Side 1 av 9 Saksframlegg Saksbehandlar: Arlen Synnøve Bidne, Nærings - og kulturavdelinga Sak nr.: 16 / 8148-8 Statsbudsjettet 2017 kap. 1429 post 71 Freda kulturminne i privat eige, kulturmiljø og kulturlandskap fordeling av tilskot Fylkesdirektøren rår hovudutval for næring og kultur til å gjere slikt vedtak: 1. Dei løyvde midlane frå statsbudsjettet 2017 kap. 1429 post 71 vert fordelt til fyljande prosjekt: a. Stabburet på Ormelid, Luster kommune kr. 600 000 b. Forvaltningsplan for Ormelid, Luster kommune kr. 170 000 c. Vonens hus, Fjaler kommune kr. 600 000 d. Heimdalstrand sommarhus, Balestrand kommune kr. 300 000 e. Heimdalstrand atelier, Balestrand kommune kr. 100 000 f. Fladhammer, Luster kommune kr. 225 000 g. Tingvoll, Stryn kommune kr. 200 000 h. Svanøy hovedgård, Flora kommune kr. 100 000 i. Askelund, Balestrand kommune Kr. 400 000 j. Vonens hus, naust, Fjaler kommune kr. 100 000 k. Løken gamle sorenskrivargard, Eid kommune kr. 500 000 l. K apteinsgarden Myroldhaug, Eid kommune kr. 100 000 m. Heimdalstrand, trapp, Balestrand kommune kr. 20 000 n. Ormelid, Øvstestova, Luster kommune kr. 40 0 000 o. Bu på Hårklau, Førde kommune kr. 200 000 p. Wittg ensteinhuset, Luster kommune kr. 1 000 000 q. Otternes, Håkonstova, Aurland kommune kr. 500 000 r. Restaureringsleiar kr. 650 000 s. Dendroanalyse kr. 50 000 Sum fordelte tilskot 6 215 000 kr. 2. Det vert ikkje løyvd tilskot til fyljande prosjekt: a. Tåkesprinkling av Hansegarden, Lærdal kommune b. Kulturlandskapet ved Svanøy hovudgård, Flora kommune c. Otternes bygdetun, Eilertstova, Aurland kommune d. Otternes bygdetun, stabbur i Thomasgarden, Aurland kommune 3. Den resterande sum men av tilskotet for 2017 kr. 28 5 000 vil bli fordelt seinare, samstundes med førehandsløyving for 2018. 4. Førehandsløyving for 2018 vert fordelt i eit seinare møte, når fylkeskommunen har mottatt dei nødvendige opplysingane for å kunne gjere ei fordeling av desse midlane. 5. Fylkesdirektøren set nærare vilkår for bruk av tilskot i tildelingsbrevet til den enkelte tilskotsmottakar. Vedlegg : Vedlegg 1: Brev frå Riksantikvaren av 9. februar 2017. Vedlegg 2: Vedlegg til Riksantikvarens tildelingsbrev til fylkeskommunene post 71 Vedlegg 3: Omtale og vurdering av dei innkomne søknadane
Side 2 av 9 Andre dokument som ikkje ligg ved : Søknadar om tilskot frå statsbudsjettet kap. 1429 post 71 som fylkeskommunen har motteke Rundskriv T - 1/15 SAKSFRAM STILLIN G 1. Samandrag Sogn og Fjordane fylkeskommune søkte Riksantikvaren om eit tilskot frå statsbudsjettet kap. 1429 post 71 tilskot til freda kulturminne i privat eige, kulturmiljø og ku lturlandskap på kr. 11 060 000. Fylkeskommunen sin søknad til Riksantikvaren var basert på innkomne søknadar frå private eigar ar av freda bygningar og anlegg i fylket. I brev av 9 februar 2017 gjorde Riksantikvaren fyljande vedtak: Vedtak 1 om tildeling Riksantikvaren gir med dette en tildeling på kr 6 500 000 fra post 71 fredete bygninger og anlegg i privat eie, kulturmiljø og kulturlandskap. Av over nevnte beløp skal inntil kr 1 000 000 settes av til fortsatt istandsetting på O rmelid, mens inntil kr 500 000 avsettes ti l sikring og utbedring av Otternes. Vedtak 2 om tildeling Riksantikvar en g ir med dette e t forhåndstilsagn f or 201 8 på kr 3 00 0 000 fra post 71 Fredete b ygninger o g anlegg i privat eie, kulturmiljø og kulturlandskap. Inntil kr 2 000 000 avsettes til framtidige sikringsarbeide r p å Mundal turisthotell og til Ludwig Wittgensteins hus. 2. Bakgrunn So gn og Fjordane fylkeskommune har for 2017 fått tildelt 6,5 mill kroner for 2017 i tilskot frå statsbudsjettet kap. 1429 post 71 Freda kulturminne i privat eige, kulturmiljø og kulturlandskap til fordeling blant dei innkomne søknadane. Desse midlane kjem i tillegg til 1,0 mill kroner som fylkeskommunen fekk førehandslø yving for i 2016, og som