Epidemiologiske data frå legevakt Samlerapport 2006

Epidemiologiske data frå legevakt Samlerapport 2006 Alta Tromsø Kvam Austevoll Solør Nes Arendal Kalfarveien 31, 5018 Bergen Telefon 55 586500, fax 55586130 E-post: post@legevaktmedisin.no www.legevaktmedisin.no

1.0 Innleiing Nasjonalt kompetansesenter for legevaktmedisin ved Universitetet i Bergen har som ei av sine hovudoppgåver å etablere eit register med epidemiologiske data frå legevakter. For å kunne gjere dette systematisk er det laga eit representativt utval av legevaktdistrikt, med sju legevakter eller vakttårn. Eit eige registreringsverktøy er utvikla. Målet er at all kontakt med dei utvalde legevaktene, som har ein medisinsk grunn, skal registrerast med dei nødvendige tilleggsopplysningane som prosjektet krev. 1.1 Vakttårn Oppstarten av sjølve prosjektet (dvs. registreringane) vart lagt til primo september 2006. Før det, vart det våren 2006 gjennomført ein pilotstudie med tre deltakande legevakter i fire veker. Føremålet var då å teste det spesiallaga registreringsverktøyet, teste innhaldet i aktuelle variablar, og teste innsendings- og databehandlingsrutinane ved Nasjonalt kompetansesenter for legevaktmedisin. Pilotstudien gav grunnlaget for å starte opp det ordinære vakttårnprosjektet, der sju legevakter i Noreg vart trekte ut til å vere med. Desse legevaktene, eller vakttårna, utgjer eit representativt utval av legevakter i Noreg. Ein del oppstartvanskar gjorde at ikkje alle vakttårna kom i gang med registreringa samstundes. Kvam legevakt var i gang med registrering frå veke 35, Austevoll legevakt og Tromsø legevakt i veke 36, Nes legevakt i veke 37, Alta kommunale legevakt i veke 38, Legevakten i Arendal og Solør legevakt- og alarmsentral i veke 40. Ved utgangen av 2006 var det registrert 23 346 som hadde kontakta legevaktene ved dei sju vakttårna. I tillegg kjem ca. 850 kontaktar som ikkje er blitt registrert ved Tromsø legevakt. Totalt sett er det då snakk om 24 196 kontaktar i løpet av hausten ved dei sju vakttårna. Denne rapporten presenterer samla resultat frå registreringane hausten 2006. Frå før av er det skrive eigne rapportar for kvart av dei sju vakttårna. Dei registreringane ved Tromsø legevakt som manglar, blir ikkje tatt med i tabellpresentasjonar som gir kjenneteikn ved kontaktane, men er inkludert i totaltala når det er aktuelt og blir elles rekna med når det er mogeleg, t. d. ved ratar basert på folketal. Rapporten ser altså nærare på kva som kjenneteiknar dei som kontaktar legevaktene, først og fremst med prosentdelar, men også som jamførde ratar pr. tusen innbyggjarar. Det 2

blir lagt vekt på å samanlikne dei sju vakttårna under eitt, gje ei framstilling av kva som er gjennomsnittstendensane blant legevakter i Noreg og kva som eventuelt er avvik i statistisk forstand, herunder kva legevakter som skil seg ut. I kraft av at dei sju vakttårna er eit representativt utval, attspeglar dei det som er situasjonen for alle legevaktene i Noreg. Legevakter i byar har andre kjenneteikn og er organisert på andre måtar enn legevakter i grisgrendte kommunar. Folkegrunnlaget er også ulikt. Bruken av legevakter vil såleis kunne vere påverka av demografiske forhold som t. d. aldersfordelinga. Vidare vil yrkes- og næringsstruktur, om kommuane er skulesenter, kommunikasjonsmønsteret, osb. også kunne påvirke aktiviteten ved legevaktene. I rapporten går vi ikkje nærare inn på slike problemstillingar, men gir deskriptive framstillingar av dei data som er registrerte ved dei sju vakttårna. 3

