Aurebestandar i Ullensvang statsallmenning

Transkript

1 Aurebestandar i Ullensvang statsallmenning Årgang * nr. 3 * Desember * Institutt for naturforvaltning * Norges landbrukshøgskole Auren i, Skavatn, og Grøndalsvatna Reidar Borgstrøm og John Gunnar Dokk På femti- og sekstitalet vart det teke skikkeleg stor fisk i både, Skavatn og (Fig. ), men i seinare år har det vore periodar med alt for stor fiskemengde i desse vatna. Difor vart det i åra rundt 99 gjennomført utfisking som førde til ei klar betring av fiskestorleiken. I til dømes Skavatn vart det teke relativt mykje fisk på opp til omkring kiloet for ikkje så mange år sidan, men på same måten som i andre vatn over store delar av Vidda 7, har rekrutteringa vore stor i, Skavatn, og i Grøndalsvatna frå og med 997. Fellesstyret gjennomførte prøvefiske i Midtre Grøndalsvatn i 3, og i, Skavatn og i for å få analysert bestandstilstanden. Ved dette fisket er det nytta setjegarn med maskeviddene.5, 9.5,.5,, 9, 35, 39, 5 og 5mm. I tillegg er eigne stangfangstar frå dei same vatna teke med i analysen. Skavatn sterkt overbefolka Sjølv om samla fangst på prøvegarnserien i juli ikkje var så stor (7 aure), var det nesten ikkje fisk over 3 cm i fangsten (Fig. ). Det vart teke nokre få større, magre fiskar, men desse var alle gamle som har vorte avmagra etter fleire gytingar. Dei greier heller ikkje å halda vekta oppe når mengda av småfisk er stor. Ved stangfisket vårt i 3 var det om lag same bilete som vart teikna av bestandssamansetjinga (Fig. 3), med mange fisk opp mot 3 cm og nokre få store opp i 7 cm som skulle ha vore godt over kiloet, men som var sterkt avmagra. Fig.. Aurar tekne i i 95. Truleg første generasjon i vatnet Foto: B. Aaberg Skavatn, med Holken til venstre og Skavassnuten til høgre

2 Det er årsklasse 997 som var heilt dominerande i fangsten i (Fig. ). Tidlegare har vi vist at det har kome ein sterk årsklasse i Skavatn kvart tredje år 3. Årsklasse 997 passar inn i dette mønsteret, men den ser ut til å vera langt sterkare enn tidlegare sterke årsklassar. Sumaren kunne det sjå ut som om det regna på Skavatn, så tett var vaka langs land. Resultatet av den store rekrutteringa av årsklasse 997 ser vi i dag fisken har nærmast stagnert i vekst før den har nådd 3 cm (Fig. 5 og ). Veksten var kun god i 999 (Fig. ), men i åra - var årleg tilvekst berre rundt cm, og i 3 var veksten endå mindre, med kun, cm for dei ti største fiskane i årsklasse 997 (Fig.). Kondisjonen går markert ned med aukande lengde (Fig. 7). Når relativt ung, umoden fisk som t. d. fisk i årsklasse 997 blir avmagra, er det ein klar indikasjon på at næringstilhøva i Skavatn ikkje er gode Skavatn juli Alder (vintrar) Fig.. Aldersklassefordeling i fangstane frå Skavatn. juli. Sjuåringar (årsklasse 997) er heilt dominerande. Skavatn juli Prøveserie 5 5 Sjuåringar, Skavatn, juli Sluk Prøveserie 3 5 Fig. F Fig.. Lengdefordeling av fangsten teke ved prøvefisket og ved stangfiske i Skavatn. juli Skavatn juli 3 Fig. 5. Lengdefordeling av sjuåringar (årsklasse 997) tekne ved prøvefisket og på sluk i Skavatn. juli. 3 Skavatn M. Grøndalsvatn 3 5 Årlig tilvekst (cm) Fig. 3. Lengdefordeling av stangfangst i Skavatn i juli Fig.. Tilbakerekna tilvekst (cm) i åra for sjuåringar (dei ti største i årsklasse 997 frå kvart vatn) tekne ved prøvefisket, Skavatn og i juli, og på sluk i Midtre Grøndalsvatn i juli og august (7 stk.).