vart fordelt i H N K - sak 81/16 med fyljande fordeling av midlane: Lien, Olsbø, masstove, Hornindal kommune kr. 743 000, - Askelund futegard, Balestrand kommune kr. 157 000, - Restaureringsleiar kr. 100 000, - Med førehandstildelinga for 2017 er den totale tildelinga til Sogn og Fjordane fylkeskommune frå post 71 på 7,5 mill kroner i 2017. I tillegg har fylkeskommunen fått ei førehandsløyving for 2018 frå post 71 på 3,0 mill kroner. I si grunngjeving for tils kotet peikar Riksantikvaren på at hovudføremålet for kulturminneforvaltninga er å hindre tap av kulturminne og kulturmiljø, og ta vare på kulturminna som bruksressursar og som grunnlag for kunnskap, oppleving og verdiskaping. Midlane frå post 71 er knytt t il nasjonalt mål om at freda bygningar og anlegg skal ha ordinært vedlikehaldsnivå innan 2020. I si fordeling av tilskot har Rik santikvaren lagt vekt på oppfølg ing av tilstandsregistrering, restansa r i tilskotsmidlar og ferdigstilte tiltak. Vidare syner de i til at fylkeskommunen har eit sjølvstendig ansvar for kulturminnevern og at det er viktig at fylkeskommunane har eigne tilskotsmidlar til istandsetjing av freda og verneverdige bygningar. Riksantikvaren si fordeling til fylka i 20 17 er basert på følg and e kriterier Tal freda bygningar i fylket Tal kvalifiserte søknader frå private eigarar Tal freda bygningar i privat eige med forbetra tilstandsgrad i løpet av dei siste fem åra. Bygningsdelar som ein ynskjer å setje i stand skal vere tilstandsvurdert.
Side 3 av 9 Oppd atert tilstandsgrad på bygningsdelar/bygning etter istandsetting. Ubrukte tilsk o tsmidlar frå Riksantikvaren. Tilgang på kvalifiserte handverkarar. Kapasitet for oppfølg i ng av enkeltprosjekt i fylkeskommunen. Riksantikvaren har i sitt tildelingsbrev øyreme rka eit tilskot på inntil kr 1 000 000 til istandsetjing på Ormelid og inntil kr. 500 000 til sikring og utbetring av Otternes. I førehandsløyvinga for 2018 har Riksantikvaren øyremerka at inntil kr. 2 000 00 0 skal avsetjast til fram tidig sikringsarbeid på Mundal turisthotell og til Ludwig Wittgensteins hus. 3. Målgrupper og nasjonale mål Kvart år kan private eigarar av freda og fredingsverdige ku l t urminne søkje om statleg tilskot til vern og sikring gjennom Riksantikvaren sitt bevarin gsprogram for freda bygningar i privat eige. Riksantikvarens tilskotsmidlar frå post 71 skal i ho v udsak på til «Bevaringsprogrammet for fredet e bygninger i privat eie». Dei private eigarane av freda bygningar søkjer fylkeskommunen som sender ein felles søk nad til Riksantikvaren om tilskot til fylket. Basert på denne søknaden får fylkeskommunen tildelt ein sum som skal vidarefordelast. Målet for tilsk ot sordninga er at freda og andre særleg verdifulle kulturminne, kulturmiljø og kulturlandskap i privat eige skal vere sett i stand til ordinært vedlikehaldsnivå innan 2020. Målgruppa er private eigarar og forvaltarar av bygningar og anlegg, kulturmiljø og kulturlandskap som er vedtaksfreda, automatisk fred a, mellombels freda eller der fredingssak er under hands aming. Kulturminna må vere heilt eller delevis i privat eige. Tilskotet skal dekke meirutgifter, heilt eller delevis i samband med antikvarisk sikring, istandsetjing, vedlikehald og skjøtsel av freda kulturminne og kulturmiljø, som er i samsvar med freding sføremålet. Andre målgrupper er private eigarar og forvaltarar av freda eller spesielt verneverdige kulturminne som er typisk for liv og verksemd langs kysten. Siste målgruppe er private eigarar og forvaltarar, i fyrste rekkje knytt til Noreg sine åtte f reda kulturmilj ø, men òg til andre særleg verdifulle kulturmiljø og landskap. Tilskota skal primært tildelast tiltak som er forankra i forvaltnings - og skjøtselsplanar. Sogn og Fjordane fylke har pr. i dag ingen freda kulturmiljø. Dei to største utfordrin gane for å nå målet om ordinært vedlikehaldsnivå på freda bygningar i privat eige er tilgang på kvalifiserte handverkarar og tilstrekkeleg økonomisk støtte til å gjennomføre restaureringane på eit høgt kvalitativt nivå. Ei anna utfordring i fleire nødvendi ge prosjek t har vore og er eigar si evne til å til sin del av kostnadane ved istandsetjing av eigne bygningar. 