Regional kraftsystemutgreiing for Sogn og Fjordane 2012 Hovedrapport

Transkript

1 1 Regional kraftsystemutgreiing for Sogn og Fjordane 2012 Kraftfull og nyskapande med lokale røter

2 Innleiing SFE Nett AS er utpeika av NVE som ansvarleg for å utarbeide kraftsystemutgreiinga for Sogn og Fjordane. Denne skal beskrive dagens kraftsystem og framtidige overføringstilhøve. Målet for utgreiinga er å medverke til ei koordinert og samfunnsrasjonell utbygging av regional og sentralnettet. Utgreiinga er ingen bindande plan, men vil utgjere er del av grunnlaget for konsesjonshandsaming av tiltak i kraftsystemet. Arbeidet med kraftsystemutgreiing er eit kontinuerleg arbeid og utgreiinga vert revidert årleg. en er eit offentleg dokument som skal samanfatte arbeidet og presentere dei viktigaste konklusjonane. Det er og utarbeidd ein meir detaljert grunnlagsrapport. Denne er innretta mot fagmiljøet i bransjen og inneheld sensitiv informasjon om kraftsystemet. Grunnlagsrapporten er difor unnateke offentlegheit jfr. Offentleglova 13. Generelle trekk ved arbeidet: Dominerande faktor i nettutviklinga ligg i eit stadig veksande produksjonsoverskot frå små og større vasskraftprosjekt, samt omfattande planar om vindkraftutbygging langs kysten. Dette utgjer eit overføringsbehov som dagens overføringsnett langt frå kan klare. Planlagde små vasskraftverk utgjer aleine eit volum som langt overstig kapasiteten i nettet. Delar av fylket er sårbart ved sviktande tilsig til kraftverka i området. Dette må og takast omsyn til, særleg i lys av mogelege nye større industriprosjekt. Den kommande 420kV linja frå Ørskog til Sogndal legg heilt nye føringar for nettutviklinga i området. I tillegg til å avhjelpe ein nettmessig anstrengt situasjon i Midt-Norge, som og vil påverke delar av Sogn og Fjordane, utgjer ei slik linje ein ny og langt kraftigare stamme i nettet. Dette gjer at vi kan utvikle nettet til å handtere dei framtidige utfordringane vi ser i dag. Statnett har i samarbeid med lokale nettselskap i Sogn og Fjordane og Møre og Romsdal gjort ei vurdering av aktuelle nedtransformeringspunkt på den planlagde 420kV med omsyn til både veksande produksjonsoverskot, mogeleg forbruksauke samt kva samordningsgevinstar dette vil gje i eksisterande nett. Desse vurderingane ligg til grunn for dei vedtekne transformeringspunkta i Høyanger, Moskog og Ålfoten (samt Ørsta og Sykkylven i Møre og Romsdal). Dette arbeidet er og eit vesentleg grunnlag for denne kraftsystemutgreiinga. Ulike selskap i Vestlandsalliansen har saman med Statnett sett på situasjonen i sentralnettet etter at pågåande forsterkingar av sentralnettet i regionen er utført. Ein tydeleg konklusjon var at 420kV nivå i sentralnettet må være samanhengande sørover Vestlandet. For Sogn og Fjordane betyr dette spenningsoppgradering av Sogndal-Aurland. Sterkare sentralnett er og nødvendig ut frå Leirdøla/Fortun for å ha nødvendig kapasitet for planlagd ny produksjon i dette området. Situasjonen for ny produksjon Med bakgrunn i bekymring for situasjonen fram til 420kV Ørskog Fardal kan være på drift, gjennomførte Statnett, Istad Nett (utgreiingsansvarleg i Møre og Romsdal) og SFE Nett tidlig i 2009 ei analyse av situasjonen. Den gav som konklusjon at sentralnettet mellom Aurland og Ørskog ikkje hadde kapasitet til meir ny produksjon enn den som alt hadde fått konsesjon, inntil den konsesjonssøkte 420kV Ørskog-Fardal var sett i drift. 2

3 Innhald Innleiing...2 Innhald...3 Utgreiingsprosessen og mål for arbeidet...4 Dagens kraftsystem...5 Overføringsnett...5 Driftstilhøve...7 Forbruk...9 Produksjon Framtidige overføringstilhøve Forbruk Ny produksjon Større vasskraftverk Småkraftverk Vindkraft Varmekraftverk Samla produksjonsvekst Nettutvikling Sentralnettsutvikling Nettutvikling, Midtre / Indre Nordfjord Nettutvikling Midtre / Ytre Nordfjord Nettutvikling, Ytre Sogn og Sunnfjord Nettutvikling Indre Sogn

4 Utgreiingsprosessen og mål for arbeidet Krav til utgreiingsprosessen er gitt av Forskrift om energiutredninger, nr 1607 (OED), samt gjennom veiledar frå NVE. Minst kvart andre år skal det holdast eit kraftsystemmøte der m.a. alle anleggs- og områdekonsesjonærar i fylket er invitert. Kraftsystemmøtet si oppgåve er å utpeike eit kraftsystemutval for området som skal bistå utgreiingsansvarleg og handsame kraftsystemutgreiinga før den blir utgjeven. Kraftsystemutvalet for Sogn og Fjordane har denne samansetjinga: Elkem Bremanger Luster Energiverk Norsk Hydro SFE Nett Sognekraft Sunnfjord Energi Statnett Årdal Energi Håkon Leirvik Hallgeir Hatlevoll Gaute Egeland Sanda Torgrim Øvrebø Kristen Skrivarvik Vidar Øvretun Bjarte Kapstad Torkel Bugten Edvard Holsæter Utgreiingsområdet er regionalnettet i Sogn og Fjordane med unntak av Gulen og Høyanger sør for Sognefjorden. Desse områda ligg i BKK sitt regionalnettsområde. Figur 1 Utgreiingsområdet med områdekonsesjonærar Sentralnettet er definert som eige utgreiingsområdet der Statnett er utgreiingsansvarleg, men det er og omfatta av denne utgreiinga så langt det er naturleg. Hovedmålsetjinga for utvikling av kraftsystemet i Sogn og Fjordane er at systemet skal dekkje framtidige behov for overføring av kraft i og til/frå fylket, med gode samfunnsrasjonelle løysingar. 4

5 Dagens kraftsystem I Figur 2 under er oppbygginga av kraftsystemet vist skjematisk. Vi vil i dette kapittelet forsøke å beskrive status for overføringsnettet (transmisjon) på R-nettnivå og dels for S-nettet, samt forbruk og produksjon i området. Overføringsnett Figur 2 Skjematisk oppbygging av kraftsystemet (kjelde NVE) Figur 3 Oversiktskart Sogn og Fjordane Regional og sentralnettet i området er kan grovt inndelast i to. Indre delar av Sogn er knytt saman av kraftige sentralnettsforbindelsar mellom dei store kraftverkseiningane med fleire avgrensa mindre regionalnett tilknytte dette. Sognekraft sitt regionalnett er det største av disse. Sentralnettet har hovedforbindelsar mot aust og sør. Området frå Fardal i Sogn og nord til fylkesgrensa mot Møre og Romsdal er knytt saman av eit svakare sentralnett og har eit meir omfattande underliggande maska regionalnett. Delar av dette nettet er bygd for høgare driftsspenning enn det vert drive på. 5

