F agrapport F iskeforvaltning i høgfjellet Årgang 1 * Nr 1 * Des 2009 * Institutt for naturforvaltning * Universitetet for miljø- og biovitskap Ørekyt, Phoxinus phoxinus L., i Ståvatn, Vinje og Odda kommunar ein DNAanalyse for klarlegging av opphavslokalitet Jens Thaulow, Reidar Borgstrøm og Manfred Heun Institutt for naturforvaltning (INA) Universitetet for miljø- og biovitskap Utført etter oppdrag frå Røldal fjellstyre, Vågsli grunneigarlag og Statsskog SF Ås Desember 2009
Føreord Denne rapporten er utført etter oppdrag frå Røldal fjellstyre, Vågsli grunneigarlag og Statsskog SF. Vi vil få takka for samarbeidet. Vi vil og takka John Gunnar Dokk, ved Institutt for naturforvaltning for hans assistanse under feltarbeidet. Samandrag I alt 160 ørekyt, med 40 individ frå kvar av lokalitetane Ståvatn, Eivindbuvatn og Grungevatn i Vinjevassdraget og frå Hunnselva ved Reinsvoll, er genetisk analysert ved hjelp av DNAfingerprintteknikken AFLP (Amplified Fragment Length Polymorphism). Den genetiske analysen tyder med stor sikkerheit på at ørekyten i dei tre lokalitetane i Vinjevassdraget ikkje kjem frå A/L Settefisk sitt anlegg ved Reinsvoll. Den genetiske skilnaden mellom bestanden i Eivindbuvatn på den eine sida og Grungevatn/Ståvatn på den andre, tyder samtidig på at ørekyten i vassdraget kjem frå fleire lokalitetar. Likskapen mellom ørekyt i Grungevatn og Ståvatn antyder at det kan vera spreiing innan vassdraget, eller at desse to ørekytbestandane har same opphavslokalitet. Innleiing I Norge er om lag ein fjerdedel av alle ferskvassfiskeartar innført (Hesthagen og Sandlund, 2007), men nye, framande fiskeartar vert stadig registrert. Samstundes er det ein betydeleg spreiing av artar til nye lokalitetar (Hesthagen og Sandlund, 2007). Artar som sandkrypar (Gobio gobio) i Numedalslågen og regnlaue (Leucaspius delineatus) i Agder er begge mest sannsynleg innført frå kontinentet (Eken og Borgstrøm, 1994; Hesthagen og Sandlund, 2007). Begge desse artane finnest i lokalitetar med kort avstand til ferjer frå Tyskland og Danmark. Også artar som har hatt ein naturleg innvandring til Noreg, eller har vore her i lang tid, har vorte spreidd i stor stil, særleg i dei siste tiåra er mange artar vorte spreidd. I til dømes Årungen i Ås kommune er det dei siste åra påvist tre artar, sørv, suter og gjørs, som ikkje var her på 70-80-talet. Også laksefisk som røyr og sik har vorte spreidd mykje. I dei siste tiåra er det likevel ørekyt som har fått mykje merksemd i samband med spreiing. Opphaveleg var utbreiinga til ørekyt i Noreg avgrensa til Austlandet, Finnmark og Troms (Huitfeldt-Kaas, 1918). I dag finn vi ørekyt i alle fylke (Hesthagen og Sandlund, 2007; Museth et al., 2007), og 2
svært mange av dei nye lokalitetane ligg i høgfjellet. Auken i lokalitetar med ørekyt på Hardangervidda viser klårt at det går føre seg ei omfattande spreiing (Rognerud et al., 2003). Det er særleg to mogelege spreiingsmåtar som har vore i fokus; anten via fiskarar som nyttar ørekyte som levande agn, eller det kan vera at ørekyt er komen inn i oppdrettskara for setjefisk av aure, og er blitt spreidd ved utsetjing av aure (Borgstrøm, 1973). Det er óg mogeleg at folk har spreidd ørekyt fordi dei har meint at den kan bli viktig næring for aure. Etablering av ørekyt i ein ny lokalitet kan verta svært negativt for aure, i fyrste rekkje gjennom næringskonkurranse (Borgstrøm et al., 1985; 1996; Hesthagen et al., 1992; Museth, 2002). Ved stor bestandstettleik av ørekyt ser det ut til at aurebestandane går ned (Museth et al., 2007; Borgstrøm et al., 2009). Frå enkelte hald er det retta mistanke til mellom