2.0 Registreringane og datakvalitet Dei omtrent fire månadene det vart gjort ordinære registreringar av legevaktdata gjere 2006 til eit prøveår. Før det vart det gjennomført eit pilotprosjekt våren 2006. Eitt av måla med pilotprosjektet var å kvalitetssikre registreringsverktøyet og prosedyrane. Fanst det feil i verktøyet, og fungerte det likt for dei deltakande vakttårna? Rapporterte problem og forbetringar som vart føreslått gav grunnlag for endring. Det vart vektlagt at verktøyet skulle gjere det enklast mogeleg å registrere aktuelle data. Rutinane for registreringane skulle vere standardiserte. Ikkje minst var det viktig at arbeidsmengda med dette skulle bli minst mogeleg for dei deltakande legevaktene. Då sjølve prosjektet skulle ta til hausten 2006 var det ein del lokale forhold hos nokre vakttårn som skapte oppstartproblem. Konsekvensen var at ikkje alle vakttårna kom i gang med registreringane på same tidspunktet, dvs. frå same dato. På slutten av 2006 mista så Tromsø legevakt ca. 850 registreringar. Enkelte og tilfeldige tap av data er relativt uproblematisk i eit slikt prosjekt. Tap av data på ein systematisk måte eller tap som strekkjer seg over ein heil (og viss) tidsperiode, som til dømes ei heil veke eller visse vekedagar, kan seinare skape vanskar i analysar som tar i bruk folketalsratar for legevaktsaktivitet med slike periode- og tidsdefinerte avgrensingar. Dei sju vakttårna utgjere eit representativt utval. Slike eventuelle systematiske avvik og fråfall gjere derfor til at dataene blir litt meir usikre enn kva dei elles ville ha vore, sjølv om det finst metodar for å kunne rette opp i dette, i alle fall delvis. Sidan vakttårna hadde eit ulikt tal veker dei hadde gjort registreringar i 2006 vart det i dei enkelte vakttårnrapportane laga vekegjennomsnitt for kontaktfrekvens for kvart vakttårn, tilpassa det talet veker som ein hadde gjort registreringar. Desse var eignelege til å kunne presentere ratar i høve folketalet i legevaktdistriktet. For å få eit uttrykk for den totale mengde registreringar som vart gjort i innsamlingsperioden, vart det for Tromsø sin del estimert kor mange som mangla i den aktuelle perioden ut frå kva som var vekegjennomsnittet elles i Tromsø i 2006. Registreringsverktøyet er laga slik at ein del ting blir registrert automatisk, dvs. vekenummer, dag og klokkeslett (tidsperiode på døgeret for registrering). Dei fleste registreringskategoriane er førehandsutfylte, og i praksis kryssar den som registrerer av for kva som skal registrerast på dei einskilde kontaktane med legevaktene. Denne delen av dataene er relativt sikre. Dei feil som her kan oppstå er av den tilfeldige typen, dvs. ved at den 4

som registrerer kryssar av feil eller oppfattar feil og handlar deretter. Alder er derimot ikkje førehandsdefinert. Her er det eit ope felt med plass til tre siffer (folk kan vere alt frå 0 (dvs. ikkje fylt eit år) til over 99), der den som registrerer skal skrive inn alderen til pasienten. Dette feltet opnar for reine skrivefeil. Ved ein gjennomgang av aldersregistreringane vart det lagt merke til ein viss grad av opphoping ved runde år. Årsaka er truleg at dei som registrerer pasientdataene ikkje alltid har eller hugsar å spørje etter den nøyaktige alderen til pasienten, og gjere då omtrentlege overslag i etterkant. I dei fleste tilfella blir truleg slike overslag registrert som runde år, t. d. tretti år, femti år, osb. (I tillegg vart det funne ein del opphoping ved alderen eit år.) Det må tilføyast at denne opphopinga ved runde år i 2006-dataene ikkje fann stad hos alle vakttårna. Det er heller ikkje ved alle runde år at det finst frekvensopphopingar. Hos dei vakttårna dette fann stad var tendensen heller ikkje alltid den same. Eit av vakttårna hadde opphoping ved berre tretti og sytti år; eit anna vakttårn kunne ha det ved eit år og tretti år; og eit tredje vakttårn kunne ha det ved dei fleste runde år. Grunnlaget for aldersoverslaget som blir gjort, vil også kunne variere, og skape konsekvens for kor nøyaktig overslaget er. Eit overslag som er gjort etter at pasienten har møtt opp personleg, har eit meir valid grunnlag enn eit overslag som er gjort etter telefonisk kontakt, eventuelt der kontakten med legevakta er gjort av andre. 5