6 km Kraftsystemutgreiing for Sogn og Fjordane 2012 Omfang og alderssamansetjing av overføringslinjer og større krafttransformatorar i regionalnettet er vist i tabell og figurar under. Spenningsnivå km Kabel 66kV 5,3 Kabel 66kV Un Kabel 132kV 0,2 Luftledning 66kV 475,1 Luftledning 66kV Un ,9 Luftledning 132kV 137,5 Delsum kabel 5,5 Delsum luftledning 711,6 Sum 717,0 Tabell 1 Lengde pr. spenningsnivå i R-nettet Figur 4 Fordeling i R-nettet 180,0 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 - Uten årstal Figur 5 Alderssamansetjing, overføringslinjer i R-nettet kV 11,6-54,2-28,2 43, kV Un ,9 41,4 9,4 20,3 66kV - 20,2 111,1 133,6 122,3 68,7 24,5 - - MVA Figur 6 Aldersfordeling, krafttransformatorar Aldersfordeling for transformatorar i R- nettet Sum MVA 0 36, Antal Antal

7 Som tabell og figurar over viser, er overføringslinjene i regionalnettet i all hovedsak luftledningar. Kabling er berre unntaksvis brukt (mindre enn 1 %) då gjerne i umiddelbar tilknyting til transformatorstasjonar. Ein relativt stor andel av overføringsnettet vart bygd på 1950-talet og nærmar seg si tekniske levetid. For krafttransformatorar er gjennomsnittsalderen klart lågare. Dette heng saman med at forbruks- og produksjonsauke har utløyst behov for auka ytelse. Driftstilhøve Utfordringane kraftnettet møter kan generelt delast i to hovedområde: Skaffe sikker forsyning til forbruket i området, der enkeltfeil ikkje skal medføre alvorleg forsyningssvikt. Dimensjonerande situasjon vil være tunglast med lite tilgjengelg produksjon. Skaffe tilstrekkeleg overføringskapasitet for produksjonen i området. Dimensjonerande situasjonar vil ofte være lavlast med høg produksjon (snøsmelting og haustflaum) I området frå Fardal i Sogn og nord til fylkesgrensa mot Møre og Romsdal er sentralnettet svakt og forsyninga sårbar i tørrår. Generelt er regionalnettet i hovedsak bygd opp av med ringstruktur, slik at alternative forsyningsvegar kan nyttast ved feil i nettet (N-1 prinsippet). Forbruksvekst har medført at kapasiteten på fleire av desse alternative forsyningsvegane vil være fullt utnytta ved feil i tunglast. Særleg utfordrande reknar vi reservertilhøva til dei større befolkningssentra i fylket. Detaljar rundt dette er underlagt taushetsplikt og blir derfor ikkje nærare omtalt i denne rapporten, men er meir utførleg handsama i grunnlagsrapporten. Sjølv om forsyningssvikt har langt alvorlegare samfunnsmessige konsekvensar enn manglande overføringsevne for produksjon, er den største utfordringa for nettet i dag å handtere den store produksjonsveksten i området. Det har lenge vore klart at sentralnettet i området frå og med Fardal og til Ørskog (i Møre og Romsdal) ikkje har kapasitet til den planlagde produksjonsmengda i dette området. I 2009 hadde Statnett, Istad Nett (utgreiingsansvarleg i Møre og Romsdal) og SFE Nett ein felles gjennomgang av situasjonen inntil 420kV Ørskog-Fardal kan være realisert. Denne var mellom anna basert på forventa produksjonsvekst i Sogn og Fjordane og søre Sunnmøre. Det vart og kartlagd kva kortsiktige tiltak som var aktuelle å gjennomføre i perioden inntil 420kV Ørskog-Sogndal vert sett i drift. Disse tiltaka er no gjennomført. Gjennomførte kortsiktige tiltak er: Tilrettelegging for endra nettdeling i Fardal Automatisk produksjonsfråkobling i Indre Sogn Auka utnyttelse av transformeringskapasitet i Aurland. Temperaturoppgradering av Leivdal-Haugen Konklusjonen av dette arbeidet var at sjølv med iverksetjing av aktuelle kortsiktige tiltak, er det nødvendig å avgrense produkjsonsveksten i dette området, inntil sentralnettskapasiteten er styrka gjennom bygging av 420kV Ørskog-Fardal/Sogndal og tilhøyrande transformatorstasjonar. Dette vart meddelt NVE. Utdrag av brev frå Statnett til NVE er vist under. 7

8 Figuren under viser kva område som har og ikkje har ledig kapasitet for ny produksjon. Figur 7 Nettkapasitet for ny produksjon Gul: Tilstrekkeleg kapasitet for konsesjonsgjeven produksjon, men ikkje alle kjende planar. Raud: Ikkje kapasitet for produksjon med konsesjon etter

9 Forbruk Tabellen og grafen under er henta frå eit samandrag av alle lokale energiutgreiingar i Sogn og Fjordane * og viser forbruket i dei ulike sektorane, fordelt på energiberar. Energisamansetjing 2010 El Olje Gass Bio Fjernvarme Kraftkrevande industri 4 742,0 0,0 0,0 0,0 6,1 Hushaldningar 769,2 11,4 3,1 222,9 0,5 Tenesteyting 595,0 54,4 8,7 8,4 36,9 Annan industri 395,0 154,0 327,6 4,5 0,0 Primærnæring 80,7 2,0 0,0 2,0 0,0 Sum 6 581,9 221,8 339,4 237,8 43,5 Alm forbr 1 839,9 221,8 339,4 237,8 37,4 Tabell 2 Energisamansetjing [GWh] Figur 8 Graf, energisamansetjing Den kraftkrevjande industrien i fylket har elektrisitet som dominerande energibærar og dominerer også el. bruken totalt i fylket. KKI utgjer om lag ¾ av el.bruken i fylket. Bruken av elektrisk energi til alminneleg forsyning har hatt ein sterk auke i vårt fylke dei siste 30 åra. Om ein ser tilbake til 1970 var forbruket til alminneleg forsyning i fylket rundt 0,6TWh/år. I dag ligg forbruket rundt 1,6TWh/år. Dei siste åra har auken avteke og enkelte år vist nedgang jfr. figurane under var eit særleg kaldt år med hittil høgaste registrerte elforbruk til alminneleg forsyning. Temperaturkorrigert viser forbruket derimot ein urimeleg stor nedgang. Ei mogeleg forklaring på dette er at samanhengen mellom temperatur og forbruk ikkje er lineær ved så store avvik frå middeltemperatur. Metoden for temperturkorrigering baserer seg på slik linearitet. Ein større del av forbruket vert nok dekka av andre kjelder enn el i strenge kuldeperiodar. T.d. vedfyring. * Nyaste tilgjengelege forbruksdata er frå

10 Figur 9 Forbruk av elektrisitet i Sogn og Fjordane (kjelde: NVE/SSB). Figur 10 Forbruk av elektrisitet til alminnelig forsyning i Sogn og Fjordane (kjelde: NVE/SSB) Produksjon Vasskraftproduksjonen i fylket var i starten kobla opp mot lokale behov for elektrisk kraft. Utbygging skulle skaffe kraft til bygdene. Produksjonen vart lagt nærast mogeleg forbruk og ofte var dei lokale kommunane eigarar av kraft- og linjeanlegg. Større industrietableringar vart lagt der det var størst potensial for kraftproduksjon. 10

