saksframlegg Dato: Referanse: Vår saksbehandlar: 20.08.2013 50563/2013 Jorunn Sølvberg Saksnr Utval Møtedato Samferdselsutvalet 04.09.2013 Fylkesutvalet 01.10.2013 Fylkestinget 14.10.2013 Revidering av skyssreglement for grunnskole og vidaregåande skole i Møre og Romsdal Bakgrunn Møre og Romsdal fylkeskommune er i gang med med revidering av tre punkt i skyssreglement for grunnskolar og vidaregåande skolar i fylket. 1. Nye rutiner i samband med søknad på skoleskyss for grunnskoleopplæring for vaksne 2. Kommunane sitt økonomiske ansvar for grunnskoleskyssen 3. Elevar i vidaregåande si ventetid i samband med skoleskyss Samferdselsutvalet la utkast til revidert skyssreglement ut på høyring 29.05.2013 sak SA-33/13, med samrøystes vedtak: Samferdselsutvalet godkjenner framdriftsplan for revidering av skyssreglement for grunnskole og vidaregåande skole i Møre og Romsdal. Samferdselsutvalet legg utkast til revidert skyssreglement ut på høyring med høyringsfrist 09.08.2013. Samferdselsutvalet ga samtidig administrasjonen fullmakt til eventuell endring av høyringsfristen om det vart aktuelt. Med omsyn til at revidering av skyssreglementet for grunnskole kan gi budsjettmessige verknader for kommunane vart høyringsfrist oppretthalden. Bakgrunn for forslag til endring kjem fram av sak SA-33/13, dette vert difor ikkje fult gjengitt i denne saka. Sak SA-33/13 med møtedato 29.05.2013 ligg ved. Høyringsuttale 1. Innspel til endring av rutinar i samband med skoleskyss for grunnskoleopplæring for vaksne - Det kom ingen innspel til endringar av dette punktet. 2. Innspel til endring av skyssreglement for grunnskole Sjustjerna, 7 kommuner på søre Sunnmøre - Dei ønskjer ein kan halde fram med dagens ordning ved innmelding og betaling av eigendel for elevar som nyttar SFO.
Side 2 - Dei oppfattar det ikkje som at kommunane tek frå elevane skyssretten, men at dei sjølve mellombels har sagt den ifrå seg og vil få den att når dei ynskjer det. - Rasjonelle skyssordningar skal ikkje berre ta omsyn til transportselskapet, men bør også ha utgangspunkt i eit samfunnsøkonomisk perspektiv. Transportbedriftenes Landsforbund (etter dette TL) - Meiner at dagens praksis med redusert eigendel for elevar som nyttar SFO og eigendel kun for innmelde elevar er ikkje i samsvar med føresetnader då avtaler om transport av skolebarn vart inngått med fylkeskommunen. 3. Innspel til endring av skyssreglement for vidaregåande skole Ungdomspanelet: - Støttar forslag om endringar. Dei er nøgd med at det skal gjerast ei totalvurdering i kvart enkelt tilfelle og ikkje at 90-minuttersgrensa åleine skal vere avgjerande. - Kommenterar formuleringane i sakspapira og meiner det er vanskeleg å forstå innhaldet i endringa i reglementet. Ulstein vidaregåande skule: - Meiner at 90 minutt ventetid dagleg er lenge - Stiller seg undrande til omgrepet ordinær skoletid vert nytta. Dei seier at krav til skulane om å vere fleksible er større i dag enn tidlegare. - Organisering av skyssen må vere open for individuelle vurderingar - Reglementet burde ha opna for større fleksibilitet i staden for å gi ei smal tolking av elevskyssen - Elevar i områder der det går bussar burde få kome og fare på dei bussane dei ynskjer. Borgund vidaregåande skole: - Meiner at omgrepa skolens start/sluttid og ordinær skoletid i forslaget kan oppfattast feil. Ein snakkar her om skolen og ikkje enkeltindividet noko dei meiner er i strid med intensjonane frå utdanningsdepartementet. - Skolen ønskjer punktet med teksten Skolane skal ta behov for skoleskyss og organisering av skyssen med i vurderinga når timeplan vert fastsett fjerna. Dei forklarar dette med at skolane må utnytte kapasitet på rom fullt ut, noko som gir behov for variabel start- sluttid. I tillegg vert timeplan lagt før skolen har kjennskap til elevane sitt reisebehov. Vurdering 1. Nye rutinar i samband med søknad på skoleskyss for grunnskoleopplæring for vaksne Sidan det ikkje kom innspel til endring på dette punktet vert difor ikkje gjort noko ny vurdering, vi viser til tidlegare vurdering på side 4 i sak SA-33/13. Fylkesrådmannen kjem med framlegg om at teksten i kursiv vert føya til i punkt 4.0: Vaksne som ikkje har fullført grunnskolen, og som bur meir enn fire kilometer frå skolen, har rett til gratis skyss når dei får grunnskoleopplæring.
