Rapport skjøtsel 215 for Småge (Stongneset/Røssøya) kystlynghei, Aukra kommune, Møre og Romsdal fylke. Brenning på Småge våren 215
Innleiing FNF-organisasjonane har blant anna interesse av å drive skjøtsel i utsatte/trua naturtyper som kystlynghei. Hausten 212 tok vi difor kontakt med beiterettshavar Mork Utegangar som har avtale på beitemarka på Stongneset og Røssøya på Småge i Aukra kommune. Då Mork Utegangar gjerne ville ha hjelp til skjøtselen, laga vi ein skjøtselsavtale for oådet. FNF gjekk ei runde blant sine organisasjonar og fann at det var teneleg at FNF Møre og Romsdal kunne stå som part i ein skjøtselsavtale med beiterettshavar på vegne av Friluftsrådet Nordmøre og Romsdal og lokallaget av Naturvernforbundet i Molde. Ein avtale på 1 år med rettigheitshavar Mork Utegangar vart skreven 14.1.213. På førehand hadde vi tinga Mons Kvamme for ei brenning vinter/vår 213 for og kurse oss på faget. FNF Møre og Romsdal søkte for sesongen 215 om tilskot til tiltak for utvalde naturtypar (kap. 142 post 82, underpost 2) og fekk løyvd kr 13 (kr 18 løyvd i 213, kr 13 løyvd i 214). Denne rapporten er eit forsøk på å orientere Fylkesmann, kommune og rettigheitshavarar om kva som er utført av skjøtsel i 215, ei vurdering av resultatet og rekneskap for tiltaket. Skjøtselsavtale for oådet Stongneset-Røssøya
Våren 215 blei kystlyngheia løfta opp knytt til status og verneverdi som totalt omfattar 388 viktige og 284 svært viktige lokalitetar med eit samla areal på 834 km2. Eit av dei viktigaste, og nemnd som eit av 23 referanseoåde, er kystlyngheia ved Småge. Ved kgl.res. 7. mai 215 med heimel i lov 19. juni 29 nr. 1 om forvaltning av naturens mangfold (naturmangfoldloven) 52, jf. 53 til 56. blei det i forskrift av 13. mai 211 nr. 512 om utvalgte naturtyper etter naturmangfoldloven gjort følgjende endring: 3 ny nr. 6 skal lyde: 3. Utvalgte naturtyper Utvalgte naturtyper etter naturmangfoldloven 52 er forekomster av: 6) kystlynghei klassifisert som «svært viktig» (A-lokalitet) eller «viktig» (Blokalitet) av Miljødirektoratet. Med kystlynghei menes heipregete og i hovedsak trebare oåder i et oseanisk klima, dominert av dvergbusker, særlig røsslyng (Calluna vulgaris), formet gjennom rydding av kratt og skog, og betinget av langvarig hevd med beite, og mange steder lyngbrenning og lyngslått. Oådeskildring Denne rapporten gjeld eit grunnstykkje på 1144 daa kalla Stongneset- Røssøya i Aukra kommune. Skjøtselen gjeld oådet som er beita av Mork Utegangar innanfor naturbaselokalitet BN8185 Småge: Stongneset- Røssøya (www.naturbase.no ).) Arealet er skildra i «Skjøtselsplan for Småge: Stongneset-Røssøya, kystlynghei, Aukra kommune, Møre og Romsdal fylke. Bioforsk rapport 212». Planen er lagt inn i Naturbase. Dette arealet er ein del av eit større kystlynghei-areal på om lag 2 da vest på Aukra omfatta av Småge/Smågeholmane/Røssøya. I dette arealet er det fleire husdyrhaldarar som driv aktiv skjøtsel av lyngheia i form av beiting og lyngbrenning.