11 Då utbygginga av dei store anlegga i Indre Sogn var aktuell, rådde ikkje lokale kommunar eller fylket over nok ressursar til å stå for denne oppgåva. Dei største kraftverka i fylket vart difor bygd ut og er i dag eigd av selskap utanfor fylket (Statkraft, E-CO Vannkraft, Hydro Energi, Østfold Energiverk). Dei store utbyggingane i Indre Sogn er viktigaste årsak til at Sogn og Fjordane har eit stort overskot på kraft, sjølv om det ligg store einingar med kraftkrevjande industri i fylket. Utgreiingsområdet hadde ved inngangen av 2012 ein samla maksimal produksjonsytelse på 4059MW med ein midlare årsproduksjon på GWh. Dette er i all hovedsak vasskraft. Det er utbygd eit vindkraftverk på Mehuken i Vågsøy. Dette vart i 2010 utvida til ein ytelse på 23MW og ein årsproduksjon på ca. 59 GWh. Vasskraftproduksjonen i området er og i vidare vekst. Det vart i 2010 sett i drift i alt 5 nye vasskraftverk med ein samla ytelse på 92MW / 279GWh. Gjenværande potensiale for vasskraftutbygging i fylket var pr berekna til 5,7 TWh utbyggbart, og 6,4 TWh verna. GW Utbygd og målt produksjon i Sogn og Fjordane GWh målt GWh middel Figur 11 Utbygd og målt produksjon i Sogn og Fjordane (kjelde NVE/SSB). 11

12 Framtidige overføringstilhøve Forbruk Med bakgrunn i registrert forbruk, kjend utvikling ved kraftkrevjande industri samt framskrivingane som er gjort i LEU for den enkelte kommune, er det utarbeida ein basis forbruksprognose for området. Viktigaste utviklingstrekk kan oppsummerast slik: Aluminiumsproduksjon: Nedstenging av søderbergovnane i Høyanger og Årdal medførte nedgang i forbruket til kraftkrevjande industri, men noko er kompansert gjennom høgare utnytting av gjenværande prebakeovnar. I etterkant av finanskrisa i 2009 var det ein vanskeleg marknadssituasjon for aluminium. Denne medførte nedstenging av aluminiumsproduksjon fleire stader i landet, men Sogn og Fjordane vart ikkje berørt av dette og marknaden verkar no betre. Vi forutset stabil drift vidare for gjenværande kraftkrevjande industri i Årdal og Høyanger i basisprognosa. Elkem Bremanger har hatt periodar med midlertidig redusert produksjon i Svelgen på grunn av marknadssituasjonen. Dette har medført om lag halvert forbruk. Produksjonen er no normal og vi legg til grunn stabil drift vidare, men må ta omsyn til at dette kan gjenta seg. Alminneleg forbruk i fylket har beskjeden vekst. Prognosar frå lokale energiutgreiingar gjev ein samla vekst på 0,7% pr. år. I tillegg til basisprognosa kjenner vi til enkelte mogelege større industriprosjekt som kan medføre auka forbruk. Mineralutvinning i Vevring Ny aluminiumsproduksjon i Øvre Årdal. Ny aluminiumsproduksjon i Høyanger. Datalagringssenter i Lefdal gruver. Datalagringssenter i Luster (Bluefjords) Mogeleg offshore forsyning Også i Aurland har vi registrert planar for datasenter, men kjenner for lite til dette til å talfeste noko mogeleg forbruk. Etablering av kraftforsyning frå land til offshore petroleumsinstallasjonar vil være ei mogeleg utvikling. I basis forbruksprognose er det ikkje medrekna noko forsyning av kraft frå land. Hvis omfattande elektrifisering skal gjennomførast, i Nordsjøen, reknar vi med at forsyning av Tampen-området kan være aktuelt frå Grov. Statnett legg til grunn noe elektrifisering av noen felt, 800GWh, som eit høgt scenario for Nordlege Nordsjø. SFE Nett legg derfor til grunn ei mogeleg offshore forsyning på 100MW frå Grov som eit høgt anslag. 12

13 Figur 12 Basis energiprognose (GWh), samt mogelege industriprosjekt Figur 13 Basis effektprognose (MW) samt mogelege industriprosjekt Ny produksjon Sogn og Fjordane har eit stort potensial for ny kraftutbygging. Fleire større vasskraftprosjekt er under utbygging eller i utgreiings/søknadsfase. Fylket har og eit stort potensiale og mange planar for små vasskraftverk. Her vil det bli utbygd betydelege mengder med ny produksjon. Vi ser og eit omfattande potensiale og stadig fleire planar for vindkraft. Særleg for vindkraft vil framtidige rammebetingelsar være avgjerande for utviklinga. 13

14 Større vasskraftverk Tabellen under oppsummerar planlagde større vasskraftprosjekt Kraftverk MW GWh Merknad Holsbru "Gamle Tyin" planendring Eiriksdal Netto auke Tilknytting flytta frå Eldrevatn Øljusjøen til D-nett Konsesjon tildelt Under bygging Planlagd oppstart 2012 Under bygging Planlagd oppstart 2013 K-tildelt Feios Innstild til OED for konsesjon Mork Innstild til OED for konsesjon Gravdalen K-søkt Leikanger Kraftverk Alt. 53MW / 125GWh K-søkt Stardalen kraftverk Planlagt inn på D-nett K-søkt Illvatn pumpekraftverk MW i pumpedrift K-søkt Øyane kraftverk K-søkt Vigdøla K-søkt Vestsideelvane Meir vatn til Leirdøla K-søkt Breim Kraftverk K-søkt Offerdal, Ytre K-søkt Offerdal, Indre K-søkt Gjengdal Melding Aurland, overføring av vatn - 57 Skredsikringsprosjekt Melding Aurland, effektauke Mogeleg MW Under utgreiing Isavatn - Øksenelvane 5 15 Mogeleg pumpekraftverk MW Innafor eksisterande konsesjon Insteelvane - Øks Innafor eksisterande konsesjon Ny Øksenelvane 30 - Netto auke Under utgreiing Brevatn - Åskåra Mogeleg utb. Alt. Under utgreiing Evt. større, men då redusert Jølstra produksjon i Stakaldefossen Under utgreiing Øvrige planar Sum Tabell 3 Større vasskraftprosjekt Småkraftverk Ei rekkje små- og minikraftverk er under utgreiing, konsesjonshandsaming og bygging rundt om i fylket. Kraftverka vil med få unntak mate inn i dei lokale 22 kv netta. Dette er nesten utan unntak uregulert produksjon. Mange av dei er lokalisert slik at det må relativt omfattande nettforsterkningar til for å få ut krafta. NVE har gjennomført ei kartlegging av potensialet for små kraftverk Dette er ei ressurskartlegging, basert på digitale kart og digitalt tilgjengeleg hydrologisk materiale. Resultatet av denne kartlegginga viste at Sogn og Fjordane var det fylket i landet med størst potensiale for utbygging av små kraftverk. Denne kartlegginga er nærare beskrive på NVE sine heimesider på Internett. Enkelte småkraftverk er medteke fordi dei vert knytt direkte til overliggande nett og ikkje via D-nettet. 14