4. Generelle føresetnadar 4.1 Riksantikvaren sine kriterier for fylkeskommunal sakshandsaming I vedlegg til R iksantikvaren sitt brev av 9. februar 2017 gav dei fyljande føringar for fylkeskommunane si søknadshandsaming. Overordna kriterier Tilskot til istandsetjing skal gå til private eigarar av freda bygningar, anlegg kulturmiljø og andre særleg verdi fulle kulturmiljø og landskap. K ulturmin ne knytt til kystkultur som har nasjonal verdi og høg regional verdi kan også tildelast tilskot sjølv om kulturminne/kulturmiljøet ikkje er freda. I desse tilfella skal verneverdien grunngjevast. Det skal føreligge søknad før det utbetalast tilskot, jf. Ru ndskriv T - 1/15 Særskilde prioriteringar kan gjevast i tilskotstildelinga frå direktoratet, eventuelt på bakgrunn av føringar frå Storting, regjering og departement. Private eigarar og forvaltarar kan til dømes vere enkeltpersonar, stiftingar, aks j eselskap, foreiningar og andre frivillige organisasjonar.
Side 4 av 9 Dersom bygningen ikkje er tilstandsregistrert må dette gjerast før midlar kan tildelast. Prioriteringar Tiltak som hindrar ytterlegare forfall skal prioriterast. Bygningar eller anlegg som forfell, skal mellombels sikrast i påvente av planar eller tilstrekkeleg økonomi til istandsetjing. Tiltak på freda bygningar og anlegg det er få av skal prioriterast. Bygningar og anlegg med tilstandsgrad 3 ( TG3 ) og tilstandsgrad 2 ( TG2 ) skal prioriterast For meir utfyllande om Riksantikvaren sine kriterier for fylkeskommunal sakshandsaming syner vi til vedlegg 2. I tilstandsregistreringa er TG1 ordinært vedlikehaldsbehov, TG2 moderat tiltaksbehov og TG3 betydeleg tiltaksbehov. 4.2 T ilstandsvurdering ( TG) av freda bygningar i privat eige Tilstandsvurderinga er viktig i samband med fordeling av midlane og for å kunne rapportere på grad av måloppnåing av det nasjonale målet om at alle freda bygningar skal ha ordinært vedlikehaldsnivå innan 2020. Erfaringane s å langt syner at skadeomfanget ofte er mykje større enn det tilstandsregistreringa syner. Dette grunna mellom anna at ein del skader ikk je er synlege då dei er kledd i nn med ytterkledning og innvendig tapet/lerret/panel. Dette fører ofte til at kostnadsove rslaga frå handverkar ikkje held og at reparasjonane vert dyrare enn forventa. Tilstandsvurderinga av dei freda bygga i Sogn og Fjordane vart i hovudsak gjort i 2007. D ette føre r til at tilstandsgrada på nokre av bygningane kan ha blitt forverra i tida ett er tilstandsregistre ringa. I tillegg har fylket nokre anlegg som ikkje er tilstandsregistrert. D ette gjeld i hovudsak dei freda prestegardane som ikkje var med i tilsta ndsregistreringa i 2007 og nokre anlegg som vart freda etter 2007. For bygningar som ikk je er tilstandsregistrert eller der tilstandsregistreringa er over 8 år vert tilstandsgrada i kulturminnedatabasen Askeladden sett til TG9. Då tilstandsregistreringa er svært viktig for tilskotshandsaminga frå post 71 vil fylkeskommunen i 2017 prioritere å få tilstandsregistrert ein del av dei bygningane som ikkje er tilstandsregistrert, i denne samanhengen er anlegget på Osmundnes i Gloppen kommune og Sellevåg treskofabrikk i Gulen kommune anlegg vi vil prioritere. I tillegg planlegg vi å oppdatere tilst a ndsvu rderinga på nokre av dei anlegga som ikkje har vore oppdatert sidan 2007. Kva bygg som vil bli prioritert for oppdatering av tilstandsanalysen, vil vere avhengig av eigar sine behov og eventuelt anlegg der vi har hatt lite kontakt med eigar sidan førre tilstandsanalyse. Fylkeskommunen har generelt god kontakt med mange eigarar av freda bygg og gjennom denne kontakten har vi forholdsvis god oversi kt over tilstanden til dei freda bygningane i fylket. Nytt av året er at Riksantikvaren har oppretta ein eigen post for refusjon av kostnadar i samband med tilstandsregistrering. Denne refusjonsordninga gjeld tilstandsregistrering av bygg med tilstandsgr ad 9 og tilstandsregistreringar som er eldre enn 8 år. Då mange av tilstandsregistreringane i fylket er over 8 år gamle er dette ei ordning som fylkeskommunen vil nytte seg av i løpet av 2017. 