånefjorden Det er vurdert fleire alternative løysingar som skal ta høgde for produksjonen frå desse kraftverka. Mellom anna overføring på 22kV nivå frå kraftverka (22,8MW) til ny sentralnettstasjon i Høyanger. Reduksjon i planlagd ny produksjon gjer det meir aktuelt med nedtransformering til lokalt 12kV nivå i Høyanger og innmating mot eksisterande stasjon der. Ei samordning av produksjonstilknyting og andre behov i lokalt distribusjonsnett er under utgreiing. Side 35 av 35