15 NVE ressurskartlegging Antal MW GWh Samlet Plan kw kw under 3 kr kw under 3 kr Sum Tabell 4 NVE ressurskartlegging, Tala er eksklusiv Gulen og 50% av potensialet i Høyanger. Figur 14 Fylkesvis småkraftpotensiale (NVE) SFE Nett har i samarbeid med andre nettselskap og ulike aktørar i bransjen, søkt å kartleggje kva konkrete planar det vert arbeidd med i utgreiingsområdet. Basert på kartlagde planar for små og større kraftverk har vi utarbeidd tre scenarie for utbygging av vasskraft med tidshorisont 2015 og Figur 15 Historikk og utviklingsscenarie for kraftverk i D-nettet Som figuren over viser, kan området få fleirdobla produksjon i D-nettet. Frå 2005 har lista over planlagde små kraftverk meir enn dobla seg. Tabellen under oppsummerer registrerte planar i Dette illustrerer godt utviklinga vi ser på dette området Auke jfr. 05' Antal % MW % GWh % Tabell 5 Historikk, kartlagde planar Enkelte område utpeikar seg med særleg stort potensiale for utbyggjing av småkraftverk. I Figur 16 under er disse områda skissert.

16 Gloppen (særleg Hyen og Breim) Jølster Fjærland Luster Dei ytre områda har mange planar, men oftast av mindre størrelse Lærdal (og Aurland) Figur 16 Område med særleg mykje planlagd småkraftproduksjon Vindkraft Potensialet for vindkraft langs kysten er stort. Vindkraft har kort brukstid og høg effekt, og stiller såleis høge krav til nettet. Mange aktørar arbeider med planar for vindparkar, fleire i størrelsesorden MW. Utviklinga for vindkraft er usikker og avheng av framtidige rammebetingelsar og miljømessig aksept. Innføring av ordninga med «grøne sertifikat» kan skape lønsemd for vindkraftutbygging. Tabell 6 viser omfanget av kjende planar som vil mate inn i nettet i Sogn og Fjordane. I alt kjenner vi til aktive planar og potensielle landbaserte prosjekt på nær 1000MW / 3 TWh i området, samt ca. 1000MW 4,5TWh offshore. Folkestad Figur 17 Kartskisse - vindkraftplanar 16

17 Status Namn Kraftsystemutgreiing for Sogn og Fjordane 2012 Effekt [MW] Års-energi [GWh] Akkum. MW Akkum. GWh Merknad I drift Mehuken 4,25 13 Mehuken II 18,4 46 Sum i drift Tildelt konsesjon Testområde Stad Tidsavgrensa offshore testområde Lutelandet Påklaga, ligg i OED Sum konsesjonsgjeve Konsesjonssøkt Okla Førehandsmeld 35MW/110GWh Vågsvåg Hennøy Bremangerlandet Guleslettene Folkestad Ulvegreina Ytre Sula Ytre Sula 7,5 23 Sum konsesjonssøkt Melde planar(offshore) Stadtvind Tabell 6 Vindkraftplanar Varmekraftverk Enkelte planar for varmekraftverk er arbeidd med i området. Det er i dag berre eit anlegg med el-produksjon som har konsesjon. Bygging er usikkert og vil i hovudsak avhenge av avsetnad for fjernvarme. Ulvesund kraftvarmeverk og fjernvarmeanlegg Ulvesund kraftvarmeverk har konsesjon for eit kombinert varmekraftverk i Vågsøy kommune. Ytelse 3-4 MW el, 13,5+13,5MW varme (gjennvinningsanlegg+naturgass). 17

18 GWh MW Samla produksjonsvekst Kraftsystemutgreiing for Sogn og Fjordane Lav Mid Høg Lav Mid Høg Vind Søkt konsesjon Tildelt konsesjon Under Bygging Delsum D Fardal - Leivdal Delsum RS Fardal - Leivdal Delsum D Indre Sogn 1 Delsum RS Indre Sogn 1 Delsum D Indre Sogn 2 Delsum RS Indre Sogn Lav Mid Høg Lav Mid Høg Vind Søkt konsesjon Tildelt konsesjon Under Bygging Delsum D Fardal - Leivdal Delsum RS Fardal - Leivdal Delsum D Indre Sogn 1 Delsum RS Indre Sogn 1 Delsum D Indre Sogn 2 Delsum RS Indre Sogn 2 Figur 18 Ulike scenarie for produksjonsutvikling Grafane over viser ulike scenarie for eksisterande og planlagd produksjon, fordelt på vindkraft og større/mindre vasskraftverk (geografisk fordelt ). Som figurane viser er dei store kraftutbyggingane i Indre Sogn dominerande, men størst vekst er venta frå småkraftverk i området, med svakast sentralnett, frå Fardal i Sogn og nord til fylkesgrensa mot M&R. I dette området er og alle vindkraftplanar. Nettutvikling Nettet i området vil gjennomgå store endringar i åra som kjem. Dei generelle drivkreftene bak nettutvikling kan kort oppsummerast slik: Endringar i forbruk. Endringar i innmata produksjon. Reinvestering som følgje av aldring. I Sogn og Fjordane er det særleg ei venta stor auke i innmata produksjon som vil drive utviklinga i området, men og forsyninstryggleiken krev tiltak i nettet. Større endring i Indre Sogn 1 er Vik, Leikanger, Luster, Årdal samt delar av Sogndal. Indre Sogn 2 er Lærdal og Aurland 18

19 industriforbruket kan og utløyse nye tiltak. Delar av nettet nærmar seg si tekniske levetid. Dette er ofte nett med lav overføringskapasitet som likevel må fornyast ut frå auka overføringsbehov. Ein legg óg vekt på å finne enklare nettløysingar, noko som kan medføre sanering av eldre nettanlegg. Vi vil i dette kapittelet forsøke å beskrive dei viktigaste tiltaka vi ventar i fylket samt bagrunnen for disse. Sentralnettsutvikling 420kV Ørskog - Sogndal Figur 19 Forsterkingsbehov sentralnettet Skissa over viser dei viktigaste forsterkingsbehova i sentralnettet. 420kV Ørskog Sogndal er det klar største og viktigaste tiltaket. Denne ledningen er nødvendig for å møte dagens utfordringar. Analysar viser at og sentralnettet i Indre Sogn og må forsterkast for å skaffe kapasitet for venta produksjonsauke. Produksjonsvekst i Luster og Årdal vil krevje nettforsterkingar frå dette området og inn mot nye Sogndal stasjon. Vidare må dagens leidning frå Fardal/Sogndal til Aurland oppgraderast til 420kV for å kunne dra full nytte av Ørskog Sogndal og forsterking ut frå Luster/Årdal. På lenger sikt kan det og bli nødvendig med spenningsoppgradering av nettet frå Sogndal via Hove/Refsdal og vidare sørover mot Modalen og BKK området. Jfr. Systemutredning av sentralnettet i Vestlandsregionen, arbeidsgrupperapport fra BKK Nett AS, SKL Nett AS, SFE Nett AS, Tafjord Kraftnett AS, Statnett SF, mai