Kart kystlyngheilokalitet Stongneset-Røssøya (frå Naturbase) på 1757 da Skjøtselen er styrt etter retningsliner frå Fylkesmannen i Møre og Romsdal med utgangspunkt i skjøtselsplanen, for å ta vare på det biologiske mangfaldet som fins i kystlynglyngheia. Skjøtselen gjeld sviing av lyng og lage mosaikkar i landskapet med kystlynghei i ulike vekstfasar (jf. lyngheisyklusen), oppfølging av svidde brannflater for å hindre at problemartar (t.d. sitkagran,einstape, tistel o.l.) veks opp og elles tradisjonell hogst og krattrydding utan bruk av plantevernmiddel. Det meste av lyngmarka innanfor skjøtselarealet er prega av å innehalde gammal røsslyng som er lite skjøtta. Bortsett frå to små areal brent i 25 og 21 er kystlyngheia ikkje skjøtta i den seinare tid, før brenninga blei tatt opp att i 213. Delar av skjøtselarealet er under sterk attgroing av lauvskog (bjørk, osp, vier, selje). Areala tilgrensande er også prega av planta sitkagran felt og bergfuru. I skjøtselarealet går det i skrivande stund om lag 5 stk sau (gammalnorsk) på beite. Dyretal er satt til maksimalt 1 vinterfora dyr av Mattilsynet medan dyretalet i praksis ikkje har vore over 8 dyr slik vi er opplyst. Skjøtsel i 213 Lyngbrenning Mons Kvamme hadde lyngbrenningskurs på våren. Totalt brent tre areal i 213 (23,8+8,2+7,4=) 39,4 da.
Hogst Før brenning den 13 april (yst ved Stongneset) blei det hogd noko mindre bjørk (under 2 m), rogn og selje. Desse blei hiva inn i brannfeltet under brenning. I mai blei det hogd noko bjørk i den mest austlege delen av brannfeltet. Desse trea blei lagt i kvisthaugar. Uttak av framande artar Vegtistel er registrert på fleire av brannflatene og er tekne ut etter kvart som dei blir registrert. I november gjorde me også ein kartleggingstur av tistel i skjøtselsoådet. Samstundes spadde me ut noko vegtistel/myrtistel i vestenden av Røssøyvågen/Søre Vågen. Prøveflater Undervegs har me sett behovet for å evaluere oss sjølv i det me gjer. I eit forsøk på å tilnærme oss vetenskap og etterprøvbare metodar med - oåder og hypotesetesting, fann me det førmålsteneleg å lage nokre prøveflater. Me har til no laga to prøveflater nord om austendene av Smågevatnet plassert i brannfelt 21 og brannfelt 5 april 213. Desse prøveflatene er inngjerda med vanleg 9 cm sauegjerde og tillaga av felte bjørk og har eit areal på om lag (3x3=) 9 kvadratmeter. Skjøtsel i 214 Lyngbrenning Brente to flater (22,5 da og 6,3 da) på totalt 28,8 da. Framande artar Fann rynkerose og vegtistel på sydsida av Grønhaugen (i brenneflata 213). Fann ein del nye skot av siktagran, buskfuru og gran i oådet Grønhaugen og austover inn i bukta mot gapahuken. Tok ut ein del av desse svartelisteartane. Skjøtsel i 215 Lyngbrenning Me sette av 3 laurdagar for brenning våren 215; 7 mars, 14 og 21 mars. Første laurdag som det var høvelege forhold var 14 mars. Med to dagar i forkant med sol heile dagane (men med nattefrost) så var forholda for brenning ypperleg laurdag 14 mars. Med god hjelp frå Knut, Michael, Siv,
