Reguleringsplan for utvinning av rutil i Engebøfjellet i Naustdal Oppsummering av høyringsuttaler (Arkivsak 09/126 og 07/256 i Naustdal kommune)

Notat Naustdal/Askvoll Reguleringsplan for utvinning av rutil i Engebøfjellet i Naustdal Oppsummering av høyringsuttaler (Arkivsak 09/126 og 07/256 i Naustdal kommune) Oppbygning: Uttalepart - inndelt i off. høyringsinstansar/nabokommunar og infrastruktureigarar, allmenne interesser og private interesser Dato og dokumentnummer (Naustdal) Oppsummering av uttale/kommentar/opprop Administrasjonen/rådmannen sin merknad/oppfølging Uttalepart Offentleg e høyringsi nstansar og nabokom munar og infrastruk tureigarar Statens Vegvesen, Region Vest, fjordane distrikt Dato for brev inn og dokument nr og evt saksnr 17.08.09 Dok 31 Oppsummering av uttale/kommentar/opprop Kommentar til plankart og føresegner: Krav om at bygging av ny veg skal vere i samsvar med den til ei kvar tid gjeldande handbok er med i reguleringsføresegnene er ivareteke. Krav om rekkefølgje på etablering av avkjørsle til prosessområde og omlegging av veg før noverande veg vert stengt er også med i reguleringsføresegnene Krav om utbyggingsavtale som i detalj regulerer kva vegrelaterte planar som skal prosjekterast mm for offentleg veg. Krav om at kva vegklasse skal omlagt veg ha må avklarast før detaljprosjektering startar Administrasjonen/rådmannen sin merknad/oppfølging I føresegnene skal Rv. 611/riksveg 611 endrast til Fv. 611/fylkesveg 611 i samsvar med omklassifisering gjeldande frå 1.1. 2010. Føresegnene endrast slik i 4, nr 1, 2 setning: Vegen skal utformes i henhold til statens vegvesen sin til en hver tid gjeldene håndbok for veg- og gateutforming. Føresegnene 4 nr 3 ivaretek omsynet til at ny veg skal vere ferdigstilt før noverande parsell vert stengt, men følgande presisering vert gjort i 4 nr 3 første setning før nåverende parsell av fylkesvegen blir stengt. annlaug kjelstad Side 1 av 49 18.06.2010

Statens Vegvesen, Region Vest, fjordane distrikt 24.08.09 Dok 33 Uttale til planprogram mv: Rv. 611 bør utbetrast til vegklasse H1, men mindre utbetringar kan vere aktuelt som mellombels løysing. TØI sine berekningar viser ein auke for årsdøgnstrafikken (ÅDT) frå 400 til 800. Krava til ny veg med slik ÅDT er H1, sjå tabell C.2 i Handbok 017. Avbøtande tiltak er foreslått med etablering av møteplassar, betre avkjørsler og tilhøve for gåande. Trafikkregulerande tiltak ved å tilpasse gruvedrifta for å unngå konflikt med noverande trafikkmønster er og aktuelt. Frå 01.01.10 er strekninga Fv. Det ligg ikkje inne tiltak på strekninga i framlegg til Handlingsprogram for fylkesvegnettet. Tilrår kommunen og tiltakshavar å arbeide for å skaffe midlar til oppgradering av rv. 611 til H1-standard, med mindre utbetringar som mellombels løysing. Arbeidet bør vere ferdig før eventuell oppstart av tiltaket. Kommunen arbeider parallelt med utbyggingsavtale i samråd med Statens Vegvesen og avklarar korleis krav/standard og tiltak spesifiserast i utbyggingsavtale og stiller vilkår om forhold/avtale mellom vegvesenet og tiltakshavar. Kommunen har som føresetnad at vegklasse for omlagt veg avklarast mellom vegvesen og tiltakshavar før detaljprosjektering startar. Merknaden vert teke med i arbeidet med utbyggingsavtale. Kommunen arbeider parallelt med utbyggingsavtale i samråd med Statens Vegvesen og avklarar korleis krav/standard og tiltak spesifiserast i utbyggingsavtale både for vegparsellen innanfor planområdet og for vegstrekninga frå Naustdal sentrum til Engebø og stiller vilkår om forhold/avtale mellom vegvesenet og tiltakshavar. Naustdal kommune har gitt innspel til høyringa av Handlingsprogrammet for fylkesvegnettet i brev av 23.09.09 der det vart gjort greie for trongen for midlar til strekninga. Fv. 611 frå Naustdal til Engebø er sett på ei liste for uprioriterte tiltak i Handlingsprogrammet for fylkesvegenettet fram til 2020. Følgjande endringar i føresegnene vert tilrådd, som er ei følgje av utbyggingsavtalen, tillegg 1, med tillegg av rekkefølgekrav til utbedring av fv. 611, jfr 16. og ny 16 Alle tiltak knyttet til nødvendig utbedring av Fv. 611 på strekningen Engebø-Sæla skal ferdigstilles i henhold til egen plan og før driften igangsettes. Tiltakene skal vere godkjent av statens vegvesen. Sogn og Fjordane Energi Bergvese net 24.09.09 Dok 45 28.09.09 Dok 64 SFE har fått konsesjon på ny 132 kv frå Markevatn i Askvoll til Grov i Flora og linja skal byggast i næraste framtid. For å forsyne dette prosjektet må det byggast avgreining frå Årsethfjellet og inn til Engebøfjellet. Konsesjonssøknad for avgreining og påkopling vil førebuast og sendast NVE når prosjektet har fått løyve til å starte opp. Konsesjon etter Energilova er overordna Plan- og bygningslova (PBL). Bergmeisteren peikar på at planprogrammet ikkje har vore lagt fram for Bergvesenet, i samsvar med 7 i føresegn om KU, men Bergvesenet stadfester at planprogrammet har For gjennomføring av prosjektet er det gunstig for tiltakshavar at ny 132 kv linje kjem i rimeleg nærleik, då dei har eit monaleg stort straumbehov i drifta. I utbyggingsavtale vil kommunen setje vilkår om avtale mv. mellom SFE og tiltakshavar. Når det gjeld handsaming av nye kraftliner (anlegg for overføring eller omforming av elektrisk energi), viser vi til PBL, 1-3, der anlegg som får anleggskonsesjon etter 3-1 tredje ledd i Energilova vert unnateke. Tiltak som søkjast områdekonsesjon for ikkje er unnateke. I kap. 3.2 i hovudrapporten skal tredje kulepkt endrast til driftskonsesjon frå Direktoratet for mineralforvaltning annlaug kjelstad Side 2 av 49 18.06.2010