Side 3 Vaksne som på grunn av funksjonshemming, sjukdom eller skade har behov for det, har rett til gratis skyss utan omsyn til veglengda når dei får grunnskoleopplæring. Sjå opplæringslova 4A-7, unnatak frå regelen er den nye utvida gruppa (jf kommentar til 4A-7) I samband med søknad om skoleskyss må fylkeskommunen få tilsendt kopi av vedtak om at eleven har rett til grunnskuleopplæring etter Opplæringslova 4a-1. Dersom eleven får tilbod om spesialundervisning etter Opplæringslova 4a-2, andre ledd, skal det i tillegg vere gjort ei vurdering av PPT om at eleven har rett til slik grunnskuleundervisning. Stadfesting av at PPT har gjort ei slik vurdering må følgje søknaden. Sjå elles punkt 7.1 Innmelding. Vaksne som mottek eit tilbod der hensikta er behandling, aktivisering, rehabilitering, opptrening, tilsyn eller anna kjem utanfor 4A-2, andre ledd, og vil ikkje ha rett til skoleskyss. Den vaksne vil kunne ha rett til skyss etter anna regelverk som td. trygdelova eller sosialtjenestelova. 2. Kommunane sitt økonomiske ansvar for grunnskoleskyssen TL Møre og Romsdal og kommunesamlinga Sjustjerna kjem med innspel til denne endringa. Bakgrunn for framlegg av endring i kommunen sin eigendel ved skoleskyss er bygd på Utdanningsdirektoratet sin tolkingsuttale om eleven sin skyssrett, brev datert 10.10.2012, og Forskrift om sikring av skyssberettigede skoleelever i buss (dimensjoneringsforskrifta) som gjeld frå 01.07.2013. I dimensjoneringsforskrifta står det i 3 Fylkeskommunen plikter å dimensjonere skoleskysstilbodet ut fra at skoleelever med rett til skyss skal etter reglene i opplæringslova kapittel 7 og privatskolelova 3-7 andre ledd, skal ha tilgang til sitteplass med bilbelte fastmontert. Dette er nærare omtalt på s 4-6 i sak SA 33/13, sjå vedlegg. Korleis innmelding av skoleskyss for elevar i grunnskolen fungerar i dag Informasjon om skyssrett vert formidla gjennom skolane til den enkelte elev/føresette i tillegg finn informasjon på nettsida til fylkeskommunen. Det er skolane som melder inn elevar med skal ha skoleskyss til fylkeskommunen. Det ser ut som det er noko ulike rutiner med omsyn til formidling av informasjon til føresette og rutiner ved innmelding av skoleskyss. Dialog om organisering av skyss går både mellom fylkeskommune og ruteselskap og mellom skole og ruteselskap. Nokre skoler melder inn alle elevar som har rett til skoleskyss utan å redusere tal dagar på innmeldinga. Skysskort vert utdelt på skolen i nokre kommunar, medan andre kommunar har ei ordning der eleven sjølv må hente skysskortet på kontoret på skolen. På skolar der eleven må hente skysskortet vert uhenta skysskort sendt i retur til fylkeskommunen/ruteselskapet i løpet av hausten og eleven vert stroken av skysslista. Dette skoleåret er det fleire kommunar i Møre og Romsdal som ikkje har meldt inn elevar i 1. klasse til skoleskyss. Kommunane grunngjev dette med at dei ikkje kjenner til kor mange dagar som elever ønskjer å motta tilbod om SFO. Desse kommunane kom ikkje med si innmelding av skoleskyss for dette klassetrinnet innan fristen 15. mai. Truleg er ikkje elevgruppa med behov for skyss særleg stor på dette klassetrinnet, men det er problematisk å rekne kapasitet med sitjeplass og tilgjengeleg beltebruk når ein manglar innmeldingar ved skolestart.