3.0 Dei sju vakttårna Samla skal dei sju vakttårna utgjere gjennomsnittet av legevakter i Noreg, og vere eit uttrykk for den variasjonen som finst. Representativitetsomsyn kravde at utvalet skulle dekkje minst 150 000 innbyggjarar; at vakttårna skulle stå for 150 000 pasientregistreringar i året; at legevakter i både små og mellomstore kommunar skulle vere med i vakttårngruppa; at det skulle vere ein geografisk variasjon i utvalet. Dei sju vakttårna, Alta kommunale legevakt, Legevakten i Arendal, Austevoll legevakt, Kvam legevakt, Nes legevakt, Solør legevakt- og alarmsentral og Tromsø legevakt dekkjer totalt 15 599 kvadratkilometer med 214 473 fastbuande (Statistisk årbok, 1. januar 2006). 3.1 Alta kommunale legevakt Alta kommunale legevakt ligg i ein kommune med 17 889 innbyggjarar; kommunen har eit areal på 3 849 kvadratkilometer (Statistisk årbok, 1. januar 2006). Legevakta er lokalisert i Alta helsesenter. Hammerfest sykehus er lokalt akuttsykehus der tilhøyrande AMK også er plassert. Avstanden dit er fjorten mil. Reisetid med ambulansebil er vanlegvis to timar. Ein del pasientar blir også vist til Universitetssykehuset i Nord Norge (UNN i Tromsø), som ligg 42 mil unna. Luftambulansen har base i Alta og denne blir koordinert frå AMK UNN. Legevakta har organisert daglegevakt med sjukepleiar tilstades frå kl. 7.30, tilstadesvakt for lege frå kl. åtte om morgonen, og har elles sjukepleiar og lege tilstades fram til kl. 23. I tidsrommet 23 til 7.30 er det sjukepleiar på sjukestova (eigen avdeling i same bygning), som også har ansvar for legevaktstelefonen. Lege har då heimevakt. 3.2 Legevakten i Arendal Legevakten i Arendal er ein interkommunal legevakt med ti samarbeidande kommunar som dekkjer nesten heile Aust-Agder fylke (åtte kommunar i Aust-Agder og to kommunar i Telemark). Området dekkjer 5 624 kvadratkilometer og 85 431 menneske (Statistisk årbok, 1. januar 2006), der 71 751 bur i dei fire byane langs kysten (Arendal, Grimstad, Tvedestrand og Risør) og resten, 13 680, i seks landkommunar (Froland, Åmli, Vegårshei, Gjerstad, Nissedal og Fyresdal). Legevakta har sjukepleiarar og legar heile døgeret heile året. Legevakta i Arendal opna valdtektsmottak for Aust-Agder i september 2006. 6

Legevakta er lokalisert på Sørlandet sykehus, Arendal, like ved skadepoliklinikk og akuttmottak. 3.3 Austevoll legevakt Austevoll legevakt er legevakt for Austevoll kommune, ein øykommune sør for Bergen utan fast landsamband. Arealet er 117 kvadratkilometer og innbyggjartalet var i januar 2006 4 391 (Statistisk årbok, 1. januar 2006). Legevaktsentralen er lokalisert til Trondheim, der firmaet Hjelp24 driv legevakttelefonmottak og vidarekommunikasjon til vakthavande legar. Pasientar ringjer eit fast telefonnummer, medan kommunikasjonen mellom legevaktsentralen og legane føregår på helseradionett og mobiltelefon. Den utøvande legevakttenesta blir gjort av legane i Austevoll, med telefonkonsultasjon, bruk av ordinære legekontor i legevaktfunksjon, og sjukebesøk. Innlegging på sjukehus føregår mest til Haukeland universitetssjukehus. Austevoll sin tilhøyrande AMK-sentral er også lokalisert til Haukeland universitetssjukehus. Austevoll legevakt har ein lege på vakt på kvelds- og nattetid, samt beredskap frå legekontor på dagtid. Legevaktstelefonen er bemanna frå Hjelp24 som har tre sjuke- eller hjelpepleiarar med spesialansvar på vakt dag og kveld fram til kl. 20, samt to sjuke- eller hjelpepleiarar med spesialansvar på vakt frå kl. 20 til kl. 7.30. Det er alltid minst ein sjukepleiar på vakt. 3.4 Kvam legevakt Kommunen har et areal på 616 kvadratkilometer med 8 306 innbyggjarar (Statistisk årbok, 1. januar 2006). Legevakta er lokalisert i Helsebanken legekontor i Øystese. Frå legevakta er det sytti minutt køyretid til Voss sjukehus, som er lokalsjukehus for Kvam. Til Haukeland universitetssjukehus er køyretida åtti minutt. Kvam legevakt ligg under Voss AMK i varslingskjeden. Denne funksjonen er planlagt flytta til Bergen AMK. På dagtid (kl. 8 til 16) er legevakta bemanna av sjukepleiar tilsett ved Helsebanken legekontor. Dei fire legekontora i kommunen har akutt beredskap i kvar si sone på dagtid, kvardagar. Sentralen er bemanna av sjukepleiar tilsett ved Kvam legevakt frå kl. 16 til 23 alle dagar, og frå kl. 8 på laurdag, sundag og helgedagar. Vakthavande lege har kjernetid frå kl. 19 til 21 på kvardagar og i tillegg frå kl. 11 til 14 på laurdag, sundag og helgedagar. Frå kl. 23 til 8 er legevaktstelefonen kopla til Voss AMK-sentral. Vakthavande lege i Kvam har då bakvakt og rykkjer ut på raude responsar eller dersom ambulansepersonalet ber om assistanse. 7