dei naudsynte moment og har difor ikkje ytterlegare merknader til dette. at i samsvar med ny Minerallov, gjeldande frå 01.01.10 vil det vere naudsynt med driftskonsesjon frå Direktoratet for mineralutvinning (Bergvesenet) og dette må rettast i forhold til pkt. 3.2. i hovuddokument om nødvendige løyver frå offentlege mynde der det står Driftsplan godkjent av Bergvesenet at under pkt. 6.1.6. om støy: det trengs ventilasjon for underjordisk gruvedrift. Det trengs fleire opningar og ventilasjonsvifter for å styre luftstraumane. Vifter kan vere støyande om ein ikkje gjer nødvendige tiltak. At ein ikkje har beskrive Fjord Blokk si drift under pkt. 6.1.13 om landskap. Meiner dette må omtalast. Peikar på at under pkt 12 i hovudrapporten, reguleringsføresegner i 7 er omgrepa spesialområde, dagbrudd Engebøfjellet og i 8 Spesialområde, gruvedrift nytta. Peiker på at tiltaka over og under jorda er gruvedrift og at både tiltak skal og drivast innaføre det same området sjølv om storleiken av underjordsområdet går ut over området for dagbruddsverksemd. At kravet om at Bergvesenet skal godkjenne driftsplan kan takast ut, sidan det lovverket/konsesjonshandsaminga tek i vare dette punktet. At 7 nr 3 bør endrast frå steinbruddet skal sikres til at gruveområdet skal til ei kvar tid vere forsvarleg sikra Pkt. 5 vil vere ein del av driftsplanen og bør takast ut. Dei vil godkjenne 15 m høge pallar, ikkje 20 m. pkt. 6 bør takst ut sidan innhaldet er ein føresetnad for å kunne drive gruveverksemda. I pkt 8 og i 11 pkt 4 bør ein vurdere om ein meiner alle dagar. I 11 pkt. 1 bør ein gje høgste kote i meter og ein bør taka ut etter endt driftsperiode.. då istandsetjing er ein del av driftsplanen. Når det gjeld ventilasjonsvifter og pkt. for opningar må dette takast opp i driftskonsesjonen og setjast som krav i utsleppsløyvet. Sjølve gruvedrifta er unntatt byggesakshandsaming og plassering av vifter kan ikkje regulerast i planen. 0-alternativet for landskap er mangelfullt skildra og difor tilrår administrasjonen at hovudrapporten og landskapsbeskrivelsen under kap. 6.1.13, side 70 under Dagens forhold føyast følgjande til etter andre setning Det ligg og eit steinbrot etter aktivitet på 1990-talet i området Rusta nedanfor Lisjestølen, med tilhøyrande anleggsveg/landbruksveg og eit kaianlegg ved sjøen på Engebø. I plansamanheng og i reguleringsføresegner er det naturleg å setje ulike krav til bruken og det er difor skilt mellom dagbrot og gruvedrift i undergrunnen. Vi har lagt vekt på at det må utarbeidast kart som viser maksimal arealbruk både på bakkenivå og under jord i 2 ulike kart for reguleringsplanen. I reguleringsføresegnene slettast heile 7 nr 2 og erstattast med Drifta skal vere i samsvar med den til ei kvar tid gjeldande driftskonsesjon frå Direktoratet for mineralforvaltning. I 7 nr 3 endrast til Dagbruddet skal sikres i samsvar med lov om erverv og utvinning av mineralressurser (minerallova). I 7 nr 5 endrast frå Pallhøyder skal vere maksimalt 20 meter. til Pallhøyder skal vere maksimalt 15 meter Heile 7 nr 6 slettast. Føresegnene tilseier at det kan vere drift/anleggsarbeid alle dagar, heile året. Føresegnene og plankartet beskriv maksimalt tilletne kotehøgder for dagdeponiet tilstrekkeleg og er juridisk bindande. Det er vanleg å stille istandssetjingskrav i reguleringsplanar og kommunen søker også ivareta slike forhold i utbyggingsavtalen, og dette er ikkje i strid med at det vert nærare regulert og fastset i anna lovverk/konsesjonar. Fiskeridire 28.09.09 Uttalen er gitt med grunnlag i Fiskeridirektoratet sitt ansvarsområde for fiskeri- og Utgreiingane i KU kan aldri gje eit 100% svar og fjerne all annlaug kjelstad Side 3 av 49 18.06.2010

ktoratet Dok 65 akvakulturverksemd, aktivitetane i Førdefjorden og Norge sine nasjonale og internasjonale forpliktingar for deira forvaltningsområde. Konklusjonen er at dei fryktar negative effektar av gruvedrift og deponi, meiner effektane ikkje er dokumentert, berre vurdert. Dei set opp føresetnad kunnskapsbasert om overvaktingssystem der ein kan få dokumentert verknadane og at føresetnader vert lagt inn som kan stoppe/regulere drifta viss uønska effektar vert dokumentert. Akva: Viss uttak og deponering skjer som forutsatt og massane vert liggande i ro, forventar ein at deponiet har liten effekt på oppdrettsfisken. Akva: Viss det kjem slam i vassmassane og miljøgifter og at sprenginga påverkar spesielt torsk i merd uttrykker dei bekymring for mogeleg effekt av gruvedrift og deponi på akvakulturverksemda i området. Fiskeri: forventar at enkelte yrkesfiskarar vil lide økonomisk tap, men ukjent storleik, men antatt avgrensa til mogeleg fortrenging av fisk i deponiområdet. Her vil storleiken på influensområdet ha betydning. Kan ikkje akseptere tilførsel av miljøgifter som kan føre til opphoping av giftstoff i fisk. Registrerer elles at KU set konsekvensen som middels negativ. Villfisk: Viser til HI sin uttale om dette og er bekymra for levegrunnlaget for viltlevande fisk i området. Nasjonale og internasjonale forpliktingar: Vassdirektivet, viser her til Fylkesmannen sin uttale om tiltaket vil komme i konflikt med vassdirektivet. Nasjonal laksefjord: Beskyttelsesregimet skal sikre villaksen. Når eit tiltak får ein nærare gitt verknad for villaksen, skal det ikkje gjevast løyve til det. Viser her til fylkesmannen sin uttale om tiltaket om det vil får konsekvensar for villaksen. usikkerheit, det er modellering som er forenklingar av dei komplekse tilhøva i naturen, men vi må sikre oss at modellane og berekningane er gode nok (fagleg). Kommunane må i si saksutgreiing vere rimeleg trygg på at KU og utgreiingane vil få dei konsekvensane som går fram av dokumenta, men detaljer i utforming av utsleppsarrangementet, detaljar i krava og vilkåra knytt til utslepp, mengde kjemikalium i bruk, mengder finstoff, utforming av miljøoppfølgingsprogram mm er vurderingar som fell inn under handsaminga av utsleppsløyve. For kommunane vil også ein føresetnad om kunnskapsbasert overvakingssystem der ein kan få dokumentert verknadane vere ynskjeleg. Om KU er tilstrekkjeleg i høve til sjødeponi og andre forhold vert vurdert i saksutgreiinga. Spreiing av finpartiklar og utslepp av avgangsmasse: KU har konkludert med at finstoff ikkje vil spreie seg over store område, men i hovudsak sedimentere innanfor reguleringsområdet i sjø. Strømningsforhold i fjorden går fram av delrapport 3 og berekning av spreiing av avgangsmassen går fram av delrapport 4 og nr 31. Undersøking av straumforholda og vassutskifting i djupvassbassenget i Førdefjorden er supplert med strømningsrapport mm frå tiltakshavar etter at planen hadde vore på offentleg ettersyn og utgreiingar kring spreiing og konsekvensane av utskifting av fjordvatn er ytterlegare utgreia og supplert etter offentleg ettersyn. Administrasjonen gjer merksam på HI opplyste i møte 1. mars at berekningane hadde ein feil, der synkefarten skal vere 10-gonger raskare enn tala dei har nytta i dokumenta, jamfør ein felles forståing mellom HI og NIVA om bruk av fysiske lover, spesielt vist til Stokes lov. Dessutan visast det til delrapportane 19-22. Rapport nr 19, kap. 4, gjer greie for mogelege effektar av partiklar på fisk og blåskjel, (partikkelstorleikar og former), medan serleg rapport 4 gjer greie for spreiing og konsentrasjon av partiklar. Når det gjeld delrapport 20 kan denne også vere aktuell i forhold til modellering av vasskvalitet i overflatelag ved evt. spreiing av partiklar. Utsleppsløyvet og miljøoppfølgingsprogram vil her vere vesentleg. Bruk av kjemikalium generelt og Magnafloc som bindemiddel: Bruken og mengda av kjemikalium, og spesielt Magnafloc, er utgreidd i rapport 2. Delrapport 1, 2, 3 og 4 (og 5) sjåast i samanheng, og med tilleggsinformasjon innkome etter annlaug kjelstad Side 4 av 49 18.06.2010