4.3 Restaureringsleiar Fylkeskommunen har sidan 2008 hatt ein restaureringsleiar for freda bygg som skal fylje opp det praktiske restaureringsarbeidet på dei freda bygningane i fylket. Stillinga har vore finansiert ved å nytte ca. 10% av tilskotsmidlane til freda bygg og anlegg. Frå 2013 har fylkeskommunen også nytta ca. 10% av tilskota til verdsarv til å finansiere denne stillinga. Ei fylje av dette er at arbeidsområdet knytt til stillinga har blitt utvida til å omfatte verneverdige bygningar i verdsarvområdet Vestnorsk fjordlandskap - delområde Nærøyfjorden. I samba nd med istandsetjingsprosjekt på freda bygningar har restaureringsleiar ein svært viktig funksjon ved å fylje opp både eigar og utøvande handverkarar slik at istandsetjinga held ein høg kvalitet. Vidare er det restaureringsleiar som utfører tilstandsregist reringane på dei freda bygningane og som har ein tett kontakt med dei ulike eig arane når dei har behov for å gjere tiltak på bygningane.
Side 5 av 9 4.4 Status for oppstarta store istandsetjingsprosjekt i Sogn og Fjordane Våningshuset på Nedre Kvamme i Lærdal kommu ne Eigar har sidan 2015 arbeidd med å sikre bygningen mot ytterlegare skadar, samt tilverka tømmer til istan d setjinga. I november 2016 kom handverkarane på plass og arbeidet med istandsetjinga gjekk inn i ein ny fase, mykje av tømmeret i den austre delen av huset måtte demonterast då det var skadar på ulike stader i tømmerkonstruksjonen. Pr. i dag er arbeidet med å lafte oppatt tømmerkassa i godt gang og det er forventa at den skal vere oppe att i løpet av våren. I tillegg må det gjerast utbetringar av grunnmuren og taket må reparerast. Når arbeidet med konstruksjonane er ferdigstilt, må eigar starte opp arbeidet med å oppgradere huset slik at det går an å bu i det. Bispestova i Høyanger kommune På Bispestova ved Lavik prestegard er det meste av arbeidet som det var løyvd tilskot til ferdigstilt. Det står att noko mindre arbeid samt at venneforeninga sender slutt rapport og rekneskap. Yris hotell i Eid kommune På Yris hotell har det frå 2008 vore g j ennomført eit større arbeid med tak, konstruksjon og grunnmur. Mykje av restaureringsarbeidet er ferdigstilt me n det står att arbeid med ytterdører, vindauga og remontering av demonterte delar av interiøret, samt plan for og tilpassing av bygningen til ny bruk. Fylkeskommunen har tatt eit stort ansvar fo r det arbeidet som har vore gjort fram til 2015. I møte med eigar i 2016 ynskte eigar å overta hovudansvaret for den vidare istandsetjinga av bygningen og fylkeskommunen har no ei meir tilbaketrekt rolle i dette prosjektet. V år oppgåve er å fungere som råd gjevar for ei gar og handverkarar med tanke på å ivareta dei antikvariske sidene ved istandsetjinga. Fylkeskommunen har ikkje motteke noko n rapport på status for det vidare arbeidet innan fristen for 2016, vi har difor etterlyst ei tilbakemelding frå eigar om status på istandsetjinga og planar framover. Sveen i Gaular kommune Mesteparten av det utvendige arbeidet er ferdigstilt og eigar ynskjer ein pause i det vidare arbeidet med istandsetjinga av huset i 2017. Det resterande tilskotet som vart løyvd i 2013 og 2014 må difor trekkjast tilbake og omfordelast til andre prosjekt i fylket. Når eigar startar opp att arbeidet med istandsetjinga