3.5 Nes legevakt Nes legevakt i Akershus er ei kommunal legevakt for ein kommune med 18 022 innbyggjarar. Kommunen har eit areal på 637 kvadratkilometer (Statistisk årbok, 1. januar 2006). Legevakta er lokalisert i Bygdesenteret på Årnes med førti minutt køyretid til Kongsvinger sykehus, dit pasientar blir sendt ved innlegging. I ein del tilfelle blir pasientar vist til Akershus universitetssykehus. Oslo og Akershus AMK er legevakta sin AMK-sentral, lokalisert på Universitetssykehuset Ullevål. Legevakta har organisert sin daglegevakt ved at telefonkontaktane blir tatt i mot av sjukepleiarar på Stensby sykehus, som ligg fire mil frå Årnes bygdesenter. Telefonar på dagtid, kvardagar, blir sendt vidare til aktuelle fastlegar. Legevaktsentralen er plassert i legevakta sine lokale på Årnes resten av døgeret. 3.6 Solør legevakt- og alarmsentral Solør legevakt- og alarmsentral (SLVA) er ei interkommunal verksemd med kommunane Våler, Åsnes og Grue som deltakande eigarar. Vakta er knytt AMK i Gjøvik og yter tenester for Solør legevaktdistrikt med 16 838 innbyggjarar og eit areal på 2 583 kvadratkilometer (Statistisk årbok, 1. januar 2006). SLVA var knytt til Åsnes legesenter, men vart frå mars 2007 samlokalisert med Rådhusgata legekontor. Sentralen har eit helsepersonell på døgnkontinuerleg vakt og har ein lege på vakt kvardagar frå kl. 15 til 8, to legar på helge- og høgtidsdagar. Kontakt på dagtid blir vidareformidla til aktuell fastlege. Helsepersonalet ved SLVA prioriterer kontaktane og set i verk tiltak andsynes Norsk indeks for medisinsk nødhjelp og assisterer legevaktslegen så langt det er praktisk mogeleg. Sentralen har også ansvar for å svare på tryggingsalarmar og sikringsradio etter avtale. 3.7 Tromsø legevakt Tromsø legevakt er ei kommunal legevakt for 63 596 innbyggjar og dekkjer eit areal på 2 566 kvadratkilometer (Statistisk årbok, 1. januar 2006). Legevakta er lokalisert i samband med Universitetssykehuset i Nord-Norge (UNN) og har eigen ambulanseinngang med gangavstand til akuttmottaket. Legevakta sin AMK-sentral er lokalisert til UNN. Legevakta har organisert daglegevakt med sjukepleiar og vaktlege tilstades, og har elles sjukepleiarar og legar heile døgeret alle dagar. Legevaktsentralen er plassert i legevakta sine lokale heile døgeret. 8

4.0 Resultat frå registreringane I dei atten kommunane som dei sju vakttårna yter tenester budde det 214 473 personar i 2006 (Statistisk årbok, 1. januar 2006). Gitt den inndelinga i alder som er brukt i tabell 4.1 er 18,7 prosent av totalpopulasjonen over 59 år; 38,6 prosent er under tretti år. Samanheldt med vakttårndataene (alle) er det nokså klart at dei yngste og dei eldste har ein høgare kontaktrate til legevaktene enn kva fordelinga i populasjonen skulle tilseie. For dei eldste sin del er han nesten dobbelt så høg; for dei yngste sin del nesten tre gonger så høg. Ein legg vidare merke til at folk i alderen 5 til 14 år, 30 til 59 år og overraskande nok 60 til 79 år brukar legevakta i mindre grad enn kva aldersfordelinga i populasjonen skulle tilseie. Ein kan likevel rekne med at dette ikkje gjeld dei eldste i gruppa 60 til 79 år. Tabell 4.1 Prosentfordeling av kontaktar med legevakta i aldersgrupper.* Aldersfordelinga i totalpopulasjonen i dei sju vakttårna sine distrikt i 2006. 0-4 år 5-14 år 15-29 år 30-59 år 60-79 år 80+ år (N)=100% Tot.p 2006 6,1 13,9 18,6 42,7 14,5 4,2 (214 473) Alle 16,8 10,1 21,3 32,2 11,6 8,0 (22 873) Alta 17,6 11,4 24,8 32,5 9,0 4,7 (3 620) Arendal 17,6 10,7 18,9 32,0 12,7 7,9 (7 630) Austevoll 14,3 12,1 18,7 28,7 13,3 13,0 (679) Kvam 16,4 10,1 18,7 29,7 12,8 12,3 (1 533) Nes 18,0 10,2 16,4 33,2 12,5 9,7 (3 065) Solør 10,0 6,8 12,7 35,9 17,5 17,1 (1 667) Tromsø 16,7 8,9 30,0 31,5 8,5 4,3 (4 679) * Det manglar aldersopplysning for 473 kontaktar. Dei ca. 850 kontaktane ved Tromsø legevakt som manglar er ikkje inkludert i presentasjonar som beskriv kjenneteikn ved kontaktane. Tabell 4.1 viser prosentfordelinga av kontaktane med legevaktene i aldersgrupper. Ein del vakttårn merkjer seg ut i ein del av gruppene. Austevoll, Kvam og Solør har dei eldste; Alta og Tromsø har størst prosentdel av dei yngste (det gjeld særleg gruppa 15 til 29 år). Aldersgruppa 30 til 59 år synest å utgjere ein nokså lik del blant alle vakttårna, dvs. at rundt ein tredjepart av legevaktkontaktane er i den alderen hos alle. Solør har den lågaste prosentdelen av dei yngste. Tromsø legevakt har ein relativt låg prosentdel i aldersgruppene 5 9