Side 4 Fleire kommunar melder inn elevar med reduksjon av dagar og får fråtrekk i eigendel tilsvarande. To eksempel frå barneskolar på Sunnmøre viser dette. X er dagar utan skyss og a er skyss annakvar veke (delt bustad): Dagar utan skyss = x Km. Til skolen Frå skolen ein veg Klasse M T O T F M T O T F 2 4A 2 3A x x x x x 2 x x x x x x x 2 2B x x x x x x x x 2 2B 2 2A 2 1 2,2 1 x x x x x 2 1 x x x x x x x 2 1 x x x x x 2 1 x x x x x x x x 1,5 1 x x x x x 2 1 2 1 x x x x x 2 1 x x x x x x x x 2 1 x x x x x 2 1 x x x x x Dagar utan skyss = x Km. Til skolen Frå skolen ein veg Klasse M T O T F M T O T F 4 5 a a a a a a a a a a 6,1 7 6,1 3 x x x x x 6,8 1 x x x x x 6,8 2 a a a a a a a a a a 6,8 4 5, 3 2 4,1 6 4,1 4 6,2 2 x x x x x x x x 6,2 4 6,2 3 x x x x 6,2 7 6,2 7 6,2 6 ca 10 4 ca 10 7 9,7 7 a a a a a a a a a a 9,7 4 9,7 5 9,7 1 x x x ca 13 6 a a a a a a a a a a Praksis med at redusert innmelding av skoledagar gir redusert eigendel for kommunane har vore gjeldande sidan hausten 2010. Korleis ein tek i vare den enkelte sin skyssrett Utdanningsdirektoratet har i sitt brev til Fylkesmannen i Oslo og Akershus gitt ei tolking som omhandlar skyssrett for elevar med tilbod om SFO. Brevet er datert 10.10.2012. I brevet skriv Utdanningsdirektoratet følgjande: At elever noen dager deltar i skolefritidsordningen og andre dager ønsker skyss, kan vi ikke se at endrer det faktum at elever har rett til skyss når de ikke deltar i skolefritidsordningen, dersom vilkårene for øvrig er oppfylt. Vi kan heller ikke se at retten kan begrenses av at eleven ønsker skyss på dager som ikke er faste og bestemte. I tillegg er det slik at elevene ikke har plikt til å benytte skolefritidsordningen de dagene vedkommende har blitt innvilget. (fylkeskommunen si understreking).. Vi mener at faren for at fylkeskommunen overdimensjonerer sitt tilbod om skyss på grunn av varierende bruk av skyssen, ikkje kan begrense elevers rettigheter. Retten til skyss eksisterte før skolefritidsordningen ble lovregulert, og fylkeskommunens forpliktelser til å tilby skyss er de samme, selv om fylkeskommunen i praksis har kunnet spare utgifter fordi elever deltar i skolefritidsordningen. (fylkeskommunen si understreking). Direktoratet sin tolking av skyssrett for barn på SFO gjer at ein må ta høgde for at barn med skyssrett skal kunne stå fritt til å kunne nytte skoleskyss dei dagane dei finn det for godt, noko som talar imot å avgrense skyssvedtak til enkeltdagar utan SFO-tilbod. Ut frå tilbakemeldingar før skolestart 2013 frå kommunar, ruteselskap og enkelte foreldre kjem det fram at informasjon/rettleiing om skyssrett og rutinar ved søknad på skoleskyss for elevar som mottek SFO-tilbod er varierande. Informasjon til