høyring. Fagmiljøa, inkludert Havforskningsinstituttet, konkluderer med at bruken av Magnafloc, som omsøkt, vil ikkje ha negativ innverknad på økologi, inkl. botnnær fauna mm. Etter høyringsperioden har det kome inn ytterlegare dokumentasjon i samband med utsynking av finpartiklar ved bruk av omsøkt mengde Magnafloc for sedimentering av finfraksjon. Val av og verknaden av bruk av flokkulerings- og flotasjonskjemikalier ligg til vurderingane som KLIF skal gjere i samband med utslepssløyvet. Fiskeressursane - Oppdrett og fiskeri: Konsekvensane for fiskeressursane heng saman med korleis avgangsmassen sedimenterer, faren for spreiing av finpartiklar og også då strømningsforholda, sjå ovanfor i denne merknaden. Sjå også nedanfor om sprenging sin verknad på fisk, som også er omtala her. Det er eit faktum at avgangsmassen vil utslette/skyve vekk alt liv på sjøbotn der deponiet kjem, inntil aktivitet/driftsperiode er avslutta og attgroing tek til. For verknad på dyrelivet på botnen mm visast det til delrapport 9 og samla vurdering for økosystemet i Førdefjorden på kort og lang sikt går fram av delrapport 31 og kap. 6 i hovuddokumentet med konklusjonar. Utgreiingar om verknad og konsekvensar for fiske og gyteplassar kjem fram av bl.a. delrapport 18 og 19 som tek for seg sannsyn for miljøkonsekvensar på djupvassfisk og risikoen for skader på fisk og blåskjel av partiklar. Rapport nr 19, kap. 4, gjer greie for mogelege effektar av partiklar på fisk og blåskjel, (partikkelstorleikar og former), medan serleg rapport 4 gjer greie for spreiing og konsentrasjon av partiklar. Sprenging sin effekt på fisk: Verknader på fisk er vurdert i ma. delrapport 24. Avbøtande tiltak vert foreslått i hovudrapporten kap. 6.2.3 med avgrensing av tal på sprengingar og redusere salvestorleiken i vandringsperioden for utvandrande smolt, jamfør også delrapport 33. Når det gjeld forholdet til sprengingar sin verknad på utvandrande smolt legg vi til grunn at rapport nr 24 viser generelt korleis sprenging kan verke på fisk og på ulikskapane mellom laks og torsk, der torsken er den mest følsame for sprenging og vibrasjonar pga symjeblæra. Når det gjeld generelle verknader på fisk viser ein til rapportane 9, 18, 19, 21 og 22. Lys- og lydureining sin verknad på laksefisk er vurdert i delrapport 8 kap. 5.2. Avhengig av omfang vil lys og lyd ha påverknad på laksefisk. Samla vurderast gruvedrift til å ha liten negativ verknad på laksebestanden i Nausta, annlaug kjelstad Side 5 av 49 18.06.2010

NVE 28.09.09 Dok 66 NVE har ansvar for skred, viser her til at Fylkesmannen har bede om at sårbarheit i høve ras må utgreiast. Grunnvatn og vassforsyning: NVE presiserer at all bruk av vatn, også utfylling og bortleiing, i og utanfor planområdet, må vurderast separat av NVE etter vassressurslova. Risiko og sårbarheit: viss det ligg føre kartleggingar frå NGI som dokumenterer akseptabelt risikonivå, jf. TEK 7-32, så seier dei seg nøgde. Kartlegginga bør gjennomførast før reguleringsplanen vert endeleg vedteken, og planen kan då ha anten byggegrenser viss fare vert påvist eller det vert regulert inn og sett rekkefølgjekrav for sikringstiltak til akseptabelt risikonivå. noko som gjer vurderinga av forholdet til nasjonal laksefjord mindre problematisk I samband med KLIF si handsaming av utsleppsløyvet vil også forholdet til Vassforskrifta 12 m. fl. vurderast sidan Vassforskrifta ligg innanfor deira mynde-området. I planprogrammet er det ikkje kravd at sårbarheit i høve ras som følgje av tiltaket skal utgreiast generelt, men i følgje plan- og bygningslova 68 kan kommunen ikkje gje løyve til bygging eller frådeling i fareområde. I områda prosessområdet og langs anleggsvegen må det gjerast geologiske undersøkingar for å avklare rasfare. I prosessområdet skal i hovudtrekk all lausmasse fjernast og/eller flyttast på. Dette medfører at eventuelt tema som må utgreiast no gjeld faren for steinsprang i forhold til anleggsvegen ovanfor prosessområdet (og strekninga opp mot dagdeponiet). I 13, spesialområde interne driftsvegar, tilrår ein nytt pkt 3 Den nye interne driftsvegen mellom Engebø og Engebøfjellet, må sikres tilstrekkelig mot ras/steinsprang. På strekninga frå fylkesvegen og ca 650 m oppover er det dokumentert rasfare. Før det blir gitt byggeløyve for/til ny intern driftsveg må det foreligge dokumentasjon på nødvendige tiltak på denne strekningen. Vurdering av nødvendige tiltak må gjøres av kvalifisert firma. Tiltakene må være ferdigstillte før vegen blir tatt i bruk. Fylkesma nnen i Sogn og Fjordane 29.09.09 Dok 75 Hovudkonklusjon: Fylkesmannen ser at ei etablering av gruve- og industridrift i Engebøfjellet vil skapa mange arbeidsplassar og kunna gje store ringverknader i Naustdal og resten av Sunnfjord. Samstundes registrerer vi at tiltaket fører til konsekvensar for lokalsamfunn, naturmiljøet og landskap. Det er spesielt planane om sjødeponi i Førdefjorden som er omstridde. Fylkesmannen legg vekt på at bergverksdrift i Engebøfjellet er avklart i gjeldande kommuneplan for Naustdal. Med unntak av sjødeponiet følgjer framlegget til reguleringsplan i hovudsak opp føringane i kommuneplanen. Konfliktane med nasjonale og viktige regionale miljøverninteresser er først og fremst knytte til laksefiskinteresser, og gjeld særleg sprenging og etablering av sjødeponi. Det er reist tvil om nokre grunnleggjande føresetnader for vurderingane i konsekvensutgreiinga knytt til sjødeponi. Denne faglege usemja må avklarast. Etableringa av sjødeponiet må vurderast etter vassforskrifta. Fylkesmannen nyttar ikkje motsegn mot reguleringsplanen. Utslepp til vatn, luft og grunn vil bli handsama som eiga sak etter ureiningslova Forhold og søknader som gjeld vassuttak fell inn under vassressurslova der NVE er mynde. Konsesjonssøknader vil komme på høyring, også til kommunen. Fylkesmannen reiser ikkje motsegn eller varsel om motsegn. Vurderinga av om KU er tilstrekkeleg i høve til sjødeponi og påverknad på laksen vert vurdert i saksutgreiinga. Konklusjonane i konsekvensutgreiinga bygger på fagrapportar som igjen bygger på undersøkingar, referansar og modellar etc. Det er dei faglege betraktningane ut frå tilgjengeleg materiale, modellering og referansar som administrasjonen legg til grunn for vurderingane i saksutgreiinga. Til samfunnstryggleik og risiko Risiko og vatn: Uttak av industrivatn vil verte handsama særskilt av NVE, jamfør Vassressurslova. Det er ikkje avgjort kvar vatnet skal takast frå. Handtering av sigevatn er regulert annlaug kjelstad Side 6 av 49 18.06.2010

