Referat frå evalueringsmøte etter flaumen i oktober 2014 Lærdal rådhus 8. januar 2015 Deltakande etatar: Politiet, Aurland kommune, Aurland hjelpekorps, Sogn og Fjordane Røde Kors, NVE, HV-11, Telenor, Sivilforsvaret, Lærdal kommune, DSB, KDS, Helse Førde og Fylkesmannen. 1. Opning: Møtet vart opna av ordførar Jan Geir Solheim, Lærdal, og fylkesberedskapssjef Haavard Stensvand. Solheim oppsummerte hendingane. Han sa at det hadde vore krevjande for alle involverte og at lokalkunnskap igjen viste seg å vere ein viktig faktor i handteringa. Han streka under at krisehandteringa er ein ting, men like viktig er det å ha evne til takle det ressurskrevjande etterspelet. Solheim peika på verdien av evalueringar og at det er viktig å vere opne og dele erfaringar. Stensvand gjekk gjennom program for møtet, og sa at det vart ope for media under DSB sitt innlegg og under oppsummeringa. Målsettinga for møtet var å sjå på erfaringane frå samvirket i handteringa av flaumen. Kva fungerte godt, kva kunne fungert betre, kva kan endrast for å fungere betre neste gong - og korleis. Han streka og under viktigheita av å ta lærdommar med i det førebyggande arbeidet. Klimaendringar vil gje oss større utfordringar i framtida dersom vi ikkje førebygger. 2. Varslingsfasen Stensvand gjekk gjennom varsla som var sendt ut i forkant av flaumen, og informerte om retningslinjene som ligg til grunn for varsling til kommunane («Retningslinjer for varsling og rapportering på samordningskanal»). 3. Utviklinga i flaumen NVE v/svein Arne Vågane: Flåm: dette var eit stykke under 200-årsflaum. Dei omfattande skadane skuldast kanskje ein kombinasjon av oppdemt vatn og mykje lausmasser. Elva var ikkje mykje sikra frå før. Hus som gjekk tapt var eldre. Han peikte på viktigheita av flaumsonekartlegging og arealplanlegging. Varsla var rett jf. kunnskapen NVE sat med på varslingstidspunkta. Aurland kommune v/ordførar Noralv Distad Dei første meldingane om flaum kom tidleg på dagen. Omfanget eskalerte frå kl. 15.00 med skadar på privat eigedom og offentleg infrastruktur. Røde Kors og Sivilforsvaret vart tidleg varsla. Planla og gjennomførte frivillig evakuering med hjelp frå Røde Kors i samråd med politiet. Skadeomfang: mellom anna 13 bustadhus tekne av flaum eller totalskadd, 6 andre bygg tekne av flaum, 10 bruer øydelagde eller sterkt skada I tilfelle dagens regime for varsling av flaum vert endra, må det vurderast ei ordning med direkte varsling til kommunane Aurland energi fekk ikkje melding om flaumen frå NVE Hovudkontor Landbruksavdelinga E-post: Njøsavegen 2, 6863 Leikanger Fjellvegen 11, 6800 Førde fmsfpost@fylkesmannen.no Telefon: 57 64 30 00 Postboks 14, 6801 Førde Internett: Telefaks: 57 65 33 02 Telefon: 57 64 30 00 www.fylkesmannen.no/sfj Org.nr 974 763 907 Telefaks: 57 82 17 77
2/5 Lærdal kommune v/alf Magne Hjellum, sjef teknisk drift Vanskeleg å føreseie flaumskadane. Det var ikkje unormalt mykje nedbør nede i busetnaden, men truleg mykje nedbør i fjella sør for hovuddalføret. Det var òg snøsmelting På grunn av varsla var kommunen likevel ute og sjekka sidevassdrag, og gjorde førebyggande tiltak Tidleg samhandling med politiet; kommunen bad om at politiet kom for å vurdere kl. 14, etter observasjon av vassføring med lausmassar. Deretter utvikla hendinga seg raskt Situasjonen eskalerte etter kvart med stenging