anna A/L Settefisk sitt anlegg på Reinsvoll som opphav til ørekyt i mange regulerte vassdrag, fordi setjefisk av aure har kome frå dette anlegget (sjå Eie, 2003). Sidan det i dei seinare åra er påvist ørekyt i Ståvatn i Vinje og Odda kommunar (sjå t.d. Tranmæl og Midttun, 2005; Meland, 2008; Hekne, 2008), ynskte fjellstyret for Røldal statsallmenning saman med Vågsli grunneigarlag og Statsskog SF å finna ut om denne ørekyten kunne ha kome inn saman med setjefisk, og i så fall kunne stamma frå Reinsvollanlegget og Hunnselva, eller om den var kome inn på annan måte. Dette var bakgrunnen for at Institutt for naturforvaltning har gjennomført ein genetisk analyse av ørekyt frå Vinjevassdraget og Hunnselva. For å gjennomføra denne analysen har vi valt å bruka DNA-fingerprintteknikken Amplified Fragment Length Polymorphism (AFLP), sidan dette er den kjerne-dna markøren som kan nyttast når DNA-sekvensar er ukjende. Genotyping med AFLP dekker heile genomet, og kan generera hundrevis av loci (genposisjonar i genomet). Vi har tidlegare brukt denne teknikken med stor suksess ved til dømes analysar av aurebestandar på Hardangervidda (Sønstebø et al., 2007). Material og metodar Vassdraga Mange av vatna i Vinjevassdraget er regulert, og det har vore pålegg om kompensasjonsutsetting av aureungar. Ørekyt har vore i Vinjevassdraget i fleire tiår. I Grungevatn/Tveitvatn vart ørekyt påvist tidleg på 1970-talet (Håstein et al., 1978), og ørekyt vart samla inn i desse vatna i 1974 i samband med studie av ein bakterieinfeksjon på ørekyt 3
(Håstein et al., 1978). Ørekyt finnest no i heile vassdraget frå Grungevatn til Ståvatn. Den finnest og i Totak (Vøllestad et al., 1999) og Bordalsmagasinet (Tranmæl og Midttun, 2005; Meland, 2008). Førekomsten av ørekyt i Vinjevassdraget ligg utafor det opprinnelege utbreiingsområdet for arten i Noreg (Huitfeldt-Kaas, 1918). Ørekytlokaliteten i Hunnselva, i Oppland, ligg derimot innafor den naturlege utbreiinga i Noreg, slik den var kjend i 1918 (Huitfeldt-Kaas, 1918). Innsamling av ørekyt Ørekyt er samla inn i Hunnselva (HU) den 14. mai 2009, på strekningen frå vassinntaket til det tidlegare oppdrettsanlegget til A/L Settefisk på Reinsvoll, og nokre hundre meter nedover i elva (Fig. 1). Dessutan er det samla inn ørekyt i Ståvatn (ST) (innsamla 1. august 2009), Grungevatn (GR) (innsamla 8. august 2009) og Eivindbuvatn (EI) (innsamla 1. august 2009). All innsamling er gjort med elektrisk fiskeapparat. Frå kvar lokalitet er det teke 40 individ, fordelt på begge kjønn, til genetiske analysar. Lengdefordelinga av ørekyt frå dei ulike lokalitetane antyder at fleire aldersklassar er med i prøvene (Fig. 2). Fleire av dei innsamla ørekytane i Grungevatn hadde store opne sår på kroppssidene, liknande det som vart beskrive for ørekyt i Tveitvatn i 1974 (Håstein et al., 1978). Fig. 1. Innsamling av ørekyt i Hunnselva 14. mai 2009 4
10 Grungevatn Antal 5 0 0 2,5 5 7,5 10 Lengde (cm) 16 Eivindbuvatn 12 Antal 8 4 0 0 2,5 5 7,5 10 Lengde (cm) 16 Ståvatn 12 Antal 8 4 0 0 2,5 5 7,5 10 Lengde (cm) 8 6 Hunnselva ved Reinsvoll Antal 4 2 0 0 2,5 5 7,5 10 Lengde (cm) Fig. 2. Lengdefordeling av innsamla ørekyt frå Grungevatn, Eivindbuvatn, Ståvatn og Hunnselva (ved A/L Settefisk sitt anlegg på Reinsvoll) 5