Øystein, Åse, Osman, Albert, Steinar, Teodor, Emma, Marte, Astrid, Eina, Arn og to Kjellar var me totalt 17 personar (5 barn) som brente om lag 1 da. Den 28 mars brente me på nytt. Med 4 personar som deltok brente me to flater. Den eine i forlenginga nordover frå branngata nord for Småge Småbåthamn (på 6,8 da). Den andre flata var i forlenginga austover frå brannflata utført 14 mars som då utgjorde 16,8 da. Dvs totalt 23 da brent i 215. For alle brannflatene i åra 25-215, sjå kart under. Skjøtsel i brannflatene Den 26 mai var me ute og gjorde ein øving med å samle gamal einer og røsslyng frå brannflata frå 21 (nord om Smågevatnet). Me tok laus dei tørre bitane med handemakt og samla dei i haugar for å tenne på dei seinare. Elles gjorde me ein sving den same dagen og så om det nye gjerdet som var satt opp mot vest og nord. Konsekvensen av dette gjerdet at det no ikkje blir beitt meir i store delar av oådet. Arealet på skjøtseloådet er totalt 1144 da, og av desse no om lag 53 da som ikkje blir beitt (dvs 46 % er ikkje beitt). 21 nov. var me ute og rydda skog (bjørk,rogn,selje,einer) rett vest for 214-brannflata nord om småbåthamna på Småge. Tanken er å bestemme nokre datoar og brenne om det er tilhøve og elles rydde kratt. 3 cm nysnø førte til rydding denne dagen. Hogstavfallet blei lagt i hauger og vil bli brent i 216. Fjerning av einstape, vegtistel og siktagran Den 2 juli var me ute og slo ned einstapa vest i Røssøyvågen ved å knekke stenglane med staurar. Gjenteken brekking av stenglane på einstape er metoden for å bli kvitt einstapa. Så spadde me opp vegtistelen som stod aust for einstapemarka. Vidare hogde me den litle kjemmen med sitkagran som stod på den litle odden i Smågevatnet sør om Grønhaugen (sjå bilde). Me tok også ut ein del vegtistel i brannflata frå 213 sør om Grønhaugen. Synfaringar Me var også den 2 juli og såg på arealet mellom Sporvehaugen og Asphaugan (sørvest for Smågevatnet). Der fann me mykje bergfuru som er ei utfordring for kystlyngheia knytt til framande artar som spreier seg. Elles var me den same dagen ute på synfaring saman med Asbjørn Eikrem ute på Smågeholmane for å sjå på korleis skjøtselen var drevet der.
Kart Småge med brenneflater 25-215 Ressursbruk og økonomi Arbeide Timar 14.mars, brenning (17 pers) 85 28. mars, brenning (4 pers) 32 26. mai, rydding einer etc (2 pers) 16 2. juli, rydding av einstape etc (3 pers) 24 21. nov. rydding av brannflate (4 pers) 16 Totalt 163 Dei løyvde midlane (kr 13 ) vart nytta til følgjande; Rekneskap Beløp Utstyr; gass/motorsagolje/bensin/brannsmekker 393 Innleigd arbeidskraft 6 Adm. /reiseutgift./arbeid/rapp. skriving etc 37 Totalt 13
Vurdering av tiltaka 215 Når me skreiv denne skjøtselavtalen for 1 år med rettigheitshavarane var det ein føresetnad at tiltaket ikkje skulle kome i konflikt med grunneigarinteresser, naturverninteresser eller kommunale planar. Slik me tolkar året som no snart har gått, har det også i 215 vore ein felles plattform for dei skjøtselstiltaka som har vore gjennomført i året. Dette gjeld både i planlegging og i utføring ved at alle partar har vore invitert inn i planleggingsarbeidet og sjølve skjøtselen av lokaliteten. Begge våre brennedagar i 215 (14 og 28 mars) skjedde i