til 14 år og i den eldste. Prosentdelen over 79 år er i Tromsø den lågaste blant dei sju vakttårna. Tabell 4.2 Gjennomsnittsalderen til pasientar som tar kontakt med legevaktene. Gjennomsnitt Standardavvik (N) Alta 30,7 23,9 (3 620) Arendal 34,5 26,7 (7 630) Austevoll 38,3 28,7 (679) Kvam 37,8 28,5 (1 533) Nes 35,9 27,2 (3 065) Solør 46,6 27,7 (1 667) Tromsø 30,4 23,0 (4 679) Alle 34,5 26,2 (22 873) Gjennomsnittsalderen til dei som vender seg til legevakter i Noreg er 34,5 år (standardavvik 26,2). Tabell 4.2 viser at aldersgjennomsnittet varierer mykje mellom dei sju vakttårna. I Tromsø og i Alta er gjennomsnittsalderen så vidt over tretti år; i Solør er han godt over 46 år, med andre ord ei variasjonsbreidd i gjennomsnittet på 16,2 år. Variasjonen i alder innan dei sju vakttårna (målt i standardavvik) synest å vere nokså lik. Tabell 4.3 Prosentdel kvinner innan aldersgruppene. 0-4 år 5-14 år 15-29 år 30-59 år 60-79 år 80+ år Alle Alta 46,7 47,7 59,4 52,3 54,5 66,1 53,4 Arendal 48,2 53,3 57,6 55,0 55,9 68,4 55,2 Austevoll 44,3 47,6 58,3 57,7 61,1 69,3 57,0 Kvam 43,7 46,5 64,3 47,6 44,9 62,8 51,4 Nes 47,5 51,3 60,0 54,4 57,9 70,3 55,8 Solør 47,9 44,7 61,3 60,8 62,2 67,7 59,7 Tromsø 47,6 49,9 57,5 55,2 56,8 59,2 54,5 Alle 47,3 50,3 58,8 54,6 56,2 66,8 55,0 Femtifem prosent av dei som vender til legevaktene er kvinner (tabell 4.3). Gutar utgjer ein majoritet i den yngste aldersgruppa blant alle sju, likevel med ein viss variasjon mellom vakttårna. Gutemajoriteten er størst i Austevoll og i Kvam. I aldersgruppa 5 til 14 år er det berre Arendal og Nes som har ein større del jenter enn gutar. Utover det er kvinner i fleirtal blant dei som vender seg til legevaktene, med eitt unntak: Kvam legevakt har av ein eller 10

annan grunn ein majoritet av menn i aldersgruppene 30 til 59 og 60 til 79 år. Kvam legevakt skil seg såleis klart ut frå dei seks andre vakttårna akkurat her. Gjennomsnittet for alle vakttårna er 7,66 kontaktar pr. tusen innbyggjarar pr. veke. Variasjonane er store (figur 4.1). Alta har i gjennomsnitt nesten fjorten (13,81) kontaktar pr. tusen innbyggjarar i veka; på den andre sida finn ein Tromsø legevakt med litt over fem (5,16) pr. tusen i veka. Ein del av denne variasjonen kan truleg forklarast av strukturelle forhold ved legevaktene, til dømes kva som er den mest vanlege måten å vende seg til legevakta på. Figur 4.1 Tal kontaktar pr. veke pr. tusen innbyggjarar i legevaktdistriktet. 16 14 12 10 8 6 4 2 0 Alta Arendal Austevoll Kvam Nes Solør Tromsø Dersom kontaktane med legevakta hadde vore likt fordelt mellom dei sju vekedagane, ville prosenten pr. dag ha vore 14,3. Tabell 4.4 viser at dette avvik ein del. Kontaktmønsteret ved legevaktene er det vi kan kalle for helgetungt. Laurdag er dagen då legevaktene sett under eitt har flest pasientkontaktar (21,5 prosent); torsdag er dagen dei har færrast (10,6 prosent). Her er det også ein del variasjon mellom dei sju vakttårna. Igjen kan vi ikkje sjå bort frå at ein del av denne variasjonen truleg kjem av strukturelle forhold ved legevaktene, t. d. korleis dei er organiserte, kva som er pasientgrunnlaget og måten ein del tenester blir prioritert på. Kvam legevakt er den mest helgetunge. Over halvparten av alle pasientkontaktane i løpet av veka kjem der i helga. Solør har også ein høg prosentdel i helga. Lågast prosentdel i 11