av huset bør fylkeskommunen igjen vere med å bidra til å dekke dei antikvariske meirkostnadane. Vonens hus i Fjaler kommu ne Arbeidet som eigar fekk tilskot til i 2016 er ferdigstilt og eigar søkjer no om tilskot til reparasjon av taket mot tunet, drenering rundt jordkjellar og utbetr ing av 16 vindauga. Dette er ei vidareføring i eigar sine planar for istandsetjing av huset. På Vonens hus har arbeidet som er utført til no gått etter planen og eigar har fylgt opp prosjektet tett. Heimdalstrand i Balestrand kommune På Heimdalstrand har eigar i 2016 gjennomført eit stort arbeid med drenering, reparasjon av grunnmur, tak og veran da. Alle vindauga på bustadhuset er kitta om att og måla. I tillegg har det blitt gjort tiltak med pipe og brannmur slik at vedomnane no kan brukast. Det står att arbeid med skadde svillar og tømmer, samt dekor. På stabburet er det tilverka nye stabbar og det står her att å få montert dei, rekonstruert trappa opp til inngangsdøra, arbeid med vindauga og dekor. Arbeidet med drenering og grunnmur vart mykje meir omfattande enn det var berekna og eigar har difor behov for eit ytterlegare tilskot for å kunne fe rdigstille prosjektet. 4.5 Bygningar som ikkje er freda, som det er føreslått å løyve tilskot til I framlegget til vedtak om tildeling av tilskot er det fleire bygningar som ikkje er omfatta av eit fredingsvedtak. Tilskot frå post 71 skal som hovudsak gå til bygningar som er freda i medhald av lov om kulturminne 15. Felles for dei bygningane som det e r føreslått å løyve tilskot til sjølv om dei ikkje er freda er at dei alle er kulturminne av nasjonal interesse, og for nokon av dei er det ynskjeleg å starte opp fredingssak. Riksantikvaren har godkjend at desse bygningane kan få tilskot frå post 71.
Side 6 av 9 Ott ernestunet i Aurland kommune Otternes er sannsynlegvis det største og best bevarte av klyngetuna i fylket. Tunet består av totalt 27 ulike bygningar. Bygningane som var samla i fellestunet tilhøyrd e opphav e leg fire bruk, og alle bygningane står på sin opph av e lege plass. Tunet har ei uvanleg høg grad av autentisitet og er eit kulturminne i fredingsklasse. Otternes ligg like utanfor grensene for verdsarvområdet Vestnorsk fjordlandskap delområde Nærøyfjorden og er svært synleg frå verdsarvområdet. Stiftinga som eig tunet søkte om tilskot frå statsbudsjettet kap. 1429 post 79 verdsarv til restaurering av tre av bygningane i tunet. Då tunet var utanfor grensene til verdsarven bad vi Riksantikvaren om å vurdere om det var andre tilskotspostar som heller burde nyttast til Otternes. Bakgrunnen for dette er at fylkeskommunen har hatt ein streng praksis ved at vi berre tildeler tilskot frå post 79 til bygningar og andre kulturminne innan for grensene for verdsarven. Det har vore viktig for fylkeskommunen at dei som bur i verdsarvområdet skal ha fordelar av verdsarvstatusen og tilskot frå post 79 har vore ein av desse fordelane. I samband med fylkeskommunen si fordeling av tilskot frå post 79 er Restaureringsplan for Vestnorsk fjordlandskap delområde Nærøyfjorden retningsgjevande, jf. vedtak i hovudutval for kultur i sak 44/14. Riksantikvaren har i sitt vedtak om tildeling av tilskot frå post 71 øyremerka inntil kr. 500 000 til sikringsti ltak på Otternes. Stiftinga har i sine søknadar til fylkeskommunen prioritert Håkonstova framfor dei to andre bygningane i tunet som dei og søkte om tilskot til. Dette av di dei vurderer tilstanden her som mest kritisk. Huset etter Ludwig Wittgenstein i L uster kommune Den austerrisk e filosofen Ludwig Wittgenstein kom til Skjolden i 1913 for å finne ro til arbeidet sitt. Dette opphaldet varte til sommaren 1914 då han for heim på sommarferie. I denne tida i Skjolden arbeidde han på det som vart hans første h ovudverk innan filosofien. Utbrotet av første verdskrig og det på fyljande krigsfangenskapet førte til