Side 5 foreldre vert gitt på ein korrekt måte i fleire kommunar medan andre gir informasjon som er lett å misforstå og enkelte kommunar gir ingen informasjon i det heile. Feil eller for knapp informasjon til føresette kan gi feil oppfatning av kva rett ein har, dette kan gå ut over nytten av skyssretten til den enkelte. Sitatet under viser dette: (sitat frå epost 20.08.2013 frå mor til ein elev med SFO) Vi har ikke blitt orientert om retten til å søke om skysskort som beskrevet i Skyssreglementet fra Fylkestinget. Vi vet heldigvis om dette pga dårlige erfaringer fra i fjor. Men hva med alle de andre elevene i. kommune? Vi kan ikke forstå dette på annen måte, enn at. kommune, og. barne - og ungdomsskole, med viten og vilje har gått inn for å tilbakeholde informasjon som foreldrene har krav på. Dette kan for mange både bety økonomiske forskjeller, og ikke minst lette hverdagen. Når kommunar er taktisk ved sine rutinar for informasjon og innmelding av skoleskyss er det høgst usikkert om ein tek i vare den enkelte eleven sin skyssrett på ein tilstrekkeleg god måte og i samsvar med intensjonane i Utdanningsdirektoratet sin tolkingsuttale pr 10.10.2012. Økonomiske verknader og ansvar I høyringsinnspelet seier Sjustjerna at ein i tillegg til omsyn til rasjonelle skyssordningar må kunne ta samfunnsøkonomiske omsyn. Kommunane ønskjer ikkje å betale fult ut for eit skysstilbod som ikkje vert nytta dagleg. Mange kommunar betalar store pengar for skoleskyss, for dei største skysskommunane er ein oppe i årlege millionbeløp. Eit eksempel er Giske kommune som melde inn 238 skysselevar innan fristen, dei vil ha årlege kostnader på over 1,3 millionar kroner på skoleskyss. Mange kommunar har større utgifter enn dette og innsparing ved å trekke frå eigendel for skyssdagar der eleven har SFO-tilbod kan vere betydeleg. Sidan kommunane får midlar til å dekke skyssutgifter frå staten gjennom ramma til kommunen, der også andre utgifter til skole skal dekkast, kan ein forstå at dei ønskjer å disponere midlar på ein annan måte enn å betale for skyss dei dagane elevar har anna tilbod. Den innsparinga enkelte kommunar har, reknar ruteselskapa som tap. Det er vanskeleg å ta igjen dette tapet ved å redusere kapasitet sidan alle elevar med SFO som står på skysslista, nyttar skoleskyss på ulike dagar. Kapasiteten må reknast etter dei dagane det er flest elevar på bussen. Krav om sitjeplass og sikkerheitsbelte for alle elevar med skyssrett set ein standard som må etterkomast. For ruteselskapa har det vist seg at vinsten med å redusere kapasitet enkelte dagar er forsvinnande liten, og motstanden mot redusert eigendel for kommunane har vore stor frå desse. Ein må gå heilt tilbake til Ot. prp. nr. 48 (1984-85) for å finne bakgrunnen for fordeling av ansvar for kostnader med skoleskyssen. Dette var lenge før SFO var påtenkt å vere ei plikt for kommunen. Reduksjon i eigendel med bakgrunn i at eleven ikkje nyttar alle dagar med skyssrett er ikkje eit tema her. Sitat frå Ot. prp. nr 48 punkt 9.8.3 første ledd: Kommunene betaler refusjon etter persontakst til fylkeskommunene. Fylkeskommunen dekker skyssutgifter utover gjeldende persontakst. Bakgrunn for denne formuleringa var overgang til eit nytt inntektssystem for kommune og fylkeskommune, ansvaret for skoleskyssen hadde tidlegare vore kommunal. Opplæringslova bygger på teksten i Ot. prp. nr. 48, og i oppl.l. 13-4 står det: Kommunane betaler refusjon etter persontakst for grunnskoleelevar og vaksne som blir skyssa av fylkeskommunen.