helga har ein ved Alta kommunale legevakt. Omtrent ein av tre kontaktar i løpet av veka kjem i helga i Alta. Alta har så dei høgaste prosentane frå måndag til torsdag, men skilnadene mellom vakttårna er her relativt små. Tabell 4.4 Prosentfordeling av kontaktar etter vekedag. Måndag Tysdag Onsdag Torsdag Fredag Laurdag Sundag Alta 15,7 14,4 12,8 12,8 12,5 17,8 14,0 Arendal 11,5 11,2 11,9 10,0 13,2 22,9 19,3 Austevoll 10,7 11,2 11,0 10,7 13,3 22,7 20,4 Kvam 9,2 9,1 8,6 7,8 9,9 30,7 24,7 Nes 12,9 12,3 10,5 11,0 12,8 21,0 19,6 Solør 12,1 8,0 10,5 6,3 13,1 25,2 24,7 Tromsø 15,2 11,7 11,7 12,1 13,2 18,2 17,9 Alle 13,0 11,6 11,5 10,6 12,8 21,5 19,0 Tabell 4.5 viser korleis kontaktane fordeler seg på de tre aktuelle tidspunkta på døgeret som er registrert, dag (kl. 8.00 til 15.29), ettermiddag og kveld (kl. 15.30 til 22.59) og natt (kl. 23.00 til 7.59). Ser vi alle under eitt, så kjem ein av åtte pasientkontaktar om natta. Austevoll og Kvam har den lågaste nattprosenten; Solør har den høgaste prosentdelen om natta samanlikna med dei seks andre. Alta har ein særs høg dagsrate: over halvparten kjem på dagtid. Austevoll er den legevakta som har den største prosentdelen på ettermiddag og kveld. Tabell 4.5 Prosentfordeling av kontaktar etter tid på døgeret. Dag Ettermiddag og kveld Natt Alta 50,7 36,8 12,5 Arendal 41,7 46,5 11,7 Austevoll 30,5 61,4 8,0 Kvam 40,9 52,3 6,8 Nes 27,6 59,2 13,2 Solør 31,0 50,5 18,6 Tromsø 28,6 56,6 14,8 Alle 37,4 49,8 12,7 Når på døgeret pasientkontakten finn stad, kan også sjåast som ratar av folketalet. Her kjem det igjen klart fram at Alta kommunale legevakt har ein rate som er høgast på dagen. Alle dei seks andre vakttårna har ein høgare ettermiddags- og kveldsrate samanlikna med dagsraten. 12

Alta, Solør og Nes har den høgaste nattraten. Legevakten i Arendal har dei jamnaste ratane mellom kontaktfrekvensen på dagtid, og ettermiddag og kveld; Nes legevakt har størst skilnad mellom dei to tidsperiodane. Figur 4.2 Tal kontaktar etter tidspunkt på døgeret pr. veke pr. tusen innbyggjarar i legevaktdistriktet. 8 7 Dag Ettermiddag Natt 6 5 4 3 2 1 0 Alta Arendal Austevoll Kvam Nes Solør Tromsø Korleis tar pasientane kontakt med legevaktene og kven gjere det dersom det ikkje er pasienten sjølv som gjere det? Kontaktmåten er ein del av dei strukturelle skilnadene mellom vakttårna, og i tabell 4.6 framkjem ein del av dette nokså klart. Knapt ein av fire er telefonkontakt ved Tromsø legevakt. Telefonisk kontakt er langt vanlegare ved alle dei seks andre vakttårna, likevel med ein viss variasjon også der. Direkte oppmøte er det mest vanlege ved Tromsø legevakt. Dette er noko som knapt førekjem ved Austevoll legevakt. Forklaringa på det siste er jo at Austevoll er ein øykommune. Vi ser likevel at også Kvam legevakt og Solør legevakt- og alarmsentral har lite direkte oppmøte samanlikna med dei andre. 13