av bruer, vegar til sjukehuset, skred mm. Kraftverk i Vindedalen fekk dam fylt med mykje lausmassar. Oppsummering diskusjon Generelt sett betydeleg større mengder nedbør i fjella rundt Aurland enn låglandet, truleg likt i Lærdal. Fekk kommunane tak i dei aktørane dei trengte? o Lærdal: opplevde at politiet hadde avgrensa ressursar; fekk ein politipatrulje, men det var ikkje nok til å handtere alt som skjedde samtidig i eit større område. Kunne flaumproblema vore oppdaga tidlegare, til dømes gjennom inspeksjonar? Kva ville det betydd for handteringa om det var varsla raudt? o Lærdal kommune meinte at det som kunne gjerast førebyggande, vart gjort. Det har truleg vorte oppdemming høgt oppe i sidevassdraga som ikkje er tilgjengelege med bil. Kommunen hadde sjekka stikkrenner og liknande, og hadde gjennomført ulike førebuande tiltak som situasjonen tilsa o Det er mykje gode elveforbyggingar i Lærdal, i Flåm er det kun gjort i korte parti, dette er eit viktig moment, ikkje minst planleggingsmessig o Aurland kommune tenkte tilsvarande som Lærdal; kommunen hadde ikkje kunne gjort fleire førebuingar om varselet var raudt. Representant frå Jernbaneverket var med i arbeidet, og busette langs banen vart kontakta for å rapportere om situasjonen ettersom flaumen eskalerte 4. Redningsinnsats/krisehandtering/samvirke Politiet v/politimeister Ronny Iden Det kom inn meldingar frå heile fylket frå tidleg på dag, mange hendingar m.a. flaumsituasjonen i Førde og leiteaksjon starta i Sogndal. Opplevde ressursknappheit pga alle parallelle hendingar, hadde ikkje moglegheit til å vere til stades alle plassar der det hende noko Operasjonssentralen vart forsterka utover dagen, og det vart sett stab då meldinga om evakuering av 30 turistar på Flåmsbana kom Sjølv om dugnad har vore ein viktig faktor, er det viktig å halde fast ved strukturen i redningsaksjonar, m.a. at politiet har leiinga Mykje ressursar på plass utover dagen/kvelden RKH, Sivilforsvaret og HV. Innsatsleiar (IL) i Lærdal satt saman med kommunen si kriseleiing, dette var nyttig for både politi og kommune. Politiet ser at det bør vere ein annan enn IL som sit hjå kommunen. I Årdal sette politiet i gang evakuering i samband med den enorme vassføringa i Utlaelva Fylkesberedskapsrådet (FBR) vart innkalla etter oppmoding frå politiet. Møtet var nyttig, mellom anna gav NRK eit viktig bidrag i publikumsvarslinga. Samvirke fungerte godt
3/5 Aurland kommune v/noralv Distad Kriseleiing sett kl 15.30 (då var allereie Flåm skule evakuert). Lovprisa NRK for godt samarbeid og befolkningsinformasjon, første ekstrasending kl. 18.40 Vegen mellom Aurland og Flåm vart stengt grunna rasfare. Kontakt med tilgjengelege båtar med tanke på å skaffe alternativ transport om naudsynt. Måtte halde att mannskap i Aurland i tilfelle brann eller andre hendingar. Det var òg hendingar andre stader i kommunen, blant anna i Undredal. Der stod innbyggjarane for redningsarbeidet. Rask utvikling i retning katastrofe, pålagt evakuering frå kl. 20.00, avslutta like etter midnatt. Totalt vart 260 personar evakuerte. I alt 100 personar deltok i redningsarbeidet, frå kommunen, politiet, Sivilforsvar, Røde Kors og innbyggarar. Evakuerte områder var sperra fram til 30.10.14 kl. 12.00, då dei evakuerte fekk flytte heim Lærdal kommune v/rådmann Alf Olsen Tidleg i aksjon, mobiliserte