god tid før ein tradisjonelt ikkje brenn ute på Aukra (6 april), dette då hekking av gås som ved ein normal vår kan starte rundt midten av april. Brannflatene i 215 var ikkje naturleg reirplass for til dømes tidleghekkarar som ravn og me såg difor brenninga i 215 som forsvarleg i høve til vernet av hekkande fugl. Me fann ingen teikn på at tidleghekkande artar hadde starta hekking eller var i ferd med å etablere reirplass i dei aktuelle areala me planla å brenne. Sjølve brenningane gjekk etter alle solemerkjer. Fleire av deltakarane har no etter kvart fått noko erfaring med brenning. Brannvesenet deltok ikkje då dei i år ville prioritere øving med brenning av hus. Men me reknar med at brannvesenet for komande sesongar vil vere med som dei var det i 21, 213 og 214. Slik me vurderer resultatet av årets brenning, er dette ikkje tilfredsstillande i høve til anbefalt brenning av 37 da årleg. Det vil seie at 23 da brent i 215 er 62 % av måloppnåing på heile arealet. Me har gått ei runde med Mons Kvamme på dette temaet og slik me har forstått det, vil nok forslaget på 37 da (med 25 års syklus) vere eit snitt for vedlikehald av lyngheiene på Småge. Teke i betraktning at mykje av lyngen er svært gammal, er det ikkje tilrådelig å vente 25 år før deler av den blir brent. Difor bør det slik me har forstått det, brennast mykje større flater enn 37 da dei første åra. Dette betyr at me må brenne meir effektiv enn det me har fått til no. Forbetringspotensialet ligg i at me må ta sikte på og treffe eit meir gunstig tidspunkt for brenning. Til dømes etter snøfall då ein har naturlege branngater. Om ein lagar eigna branngater mot aust og sør (spørje brannvesenet om dette), vil det også vere lettare og ha ei sikrare større brenningar enn til no. Likeins ser me at det må hoggast meir skog og framande artar må holdast i sjakk.
Slik me tolkar beitetrykket i skjøtseloådet ut frå eigne observasjonar samt vurderingane i rapporten til Landbruk Nordvest, er ikkje dette for stort og det tålest meir sau og større beitetrykk. Arealet som vart brent i 25 har hatt lite tilvekst av ny røsslyng, noko me trur kan tilskrivast at dette var så lite areal (2,5 da) og at det var lite med einer og høg lyng som har gjort at arealet har vorte for hardt beitt. Når me ser no på brannflatene våre brent i 213 og 214 ser me at det er mykje oppslag av ny røsslyng. Dette trur me kan tilskrivast at det er relativt store brannflater og at den nyspirande lyngen er beskytta meir mot beiting då den ligg lite tilgjengeleg ned mellom brente einer og høy lyng. Vidare ser me at inne i dei to prøveflatene våre (laga i 213) er det eit voldsomt oppslag av ungbjerk (sjå bilde), noko som ikkje er tilfelle rett ved sida av prøveflatene der sauen beiter. Slik me har forstått samspelet i kystlyngheia er det viktig at lyngbrenninga følgast opp med tilstrekkelig beitetrykk. Ut frå det som står i skjøtselsplanen og det me meiner å registrere i skjøtselarealet, får me ein følelse om at det kanskje kunne ha vore fleire dyr på beite i skjøtseloådet. FNF vil kome attende med ein konkret søknad om tilskot frå tilskotsordninga for utvalde naturtyper 216 innan fristen 15. jan. 216. Molde, 1 des. 215 Ingbjørn Bredeli FNF Møre og Romsdal Vedlegg: Artsobservasjonar Småge 215 Bilder frå skjøtselen på Småge i 215