Tabell 4.6 Prosentfordeling av kontaktar etter kven som tar kontakt med legevakta. Tlf. frå pas., pårørande, omsorgspers. Direkte oppmøte av pasient Helsepersonell AMK-tlf eller alarm Andre Alta 81,6 10,1 4,4 3,0 0,8 Arendal 75,4 15,9 6,2 1,8 0,7 Austevoll 86,3 1,9 9,2 2,4 0,3 Kvam 77,2 6,9 13,8 1,6 0,5 Nes 78,9 10,8 7,2 2,5 0,6 Solør 85,4 2,3 9,3 2,2 0,7 Tromsø 23,0 71,7 1,5 3,4 0,4 Alle 67,3 23,7 5,9 2,4 0,6 Korleis hastegradene fordeler seg varierer ein del mellom dei sju vakttårna (tabell 4.7). I Tromsø og Solør blir nesten ein av tre kontaktar gitt gul hastegrad; gjennomsnittet for alle vakttårna er 17,7 prosent gule. Tromsø og Solør har såleis ein lågare prosentdel grøn hastegrad enn dei andre. Vakttårna er nokså like når det gjeld raud hastegrad, med 2,4 prosent i gjennomsnitt. Lågast prosentdel gul hastegrad har dei ved Legevakten i Arendal (10,8 prosent), ved Nes legevakt (11,9 prosent) og ved Alta kommunale legevakt (12,5 prosent). Tabell 4.7 Prosentfordeling av kontaktar etter hastegrad. Grøn Gul Raud Alta 84,3 12,5 3,2 Arendal 87,6 10,8 1,6 Austevoll 76,8 20,6 2,6 Kvam 77,0 21,1 1,9 Nes 86,4 11,9 1,7 Solør 67,4 30,2 2,5 Tromsø 65,5 30,8 3,7 Alle 79,9 17,7 2,4 Hastegradane kan også sjåast i ratar pr. tusen innbyggjarar i legevaktdistriktet. Det er igjen mest aktuelt å sjå dette som eit vekegjennomsnitt i den tida vakttårna har samla inn data (figur 4.3). Her blir inntrykket av den høge prosentdelen gul hastegrad i Solør og Tromsø moderert litt. I Tromsø er det nemleg 2,18 pr. tusen innbyggjarar i veka som får gul ; i Solør gjeld dette 2,45 pr. tusen i veka. 14

Figur 4.3 Tal grøne, gule og raude hastegradar pr. veke pr. tusen innbyggjarar i legevaktdistriktet. 12 10 8 6 4 2 0 Alta Arendal Austevoll Kvam Nes Solør Tromsø Kva fordeling har så tiltaka som legevaktene set i verk? Sju kategoriar var spesifisert i registreringsskjemaet (tabell 4.8). Igjen finn ein skilnader mellom vakttårna. Tabell 4.8 Prosentfordeling av kontaktar etter tiltak. Tlf.kons med lege Tiltak Tlf.kons med sjukepleiar Konsultasjon med lege Konsult. med andre enn lege Utrykk med lege og ambul. Sjukebesøk ved lege Anna Alta 24,1 4,1 59,3 2,8 2,1 0,1 7,4 Arendal 15,9 16,0 59,0 1,0 2,0 1,9 4,1 Austevoll 16,9 20,9 38,6 2,5 4,7 16,4 0 Kvam 20,7 12,6 52,3 5,1 2,9 1,1 5,2 Nes 27,4 9,2 55,3 1,9 2,1 2,3 1,8 Solør 24,4 8,2 50,1 1,0 3,1 3,6 9,6 Tromsø 15,2 4,7 76,8 1,1 1,3 0,4 0,6 Alle 19,6 10,3 60,4 1,8 2,1 1,9 4,0 Alta, Nes og Solør er over gjennomsnittet når det gjeld telefonkonsultasjon med sjukepleiar; Kvam er her i praksis på gjennomsnittet. Austevoll har ein dobbelt så stor prosentdel telefonkonsultasjon med lege (20,9 prosent) samanlikna med gjennomsnittet for alle (10,3 15

prosent). Tilsvarande har Austevoll legevakt ein klart lågare prosentdel konsultasjon med lege enn dei andre (38,6 mot 60,4 prosent). Ein ser også at Kvam legevakt har ein større del i kategorien konsultasjon med andre enn dei seks andre vakttårna (5,1 mot 1,1 prosent). Austevoll skil seg nok ein gong ut ved at ingen andre vakttårn er i nærleiken av å ha ein så stor prosentdel sjukebesøk ved lege som den legevakta. Ein av seks tiltak i Austevoll (16,4 prosent) har sjukebesøk ved lege som tiltak, mot 1,9 prosent som gjeld alle. Kor stor del av dei som vender seg til legevaktene er så frå det området eller distriktet som legevakta skal yte tenester for og kor mange er frå andre delar av landet, eventuelt frå utlandet? Av alle er det 93,0 prosent som er frå den kommunen eller dei kommunane som er i legevaktdistriktet (tabell 4.9). Høgast prosentdel frå andre delar av landet har dei ved Tromsø legevakt, 12,8 prosent, dvs. kvar åttande. Tromsø har også den høgaste delen utlendingar. Begge prosentane er det doble av kva som er gjennomsnittet for alle vakttårna. Kvam legevakt har også ein relativt høg prosentdel frå andre delar av landet, 9,3 prosent. Tabell 4.9. Prosentfordeling av kontaktar etter bustadkommune/-land. Legevaktområdet Resten av Noreg Utlandet Alta 94,5 4,9 0,6 Arendal 94,1 5,4 0,5 Austevoll 98,6 1,1 0,3 Kvam 90,3 9,3 0,5 Nes 97,6 2,1 0,2 Solør 96,7 3,1 0,2 Tromsø 85,7 12,8 1,5 Alle 93,0 6,3 0,7 To av vakttårna er interkommunale legevakter. Legevakten i Arendal dekkjer ti kommunar; Solør legevakt- og alarmsentral dekkjer tre. Korleis ser kontaktmønsteret ut frå dei aktuelle kommunane når vi ser det i høve folketalet? Blir legevakta brukt i same monn av innbyggjarane i dei deltakande kommunane? I Arendal er svaret på det spørsmålet eit klart nei (tabell 4.10). Bruken er ulik og variasjonen mellom dei ti deltakande kommunane er relativt stor. Nesten åtte (7,91) pr. tusen innbyggjarar i veka kjem frå sjølve Arendal. Avstanden til Fyresdal med knappe to (1,97) kontaktar pr. tusen innbyggjarar i veka er såleis stor. Dei fleste deltakande kommuane i Arendal har ein gjennomsnittleg kontaktrate i veka på mellom fire til seks pr. tusen innbyggjarar. 16