at han ikkje kom tilbake til Skjolden før i 1921. I 1914 fekk han bygd seg eit lite hus ved Eidsvatnet, dette vart ferdigstilt medan Wittgenstein var v ekke og først i 1921 kunne han bu i huset sitt. Han var fleire gonger tilbake i Skjolden. Det lengste opphaldet var i 19 36-37 då han var der i ca. 15 månadar, i denne tida arbeidde han på det s om vart hans andre hovudverk in nan filosofien. I 1957 vart huse t demontert og flytta til Bolstad i Skjolden der det vart ført opp att som eit tidstypisk 1950 - tals hus med eternitkledning. Stiftinga Wittgenstein i Skjolden arbeider med å få flytt huset tilbake til sin opp hav e lege plass og tilbakeført til slik det var på Wittgenstein si tid. Dei har avtale med eigar av huset om at det kan flyttast tilbake og arbeider no med å få på plass finansieringa til dette prosjektet. Riksantikvar Jørn Holme har i e - post av 9. november 2015 til Luster kommune uttalt a t Riksantikvaren kan bidra med midlar til tilbakeføringa av huset på tomta, under føresetnad av at det vert freda. Sogn og Fjordane fylkeskommune har i løpet av hausten 2016 hatt ein dialog med stiftinga om ei mogleg freding av eigedomen og gjennomført syn f aring til tomta. Stiftinga send e den 1. november 2016 brev til fylkeskommunen der dei ber om at det vert starta opp fredingssak. Fylkeskommunen fylgde opp med å sende brev til Riksantikvaren der vi bad om å kunne starte opp fredingssak på eigedomen etter Ludwig Wittgenstein. Tilbakemeldinga frå Riksantikvaren er at eigedomen etter Wittgenstein er av både nasjonal og internasjonal interesse og at ei tilbakeføring av huset på opphav e leg stad vil gje tomta ein større verdi en det den har i dag. Riksantikvaren vil likevel ikkje gå vidare i arbeidet med å vurdere Wittgenstein si hytte før den er ført tilbake på opphavleg stad. Bu på Hårklau i Førde kommune Alle ståande bygningar frå tida før 1650 kan erklærast automatisk freda i medhald av lov om kulturminne. Det einaste kravet til ei slik erklæring er at ein har ein sikker dater ing på bygningen. Bua på Hårklau er sannsynlegvis frå tida før 1650. Det er gjennomført dendrokronologiske (årring) undersøkingar på ho, og dateringa på stokkane er frå tidsrommet 1400 - talet til 16 00 - talet. Delar av bygningen har ein arkitektonisk utforming som er karakteristisk for byggeskikken til mel lomalderbygningar i andre fylke, men som vi ikkje har
Side 7 av 9 andre bevarte døme på i Sogn og Fjordane. Grunna den høge alderen på bua, kan ho bl i erklært f reda i med hald av L ov om kulturminne 4 når ho er ført tilbake på opphavleg stad. Naust ved Vonens hus Rundt Vonens hus i Fjaler vart det i 1984 freda eit område i medhald av lov om kulturminne, føremålet for denne fredinga er å bevare omgjevnadane til Vonens hus. På dette området står det tre naust, nausta er ikkje freda i seg sjølv, men er ein viktig del av omgjevnad ane til det freda Vonens hus. Tidlega re har det stått fleire bygningar knytt til gardsdrifta, mange av dei er no vekke og det er difor viktig å ta vare på dei eldre bygningane som står att på det freda området. Dette for å bevare kontektsten til det freda huset i størst mogleg grad. 4.6 Dendrokronologisk datering av freda bygningar Nytt i årets tildeling er at fylkeskommunen kan nytte ein mindre sum av tilskota til dendrokronologisk datering (årring datering) av freda bygningar. Mange av dei freda bygning ane i fylket har ikkje datering og det er difor ynskjeleg at vi i samband med istandsetjingsporsjekt gjennomfører ei dendrokronologisk datering av bygningane dersom dette er mogleg. Bygningar som dette er spesielt aktuelt for i 2017 er våningshuset på Nedr e Kvamme og Vonens hus. 5. Førehandstildeling for 2018 Føremålet med førehandstildelinga er å gje eigar av dei freda bygga som har store prosjekt føreseielege rammer for å kunne lette planlegginga av istandsetjinga. Årets