heimetenestene som sette sine rutinar i verk Samvirke med politiet, dialog i løpet av dagen Ny situasjon å ha politiet sittande i kriseleiinga, litt utfordringar rundt roller God kommunikasjon med e-verket. Kunne ha stått seg på å hatt dei med i kriseleiinga også. Straumutfall i område der situasjonen var verst. Stengte vegar austover. Diskusjonar om evakuering opp eller nedover dalen, bestemte to evakueringspunkt. Kommunen var usikker på avgrensingane for evakueringsområdet, og rutinane rundt registrering av evakuerte Rutinar mot Helse Førde sett i verk i 19-tida, slik varsling/handtering må evaluerast. Utfordring med stenging av veg, og å unngå tungtrafikk via sjukehussida. Hadde for dårleg informasjon om stengde vegar. Fylkesmannen v/stensvand: Fortalte litt om utviklinga utover dagen, totalt 10 kommunar i fylket har meldt inn skadar. Har eit klart inntrykk at dei som skulle snakke saman, gjorde det. Sivilforsvaret v/ketil Horvei: Tidleg førehandsvarsel på morgonen, veldig bra. Kl. 15.16: spørsmål om bistand i Flåm. Påtrykk frå private som ringer direkte til FIG-leiar for å be om hjelp. Lensing av vatn, mannskap måtte til slutt evakuere. Hjalp og til med evakuering og vaktpostar. God dialog med politi og kommune. Heimevernet v/stian Natvik: Utkalla kl. 19.30, 51 stk kom frå Tangen til Aurland rundt midnatt. Tildelte oppgåver; kontroll og patruljering av området i Flåm. Neste dag kontrollpostar rundt Flåm der alle som skulle inn vart kontrollerte. Aurland Røde Kors v/trygve Skjerdal To involverte hjelpekorps; Aurland og Lærdal Tidleg førehandsvarsling, fekk delta i kriseleiinga frå start Førebuing av evakuering frå tidleg ettermiddag, etter oppdrag frå kommunen. Denne gjekk raskt over i pålagt evakuering. Dei evakuerte vart flytta til Fretheim hotell. Røde
4/5 Kors stod for registrering, kaffi/mat, omsorg og transport til overnattingsstad. Etter kvart vart dei evakuerte overførte til Røde kors-huset Hadde med kjentmenn i helikoptera, og på mottakssida Veldig bra samhandling, set stor pris på å få plass i kriseleiinga, god samhandling med politiet, oppfattar at politiet stolar på Røde Kors og deira vurderingar. Lokalkunnskap er ein suksessfaktor for RKH; kjennskap til innbyggarane, helsetilstand, kva bruer kunne nyttast, aktuelle landingsplassar etc. Oppsummering diskusjon Viktig å snakke saman tidleg, ein er aldri for tidleg ute med å varsle tid er avgjerande Er det ein redningsaksjon eller ikkje? Akutt fare for liv og helse = politileia aksjon. Kommunen tok ansvar for frivillig evakuering, burde kanskje gitt ansvar over til politiet tidlegare. Alle som har eit ansvar må vere tidleg til stades eller vere tidleg involvert. Skal systemet fungere må dei som representerer systemet vere til stades. Behov for å jobbe meir med kommunikasjon ute og inn mot kriseleiinga. Det er rett å bruke politiressursar i nær kontakt med kommunen (liasonfunksjon) Viktig at informasjon om stengde vegar vert formidla til naudetatane med det same. Helse Førde opplevde at dei ikkje fekk ikkje info om stengde vegar. Helse Førde: naudetatane må halde kvarandre oppdatert, også når situasjonen er i ferd med å roe seg. Andre kan trenge/ha nytte av info sjølv om dei ikkje «eig» hendinga. Dei frivillige gjer ein uvurderleg forskjell. 