DNA ekstraksjon Vevsprøver av ørekyt vart lagra i 96 % etanol fram til utvinning av DNA-materiale. DNA vart utvunne frå 20-25 mg vev ved bruk av E.Z.N.A. DNA-vevsprøvetakar (Omega BIO-TEK). Resterande vev (og DNA) er lagra på instituttet (INA). AFLP- analyse DNA-fingerprintteknikken AFLP (Amplified Fragment Length Polymorphism) vart brukt etter metoden som er skildra av Vos et al. (1995). Isolert DNA vart delt opp ved ein kombinasjon av EcoRI og Msel restriksjonsenzym (New England BioLabs) og endespesifikke adaptorar (Invitrogen) vart bunde til dei oppdelte restriksjonspunkta. Kvart individ vart genotypa ved hjelp av ein EcoRI-spesifikk primar (TGA, KeyGene) som var merka med γ 33 P ATP og fire MseI primarar (CAC, CAG, CTG og CTT, KeyGene). PCR-produkta vart analysert på ein 5 % PAGE-gel som etter tørking vart eksponert på ein KODAK BioMax film (Sigma Aldrich) i om lag 48 timar. AFLP-banda på filmen er deretter registrert manuelt som anten til stades (1) eller fråverande (0) (Fig. 3). Fig. 3. Eit eksempel på AFLP-band nytta i den genetiske analysen av ørekyt. Her er berre vist ein liten del av ein Røntgenfilm med polymorfe AFLP-band. 6
Data-analysar Programmet STRUCTURE 2.3.2 (Hubisz et al., 2009) vart nytta for å klassifisera individuelle fisk til ulike klynger (fisk med felles opphav) der testen vart køyrt ut frå ein føresetnad om maksimum fem populasjonar, dvs. K = 1-5, med fem gjentak i kvar (100 000 burnins, og 500 000 MCMC repetisjonar), og dessutan med føresetnad om bestandsblanding. SplitsTree versjonen 4.10 (Huson og Bryant, 2006) vart brukt til å konstruera eit Neighbor-joining (NJ) tre (Saitou og Nei, 1987) med såkalla bootstrapping 1 000 gonger. GenAlEx version 6.2 (Peakall og Smouse, 2005) vart nytta for analysen av band-sekvensar og for framstilling av ein PCo-Analyse (Principle Coordinate Analysis). Resultat I alt 177 loci vart registrert med dei fire AFLP primer-kombinasjonane. Derav var det 17 band, med frekvensar som varierte frå 0,150 til 0,875, som berre vart påvist hos ørekyt frå Hunnselva. Ingen andre band vart funne unike for nokon av bestandane. STRUCTUREanalysen for dei fire bestandane (Hunnselva, Ståvatn, Eivindbuvatn og Grungevatn) er vist i Fig. 4, med utgangspunkt i respektive K = 3 og K = 4. Kvar bestand er representert med 40 fisk, og kvar fisk er representert som ei vertical line som berre vert synleg når det er genbidrag frå andre bestandar (sjå til dømes Grungevatn og Ståvatn med K = 4, Fig. 4). Ut frå våre analysar er det optimale antalet klynger i STRUCTURE 3 (K = 3) eller 4 (K = 4), mens derimot 1, 2 eller 5 klynger ikkje passar. Det framgår av Fig. 4 at både Hunnselva og Eivindbuvatn er unike, og skil seg markert ut frå dei to andre. Samstundes er bestanden i Hunnselva klårt ulik bestanden i Eivindbuvatn. Svært få fisk viser bestandsblanding, om i det heile. Bestandane i Ståvatn og Grungevatn er svært like (Fig. 4) og kan ikkje skiljast frå kvarandre med K = 3. Med K = 4 får også Ståvatn- og Grungevatnbestanden ulik klyngefarge, men framleis er det stor blanding (indikert med fisk som har ulike fargar) som antyder at desse to bestandane har felles opphav (Fig. 4). Bestanden i Hunnselva og Eivindbuvatn vert framleis unike i denne analysen (med K = 4). Om Hunnselva-bestanden vert teke ut av analysen, så endrar dette likevel ikkje resultatet av STRUCTURE-analysen for dei tre andre bestandane (ikkje vist her). 7
Grungevatn Eivindbuvatn Ståvatn Hunnselva K = 4 K = 3 Ståvatn Eivindbuv Reinsvoll Grungev Fig. 4. Geografisk plassering av dei fire lokalitetane Ståvatn, Eivindbuvatn og Grungevatn i Vinjevassdraget og lokaliteten Reinsvoll i Hunnselva, og estimert genetisk struktur med K = 3 og K = 4 i programmet STRUCTURE. Kvar enkelt fisk av eit samla tal på 40 frå kvar bestand er representert med ei smal kolonne i K = 3 og K = 4. Fyrste koordinat i PCoA står for 78 % av den totale variasjonen og den skil Hunnselvabestanden frå dei tre andre bestandane (Fig. 5A). Koordinat 