Side 6 Reduksjon på grunn av færre skyssdagar er ikkje omtala verken i Opplæringslova eller i kommentarar til denne lova. Møre og Romsdal fylkeskommune kjenner ikkje til andre fylkeskommunar som gir redusert eigendel for elevar med SFO-tilbod. Det er derimot ulik praksis på om kommunane betalar for alle elevane som har skyssrett eller om dei betalar for alle elevar med skyssrett som søkjer på skoleskyss. Fylkesrådmannen kjem med framlegg om at teksten i kursiv vert føya til i punkt 6.10 i skyssreglement for grunnskole i Møre og Romsdal: Kommunen har finansielt medansvar for grunnskoleskyss, og betalar refusjon/eigendel etter persontakst for elevar (og evt følgjeperson) som får skyss av fylkeskommunen (Opplæringslova 13-4). Eigendel for elevar som er innmeld med skoleskyss skal betalast etter vanleg persontakst for alle skoledagar til eleven, unnatak er elevar med vinterskyss der ein betalar eigendel for alle skoledagar i vinterhalvåret. 3. Vente- og reisetid i samband med skoleskyss for elevar i vidaregåande skole Ulstein vidaregåande skule, Borgund vidaregåande skole og Ungdomspanelet i Møre og Romsdal har gitt innspel til endring av punkt 5.3 Reisetid og 5.1 Skoleskyssen. Ungdomspanelet støttar forslag om endring. Borgund vidaregåande skole og Ulstein vidaregåande skule kjem med kommentarar til forslaget. Dei to vidaregåande skolane ønsker ikkje ny tilføying i punkt 5.1 med teksten Skolen skal ta behov for skoleskyss og organisering av skyssen med i vurderinga når timeplan vert fastsett. I høyringsuttalen skriv Ulstein vidaregåande skule at det ikkje kan vere slik at skyssen skal avgjere kva tid skulen skal drive sin undervisning. Dette er argument ein ofte høyrer når dette temaet vert diskutert. Men i praksis viser det seg at den enkelte skole ikkje kjem unna omsynet til organisering av skyss når dei ønskjer å endre skoletid. Det er ofte vanskeleg å flytte skysstid for ein skole åleine. Skysstider for dei ulike vidaregåande skolane er ofte eit puslespel der ein må ta omsyn til fleire skolar sine sluttider. Ei endring i skoletid ved ein skole kan virke inn på vente- og reisetid for elevar både på eigen og andre vidaregåande skolar som vert betjent av same rute. I tillegg kan ei endring også gi følgjer for korrespondansar i fleire retningar, noko ein må handsame i ruteendringsprosessar. Til tider kan ei endring av skoletid gå greitt, medan ein ved andre høve får problem med å etterkome skolane sine ønskjer. Med bakgrunn i dette må ein stille krav om at det er ein dialog mellom skolen og fylkeskommunen når ein ønskjer å endre skoletider. Dette er også eit krav som ein stiller til kommunane ved fastsetting av timeplan, den nye teksten i punkt 5.1. er kopiert frå skyssreglement for grunnskole. Ulstein vidaregåande skule meiner at elevane ideelt sett burde kunne kome og fare med den bussen dei måtte ønskje, så sant det går ein buss. Dette er det høve til i dag, men med unnatak. Ved enkelte høve må fylkeskommunen skjerme visse ruteavgangar med kapasitetspress, der ein må redusere risiko for ståplassar.