20 420kV Ørskog Sogndal Statnett søkte i 2007 om konsesjon for ein 420kV kraftledning frå Ørskog i Møre og Romsdal til Fardal i Sogn og Fjordane. Tilleggsøknad til denne vart sendt i februar 2008 og oktober NVE gav konsesjon i juni Konsesjonen vart påklaga. Vedtak om bygging vart gjort av OED i april 2011 for strekningane Sogndal-Moskog og Hundvikfjorden Ørsta, og i desember 2011 for strekningane Moskog-Hundvikfjorden og Ørsta-Ørskog. Beskrivelse av tiltaket Figur kV Ørskog Fardal 285 km ny 420 kv-ledning Riving av ca 170km av eksisterende ledninger: o 300 kv-ledningen Fardal Høyanger (ca 55 km) o 132 kv-ledningen Høyanger Moskog (ca 25 km) o 132 kv-ledningen Leivdal Haugen (ca 30 km) o 132kV-ledningane Haugen-Sykkylven-Ørskog (ca. 60km) Seks nye transformatorstasjoner: o Ørsta, Sykkylven, Ålfoten, Moskog, Høyanger og Sogndal Nedleggelse av Fardal transformatorstasjon (erstattes av Sogndal) 20

21 Begrunnelse for tiltaket Bakgrunnen er i hovudsak aukande kraftunderskot i Midt Norge, men ledningen har og stor betydning for nettkapasiteten og forsyningstryggleiken i Sogn og Fjordane og søre Sunnmøre. Særleg med bakgrunn i stort potensiale og mange planar for små vasskraftverk, men og større vasskraftverk og vindkraft samt mogelege nye industrietableringar. Venta utbyggingsomfang av små og større vasskraftverk vil ikkje la seg realisere utan auka overføringskapasitet ut av området, heller ikkje vindkraft av noko nemnande omfang. Nettløysing basert på vidare utbygging av 132kV nettet er vurdert og viser seg å gje høge overføringstap og uakseptable driftstilhøve, sjølv ved utbygging av berre delar av dei kjende vasskraftplanane. Skal ein ta omsyn til dei kartlagde vasskraftplanane og mogeleg vindkraftutbygging, vil ein likevel måtte byggje overføringslinjer på 300/420kV nivå. Ei eventuell forsterking på 132kV nivå vil då være unødvendig og bortkasta. Vanskelege trasétilhøve i området gjer at ein bør utnytte kapasiteten i dei mogelege traséane best mogeleg. Dette gjer ein best ved høg overføringsspenning. Den konsesjonsøkte 420kV ledningen frå Ørskog til Fardal vil utgjere ein ny og lagt kraftigare stamme i nettet, som vil tillate planlagd vasskraftproduksjon, omfattande vindkraftutbygging, ny industrietablering og i tillegg legge grunnlag for sanering av delar av eksisterande nett. Tilhøve til eksisterande nett Ulike arbeidgrupper samansett av representantar frå Statnett, SFE Nett, Sunnfjord Energi, Tussa Nett, Tafjord og Istad har sett på tilhøvet til eksisterande nett og behov for transformeringspunkt. For å tilfredstille noværande og framtidige behov for overføringskapasitet, har arbeidsgruppene påpeika behovet for nye transformeringspunkt i Moskog, Ålfoten og Ørsta i tillegg til Sogndal ( Nye Fardal ) og Ørskog. På strekninga frå Stølsdalen i Høyanger til Fardal stasjon går det i dag ein 300 kv stålmastledning som vert drive med 132 kv. Her er særleg utfordrande trasétilhøve og denne ledningen (Fardal Høyanger) vert riven for å nytte denne traséen til ny 420kV. Dette medfører at Høyanger misser dagens tosidige forsyning. Ny 420/132kV stasjon i Høyanger vert bygd for å sikre forsyninga til Høyanger, med dublert transformering her åpnar dette og for sanering og av 132kV ledningen Høyanger Moskog. Transformering i Moskog er nødvendig for å erstatte overføringskapasiteten ein misser gjennom riving av 132(300)kV Fardal Høyanger Moskog. Transformering i Ålfoten gjev ein god forsyningsikkerhet i ytre delar av Sogn og Fjordane. Dette området har fleire planar for ny industri og er i dag sårbart i tørrår. Kombinasjonen av transformering i Moskog og Ålfoten gjev rom for vidare vasskraftutbygging i eit område med stort potensiale og svært mange utbyggingsplanar for nye små vasskraftverk i tillegg til enkelte større prosjekt. Det blir og behov for ei oppgradering av regionalnettet mellom Reed og Ålfoten Moskog og Ålfoten gjev óg rom for nye større vindkraftplanar langs kysten av Sogn og Fjordane. Ved omfattande vindkraftutbygging viser analysar at det og kan bli behov for eit 420/132kV transformeringspunkt i Grov. 21

22 Kombinasjonen av transformering i Ålfoten og Ørsta legg til rette for sanering av eksisterande ledning Leivdal Haugen. Transformering i Ørsta er i tillegg ei god løysing for nettet på Sunnmøre. Flytting av transformeringspunktet i Fardal til ny stasjon på Skardsbøfjellet høver godt saman med Sognekraft sine planar for restrukturering av sitt regionalnett. Auka nettkapasitet ut frå Luster og Årdal Systemutredninga av sentralnettet i Vestlandsregionen peikar på to aktuelle tiltak for å skaffe nødvendig overføringskapasitet ut frå området. Sogndal-Leirdøla Jostedal Sogndal-Fortun Jostedal Fortun Fortun Leirdøla Leirdøla mot Høyanger mot Høyanger Sogndal Årøy 1 Ø.Årdal Sogndal Årøy 1 Ø.Årdal Tyin Tyin Naddvik+Å.tangen Naddvik+Å.tangen mot Hove Borgund mot Hove Borgund Aurland 1 Inv.kost.: 0,6 mrd.nok Miljøvirkning: Middels/liten Aurland 1 Inv.kost.: 0,8 mrd.nok Miljøvirkning: Middels/stor Figur 21 Mogelege nettforsterkingar ut frå Luster og Årdal (lilla=nytt nett med riving av eksistarende, rød=nytt nett uten riving av eksistarende anlegg) Alt A: Ny leidning Sogndal-Leirdøla, samt oppgradering av trafostasjonen i Fortun er enklaste tiltaket som gjev tilstrekkeleg overføringskapasitet for ny produksjon i Luster og Årdal. NB! Dette utløyser forsterking av Sognekraft sitt regionalnett mellom Årøy og Sogndal stasjon. Alt. B: Ny leidning Sogndal Fortun, samt oppgradering av trafostasjonen i Fortun er eit meir omfattande tiltak. Dette gjev i tillegg ei sikrare forsyning til området og utløyser ikkje tilsvarande tiltak i Sognekraft sitt underliggande R-nett. Nærare analysar må gjerast for å avgjere kva tiltak som bør veljast. Uavhengig av alternativa over må og transformeringskapasiteten i Leirdøla aukast ved planlagd produksjonsauke i området. Nettforsterking over Sognefjorden For å dra full nytte av kapasitetsauken som 420kV Ørskog Sogndal og nettforsterking mot Leirdøla/Fortun gjev, må overføringskapasiteten over Sognefjorden aukast. Systemanalyse viste at spenningsoppgradering av ledningen Fardal/Sogndal Aurland er gunstigaste tiltak. 22