når det ligg føre ein godkjend reguleringsplan. Samfunnstryggleik og risiko, Natur- og verksemdrisiko: føreset at tilrådinga frå NIVA om innvendige grøfter og andre tiltak vert utforma slik at sigevatnet kan takast hand om på sjølve bedriftsområdet. Rv. 611 føreset at omlegginga av vegen er ferdig før det vert gitt løyve til uttak av massar i dagbrotet. Føreset at tiltak som stenging av vegen og montering av vibrasjonsmålarar med jamleg avlesing vert gjennomførte. Føreset at rasvinklane og utsleppsmetodane vert optimaliserte og kontinuerleg tilpassa når deponiet vert etablert i fjorden. Beredskapstiltak: Føreset at anlegg for uttak av vatn vert dimensjonert og utforma slik at det vert tilstrekkeleg sløkkjevasskapasitet i området. Planverk for kriser m/akutte utslepp vert tilrådd grundig sjekka opp mot og samordna med kommunale beredskapsplanar. Miljøvernfaglege vurderingar, Prioriterte naturtypar: Samla vurdering av konsekvens for tiltaket er i KU vurdert til middels-stor negativ. Ved å avgrense dagbrotet til om lag kote 285-290 moh, slik at ein ikkje går ned i bjørkebeltet, vil dei direkte negative konsekvensane for sørberget i Engebøfjellet verte betydeleg mindre. Landskap: Samla konsekvens er vurdert til middels-stor negativ. Legg stor vekt på tiltak, som allereie er i føresegnene, som ivaretaking av eksisterande vegetasjon i randsone kring anleggsflater, etablering av ei rask avskjerming av gråbergdeponiet, god forankring terreng/landskap av veganlegga og god utforming av bygningsmassen. Bruk av avdekkingsmassar er teke inn i føresegnene. Avbøtande tiltak må også inn i utbyggingsplan. Støy: Presiserer at krav som gjeld støv og støy vert fastsett i utsleppsløyvet etter ureiningslova. Inngrep på fjordbotnen: Landdeponering av avgangsmassar er nytta nokre stader der avstand til sjø/innsjøar er stor. Det var meir vanleg før når massane stort sett vart deponert i kortast mogleg avstand frå mineraluttaket/prosessanlegget. Landdeponering har mange stader vist seg å før til uønskte, langvarige og dels farlege tilstandar (som t.d. dambrot, støvflukt, lekkasje, ustabilitet). Det kan her nemnast at deponering under vatn også er teke med som eit beste tilgjengelege teknologi-tiltak i EU-kommisjonsdokumentet frå juli 2004 om handtering av avgangsmassar og gråberg frå mineralindustrien. Dei nemner usemja i føresetnader mellom NIVA og HI der HI meiner effektane av deponeringa kan verta langt meir alvorlig enn det som det konkluderes med i KU en. Fylkesmannen meiner Det ikkje må hefta tvil om dei grunnleggande føresetnadane for vurderingane i konsekvensutgreiinga, knytt til fjorddeponi og meiner denne usemja må avklarast i reguleringsplanprosessen. Vassforskrifta 12 krev at tiltaket sin samfunnsnytte vert vurdert opp mot tap i miljøkvalitet, Tiltaket kan i utgangspunktet ikkje redusere økologisk tilstand til dårlegare enn god. Endeleg vurdering etter denne forskrifta er prinsipiell, og bør difor gjerast på nasjonalt nivå. Laks og sjøaure: Konsekvensane for laksebestanden i Nausta grunna forstyrringar under utvandring og innvandring må vurderast nærare i handsaminga av utsleppsløyvet. Krav om tiltak for Grytelva må i føresegnene 11 nr 3. For å sikre bl.a. nødvendig utbetring av fv. 611 har Naustdal kommune starta arbeidet med utbyggingsavtale etter plan- og bygningslova, jamfør k-styresak 29/10 (arkivsak 10/366) og 19/10 (arkivsak 10/241). Føresegnene 4 nr 3 ivareteke omsynet til at ny veg skal vere ferdigstilt før noverande parsell vert stengt, men følgjande presisering vert gjort i 4 nr 3 første setning før nåverende parsell av fylkesvegen blir stengt. Kommunen arbeider parallelt med utbyggingsavtale i samråd med Statens Vegvesen og avklarar korleis krav/standard og tiltak spesifiserast i utbyggingsavtale og stiller vilkår om forhold/avtale mellom vegvesenet og tiltakshavar. Kommunen legg til grunn at vegklasse for omlagt veg avklarast mellom vegvesen og tiltakshavar før detaljprosjektering startar. Følgjande endringar som følgjer av utbyggingsavtalen vert tilrådd, ny 15 Alle tiltak knyttet til nødvendig utbedring av Fv. 611 på strekningen Engebø-Sæla skal ferdigstilles i henhold til egen plan og før drift av anlegget igangsettes. Tiltakene skal vere godkjent av statens vegvesen. I forhold til sprenging og tryggleik i tunellen gjennom Engebøfjellet vert det vist til rapport nr 29 og avbøtande tiltak i kap. 6.3.4 med stenging av tunell, inspeksjon og overvakingssystem med vibrasjonsmålingar. Detaljar om utsleppsmetodar og rasvinklar mm i sjødeponiet vert regulert i utsleppsløyvet. Beredskapstiltak, også sløkjevassmengder, vert regulert av anna lovverk/brannvernlovgjeving. Miljøvernfaglege vurderingar Etter dialog med tiltakshavar kva konsekvensar det får for dagbrotet, viss det må avgrensast mot sør og kotehøgd ca 285-290 m må haldast som kant på dagbrotet, forstår vi det slik at malmen går ut i dagen heilt mot sør og sørvest i dagbrotet og ein slik heving av kanten vil redusere tilgjengeleg malm i dagbrotet monaleg. Lågaste nivå for kanten er på kote 250. Tiltakshavar meiner at ei slik endring truleg vil gjere at prosjektet ikkje vert lønsamt. Ut frå at ein reduserer negative konsekvensar for eit mindre område, og et er berre ein avgrensa del av naturtypen som vert råka direkte. Administrasjonen tilråd ikkje endringar med ytterlegare avgrensing av dagbrotet. annlaug kjelstad Side 7 av 49 18.06.2010