førehandsløyving var på 3 mill. kroner og er ei vesentleg auke frå det fylkeskommunen tidlegare har fått i førehandsløyving frå post 71. I førehandsløyvinga for 2018 er inntil 2 mill. kroner øyremerka sikringstiltak til Mundal turisthotell og huset etter filosofen Ludwig Wittgenste in. Stiftinga Wittg enstein i Skjolden har utarbeidd ein plan for tilbakeføringa av huset, og søkt om tilskot til dette arbeidet, jf. p unkt 4.5. Fylkeskommunen har pr. i dag ikkje motteke nokon søknad frå eigar av Mundal turisthotell om tilskot til sikrings tiltak. Ei følgje av dette er at det pr. i dag er vanskeleg å gjere ei fagleg grunngjeven fordeling av tilskotet som er øyremerka desse to prosjekta. Fylkeskommunen vi l ta kontakt med eigar av Mundal turisthotell og informere han om Riksantikvaren sitt ved tak og be han om å sende inn ein søknad om tilskot til sikringstiltak på hotellet. Av den grunn ynskjer fylkesdirektøren å kome attende med fordelinga av førehandsløyvinga som ei eiga sak i eit seinare møte. 6. Vurdering av innkomne søknadar Fylkeskommunen fekk inn 18 søknadar om tilskot frå post 71 til ulike istandsetjingsprosjekt i fylket i tillegg kjem dei tre søknadane om tilskot til Otternes bygdetun som er overført frå søknad om tilskot frå post 79 tilskot til verdsarven. Fleire av søkna dane omhandla meir enn eit prosjekt. I samband med vurdering og prioritering av søknadane har fylkesdirektøren vurdert dei i forhold til Riksantikvaren sine generelle føresetnadar og prioriteringar i deira tildelingsbrev til fylkeskommune n, samt fyljande k riterier: Prosjekt som allereie er oppstarta og der fylkeskommunen er involvert. Dekking av meirkostnadar som fylje av vilkår sett i dispensasjonar frå fredingsvedtaket. Bygningar og anlegg som har TG2 og TG3. Det vert ikkje gjeve tilskot til ordinært vedl ikehald Svært mange av dei prosjekta fylkesdirektøren foreslår å løyve tilskot til er prosjekt som allereie er starta opp og der fylkeskommunen tidlegare har løyvd tilskot. Fylkesdirektøren ynskjer at desse prosjekta også får støtte i 2017 slik at istandsetjinga kan forts etje etter eigar sin plan. Nokre av dei nærmar seg ferdigstilling og det er ynskjeleg at dei vert ferdigstilt i løpet av 2017. Når det gjeld garden Ormelid har han eit stort v edlikehaldsbehov, og i H N K - sak 81/16 vart det løyvd eit tilskot til istandsetjinga av stabburet. Det løyvde tilskotet var vesentleg mindre enn det eigar søkte om og fylkesdirektøren vurderer det som viktig at det vert prioritert å gje ytterlegare tilskot til dette prosjektet slik at dei kan starte opp i løpet av våren 2017. Ormelid
Side 8 av 9 er eigd av ein stifting og dei vurderer det som viktig å ha ein forvaltningsplan for eigedomen som dei kan arbeide etter. På bakgrunn av at det vil vere mange ulike personar som kjem til å gjere ulikt vedlikehaldsarbeid på garde n er fylkesdirektøren einig i stiftinga si vurdering om behovet for ein forvaltningsplan. Då Riksantikvaren i sitt vedtak har øyremerka inntil 1,0 mill. kroner til Ormelid føreslår fylkesdirektøren at det i tillegg vert gjeve ei løyving til Øvst e stova. Den før eslegne løyvinga til Øvstastova er vesentleg mindre enn det stiftinga har søkt om, men det vil kunne bidra til at stiftinga kan starte med å gjennomføre delar av den planlagte istandsetjinga på Øvstastova. Fylkesdirektøren vil også tilrå at ein vurderer å gje ei ytterlegare tildeling til dette prosjektet i samband med tilskotsfordelinga for 2018. Ei følgje av vedtak om dispensasjon frå fredingsvedtak er at det i ein del tilfelle vert sett vilkår for dispensasjonen som fordyrar prosjektet. Eigar har krav på å få denne meirk ostnaden dekt heilt eller delevis jf. lov om kulturminne 15a. Vanlegvis oppstår dette som følgje av istandsetjingsarbeid på dei freda bygningane, noko som er tilfelle med dei fleste av dei prosjekta