23 På lenger sikt kan stor produksjonsauke, kombinert med nye utanlandsforbindelsar, medføre behov for ytterlegare overføringskapasitet frå Sogndal og sørover Vestlandet. Spenningsoppgradering av dagens nett frå Fardal/Sogndal via Hove/Refsdal og sørover mot BKK området framstår som som eit naturleg neste steg i sentralnettsutviklinga i området. Ålfoten Anbefalt 1.trinn Stadium 2020 Ålfoten Trinn 2: Mulig langsiktig nettløsning. Stadium Florø Florø Fortun Fortun Sogndal Leirøla Sogndal Leirøla Modalen Ø.Årdal Refsdal/Hove Modalen Ø.Årdal Kollsnes Evanger Aurland 1 Kollsnes Evanger Aurland 1 Bergen Fana Samnanger Figur 22 Sentralnettsutvikling Indre Sogn (svart=eksisterande/forutsatt nett, oransje=spenningsoppgradert nett, lilla=nytt nett med riving av eksisterande, rød=nytt nett uten riving av eksisterande anlegg) Transformeringskapasiteten mellom S- og R-nett i Hove må uansett aukast for å tillate ny produksjon i underliggande nett. Mogeleg framtig spenningsoppgradering av sentralnettet i området er eit av omsyna som må takast ved val av ny transformeringsløysing. Det pågår for tida ei utgreiinag av dette. Ny 420kV stasjon på Grov Sima Hallingdalen Bergen Fana Samnanger Sima Hallingdalen? Figur 23 Nettskisse Grov I samband med planar om vindkraftutbygging på Guleslettene er transformering til 420kV på Grov vurdert som eit aktuelt nettiltak. Transformatorstasjon på Grov vart og vurdert i samband med utgreiing av transformeringspunkt tilknytta 420kV Ørskog Sogndal. Grov framstår som eit gunstig transformeringspunkt i eit scenarie med mykje utbygd vindkraft. 23

24 Nettutvikling, Midtre / Indre Nordfjord Reinvestering Leivdal - Navelsaker Sanering av Markane Ny kraftigare ledning til erstatning for eksisterande Figur 24 Nettskisse Midtre / Indre Nordfjord Området vist i Figur 24 over er venta å få kraftig auka overføringsbehov i åra som kjem frå vekst i kraftproduksjon. Nokre tiltak er alt gjennomført: Reed-Skei: o Leidning er spenningsoppgradert. o Skei, auka transformering, stasjon er ombygd. o Reed, ny større transformatorstasjon på nytt stasjonsområde. Markane: Regionalnettsdelen av stasjonen teken ut av drift i 2010, funksjonen er overteken av Drageset transformatorstasjon (Innvik). Sandane: Auka transformeringskapasiteten i Vidare er fleire nye tiltak under planlegging: Sandane Reed: SFE Nett har søkt om konsesjon for ny regionalnettslinje mellom Reed og Sandane på bakgrunn av auka overføringsbehov frå nye kraftverk, og at eksisterande leidning nærmar seg si tekniske levetid. Ledningen er planlagd for 132kV overføringsspenning og vil inngå i ein framtidig forbindelse vidare vestover mot ein ny 420kV stasjon i Ålfoten. Dagens regionalnettslinje har 22kV distribusjonsnettsforbindelse på same masterekka store delar av vegen. Denne vil derfor nyttast son distribusjonsnettlinje ut levetida. o NVE har tildelt konsesjon, konsesjonen er påklaga. Sandane Øksenelvane: Her er det aktuelt å rive dagens regionalnettsledning og bygge ny ledning på same strekninga. Som for Sandane Reed er denne utløyst av overføringsbehov frå nye kraftverk, og at eksisterande leidning nærmar seg si tekniske levetid. Tiltaket er og omtalt i samband med nettutviklinga rundt Øksenelvane. Denne ledningen vil og inngå i den nemde forbindelsen frå Reed og vestover mot Ålfoten. Regionalnettslinja Tomasgard Leivdal er delvis bygd for høgare overføringsspenning. Seksjonen Navelsaker Leivdal gjenstår. Denne nærmar seg si tekniske 24

25 Nytt fjordspenn (parallelt med 420kV Kraftsystemutgreiing for Sogn og Fjordane 2012 levetid og har begrensa overføringsevne. Denne vil være aktuell for oppgradering til same standard. Tiltaket vil styrke forsyningstryggleiken i Indre Nordfjord, samt auke nettkapasitet for ny kraftproduksjon i området. Nettutvikling Midtre / Ytre Nordfjord Nettutvikling rundt Øksenelvane Rive dagens ledning t.o.m fjordspenn Rive dagens regionalnettsledning og bygge ny Figur 25 Mulig framtidig nett rundt Øksenelvane (planlagd 420kV-ledning er vist stipla) Øksenelvane kraftverk er i dag tilknytt regionalnettet. Nettet rundt Øksenelvane nærmar seg si tekniske levetid og har begrensa overføringskapasitet. For å auke overføringskapasiteten og fornye nettet er disse tiltaka aktuelle: Byggje ny 132kV ledning frå Åskåra, via Øksenelvane og nytt fjordspenn over Nordfjorden, parallelt med planlagd 420kV spenn. Ny transformatorstasjon i Øksenelvane. Forsterke dagens dobbeltledning frå Åskåra kraftverk til ny planlagd 420kV stasjon i Ålfoten. NB! Endra plassering for 420kV stasjon i Ålfoten medfører at denne løysinga må vurderast på nytt. Rive dagens sentralnettsledning på seksjonen frå Ålfoten til Hjeltneset samt fjordspennet Hjeltneset - Krokanakken. Rive dagens regionalnettsledning frå Øksenelvane Eid (NB! Krev først tiltak på seksjon med dobbeltføring av 66kV på Eid, jfr. kap under) Rive dagens regionalnettsledning frå Øksenelvane mot Langesi (evt berre fram til Sigdestad). Delar av traséen er aktuell å nytte til ny leidning frå Åskåra til Øksenlvane. Rive dagens regionalnettsledning Øksenelvane Sandane og bygge ny ledning i tilnærma same trasé. 25

26 Kablinmg Nettforenkling Eid Kraftsystemutgreiing for Sogn og Fjordane 2012 Figur 26 Mogeleg nettutvikling Eid I samband med omlegging til 132kV i Øksenelvane er det planlagd å sanere dagens regionalnettsledning frå Øksenelvane til Eid. Delar av denne har lokalt distribusjonsnett på same masterekke. Denne seksjonen må difor bli ståande. For å sikre forsyninga til Eid, planlegg SFE å legge eine ledningssettet i jordkabel på dagens dobbeltledning, som kjem inn til Eid transformatorstasjon frå nord I samband med konsekvensutgreiinga av 420kV Fardal Ørskog vart det vist ei mogeleg nettforenkling i dette området. Dette kan være aktuelt som ein del av den langsiktige nettutviklinga i området. Flytting av dagens transformering frå Leivdal til Nordfjordeid (Eid stasjon) Innsløyfing av dagens sentralnettslinje til Eid stasjon. Riving av dagens regionalnettslinje frå Eid til Leivdal. 26