3 Fultons kondisjonsfaktor.... Skavatn juli , med Sledalen i forgrunnen og Hårteigen i bakgrunnen Fig. 7. Fultons kondisjonsfaktor for aure teke ved prøvefisket i Skavatn. juli. Nedst: fire sjuåringar og ein mager fjortenåring teke på sluk i Skavatn. juli På same måte som i Skavatn, har bestanden i vore overbefolka tidlegare óg 5. I 97 var det i hovudsak gamal fisk i vatnet, og mykje av denne fisken var i elendig forfatning (Fig. ), men i åra etterpå kom det inn ein sterk 95-årsklasse, og desse har gjeve brukbart fiske i vatnet i dei seinare åra. I ein lang periode frå og med 99 til 99 var det ingen rekruttering til bestanden, truleg på grunn av snøtilhøva og låge sumartemperaturar. I 997, 999 og har det vore til dels god rekruttering, og førebels har dette slått ut i ein sterk 997-årsklasse i vatnet. Denne årsklassen var heilt dominerande i prøvefiskefangsten (Fig. 9). Lengdefordelinga ved prøvefisket viser at det i hovedsak var fisk under 35 cm i vatnet i juli (Fig. ). Det er stor fisk i vatnet, men mange av desse er sterkt avmagra (Fig., Fig.). Det er difor meir eller mindre bortkasta å fiska med den lovlege maskevidda på 5mm eller evt. større maskevidder. Årleg tilvekst var god til og med, med unntak av, men veksten gjekk sterkt ned i 3, og var ikkje mykje betre enn i Skavatn (Fig. ). Årsaken til dårleg vekstiiallevatnaskuldastmesttrulegatdet denne sumaren låg att mykje snø etter den snørike vinteren 999/. Veksten i fyrste leveår for årsklasse 997 ser tilsynelatande ut til å vera dårleg (Fig. ), men tilbakerekna vekst fyrste året vert alltid for låg med den modellen som er nytta til dette. Dårleg tilvekst i 3 kombinert med at kondisjonen jamnt over er låg og går ned med aukande lengde (Fig. ), er eit sterkt teikn på at bestanden i er altfor tett. Sjølv om fangsten i tyder på at sjuåringane har oppnådd større lengder enn i t. d. Skavatn (Fig. 5, Fig. ), er det likevel naudsynt å redusera bestanden sterkt for å få fisken opp i ein storleik som gjer den interessant både for sportsfiske og for ordinært garnfiske. Fig.. Øvst: gamal, avmagra aure teken i i 97. Nedst: 5 år gamal aure teken i i juli 3 fanga 5 3 3/ Årsklasse Fig. 9. Årsklassefordeling av garnfangstar ( ) og stangfangstar (3 og ) i

4 3 5 Fig.. Lengdefordeling av prøvefiskefangst og stangfiskefangst i. juli. Fultons kondisjonsfaktor Fig.. Kondisjonsfaktor for aure tekne i. juli. fanga..., sjuåringar Sidan fjellsstyret har lagt ut båt i, ligg det godt til rette både for dorging og garnfiske.ved prøvefisket i 97 vart det kun teke ein aure og ein regnbogeaure. Ved prøvefisket i 997 vart det ikkje teke yngre fisk enn år, og fisk med alder - år dominerte. Hovedmengda av fisken låg då mellom 3 og 37 cm. Eldste fisk var år. Ved prøvefisket i vart det berre teke ein aure over 35 cm (Fig. 3). Desse prøvefiska viser at rekrutteringen til bestanden i vekslar mykje. I lange periodar kan det difor vera lite fisk i vatnet, medan det i andre vert for mykje. På same måte som i og Skavatn, er det årsklasse 997 som heilt dominerte ved prøvefisket i (Fig. ). Det vart også teke fisk på sluk, og alle desse var sjuåringer (årsklasse 997)(Fig.). Årleg tilvekst i 3 var betre enn i Skavatn og (Fig. ), og det antyder at fisken har fått ein viss vekst i, men lengdefordelingen av sjuåringar er svært lik fordelinga i (Fig. 5). Også i er det eldre og større fisk til stades, men mengda er neppe så stor at det førebels er strevet verd med garnfiske. Kondisjonen går ned med aukande lengde, men det er ein del fisk som har brukbar kondisjon, dvs. der k = eller høgare (Fig. 5). Det er fare for at bestanden vil få ein så stor vektauke i at det blir matmangel her óg, med sterk nedgang i vekst og ytterlegare nedgang i kondisjon i 5. Det bør difor gjennomførast ei viss utfisking i 5, slik det vart gjort rundt 99. Slukfangst Fig.3. Lengdefordeling av fangsten teke ved prøvefisket og ved slukfisket i 7. juli Fig.. Lengdefordeling av sjuåringar (årsklasse 997) tekne i. juli. 3 Fig.. Aldersklassefordeling i prøvefiskeog slukfangst i 7. juli Sjuåringane (årsklasse 997) er heilt dominerande. Alder (vintrar)