fylkesdirektøren føreslår at det vert løyvd tilskot til. I samband med at eigar av Løken gamle sorenskrivargard i Eid kommune har tilrettelagt bygningen for ny bruk som selskaps - og overna ttingsverksemd har eigar byg d ei rekkje nye bad i huset. Eigar søkjer no om å få dekka det han meiner er m eirkostnadar som følgj e av dei gitte dispensasjonane frå fre dingsvedtaket. Den omsøkte summen er svært høg og fylkesdirektøren tilrår at det vert løyvd ein noko mindre sum då ein del av dei ti ltaka eigar søkjer om å få dekt er løysingar som han sjølv har ynskt og søkt om løyve til, ikkje tiltak og løysingar som fylkeskommunen har stilt krav om. Eigar har hatt ein del ekstra utgifter som følgje av fredinga, mellom anna til arkitekthjelp, røyrløysingar og spesialhandverkar i s amband med utgliding av veggen i den malte salen i 2 etg. Dette er utgifter som fylkesdirekt øren meiner at han må få dekt. Då det her er snakk om mange bad og mykje arbeid som er gjort meiner fylkesdirektøren at den føreslegne summen i vedtaket kan forsvar ast sjølv om den er høg. I Riksantikvaren sitt vedtak om førehandsløyving for 2018 var delar av den øyremerka Ludwig Wittgenstein sitt hus i Skjolden. Fylkesdirektøren er bekymra for at ei tildeling av tilskot til dette prosjektet som ikkje kjem før i 201 8 vil føre til forseinking i stiftinga sin framdriftsplan. Stiftinga har ein tidsavgrensa avtale med eigar av huset, noko som gjer at om dei ikkje får starta opp arbeidet etter planen vil det kunne bli utfordrande for dei å få gjennomført prosjektet. Ei ti lbakeføring av Wittgenstein sitt hus i Skjolden vil både bidra til å auke dei kulturhistoriske verdiane i eigedomen og gje ny kunnskap om Wittgenstein og hans levekår i S k jolden. I tillegg vil det bli ein attraksjon for Skjolden og dei som kjem dit for å o ppsøkje staden der Wittgenstein arbeidde på sine mest kjende verk. Fylkesdirektøren føreslår difor at det vert gjeve eit tilskot til dette prosjektet frå tilskotsmidlane for 2017. Prosjekt det er føreslått å ikkje løyve tilskot til Av dei innkomne søknada ne er det fire prosjekt som fylkesdirektøren har føreslått å ikkje løyve tilskot til, installering av vanntåkeanlegg i Hansegarden i Lærdal og til skjøtsel av kul turlandskapet ved Svanøy Hovedgå rd. Søknaden om tilskot til kulturlandsakpet ved Svanøy Hovedg å rd er mangelfull og lite konkret, i stor grad er den identisk med søknad om tilskot til det same tiltaket i 2016 som og fekk avslag. Retningslinene for tilskot frå post 71 opnar for at ein kan løyve tilskot til kulturlandskap av nasjonal verdi, men då må det føreligge ein plan for arbeidet. Fylkeskommunen har ikkje motteke noko slik plan for kulturlandskapet ved Svanøy Hovedgå rd. Når det gjeld søknad om tilskot til tåkesprinkling av Hansegarden i Lærdal er dette eit godt prosjekt som vil beskytte bygning en mot ein eventuell brann. Brannsikring kjem ikkje inn under prioriteringane for tilskot frå post 71 jf. vedlegg 2 og fylkesdirektøren kan difor ikkje tilrå at det vert løyvd tilskot til dette prosjektet. I samband med vår søknad til Riksantikvaren bad vi dei om å vurdere om det er mogleg å gje tilskot til dette tiltaket frå andre tilskotspostar, til dømes post 73 brannsikring. I den samanhengen vart eigar sin søknad om tilskot til Hansegarden vidaresendt Riksantikvaren. Vi har pr. i dag ikkje motteke svar på denne førespurnaden. Midlar frå løyvinga som ikkje er fordelt til eit konkret prosjekt Framlegg til vedt ak legg opp til at kr. 285 000 av tildelinga for 2017 ikkje er fordelt til eit konkret prosjekt. Fylkesdirektøren vil kome tilbake med framlegg om fordeling av desse midlane i samband med fordeling av tilskot frå førehandsløyvinga for 2018.
Side 9 av 9 7. Konklusjon Fylkesdirektøren syner til drøftingane ovanfor og tilrår hovudutval for næring og kultur å gjere vedtak i tråd med framlegg.