27 Ytre ring Nordfjord Kraftsystemutgreiing for Sogn og Fjordane 2012 Erstatte gammal regionalnettsledning med ny kraftigare frå Deknepollen til Bryggja. Ny forbindelse Bremangerlandet Deknepollen, hovudsakleg sjøkabel Ytre ring, Nordfjord Ny ledning / sjøkabel frå Bemangerlandet, via Marafjellet til Svelgen Oppgradering eller reinvestering av dagens sentralnettsledning frå Svelgen til Ålfoten Figur 27 Mogeleg ringforbindelse Ytre Nordfjord Som følgje av planlagd vindkraftutbygging, samt som framtidig sikring av forsyningstryggleiken i Ytre Nordfjord planlegg SFE Nett ein framtidig 132kV ringforbindelse i Ytre Nordfjord. Tiltaket består av: 132kV leidning/sjøkabel frå Oldeide via Marafjellet (ved Hennøystranda) til Svelgen. Dette vil danne nettilkobling for planlagde Bremangerlandet- og Hennøy vindkraftverk. I tillegg vil dette styrke forsyninga til Bremangerlandet. Erstatte den eldste regionalnettsledningen frå Bryggja til Deknepollen med ny 132kV leidning, og byggje om delar av stasjonen i Deknepollen til 132kV. Dette vil være delar av nettilknytninga av planlagde Vågsvåg vindkraftverk og i tillegg styrke forsyniga til Vågsøy. Ny 132kV kabelforbindelse frå Oldeide til Deknepollen. Dette vil danne ein robust ringforbindelse i Ytre Nordfjord og sikre forsyningstryggleiken i regionen. Kombinert med ytterlegare stasjonsombygging i Deknepollen åpnar dette og for riving av den andre av dagens regionalnettledningar mellom Bryggja og Deknepollen (slik at det gjenstår berre ein leidning langs denne traséen) I tillegg vil planlagd vindkraftutbygging krevje forsterking av dagens sentralnettsledning mellom Svelgen og framtidig sentralnettstasjon i Ålfoten. Kva omfang dette tiltaket får, vil avhenge av framtidig vindkraftvolum. 27

28 Nettutvikling, Ytre Sogn og Sunnfjord Guvedrift Vevring? Sanering av eksisterande ledning Ny ledning for vindkraft Spenningsoppgradering, evt.skifte av linetråd Figur 28 Mogeleg ny nettløysing Høyanger, Lutelandet, Solund, Vevring 132kV ringforsyning til Lutelandet For dette området vart det i si tid laga planar for ei robust tosidig forsyning fram til Lutelandet, som eit alternativt forsyningspunkt til Gjøa utbygginga. Sjølv om denne forsyninga ikkje lenger er aktuelt, er det fleire planar for vindkraftutbygging som medfører at den planlagde nettløysinga framleis er aktuell. Reinvestering av seksjonen Grov-Nedre Markevatn og stasjonsanlegget i Nedre Markeavtn er utført. Regionalnettsdelen av Nedre Markevatn stasjon er erstatta av ny stasjon ved Øyravatnet. Omsynet til forsyningstryggleiken i Askvoll kan uløyse ny leidning frå Øyravatn til Ringstad. Vindkraftplanar på Lutelandet vil utløyse ny leidning Lutelandet-Hålandsfoss samt spenningsoppgradering Hålandsfoss-Sande-Moskog. Større industrilast frå mineralutvinning i Vevring vil utløyse ny transformatorstasjon i området med tilhøyrande overføringsledning. Dette kan og utløyse behov for ytterlegare nettforsterkningar for å oppnå robust tosidig forsyning. Behov for avlastning av transformeringa mellom S- og R-nett i Moskog kan utløyse spenningsoppgradering frå Moskog til Hålandsfossen. Delar av nettet i området nærmar seg si tekniske levetid og vil ha behov for reinvestering. 28

29 Forsterking av forsyninga til Solund Sunnfjord Energi AS har konsesjon for å bygge 66 kv forsyning fram til Hagen. Frå Nedre Svultingen og til Tollesundet er det allereie bygd for 66 kv (drevet med 22 kv), men Sunnfjord Energi vil avvente lastutviklinga eller eventuell vindkraftutbygging i området før ein vel å fullføre prosjektet. Kjende planar om vindkraftutbygging vil kreve langt større kapasitet enn ei 66kV løysing. SFE Nett og BKK har i felleskap vurdert nettsituasjonen i området i lys av fleire planar om vindkraftutbygging i Ytre Sogn. Mogelege nettløysingar for vindkraft i Solund er 132kV forbindelse via Lutelandet mot Grov. Dette i kombinasjon med ny trafostasjon på Grov tilknytta 420kV Ørskog Fardal. 132kV forbindelse via Lutelandet mot Moskog. Dette vil kunne medføre større forsterkingsbehov på eksisterande nett mot Moskog og forutset ny trafostasjon på Moskog tilknytta 420kV Ørskog Fardal. 132kV forbindelse over Sognefjorden mot Frøyset. Dette forutset bygging av 300kV leidning Modalen Mongstad inkl. trafostasjon på Frøyset Val av løysing vil avhenge av kva vindkraftanlegg i området som vert realisert. Forsterkning av forsyning til Florø 132kV Kabel / ledning Ny trafostasjon Figur 29 Nettskisse Grov - Brandsøy For å møte behovet frå auka forbruk i Florø, samt reinvestering av ein eldre leidning, har SFE Nett fått konsesjon for 132kV ledning Grov Brandsøy, kabelforbindelse frå Brandsøy til Nybømarka samt ny transformatorstasjon på Nybømarka. Trafostasjon og kabelanlegg er under etablering, oppstart på ledningsbygging er planlagd i Restrukturering Grov Moskog / forsterking av forsyninga til Førde I samband med konsekvensutgreiinga av 420kV Fardal Ørskog vart det peika på ei mogeleg nettforenkling i dette området der dagens sentralnettsledning overtar funksjonen til dagens regionalnettsledning mellom Grov og Moskog. Sistnemde kan då sanerast. Naustdal: Omlegging av dagens sentralnettslinje og spenningsoppgradering av trafostasjonen i Naustdal (evt. ny transformatorstasjon) legg grunn for sanering av dagens regionalnettslinje frå Storebru til Erdal. Eikefjord: Spenningsoppgradering (ny leidning) av linja frå Storebru til Sagefossen legg grunn for vidare sanering av dagens regionalnettslinje Grov Storebru. Dette legg óg grunnlag for nettutvikling vidare mot Hyen og nettutløysing for det store vasskraftpotensialet der. Førde: Fleire ulike løysingar er vurdert og må utgreiast nærare. Felles for alle er sanering av heile eller delar av dagens regionalnettsledning frå Stakaldefossen til Erdal. 29