fastsetjast i handsaminga av utsleppsløyvet. Viss det under ordinær drift viser at sprenging medfører vesentleg anna vandringsmønster, kan det utløysa nærare krav om sprengingstid og om nødvendig opphøyr av sprenging i særleg sårbare tider på året og kan regulerast i endra vilkår i utsleppsløyvet. Krev at det vert fastsett i føresegnene at topp deponi ikkje skal overstige kote -155 m for å sikre ei tilstrekkeleg djupne av omsyn til laksefisk. Miljøoppfølgingsprogram: krava vert detaljregulert av ureiningslova. Landbruk: sjå eigen uttale. Bruk av avdekkingsmassar og gradvis istandsetjing av dagdeponiet er tilrådd endra slik i 11 nr 1, 3. setning Det skal det lages en plan for gradvis istandsetjing som en del av driftsplan og området skal tilbakeføres til landbruksformål. I samband med KLIF si handsaming av utsleppsløyvet vil også forholdet til Vassforskrifta 12 m.fl. vurderast sidan Vassforskrifta ligg innanfor deira mynde-området. Når det gjeld forholdet til sprengingar sin verknad på utvandrande smolt legg vi til grunn at rapport nr 24 viser generelt korleis sprenging kan verke på fisk og på ulikskapane mellom laks og torsk, der torsken er den mest følsame for sprenging og vibrasjonar pga symjeblæra. Frittsymjande fisk i betydelege delar av fjorden vil kunne verte sterkt påverka av lyd i sjøen frå sprengingar i Engebøfjellet. Korleis utvandrande laksesmolt vil verte påverka, er også utgreidd i delrapport nr 8. Avbøtande tiltak vert foreslått i kap. 6.2.3 med avgrensing av tal på spreningar og redusere salvestorleiken i vandringsperioden, jamfør også delrapport 33. Rapport nr 19, kap. 4, gjer greie for mogelege effektar av partiklar på fisk og blåskjel, (partikkelstorleikar og former), medan serleg rapport 4 gjer greie for spreiing og konsentrasjon av partiklar. Tilrår at det juridisk bindande plankartet er tiltrekkeleg for å fastsetje at topp deponi ikkje kan overstige kotehøgd 155. Førde kommune 25.09.09 Dok 76 Vedtak i Bystyret sak 042/09: Fråsegna gjeld både framlegg til reguleringsplan og søknad om utsleppsløyve. Førde kommune er positiv til tiltak som kan gi vidare utvikling og auka busetnad i regionen. Utnytting av ressursane som ligg i Engebøfjellet er i samsvar med Strategisk næringsplan for indre Sunnfjord. Eit krav om eventuell utvinning av ressursane som ligg i Engebøfjellet, må vere at tiltaka vert gjennomført på miljømessig og berekraftig grunnlag. Førde kommune vil peike på følgjande forhold ved framlagt materiale: I høve reguleringsframlegg finn Førde kommune mangelfull dokumentasjon kring tilhøva for vandrande laksesmolt frå dei lakseførande elvane (Jølstra og Nausta) Det er ikkje skissert tilfredstillande løysingar for handtering av ballastvatn Det må utgreiast betre alternative bruksområde for massane i staden for dumping i fjorden Ut frå dei utgreiingane som no ligg føre kan Førde kommune ikkje Administrasjonen ynskjer miljøoppfølgingsprogram og kjem med innspel om dette i uttale til utsleppsløyvet. I m.a. delrapport nr 8 er konsekvensar av gruveverksemda for laksefisk utgreia. Administrasjonen ser at det kunne vere ynskjeleg med ytterlegare dokumentasjon av verknad og fleire individ i utvalet. Vurderinga av om KU er tilstrekkeleg i høve til sjødeponi og påverknad på laksen vert vurdert i saksutgreiinga. Fylkesmannen seier i si uttale at konsekvensane for laksebestanden i elvane bør vere ein del av eit overvakingsprogram og der vilkåra i utsleppsløyvet bør kunne endrast ut frå ev. funn i overvakinga. Handtering av ballastvatn vert regulert gjennom Ballastvannforskrifta og tilhøyrande regelverk, jamfør annlaug kjelstad Side 8 av 49 18.06.2010

akseptere fjorddeponi, ut frå eit føre var prinsipp Regularitet og standard på Rv. 611 må hevast. delrapport nr 10. Administrasjonen kjenner til at tiltakshavar arbeider med å finne bruksområde for delar av avgangsmassane. Det er likevel så store mengder avgangsmasse at ein ikkje kan unngå deponi. Sogn og Fjordane fylkeskom mune - fylkesutval et Fylkeslan dbruksstyr 01.10.09 Dok 86 30.09.09 Dok 77 og Fylkeskommunen handsama saka i fylkesutvalsmøte den 30.09.09 og gjorde følgjande vedtak: 1. Fylkeskommunen er oppteken av at naturressursane i fylket vert utnytta på ein berekraftig måte som grunnlag for lokal og regional verdiskaping. 2. Fylkeskommunen meiner at reguleringsplanen med konsekvensutgreiing for uttak av rutil gjev føringar på drift og utforming av anlegget på land som er miljømessig akseptable. 3. Fylkeskommunen meiner at konsekvensane av tilrådd sjødeponi ikkje er tilfredstillande avklart i høve sprenging og finmassane si effekt på livet i fjorden. 4. Dersom fagmiljø eller ureiningsstyresmakt ikkje kan dokumentere at planlagt utslepp vil vere økologisk berekraftig for fjordøkosystemet vil fylkeskommunen krevje at det vert arbeidd vidare med å finne fram til andre løysingar eller tiltak som tilfredstiller eit slikt krav. 5. Som omtalt i konsekvensutgreiinga er befolkninga i Vevring uroa for at mineraluttak i Engebøfjellet vil øydelegge Vevringsamfunnet sitt særpreg med kunst- og kulturliv i idylliske og tilnærma urørde naturområde. Fylkeskommunen ser at denne dimensjonen ved bygda kan vere utsett med ei slik stor industridrift. Fylkeskommunen vil likevel med bakgrunn i dei avbøtande tiltaka i reguleringsplanen, tal sysselsette, busetting, kommunal og regional infrastruktur og økonomi, tilrå etablering av det planlagde mineraluttaket dersom fjordøkosystemet ikkje vert ureina. 6. Fylkeskommunen føreset at tiltakshavar bidreg til å dekke nødvendig opprusting av riksveg 611 gjennom ein utbyggingsavtale. Fylkeskommunen oppmodar Naustdal kommune om, etter plan og bygningslova, å ta inn i utbyggingsavtalen med tiltakshavar eit punkt om opprusting av rv. 611. 7. Fylkeskommunen ber derfor om at kommunen gjer eit kommunestyrevedtak om vilkår for utbyggingsavtale etter plan- og bygningslova sine reglar. 8. Fylkeskommunen føreset også at tiltakshavar samarbeider om framtidige infrastrukturtiltak som kjem verksemda til gode. 9. Fylkeskommunen føreset at tiltakshavar bidreg med årlege midlar til eit nærings- og kulturfond for bygda. I følgje KU vil tiltaket legge beslag på lite dyrka mark, og relativt lite skogbruksareal. Arealbeslaget er ikkje nærare talfesta, noko dei ser på som ein Regularitet og standard på fv. 611 er ikkje vurderingar som kan inngå i reguleringsplanen, men Naustdal kommune har starta arbeidet med utbyggingsavtale etter plan- og bygningslova, jamfør k-styresak 29/10 (arkivsak 10/366) og 19/10 (arkivsak 10/241). Vurderinga av om KU er tilstrekkeleg i høve til sjødeponi vert vurdert i saksutgreiinga. Naustdal kommune har starta arbeidet med utbyggingsavtale etter plan- og bygningslova, jamfør k-styresak 29/10 (arkivsak 10/366) og 19/10 (arkivsak 10/241). Kommunen ser det som naturleg at tiltakshavar bidreg med fond. Utviklingsfond (nærings- og kulturfond) kan opprettast etter frivillig avtale med tiltakshavar og kommunen ynskjer å gå i forhandlingar om dette. Kommunen vil arbeide for at tiltakshavar deltek forholdmessig i framtidige behov for infrastrukturtiltak som kjem verksemda til gode. Det leggast inn I KU at omdisponeringa av dyrka mark utgjer 105 daa jordbruksareal og skogareal ca 1400 daa. annlaug kjelstad Side 9 av 49 18.06.2010