2 står for 17 % av variasjonen, og denne skil Eividbuvatn frå Ståvatn og Grungevatn (Fig. 5A). Desse to koordinatane står samla for 95 % av variasjonane i genstruktur basert på AFLP-analysen, og den viser og at skilnaden mellom Ståvatn og Grungevatn er heilt minimal (Fig. 5A). Konstruksjon av PCoA basert på individuelle fisk gav 70 % totalvariasjon for dei to fyrste koordinatene (Fig. 5B). Ein fisk frå Grungevatn vart identifisert til å ha ein posisjon mellom Grungevatn og Hunnselvabestanden. Dette var det einaste individet som hadde manglande data, og vi antar at det er årsaka til denne usikre klassifiseringa. Fjerning av dette individet endra ikkje resultata (data ikkje vist). 8
A) B) Fig. 5. Fordelinga av dei fire bestandane (Hunnselva (HU) grøn, Grungevatn (GR) gul, Eivindbuvatn (EI) blå, og Ståvatn (ST) raud) i ein Principal Koordinatanalyse (PCoA) basert på 177 AFLP loci. Fargane samsvarar med fargane brukt i STRUCTURE-analysen i Fig. 4 med K = 4. A) viser PCoA basert på ein samla verdi for kvar av dei fire bestandane, og B) viser PCoA for individuelle fisk frå dei same bestandane (A og B er horisontalt spegelvende). Når Neigbor joining tre-metoden vert nytta med alle 160 individa, skil Hunnselvabestanden seg endå ein gong klårt ut frå dei andre bestandane, på same måte som ved dei andre metodane, med alle individa frå denne bestanden (HU) innafor same hovudgrein (Fig. 6). Nokre einskilde fisk frå dei tre andre bestandane er derimot blanda, men med dei aller fleste individa frå Eivindbuvatn innafor ei eigen hovudgrein (Fig. 6). 9
Fig. 6. Neighbor Joining tre med såkalla bootstrapping som viser genetisk distanse for enkeltfisk i dei fire ørekytbestandane frå Hunnselva (HU), Grungevatn (GR), Eivindbuvatn (EI) og Ståvatn (ST) ut frå AFLP. Diskusjon I ei undersøking av slektskapstilhøve og kolonisering av ørekyt i Noreg vart det funne at bestanden i Totak tilhøyrde ei grein som var genetisk svært forskjellig frå ørekyt innan det naturlege utbreiingsområdet for ørekyt i Noreg (Vøllestad et al., 1999). Vøllestad et al. (1999) går ut frå at denne bestanden har sitt opphav utanfor Noreg, og at den av ein eller annan grunn er transportert hit av menneske. Sidan alle bestandane av ørekyt i Vinje ligg utanfor det naturlege utbreiingsområdet for arten, er det nærliggjande å knyta etableringane til utsettingar. Medan ørekyt opprinneleg var knytt til lågareliggjande delar av Austlandsfylka Buskerud, 10
Oppland, Østfold, Hedmark og Akershus, samt i Finnmark og Troms i nord (Huitfeldt-Kaas, 1918), er det i dag ørekyt i alle fylke (Hesthagen og Sandlund, 2007). På bakgrunn av dette hadde vi sett opp tre scenarier for mogeleg opphav for ørekyt i Ståvatn; A) ørekyt har haika med utsett aure frå Reinsvollanlegget, B) ørekyt er transportert med fiskarar frå ein nærliggjande lokalitet eller C) frå andre lokalitetar. På grunn av fossar og dammar i vassdraget, er det ikkje mogeleg for ørekyt å vandra oppstraums over lengre distansar, som til dømes frå Grungevatn til Eivindbuvatn og frå Eivindbuvatn til Ståvatn. Dei tre bestandsgenetiske analysane vi har gjennomført med 177 AFLP loci viste at ørekytbestanden i Hunnselva skil seg ut med fleire unike AFLP band, og ved at meir enn ¾ av den totale genetiske variasjonen i dei fire bestandane kjem frå dei tre undersøkte bestandane i Vinjevassdraget. Ut frå dette kan ikkje bestanden i Hunnselva vera utgangsbestanden for bestanden i Ståvatn, og heller ikkje utgangsbestand for bestandane i Grungevatn og Eivindbuvatn. Vi kan difor med stor sannsynlegheit ekskludera den mogelegheita at import av ørekyt har funne stad ved