30 Dei aktuelle tiltaka vil være naturleg å gjennomføre etter kvart som det oppstår behov for forsterking og/eller reinvestering av regionalnettet i området. Forsyninga av Førde vil være utfordrande ved enkelte nettfeil. To hovudalternativ for nettforsterking er til vurdering, både ut frå forsyningssikkerheita til området, og som ein del av ei langsiktig nettforenkling. Figur 30 Skisse til alternative forsterkingstiltak mot Førde Alt 1: Ny kraftigare leidning frå Erdal til Førde, til erstatning for dagens leidning, i kombinasjon med auka transformeringskapasitet i Moskog/Stakaldefossen. Alt 2: Dublert forsyning frå Angedal til Tefre, evt. kombinert med forsterkingar i underliggande distribusjonsnett. Systemmessig framstår Alt 1 som det mest robuste alternativet, både ut frå omsyn til forsyningstryggleik og med omsyn til fleksibilitet i framtidig nettutvikling. Ny leidning bør byggjast for 132kV av omsyn til mogeleg framtidig nettforenkling mellom Grov og Moskog 30

31 Auka nettkapasitet ut frå Hyen Hyen har stort potensiale for småkraftutbygging. I 2005 vart regionalnettstrafoen i Sagefossen skifta og mindre flaskehalsar i distribusjonsnettet vart utbetra. Dette er likevel langt frå nok til å løyse ut det store potensialet i Hyen. Planar for større kraftutbygging i Gjengedalen og planlagde småkraftverk tilseier ei 132kV løysing. Nødvendige tiltak kan skisserast slik: Ny ledning og ny trafostasjon i området Åsane / Skogheim Ny ledning, riving av eksisterande Figur 31 kartskisse Storebru Gjengedal (tre forslag til stasjonsplassering ved Åsane/Skogheim). 132kV overføringsledning frå Storebru via Sagefossen og Åsane/Skogheim til Gjengedal. Ombygging til 132kV systemspenning i Sagefossen Ny trafostasjon for tilknytning av småkraft ved Åsane/Skogheim Tilknytning av Gjengdal kraftverk. Riving av dagens regionalnettsledning frå Storebru til Sagefossen. Nettløysinga byggjer opp under mogeleg framtidig restrukturering mellom Grov og Moskog. 31

32 Nettutvikling Indre Sogn Sognekraftområdet Kraftsystemutgreiing for Sogn og Fjordane 2012 Spenningsoppgradering Hella-Dragsvik -Ny ledning frå Grindsdalen til Lidal -Ny stasjon i Grindsdalen -Ny ledning til Leikanger kraftverk Feios kraftverk Sanering av dagens R-nett ledningar og Njøs stasjon Ny stasjon på Skardsbøfjellet Sanering av Fardalstasjon Reinvestering og oppgradering av ledning Feios - Hove Ny transformering R/S-nett Figur 32 Regionalnettstiltak Sognekraftområdet Dette området har fleire utfordringar. Forsyninga frå sør har begrensa overføringskapasitet. Trafostasjonen på Njøs treng reinvestering. Det er omfattande planar for småkraftutbygging, særleg i Fjærland og Luster, og planar for Leikanger- og Feios Kraftverk. Sett i samanheng med Statnett sine planar for flytting av sin trafostasjon i Fardal til Skardsbøfjellet, peikar denne netttløysinga seg ut: Transformering til regionalnettsnivå i ny trafostasjon på Skardsbøfjellet sikrar robust innmating til Sogndalsområdet Ny transformatorstasjon i Grindsdalen. Denne erstattar Njøs og dannar tilkoblingspunkt for innmating av ny produksjon frå Fjærland og Leikanger. Ny linje frå Grindsdal til Lidal i Fjærland for å overføre ny kraftproduksjon frå området. Ny linje frå Grindsdal til planlagde Leikanger Kraftverk. Ny avgreining på høgare spenningsnivå frå Hella til Dragsvik og spenningsoppgradering av trafostasjonen i Dragsvik. Ny transformering mellom regional- og sentralnett i Refsdal. Dette vil i sin tur danne grunnlag for sanering av delar av eksisterande nett: 66kV nettet frå Skardsbøfjellet til Dragsvik og trafostasjon på Njøs Delar av 66kV linja frå Njøs til Hove (seksjonen frå Feios til Hove kan være aktuell å nytte vidare) 32

33 Tidsplan vil m.a. være avhengig av konsesjonshandsaminga av dei ulike kraftverksplanane og framdrifta for 420kV Ørskog Sogndal. Ut frå reinvesteringsbehov er det anslått ei tidsramme på inntil 15år. Tilrådd nettilkobling for Feios kraftverk er mot dagens regionalnett i Hove. Auka transformeringsbehov til sentralnettet er tilrådd etablert i Refsdal. Av omsyn til mogeleg framtidig nettutvikling bør nytt regionalnett byggjast for framtidig 132kV drift. Avhengig av kva tiltak som blir gjennomført i sentralnettet kan spenningsoppgradering av regionalnettet bli aktuelt frå Skardsbøfjellet til Årøy, samt Feios-Hove og tilsvarande frå Hove til Refsdal og Målset. Luster og Årdal Illvatn pumpekraftverk og Øyane kraftverk Ny ledning frå Hafslo til Veitastrond Offerdal Kraftverk Figur 33 Luster og Årdal, tiltak i R-nettet og større nye kraftverk Med bakgrunn i mange planar for småkraftverk i Veitastrond har Luster Energiverk sett på nettløysingar for dette området. Dagens 22kV nett har på langt nær kapasitet til det produksjonsomfanget ein ventar seg og Luster Energiverk har difor søkt om konsesjon for ny 66kV linje frå Hafslo til Veitastrond med transformatorstasjonar i Ugulsvik og Veitastrond. Illvatn pumpekraftverk og Øyane kraftverk er planlagd med delvis felles nettilknytning med Herva til Fortun. Kraftverka i Offerdalen er planlagd med nettilknytning mot Naddvik. 33

34 Auka nettkapasitet ut frå Lærdal Kraftsystemutgreiing for Sogn og Fjordane 2012 Ny ledning Lærdalsøyri Mork kraftverk Reinvestering og forsterking av eksisterande R-nett Kraftverk i Tynjadalen? Ny ledning Stuivane Gravdal kraftverk Figur 34 Lærdal, tiltak i R-nettet og større nye kraftverk Bygging av Mork og Gravdal kraftverk vil medføre kapasitetsproblem i nettet til Lærdal Energi. I tillegg er det stort potensiale for bygging av småkraftverk i Lærdal. Som følgje av auka innmatingsbehov har Lærdal Energi utgreia overføringsbehovet og kome fram til denne nettløysinga: Ny 66kV ledning frå Mork kraftverk til Lærdal og uttak til lokalt distribusjonsnett i Mork kraftverk. Reinvestering til større tverrsnitt av regionalnettet frå Lærdal til Stuvane Ei mogeleg utbygging i Tynjadalen vert tilknytta med T-avgreining frå ledningen Lærdal Stuvane. Nytt koblingsanlegg ved tilkomstunnelen til Stuvane kraftverk. Gravdal kraftverk er tenkt tilknytta med ny 66kV linje til Stuvane kraftverk. Nivla kraftverk kan tilknyttast ledningan frå Gravdal til Stuvane. Reinvestering til større tverrsnitt av regionalnettet frå Stuvane til Borgund. Denne seksjonen er planlagd bygd for 132kV. Auka transformatorytelse mellom R- og D-nett i Borgund og Lærdal. Auka transformatorytelse mellom R- og S-nett i Borgund og Lærdal. I tillegg kjem nødvendige tiltak i underliggande 22kV nett. 34