5 Fultons kondisjonsfaktor Fig.5. Kondisjonsfaktoren for aure frå teken ved prøvefisket 7. juli av stor, gamal fisk, slik det har vore i Grøndalsvatna dei seinare åra. M.a.o. bør det ikkje fiskast hardt med garn i desse vatna. Det er svært gode rekrutteringstilhøve i Grøndalen, særleg i den korte elva mellom nedre- og midtre Grøndalsvatn. I sume av dei mindre vatna er det naturleg rekruttering, slik som i Ingvaldspytten, medan det i nokre av dei andre småvatna mest sannsynleg er utsett fisk. Det kan og tenkjast at det i enkelte vatn er gyting i sjølve innsjøen. Sjuåringar, 3 5 Fig.. Lengdefordeling av sjuåringar (årsklasse 997) i fangstane frå 7. juli Fig.7. Ein 5 grams sjuåring teken på grams Sølvkroken i eit av Grøndalsvatna i august Grøndalsvatna Utanom dei tre største vatna i Grøndalen nedre-, midtre- og øvre Grøndalsvatn, er det fleire mindre vatn der det óg er aure. Det vart prøvefiska i Midtre Grøndalsvatn i juli 3, og resultata er rapportert tidlegare. Ved prøvefisket vart det stor fangst, der årsklasse 997 var heilt dominerande, og det var dermed fare for altfor stor tettleik. Difor vart fisk teke på stang i analysert med omsyn til alder og vekst. Av i alt aldersbestemte fiskar frå midtre Grøndalsvatn tekne på sluk i perioden juni-august, tilhøyrde 7 aldersklasse 997. Dei hadde hatt ein gjennomsnittleg tilvekst på 5, cm i 3 (Fig. ), dvs. langt betre vekst enn fisk i same alder tekne i, Skavatn og. Kvaliteten på auren frå fleire av vatna i Grøndalen er bra. Fig. 7 viser ein sjuåring teken i august som vog 5 gram. Den hadde berre ete skjoldkreps før den beit på ein sluk. Mykje skjoldkreps er eit teikn på låg fisketettleik, og dermed eit godt grunnlag for god vekst og kvalitet. Om kvaliteten skal haldast oppe, er det heilt avgjerande å halda tettleiken av småfisk nede. Dette kan vi kanskje oppnå ved å ha eit større innslag Elvestrekningen mellom midtre- og nedste Grøndalsvatn er ein særs god rekrutteringslokalitet for aure Skjoldkreps 5

6 Midtre Grøndalsvatn, sett vestover Litteratur. Borgstrøm, R. 3. Midtre Grøndalsvatn 3. Faktaark ():-.. Borgstrøm, R. og Museth, J.. Snow and temperatures in high mountain areas. Impact of climate on recruitment to brown trout populations. Paper IV i: Museth, J. Dynamics in European minnow Phoxinus phoxinus and brown trout Salmo trutta populations in mountain habitats. Effects of climate and inter- and intraspecific interactions. Dr. scient.- avhandling, Norges landbrukshøgskole, Ås 3. Borgstrøm, R., Heggenes, J. og Northcote, T.G Regular cyclic oscillations in cohort strength in an allopatric population of brown trout, Salmo trutta L. Ecology of Freshwater Fish : -5.. Borgstrøm, R. og Sporan, N.R. 99. i Ambjørsvatn, Ullensvang statsalmenning, i 997. Bestandsanalyse og forslag til driftsplan. IBN- Fiskerapport. 5. Ingebrigtsen, S. og Kambestad, O. 99. Struktur, dynamikk og habitatbruk for bestanden av aure, Salmo trutta L. I på Hardangervidda. Hovudoppgåve i naturforvaltning, NLH.. Muniz, I, P. 9. Rapport fra de fiskeribiologiske undersøkelser i Odda og Ullensvang statsalmenninger sommeren 97. Konsulenten for ferskvannsfisket i Vest-Norge, Bergen. 7. Rognerud, S., Borgstrøm, R., Qvenild, T. og Tysse, Å. 3. Ørreten på Hardangervidda. Næringsnett, kvikksølvinnhold, ørekytspredning og klimavariasjoner følger for fiske og forvaltning. NIVA Rapport LNR To sjuåringar (9-3 cm) og ein -åring (39. cm) tekne på sluk. juli i Ingvaldspytten Dette faktaarket er utarbeidd for Fellesstyret for Ullensvang statsallmenning, og er i hovudsak basert på prøvefisket som Fellesstyret har gjennomført i vatna i juli. Innsamlingane er støtta økonomisk av Fellesstyret og EU-prosjektet Eurolimpacs. Ansvarleg: Reidar Borgstrøm Institutt for naturforvaltning, Norges landbrukshøgskole. e-post-adresse: reidar.borgstrom@ina.nlh.no tlf.:95;faks:95 Faktaarket kan finnast på fylgjande adresse: httm://