Vedlegg: Artsobservasjonar Småge 215 Frå Artskart 25.11.215, observasjonar gjort i 215 avmerka med punkt: Funn gjort i 215 i Smågeoådet, liste frå Artskart 25.11.215 (I tillegg til våre eigne funn er det også ein observasjon på kvinand og ein på kysthumle, gjort av andre): Status Vit. Navn NorskNavn Funndato Lokalitet Antall Ardea cinerea gråhegre smågevatnet, aukra, 14.3.215 smågevatnet, aukra, Bucephala clangula kvinand 28.1.215 Cygnus cygnus sangsvane smågevatnet, aukra, 14.3.215 Haliaeetus albicilla havørn smågevatnet, aukra, 14.3.215 Haliaeetus albicilla havørn 21.11.215 stongneset, aukra, 2 2 1 5 1
SE Acer pseudoplatanus Arctostaphylos uvaursi Arctostaphylos uvaursi Arctostaphylos uvaursi platanlønn 2.7.215 småge, aukra, 1 melbær 14.3.215 melbær 28.3.215 smågevatnet, nordvest for, aukra, smågevatnet, vest for, aukra, melbær 2.7.215 småge, aukra, Avenella flexuosa smyle 2.7.215 småge, aukra, Betula pubescens bjørk 2.7.215 småge, aukra, Calluna vulgaris røsslyng 14.3.215 Calluna vulgaris røsslyng 28.3.215 smågevatnet, nordvest for, aukra, smågevatnet, vest for, aukra, Calluna vulgaris røsslyng 2.7.215 småge, aukra, Calluna vulgaris røsslyng 2.7.215 småge, aukra, Calluna vulgaris røsslyng 2.7.215 småge, aukra, Calluna vulgaris røsslyng 21.11.215 stangneset, aukra, Cirsium vulgare veitistel 2.7.215 røssøya, aukra, Cirsium vulgare veitistel 2.7.215 småge, aukra, 2 Cirsium vulgare veitistel 2.7.215 småge, aukra, 2 Conopodium majus jordnøtt 2.7.215 småge, aukra, Conopodium majus jordnøtt 2.7.215 småge, aukra, SE SE Cotoneaster bullatus Cotoneaster bullatus Dactylorhiza maculata bulkemispel 2.7.215 røssøya, aukra, bulkemispel 2.7.215 småge, aukra, flekkmarihånd 2.7.215 småge, aukra, Digitalis purpurea revebjelle 2.7.215 røssøya, aukra, Empetrum nigrum krekling 2.7.215 småge, aukra, Festuca vivipara geitsvingel 2.7.215 småge, aukra, Geranium robertianum Geranium sylvaticum stankstorkenebb 2.7.215 røssøya, aukra, skogstorkenebb 2.7.215 småge, aukra, Juncus effusus lyssiv 21.11.215 stangneset, aukra,
Juniperus communis einer 14.3.215 Juniperus communis einer 28.3.215 smågevatnet, nordvest for, aukra, smågevatnet, vest for, aukra, Juniperus communis einer 2.7.215 røssøya, aukra, Juniperus communis einer 21.11.215 stangneset, aukra, Lonicera periclymenum Lonicera periclymenum vivendel 28.3.215 smågevatnet, vest for, aukra, vivendel 2.7.215 røssøya, aukra, Lotus corniculatus tiriltunge 2.7.215 røssøya, aukra, Lotus corniculatus tiriltunge 2.7.215 småge, aukra, Lysimachia europaea Melampyrum pratense skogstjerne 2.7.215 småge, aukra, stormarimjelle 2.7.215 småge, aukra, Pedicularis palustris palustris stor myrklegg 2.7.215 røssøya, aukra, SE Picea sitchensis sitkagran smågevatnet, aukra, 14.3.215 1 smågevatnet, aukra, SE Picea sitchensis sitkagran 28.3.215 1 SE Picea sitchensis sitkagran smågevatnet, aukra, 28.3.215 1 SE Picea sitchensis sitkagran smågevatnet, aukra, 28.3.215 1 SE Picea