et i Sogn og Fjordane 94 mangel ved planen. Tiltaket vil føre til avvikling av tre gardsbruk på Engebø. Samla vil det bli omdisponert om lag 105 daa jordbruksareal, samt ein del produktiv skog og anna utmark. Sjølv om dei råka gardsbruka på Engebø ikkje er i drift i dag, er jordbruksarealet leigt bort til andre bruk. Følgjeleg kan omdisponering få konsekvensar for andre bruk i området, som på denne måten får redusert driftsgrunnlaget sitt. Sjølv om jordbruksareala på Engebø ikkje er mellom dei mest lettdrivne, ligg området sørvendt og har etter måten gode veksttilhøve. Vi stiller difor spørsmål ved konklusjonen i konsekvensutgreiinga om liten negativ konsekvens for landbruket. Det aktuelle planområdet på Engebø ligg allereie inne som industriområde i kommuneplanen. Dei har difor ingen avgjerande merknader til arealbruken. Dei vil likevel foreslå nokre tiltak som kan avbøte konsekvensane for landbruket i området på lengre sikt. Det er viktig at matjord og lausmassar som vert fjerna i utbyggingsområdet, vert teke vare på, og nytta lokalt som tildekking og revegetering av dei omfattande massedeponia i området. På denne måten kan ein på sikt opparbeide nye areal som kan nyttast til beite og skogproduksjon. Dei registrerer at slike tiltak er nemnt både i planen (Pkt. 9. Etterbruk, utforming, istandsetting og sikring), og i forslag til føresegner til reguleringsplanen. Det finst og større bestand med planta gran innanfor planområdet. Dei oppmodar om at det vert utarbeidd ein plan som sikrar uttak av denne ressursen på rett hogsttidspunkt. Framlegg til endring i reguleringsføresegnene 11 vert slik, nr 1 3. setning vert endra til Det skal det lages en plan for gradvis istandsetjing som en del av driftsplan og området skal tilbakeføres til landbruksformål. Tilrådd endring i reguleringsføresegnene 9 pkt. 2, 1 setning: Området skal fremstå som tilnærmet uberørt natur, men med noe kulturpåvirkning fra granplanting mv. 9 pkt 3 endres til Innenfor området, som er tilnærme tuberørt natur, skal eksisterende vegetasjon bevares. Innenfor området med eksisterende vegetasjon, der det allerede er plantet gran/annen kulturpåvirking, skal eier melde frå om hogst til skogbruksetaten i kommunen og hogst skal skje i samsvar med plan for skogskjøtsel, som er godkjent av skogbruksetaten. Ved skjøtsel og hogst skal det legges vekt på vegetasjonens skjermende effekt og positive visuelle verdi. Kystverket Vest Flora kommune 05.10.2009 Dok 90 29.09.09 Dok 93 Dei viser til planprogrammet: beskrive nautiske forhold til utskiping av rutil (forventet sjøtrafikk, frekvens, skipsstørrelse, behov for sikringstiltak) og vurdere behov for eventuell utbedring av farleden Det er begrensa trafikk i Førdefjorden i dag. Kystverket kan ikkje sjå at dei nautiske tilhøva er tilstrekkeleg utgreidd, det er vist til storleik på fartøy og forventa trafikkmengde, men ikkje utgreidd nautiske forhold eller eventuelle behov for utbetring av leia. Dei har bedt losane sjå på tilhøva, men forutset av det vert gjort ei utgreiing i samråd med dei før endeleg reguleringsplan vert godkjent. Det er gjort eit omfattande og stort kartleggings- og utgreiingsarbeid som grunnlag for planarbeidet. Det er positivt med tiltak som skaper utvikling og vekst i regionen, men det må sikrast at inngrepet vert utført på eit miljømessig tilfredstillande og berekraftig grunnlag. Med omsyn til den enorme deponeringa finn dei det negativt at det ikkje er lagt sterkare føringar for å nytte større delar eller deponere del av fjellmasse på land, og dermed kunne redusere vesentleg det enorme og truleg lite heldige fjorddeponiet. Dei ser generelt positivt på tiltak som kan gje utvikling av arbeidsplassar og auka 9 pkt 5 endres til: Parkbeltet disponeres av virksomheten og viltgjerde på minimum 3,5 m skal settes opp i reguleringsgrensen eller etter nærmere avtale mellom kommunen og eier/rettighetshaver, med praktisk tilpassing av gjerdetrase. Gejerdet skal være ferdigstilt og godkjent før driften igangsettes. Forventa last av rutil og granat vil vere i storleiken 2-10.000 tonn pr båt. Tal båtar vil vere 2-3 per månad. For produkt frå sideberg/gråberg vil forventa last vere i storleiken 20-40.000 tonn og talet på båtar vil vere 2-3 per månad. Ut frå tal båtar og storleikar vurderer administrasjonen at ytterlegare utgreiingar av nautiske forhold/behov for utbetring av leia ikkje er ein avgjerande føresetnad for handsaming av reguleringsplanen. Vurdering av bruk av avgangsmassen og val av deponi: Når det gjeld val av deponi i fjorden, visast det til planprogrammet der forholdet mellom fjorddeponi og landdeponi vart avklara, dvs. prinsippavgjerd om å utgreie deponering av avgangsmassane i fjorden og ha avgrensa landdeponi, også for grovare masse/gråberg, dette ut frå miljømessige erfaringsdata på deponi som låg føre ved fastsetjing av planprogrammet. Det visast også til annlaug kjelstad Side 10 av 49 18.06.2010

busetnad i regionen og slik sett vurderer dei at tiltaket kan ha positive ringverknader for næringsliv og busetnad i Flora kommune. Dei er imidlertid skeptisk til deponiet i Førdefjorden, både med omsyn til følgjene dette kan ha ved uhell, kjemikaliebruk, spreiing av partiklar i overflatevatn og evt. ubøtelege og miljøskadelege langtidsverknader for villfisk og oppdrettsnæring. Dei har ikkje kompetanse til fagleg å vurdere konsekvensane av dei nemnde, ut frå dokumenta, men går ut frå at dette er vesentlege tilhøve som vert tilstrekkeleg vurdert av Fylkesmannen som faginstans, både i høve plan- og bygningslova og ureiningslovverket. Dei finn heller ikkje at verknader og følgjer er samanhaldne med planar og evt. gjennomføring av kystvegprosjektet frå Bergen til Ålesund. Ei koordinering av kunne vere ei regional viktig oppgåve, og kan kanskje, etter deira vurdering, medføre positive verknader både for Engebøprosjektet og kystvegprosjektet, og såleis også kanskje medføre gode ringverknader for busetnad og serviceverksemder i Flora og kanskje mest i Eikefjordområdet. Fylkesmannen sin høyringsuttale, der det bl.a. heiter: Landdeponering av avgangsmassar er nytta nokre stader der avstand til sjø/innsjøar er stor. Det var meir vanleg før når massane stort sett vart deponert i kortast mogleg avstand frå mineraluttaket/prosessanlegget. Landdeponering har mange stader vist seg å før til uønskte, langvarige og dels farlege tilstandar (som t.d. dambrot, støvflukt, lekkasje, ustabilitet). Det kan her nemnast at deponering under vatn også er teke med som eit beste tilgjengelege teknologi-tiltak i EUkommisjonsdokumentet frå juli 2004 om handtering av avgangsmassar og gråberg frå mineralindustrien. Kommunen