Tabell 4.10 Tal kontaktar i veka pr. tusen innbyggjarar i dei ti kommunane som høyrer til Legevakten i Arendal. Arendalandastastadastranhei Fro- Fyres- Gjer- Grim- Nisse- Tvede- Risør Vegårds- Åmli 7,91 5,75 1,97 5,28 5,98 2,90 4,73 4,16 5,87 5,77 Korleis ser så dette ut for dei tre kommuane som samarbeider i den andre interkommunale legevakta blant vakttårna, Solør legevakt- og alarmsentral? Tabell 4.11 Tal kontaktar i veka pr. tusen innbyggjarar i dei tre kommunane som høyrer til Solør legevakt- og alarmsentral. Grue Våler Åsnes 5,77 7,66 9,69 Her er det også ein del variasjon mellom dei deltakande kommunane (tabell 4.11), men han er langt frå så stor som i Arendal. Frå Åsnes kommune kjem det flest, dvs. nesten ti (9,69) pr. tusen innbyggjarar i veka; frå Grue kjem det færrast, i gjennomsnitt 5,77 pr. tusen innbyggjarar i veka. 17

5.0 Oppsummering Dei sju vakttårna dekkjer atten kommunar som i 2006 hadde ein folkesetnad på 214 473. Pr. veke mottok vakttårna i gjennomsnitt 1 643 pasientkontaktar. Omrekna i folketalsratar vil det seie 7,66 kontaktar pr. tusen innbyggjarar i veka. Det vil igjen seie at legevaktene i Noreg tek i mot (omtrent) ein pasient pr. tusen innbyggjarar for dagen. Denne rapporten viser at vakttårna - og såleis legevaktene generelt - utgjere eit mangfald. Ein del av dette mangfaldet kan uttrykkjast slik: Av dei sju vakttårna er det gjerne eit eller to som skil seg ut på eit område, medan dei fem eller seks andre er meir like kvarandre på det same området. Ein del av desse skilnadene går på strukturen i folkesetnaden i legevaktdistriktet, ein del skilnader kjem av topografien i legevaktdistriktet, og ein annan del av skilnaden går på korleis vakttårna utøver sjølve legevakttenesten og korleis folk brukar han. Tromsø legevakt og Alta kommunale legevakt skil seg ut frå dei andre når det gjeld måten folk tek kontakt med legevakta på, og når på døgeret det skjer. I Tromsø er direkte oppmøte av pasient meir vanlegare enn hos dei seks andre (tabell 4.6). Alta kommunale legevakt har ein klart høgare kontaktprosent på dagtid enn dei seks andre (tabell 4.5). I Alta har dei også den høgaste kontaktraten i forhold til folketalet (figur 4.1). Solør legevakt- og alarmsentral har den eldste pasientgruppa (tabell 4.2), som i gjennomsnittsalder ligg ca. tolv år over det som er gjennomsnittet for alle sju vakttårna. I Tromsø og Solør skil legevaktene seg ut med å ha den høgaste prosentdelen gul hastegrad (tabell 4.7). Når det gjeld tiltak, skil Austevoll legevakt seg ut på den eine sida ved at kvart sjette tiltak er sjukebesøk ved lege; i Tromsø er konsultasjon med lege langt meir vanleg enn hos dei seks andre. Vidare er Tromsø legevakt det vakttårnet som tar imot størst del pasientar med fast bustad i andre kommunar enn legevaktdistriktet (tabell 4.9). Som ei interkommunal legevakt viser det seg at i Arendal er kontaktfrekvensen frå dei ti deltakande kommunane veldig varierande (tabell 4.10). Det er derimot ikkje tilfelle i same grad for dei tre kommunane som er med i den andre interkommunale legevaktordninga blant dei sju vakttårna, Solør. 18