5. Gjenopprettingsfase NVE: Har ansvar for Hordaland og store delar av Møre og Romsdal i tillegg til Sogn og Fjordane Tryggleiksomsyn vert prioritert, og ein forsøkjer å få gjennomført tiltak raskt. Samstundes er det mange interesser som må samordnast. Vonleg ferdige med krise- og etter kvart strakstiltak innan utgangen av 2015, med unntak av Flåmselvi, der arbeidet vil gå inn i 2016. Diskusjon: Kommunane uttrykker uro for om arbeidet går raskt nok, og for tanken på kva som vil skje ved neste flaum. Det er behov for å fjerne masser i elveløp, og behov for plastring. I Flåm er situasjonen framleis kritisk ettersom elvesidene er sårbare for erosjon. Viktig at gjenoppbygginga går raskt. Flaumsonekart er eit svært nyttig verktøy 6. Orientering om evalueringa i regi av DSB v/hans Terje Mysen Evaluerte Hilde, Dagmar, flaumane 2011 og 2013 Mål: skaffe kunnskap om førebygging og krisehandtering, og kome med anbefalingar om tiltak for å redusere konsekvensar av framtidige flaumar JD har blitt meir opptatt av korleis erfaringar/tilrådingar frå evalueringar vert følgde opp. Erfaringsseminar skal haldast på Lillehammer i mars Representantar frå tre avdelingar i DSB til stades på møtet: analyse og beredskap, sivilforsvar, brann- og redning. I kommuneundersøkinga er det lagt til spesifikke spørsmål knytt til flaumen, desse går berre til kommunane i Sogn & Fjordane og Hordaland
5/5 Evalueringa vil elles basere seg på gjennomgang av relevante dokument, aktørane sine eigne evalueringar, og intervju med sentrale aktørar planlagt gjennomført i løpet av februar Evalueringsrapport klar innan utgangen av april 2015. 7. Oppsummering v/stensvand og Iden Hovudinntrykk: mykje god handtering av alle involverte Kommunane var tidleg «på». Var merksame på varselet, følgde opp lokalt med førebyggande tiltak og overvaking når flaumen kom. Tidleg førehandsvarsling av forsterkningsressursar og frivillige. God involvering av Røde Kors. God kontakt mellom kommunane og politiet. Konsekvensane av flaumen var vanskeleg å føresjå. Lærdal: nedbør hovudsakleg på sørsida av dalføret, og ikkje unormale mengder nede i låglandet/område med busetnad. I Flåm: vassføring under 200-årsflaum. Arealplanlegging og flaumsonekartlegging er viktig. Andre ting: Også ting som fungerer bra, kan bli betre. Forbetringspotensiale: enno tidlegare dialog mellom kommune og politi. Naudetatane: halde fram med å utveksle info også når situasjonen roar seg. NRK var viktig. Både politiet og Aurland kommune lovprisar NRK for godt samarbeid. Fekk ut relevant info til publikum raskt og tidleg. Første ekstrasending kl 18.40. NVE er ein økonomisk og kapasitetsmessig flaskehals Kommuneøkonomi utfordrar. Hydro tappa ned Utlavassdraget, situasjonen kunne vore endå skumlare utan at dette vart gjort Iden understreka at god rolleforståing må ligge til grunn for å skape god kommunikasjon undervegs. Vi må nytte «fredstida» til å utveksle god info om korleis etatane og kommunane jobbar. Politiet ser nytten av, og ønskjer å informere kommunane betre, til dømes ein time med informasjon om korleis politiet jobbar og er organisert ved større hendingar. Oppsummert viktige faktorar for suksess og læring/vidareutvikling: lokalkunnskap tidleg varsling samvirke befolkingsvarsling kjenne roller og ansvar viktig og rett at ein tok inn relevante aktørar i kriseleiinga ressursane til NVE Eline Orheim referent Anne C. F. Eide referent