er elles kjend med at tiltakshavar Om KU er tilstrekkjeleg i høve til sjødeponi og andre forhold vert vurdert i saksutgreiinga. Fjordeponi med omsyn til uhell, kjemikaliebruk, spreiing av partiklar i overflatevatn og evt. ubøtelege og miljøskadelege langtidsverknader for villfisk og oppdrettsnæring: Faren for uhell der store mengder avgangsmasse kjem i overflata er utgreia og avbøtande tiltak ved eventuelle uhell er lista opp under kap 6.2.2, side 93, i konsekvensutgreiinga. ROS-analysa refererer til dette. Utsleppsløyvet vil her fastsette krav til beredskap, miljøoppfølgingsprogram mm. Bruk av kjemikalium generelt og Magnafloc som bindemiddel: Bruken og mengda av kjemikalium, og spesielt Magnafloc, er utgreidd i rapport 2. Delrapport 1, 2, 3 og 4 (og 5) sjåast i samanheng, og med tilleggsinformasjon innkome etter høyring. Fagmiljøa, inkludert Havforskningsinstituttet, konkluderer med at bruken av Magnafloc, som omsøkt, vil ikkje ha negativ innverknad på økologi, inkl. botnnær fauna mm. Val av og verknaden av bruk av flokkulerings- og flotasjonskjemikalier ligg til vurderingane som KLIF skal gjere i samband med utslepssløyvet. Spreiing av finpartiklar og utslepp av avgangsmasse: KU har konkludert med at finstoff ikkje vil spreie seg over store område, men i hovudsak sedimentere innanfor reguleringsområdet i sjø. Strømningsforhold i fjorden går fram av delrapport 3 og berekning av spreiing av avgangsmassen går fram av delrapport 4 og nr 31. Undersøking av straumforholda og vassutskifting i djupvassbassenget i Førdefjorden er supplert med strømningsrapport mm frå tiltakshavar etter at planen hadde vore på offentleg ettersyn og utgreiingar kring spreiing og konsekvensane av utskifting annlaug kjelstad Side 11 av 49 18.06.2010

av fjordvatn er ytterlegare utgreia og supplert etter offentleg ettersyn. Administrasjonen gjer merksam på HI opplyste i møte 1. mars at berekningane hadde ein feil, der synkefarten skal vere 10-gonger raskare enn tala dei har nytta i dokumenta, jamfør ein felles forståing mellom HI og NIVA om bruk av fysiske lover, spesielt vist til Stokes lov. Dessutan visast det til delrapportane 19-22. Rapport nr 19, kap. 4, gjer greie for mogelege effektar av partiklar på fisk og blåskjel, (partikkelstorleikar og former), medan serleg rapport 4 gjer greie for spreiing og konsentrasjon av partiklar. Når det gjeld delrapport 20 kan denne også vere aktuell i forhold til modellering av vasskvalitet i overflatelag ved evt. spreiing av partiklar. Utsleppsløyvet og miljøoppfølgingsprogram vil her vere vesentleg. Fiskeressursane - Oppdrett og fiskeri: Konsekvensane for fiskeressursane og oppdrettsnæringa heng saman med korleis avgangsmassen sedimenterer, faren for spreiing av finpartiklar og også då strømningsforholda, sjå ovanfor i denne merknaden. Sjå også nedanfor om sprenging sin verknad på fisk, som også er omtala her. Det er eit faktum at avgangsmassen vil utslette/skyve vekk alt liv på sjøbotn der deponiet kjem, inntil aktivitet/driftsperiode er avslutta og attgroing tek til. For verknad på dyrelivet på botnen mm visast det til delrapport 9 og samla vurdering for økosystemet i Førdefjorden på kort og lang sikt går fram av delrapport 31 og kap. 6 med konklusjonar. Når det gjeld generelle verknader på fisk viser ein til rapportane 9, 18, 19, 21 og 22.Utgreiingar om verknad og konsekvensar for fiske og gyteplassar kjem fram av bl.a. delrapport 18 og 19 som tek for seg sannsyn for miljøkonsekvensar på djupvassfisk og risikoen for skader på fisk og blåskjel av partiklar. Rapport nr 19, kap. 4, gjer greie for mogelege effektar av partiklar på fisk og blåskjel, (partikkelstorleikar og former), medan serleg rapport 4 gjer greie for spreiing og konsentrasjon av partiklar. Sprenging sin effekt på fisk: Verknader på fisk er vurdert i ma. delrapport 24. Avbøtande tiltak vert foreslått i hovudrapporten kap. 6.2.3 med avgrensing av tal på sprengingar og redusere salvestorleiken i vandringsperioden, jamfør også delrapport 33. Når det gjeld forholdet til sprengingar sin verknad på utvandrande smolt legg vi til grunn at rapport nr 24 viser generelt korleis sprenging kan verke på fisk og på ulikskapane mellom laks og torsk, der torsken er den mest følsame for sprenging og annlaug kjelstad Side 12 av 49 18.06.2010

vibrasjonar pga symjeblæra. Lys- og lydureining sin verknad på laksefisk er vurdert i delrapport 8 kap. 5.2. Avhengig av omfang vil lys og lyd ha påverknad på laksefisk. Samla vurderast gruvedrift til å ha liten negativ verknad på laksebestanden i Nausta. Sogn og Fjordane fylkeskom mune, kulturavde linga 21.10.09 dok 95 og dok 116 I førebels uttale gav dei uttale om arkeologiske registreringar 9 undersøkingar, kulturminne frå nyare tid, kulturminne i sjø, merknader til føresegnene og omsyn til automatisk freda kulturminne som skal inngå i plankart og føresegner. Dei gjorde vidare merksam på at reguleringsplanen ikkje kunne handsamast av kommunestyret før 9 undersøkingane var gjennomført og det førelåg svar frå Riksantikvaren i ein endeleg uttale. Det vart på seinhausten gjennomført 9 undersøking av automatisk freda kulturminne i planområdet. Ved kulturminne registreringa vart det påvist 2 nye område med automatisk freda kulturminne samt ei utviding av dei tre alt påviste områda. Sogn og Fjordane fylkeskommune søkte Riksantikvaren om oppheving av fredinga på dei 5 påviste områda. Grunngjevinga er at dei planlagde tiltaka i reguleringsplanen er så omfattande at det ikkje vil late seg gjere å ta vare på dei funnførande områda på ein fagleg forsvarleg måte. Vilkår for oppheving av fredinga er krav om arkeologisk utgraving og dokumentasjon av samtlege funnførande område. I samsvar med kulturminnelova 10 skal den arkeologiske utgravinga verte dekka av tiltakshavar. Dei krev følgande tekst teke inn i reguleringsføresegnene: Før iverksetjing av rutilbrot på Engebø skal det gjennomførast ei arkeologisk utgraving av dei råka automatisk freda kulturminna; id 125165, 125191, 125198, 132298 og 134521, i planområdet. Det skal takast kontakt med Sogn og Fjordane fylkeskommune i god tid før tiltaket skal gjennomførast, slik at omfanget av den arkeologiske granskinga kan fastsetjast. Automatisk freda kulturminne bør visast på plankartet eventuelt på eige kartvedlegg. Dersom ikkje teksten vert lagt inn i føresegnene vert det reist motsegn frå fylkeskommunen eller Riksantikvaren. I førebels uttale peikar dei på at tiltaka har omfattande verknad på landskapet og tilrår tiltak for å dempe inngrepa, anten i