sitchensis sitkagran smågevatnet, aukra, 28.3.215 1 SE Picea sitchensis sitkagran smågevatnet, aukra, 28.3.215 1 SE Picea sitchensis sitkagran 2.7.215 småge, aukra, 26 SE Picea sitchensis sitkagran 2.7.215 småge, aukra, 1 SE Picea sitchensis sitkagran 2.7.215 småge, aukra, 1 SE Picea sitchensis sitkagran 2.7.215 småge, aukra, 1 SE Picea sitchensis sitkagran 2.7.215 småge, aukra, SE Picea sitchensis sitkagran 2.7.215 småge, aukra, 2 SE Picea sitchensis sitkagran 2.7.215 småge, aukra, 1 SE Picea sitchensis sitkagran 2.7.215 småge, aukra, 5 LO Pinus uncinata bergfuru 28.3.215 smågevatnet, vest for, aukra,
LO Pinus uncinata bergfuru 2.7.215 småge, aukra, LO Pinus uncinata bergfuru 2.7.215 småge, aukra, 2 Plantago lanceolata smalkjempe 2.7.215 småge, aukra, Plantago lanceolata smalkjempe 2.7.215 småge, aukra, Polygala vulgaris blåfjær 2.7.215 småge, aukra, Polypodium vulgare sisselrot 28.3.215 Populus tremula osp 14.3.215 smågevatnet, vest for, aukra, smågevatnet, nordvest for, aukra, Potentilla erecta tepperot 2.7.215 småge, aukra, Potentilla erecta tepperot 2.7.215 småge, aukra, Primula vulgaris kusye 2.7.215 røssøya, aukra, Prunus avium morell 2.7.215 røssøya, aukra, Pteridium aquilinum einstape 2.7.215 røssøya, aukra, SE Rosa rugosa rynkerose 2.7.215 stangneset ferjekai, aukra, Salix aurita ørevier 2.7.215 småge, aukra, Scrophularia nodosa brunrot 2.7.215 røssøya, aukra, Sinapis arvensis arvensis snau åkersennep 2.7.215 Sorbus aucuparia rogn 14.3.215 smågesjøen, aukra, smågevatnet, nordvest for, aukra, SE Sorbus intermedia svensk asal 2.7.215 røssøya, aukra, SE Sorbus intermedia svensk asal 2.7.215 røssøya, aukra, SE Sorbus intermedia svensk asal 2.7.215 småge, aukra, 1 SE Sorbus intermedia svensk asal 2.7.215 småge, aukra, 1 Stachys sylvatica skogsvinerot 2.7.215 røssøya, aukra, Vaccinium myrtillus blåbær 2.7.215 småge, aukra, Vaccinium vitisidaea tyttebær 2.7.215 småge, aukra, Vaccinium vitisidaea tyttebær 21.11.215 stangneset, aukra, Veronica chamaedrys tveskjeggveronika 2.7.215 røssøya, aukra, Veronica officinalis legeveronika 2.7.215 småge, aukra, Vicia sepium gjerdevikke 2.7.215 røssøya, aukra, 5
Cervus elaphus hjort 2.7.215 småge, aukra, 1 Stropharia semiglobata sitronkragesopp 2.7.215 røssøya, aukra, NT Bombus muscorum kysthumle 24.6.215 småge ferjekai, aukra, Achillea millefolium ryllik 2.7.215 småge, aukra, Botrychium lunaria marinøkkel 2.7.215 småge, aukra, 4 1
Vedlegg: Bilder frå skjøtselen på Småge i 215 Den dagen i året at fyrstikkleiken er lov Det brenn på Småge
Det tek tid og slukke ved lyngbrenning
Areal med einstape ved Røssøyvågen før slått Areal med einstape ved Røssøyvågen etter slått
Nytt skot av siktagran på Røssøya
Areal med siktagran på odden ved Smågevatnet sør om Grønhaugen før hogst Areal med siktagran på odden ved Smågevatnet sør om Grønhaugen etter hogst
Vegtistel ved Røssøyvågen
Vegtistel på Grønhaugen blir teken ut på ein sikker måte Rydding av einer ved 21-brannflata nord om Smågevatnet
Prøvefeltet aust om Grønhaugen med nyrenningar av bjørk Rydding av kvist nord om Småge småbåhamn
Vedstrangar og kvist nord om Småge småbåhamn