Side 7 Den nye dimensjoneringsforskrifta vil kunne gi auka behov for slusing av skoleskyss til visse ruteavgangar. Dette betyr at ønsker frå elevane og skolen sin side om å reise med andre avgangar som høver betre til ein fleksibel timeplan kan bli vanskelig å oppfylle. Ein ser at når krav om sitjeplass/setebelte kjem i tillegg til krav om å vurdere eleven sin ventetid i samband med skoleskyss vert det viktigare enn før med eit godt samarbeid mellom skole og fylke når ein planlegg både skoletider og kapasitet på skyss. Omsynet til samarbeid gjeld både for ordinær skoleskyss og ved tilrettelagt skoleskyss. Elevar som nyttar tilrettelagt skoleskyss vert forsøkt samkøyrt for å få til ei rasjonell skyssordning. Når skolen legg opp til svært individuell start- og sluttid for enkeltelevar med behov for drosje/spesialbil, vil ein enten få ventetid på skolen eller høge skysskostnader. Utviklinga ved enkelte skolar har dei siste åra gått i retning meir fleksibel skoletid, medan andre er meir stabile. Den samla kostnaden ved tilrettelagt skoleskyss i Møre og Romsdal har meir enn dobla seg dei siste 5 åra (frå 8 til rundt 16 millionar kroner). Borgund vidaregåande skole meiner det blir feil å ta utgangspunkt i skolen sine start og sluttider, og at ein må sjå på den enkelte elev sin timeplan ved vurdering av akseptabel vente- og reisetid. Dei meiner det er i strid med intensjonane frå Utdanningsdirektoratet å bruke omgrepet ordinær skoletid som kan vere ulik eleven sin sluttid. Fylkesmannen i Møre og Romsdal legg stor vekt på at fylkeskommunen må gjere ei konkret vurdering av organiseringa av skoleskyssen til den enkelte elev, og at ventetid må sjåast i samanheng med andre element i reisetida. Men Fylkesmannen ser også utfordringar som ulike start- og sluttider på den enkelte skole gir ved organisering av skoleskyss. I konklusjonen i tilsynsbrevet, datert 20.02.2013, skriv Fylkesmannen: Når det gjeld korleis fylkeskommunen vurderer start- og sluttidspunkt som utgangspunkt for den vidaregåande elev sin reisetid, finn Fylkesmannen at rettskjeldane ikkje skil dette frå gjeldande rett for grunnskuleelevar. Med særleg vekt på at undervisninga for mange elevar startar eller slutter ulikt, og at elevane kan velje utdanningstilbod frå heile fylket, finn Fylkesmannen likevel at reelle omsyn opnar for at skuleskyssen kan bli organisert ut frå t.d. den enkelte skule sin opningstid. Fylkeskommunen meiner at ny tekst i punkt 5.3 Reisetid er i samsvar med uttalen frå Fylkesmannen i Møre og Romsdal. Første avsnitt omhandlar individuelle omsyn, komande avsnitt seier noko om omsyn til ei rasjonell organisering. Fylkesrådmannen kjem med framlegg om at punkt 5.3 og 5.4 vert slått saman til punkt 5.3 Reisetid i skyssreglement for vidaregåande skole i Møre og Romsdal, med teksten: Den samla reisetida må vere organisert slik at den er akseptabel for den einskilde eleven etter ei konkret vurdering. Ventetid i samband med skoleskyss må bli sett i samanheng med andre element i reisetida. Målsetjing er at samla reise- og ventetid skal vere kortast mogleg, samtidig som ein tek omsyn til at ein får ei rasjonell organisering av skoleskyssen.
Side 8 Samla dagleg ventetid skal uansett ikkje overstige 90 minutt. Som ventetid reknast ventetid mellom korresponderande rutegåande transportmiddel og/eller ventetid ved skolens start/sluttid. Berre ventetid undervegs på korresponderande ruter som overstig 10 minutt reknast med som ventetid. Samla ventetid reknar ein mot ordinær skoletid. I Opplæringslova 7-2 står det: Fylkeskommunen (skolen) skal hjelpe til med å skaffe losji for elevar i vidaregåande skole som bur slik til eller som har så lang veg at dei ikkje kan nytte dagleg skyss til skolen. I tillegg kjem fylkesrådmannen med framlegg om å legge til denne teksten i punkt 5.1. Skoleskyssen avsnitt 3, 3. setning: Skolane skal ta behov for skoleskyss og organisering av skyssen med i vurderinga når timeplan vert fastsett. Forslag til tilråding Møre og Romsdal fylkekommune vedtek revidert skyssreglement for grunnskole og vidaregåande skole i Møre og Romsdal slik det ligg føre. Arild Fuglseth samferdselssjef Vedlegg 1 Framlegg til revidert skyssreglement for vidaregåande skole i Møre og Romsdal 2 Framlegg til revidert skyssreglement for grunnskole i Møre og Romsdal 3 Revidert skyssreglement - høyringsfråsegn frå Sjustjerna 4 Høyringsfråsegn - revidering skyssreglement - korrigert framlegg 08.08.13. 5 Høyringsuttale TL 6 Høyringssvar - endring av skyssreglementet 7 Borgund vgs - kommentarar til forslag om endring av skyssreglement 8 Høyring - revidert skyssreglement