føresegnene eller at føresegnene gjev heimel for å krevje tiltak i bebyggelsesplan. Til dømes bør det ikkje brukast fasademateriale av lys farge eller lysreflekterande materiale i prosessområde og serviceområde. Istandsetjingsplan for gråbergsdeponiet må lagast slik at det vert gjort gradvis attlegging i gjennom driftsperioden. Dei tilrår skjerming i form av tre/vegetasjon mot innsyn frå riksvegen. Skråning og flater bør tilsåast med stadeigen vegetasjon, ikkje berre tilretteleggast for vegetasjon. Dei peikar på Verknader og følgjer og ei samanhalding med planar og evt. gjennomføring av kystvegprosjektet frå Bergen til Ålesund er ikkje stilt krav om i planprogrammet. Administrasjonen legg til grunn at kystvegprosjektet har utvikla seg monaleg frå planprogrammet var ferdig og fram til høyringsperioden. Kommunen vil arbeide for at tiltakshavar deltek forholdmessig i framtidige behov for infrastrukturtiltak som kjem verksemda til gode. Følgande tekst vert lagt i reguleringsføresegnene Før iverksetting av rutilbrudd på Engebø skal det gjennomføres en arkeologisk utgravning av de rammede automatisk fredede kulturminnene; id 125165, 125191, 125198, 132298 og 134521, i planområdet. Det skal tas kontakt med Sogn og Fjordane fylkeskommune i god tid før tiltaket skal gjennomføres, slik at omfanget av den arkeologiske granskningen kan fastsettes. Krav om utsjånad er det naturleg å setje krav om seinare i bebyggelsesplan, jamfør 14 i reguleringsføresegnene. Framlegg til endring i reguleringsføresegnene 11 vert slik, nr 1 3. setning vert endra til Det skal det lages en plan for gradvis istandsetjing som en del av driftsplan og området skal tilbakeføres til landbruksformål. (same formulering som under Fylkeslandbruksstyret sin merknad) Framlegg til endring i 14 nr 3 I bebyggelsesplanen skal det settes vilkår om istandsetting og beplantning av utearealene og stilles krav om tidspunkt for dette. Framlegg til endringar i føresegnene i 9, parkbelte, sjå uttalen frå fylkeslandbruksstyret, slik at vegetasjonen vert bevart, og også skjøtta der kulturpåverknad allereie er gjort. Kommunen er samd i at parkbeltet vernast mot inngrep og foreslår å stryke ordet unødig i pkt. 2 i 9. annlaug kjelstad Side 13 av 49 18.06.2010

Stiftelsen Bergen Sjøfartsm useum 04.12.09 dok 104 og dok 113 mogelege inngrep som ikkje er heimla i føresegnene i 9 om parkbelte og har eit framlegg til formulering i pkt. 4 slik at vegbygging ikkje vert tillete. Det er gjennomført marinarkeologiske undersøkingar i det strandnære området og ved botnkartlegging i deponiområdet. Dei anser undersøkingsplikta etter 9 i kulturminnelova for å vere oppfylt og har difor ingen innvendingar mot det omsøkte tiltaket. Det er ikkje registrert viktige eller eldre marine kulturminne i deponeringsområdet. Det er mogeleg at det kan ligge kulturminne i dei aktuelle områda og tiltakshavar pliktar å gje melding til Bergen Sjøfartsmuseum dersom det under mudring eller utfylling i sjøområda vert påvist skipsvrak, keramikk eller andre marine kulturminne. Dersom kulturminne på sjøbotn kan verte berørt av tiltaket, må undervassarbeida straks stansast. Verksemda kan ikkje takast opp att før museet har undersøkt og eventuelt frigjeve området. - Almenne interess er Redal grendalag v/arne Underlid Førde Elveeigar lag 16.03.09 Dok 4 28.03.09 Dok 5 Samrøystes vedtak på årsmøte 15.03.09 Om lag 97 % av fjellet vert i dette prosjektet definert som avfall, ettersom det mineralet som er ynskt å utvinne, rutil, berre utgjer om lag 3% av fjellmassen. Det er søkt SFT om å deponere avfallsmassen i Førdefjorden, komande 40 år: 365 mill tonn sleinslam, iblanda omkring 80.000 tonn kjemikaliar, herav 2400 tonn Magnafloc, eit bindemiddel med kreftframkallande komponenetar. Førdefjorden er verna som nasjonal laksefjord. Fjorden er viktig for rekreasjon både for fastbuande og turistar. Nord-Europa sitt største avfallsdeponi til sjø vil truge dette. Faren for uhell der store mengder slam når overflata er også til stades. Konsekvensane av slike uthell er ikkje utreda. Vi som er busette langs fjorden syns det er viktig å ta vare på økosystemet i fjorden. Det er også i samsvar med nasjonale miljømål. Redal grendalag kan ikkje sjå at Nordic Mining sine planar om fjorddeponi er miljømessig forsvarleg og ber Nausdal kommune går mot fjorddeponi. Uttak av industrivatn frå Liavatnet. Nordic Mining planlegg å bruke 600 m3 industrivatn pr. time. Dete skal pumpast frå Liavatnet. Konsekvensane av dette inngrepet er ikkje utgreidd. Redal utmarkslag sel fiskekort i Redalsvassdraget. Ved rett vassføring er Redalselva ei god laks- og aureelv. Redal grendelag krev difor at utak av industrivatn frå Liavatnet vert konsekvensutgreidd før planane om gruveindustri på Engebø blir sende ut på høyring. Samrøystes vedtak på årsmøte 27.03.09: Årsmøtet i Førde Elveeigarlag kan ikkje sjå at eventuelle konsekvensar for Jølstrasmolten/Jølstralaksen er vurdert i saksutgreiinga som ligg føre. Smoltstadiet er den mest kritiske fasen i villaksen sin syklus ein periode då rekrutteringsmaterialet til lakseelva toler svært lite, og såleis ikkje må utsetjast for tilleggspåkjenningar. Sprengingsarbeid under smoltutvandringa vert fort ein katastrofe for smolten, og ein har ingen garantiar for stans i sprenginga i perioden Uttalen er kome inn før høyringa starte. Begrepet kreftframkallande komponentar er noko misvisande, fordi konsentrasjonane er relativt små. Bruken og mengda av kjemikalier, og spesielt Magnafloc, er utgreidd. Fagmiljøa, inkludert Havforskningsinstituttet, konkluderer med at bruken av Magnafloc, som omsøkt, vil ikkje ha negativ innverknad på økologi, inkl. botnnær fauna m.m. Tala for mengde gruveavgang som er gjevne i uttalen stemmer ikkje med konsekvensutgreiinga. Faren for uhell der store mengder avgangsmasse kjem i overflata er utgreia og avbøtande tiltak ved eventuelle uhell er lista opp under kap 6.2.2, side 93, i konsekvensutgreiinga. ROS-analysa refererer til dette. Utsleppsløyvet vil her fastsette krav til beredskap, miljøoppfølgingsprogram mm. Uttak av industrivatn vil verte handsama særskilt av NVE, jamfør Vassressurslova. Det er ikkje avgjort kvar vatnet skal takast frå. Uttalen er kome inn før høyringa starta. Når det gjeld forholdet til sprengingar sin verknad på utvandrande smolt legg vi til grunn at rapport nr 24 viser generelt korleis sprenging kan verke på fisk og på ulikskapane mellom laks og torsk, der torsken er den mest følsomme for sprenging og vibrasjonar pga symjeblæra. annlaug kjelstad Side 14 av 49 18.06.2010