haiking med setjefisk frå Reinsvollanlegget. Den andre hypotesa om at ørekyt er transportert oppover vassdraget til Ståvatn av menneske, kan derimot ikkje forkastast, fordi bestanden i Grungevatn er svært lik bestanden i Ståvatn. Vi kan likevel ikkje sei at ørekyten i Ståvatn faktisk kjem frå Grungevatn, fordi det óg kan vera stor likskap med fleire andre bestandar i same vassdraget som vi ikkje har undersøkt, som t. d. Vinjevatn og Tveitvatn, eller at begge bestandane har eit felles opphav utanom vassdraget. Ifylgje Eie (2003) er det påvist at utanlandske fiskarar har nytta levande ørekyt som agn ved fiske i Vinjevassdraget, og dessutan skal det ha vorte spreidd ørekyt frå eit lokalt settefiskanlegg. Vi har ikkje kjennskap til at bakteriesjukdomen som førde til massedød hos ørekyt i Tveitvatn (Håstein et al., 1978), rett ovanfor Grungevatn, er påvist på ørekyte i andre vassdrag i Noreg. Det er i så fall også eit indisium på at ørekyten og bakteriesjukdomen er importert frå utlandet. Sidan ørekytbestanden i Eivindbuvatn skil seg ut frå bestandane i Grungevatn og Ståvatn, antyder dette at ørekyten i vassdraget kjem frå ulike lokalitetar, og at det har vore fleire separate utsetjingar i vassdraget. Samstundes kan det ha funne stad ytterlegare spreiing til nye lokalitetar innan vassdraget. Sidan Vøllestad et al. (1999) påviste at ørekyten i Totak, til liks med fleire andre ørekytbestandar etablert etter utsetjingar rundt Hardangervidda, ikkje tilhøyrer den opprinnelege ørekyten på Austlandet, men mest sannsynleg har utanlandsk opphav, er det også stor sannsynlegheit for at det same gjeld ørekyten i dei andre vatna i Vinje. 11
Konklusjon Ut frå den genetiske analysen er det svært lite sannsynleg at ørekytbestanden i Ståvatn kan ha sitt opphav i Hunnselva (og Reinsvollanlegget). På grunnlag av den genetiske likskapen med ørekytbestanden i Grungevatn kan denne vera morbestanden for ørekyten i Ståvatn. Ørekytbestanden i Eivindbuvatn er genetisk ulik dei to andre bestandane som er undersøkt i Vinjevassdraget, og dette antyder at det er fleire ulike bestandar i vassdraget med ulike opphav. Vi vil i neste omgang analysera genetisk struktur og likskapar ved hjelp av mikrosatelittar frå dei same bestandane med tanke på internasjonal publisering av heile materialet. Dersom det skulle dukka opp informasjon som avvik frå den konklusjonen vi no har kome med, vil dette verta gjort kjent for alle oppdragsgjevarane. Merknad Dette prosjektet har vore delfinansiert av Røldal fjellstyre, Vågsli grunneigarlag og Statsskog SF og gjennomført som eit kontraktarbeid. Vi ser likevel på dei innsamla data som vår eigedom, og vi kjem til å publisera resultata i eit vitskapleg tidsskrift. Litteratur Borgstrøm, R., 1973. Spredning av ørekyt. Jakt-Fiske-friluftsliv 102 (12): 28-29. Borgstrøm, R., J. E. Brittain, K. Hasle, S. Skjølås og J. G. Dokk, 1996. Reduced recruitment in brown trout Salmo trutta, the role of interactions with the minnow, Phoxinus phoxinus. Nordic Journal of Freshwater Research 72: 30-38. Borgstrøm, R., E. Garnås og S. J. Saltveit, 1985. Interactions between brown trout, Salmo trutta (L.), and minnow, Phoxinus phoxinus (L.), for their common prey, Lepidurus arcticus (Pallas). Verhandlungen Internationale Vereinigung für Limnologie 22: 2548-2552. Borgstrøm, R., J. Museth og J. E. Brittain, in press. The brown trout, Salmo trutta, in the lake, Øvre Heimdalsvatn; major long-term changes in population dynamics due to 12
exploitation and the invasive species, European minnow, Phoxinus phoxinus. Hydrobiologia. Eie, J. A., 2003. Ørekyte: Vurdering av mulig spredning av ørekyte via regulantpålagte utsettinger av ørret fra A/L Settefisk. Promitek AS, Drammen. Eken, M. og R. Borgstrøm, 1994. Sandkryper ny fiskeart for Norge. Fauna 47: 120-123. Hekne, A. M., 2008. Effekter av lav sommervannstand på ørret (Salmo trutta) i reguleringsmagasinet Kjelavatn. MSc-oppgave, Inst. for naturforvaltning, Univ. for Miljø- og biovitenskap. Hesthagen, T, O. Hegge og J. Skurdal, 1992. Food choice and vertical distribution of European minnow, Phoxinus phoxinus, and young native and stocked brown trout, Salmo trutta, in the littoral zone of a subalpine lake. Nordic Journal of Freshwater Research 67: 72-76. Hesthagen, T. og O. T. Sandlund, 2007. Non-native freshwater fishes in Norway: history, consequences and perspectives. Journal of Freshwater Fish 71: 173-183. Hubisz, M.J., D. Falush, M. Stephens, og J. K. Pritchard, 2009. Inferring weak population structure with the assistance of sample group information. Molecular Ecology Resources 9: 1322 1332. Huitfeldt-Kaas, H. H., 1918. Ferskvandsfiskenes utbredelse og indvandring i Norge. Centraltrykkeriet, Kristiania. Huson, D. H. og D. Bryant, 2006. Application of phylogenetic Networks in Evolutionary Studies, Molecular Biology and Evolution 23: 254-267. Håstein, T., S. J. Saltveit og R. J. Roberts, 1978. Mass mortality among minnows Phoxinus phoxinus (L.) in Lake Tveitevatn, Norway, due to an aberrant strain of Aeromonas salmonicida. Journal of Fsih Diseases 1: 241-249. Meland, A., 2008. Låg vasstand i Bordalsmagasinet sommaren 2006; innverknad på vekst og kvalitet hjå aure (Salmo trutta). MSc-oppgave, Inst. for naturforvaltning, Univ. for Miljø- og biovitenskap. Museth, J., 2002. Dynamics in European minnow Phoxinus phoxinus and brown trout Salmo trutta populations in mountain habitats: effects of climate and inter- and intraspecific interactions. Dr. scient. avhandling. Norges landbrukshøgskole, Inst. for biologi og naturforvaltning, Ås. Museth, J., R. Borgstrøm, J. E. Brittain, I. Herberg og C. Naalsund, 2002. Introduction of the European minnow into a subalpine lake: habitat use and long-term changes in population dynamics. Journal of Fish Biology 60: 1308-1321. 13
Museth, J., T. Hesthagen og O. T. Sandlund, 2007. The history of the minnow Phoxinus phoxinus (L.) in Norway: from harmless species to pest. Journal of Fish Biology 71: 184-195. Peakall, R. og P. E. Smouse, 2006. GENALEX 6: genetic analysis in Excel. Population genetic software for teaching and research. Molecular Ecology Notes 6: 288-295. Rognerud, S., R. Borgstrøm, T. Qvenild og Å. Tysse, 2003. Ørreten på Hardangervidda. Næringsnett, kvikksølvinnhold, ørekytspredning og klimavariasjoner følger for fiske og forvaltning. NIVA Rapport LNR 4712. Saitou, N. og M. Nei, 1987. The neighbor-joining method: a new method for reconstructing phylogenetic trees. Molecular Biology and Evolution 4: 406-425. Sønstebø, J. H., Borgstrøm, R. og Heun, M. 2007. A comparison of AFLPs and microsatellites to identify the population structure of brown trout (Salmo trutta L.) populations from Hardangervidda, Norway. - Molecular Ecology 16: 1427-1438. Tranmæl, E. og L. Midttun, 2005. Ungfiskundersøkelser i regulerte magasin i Tokke og Vinje kommune. Naturen i arbeid, Statkraft. Vøllestad, A., U. H. Refseth, C. L. Nesbø og K. S. Jakobsen, 1999. Slektskap og kolonisering hos ørekyt. Rapport. Biologisk institutt, Universitetet i Oslo. Vos, P., R. Hogers, M. Bleeker, M. Reijans, T. van de Lee, M. Hornes, A. Frijters, J. Pot, J. Peleman, M. Kuiper, og M. Zabeau, 1995. AFLP: a new technique for DNA fingerprinting. Nucleic Acids Research 23: 4407-4414. 14