NY 420KV KRAFTLINE MONGSTAD-MODALEN - FRÅSEGN TIL NVE SI INNSTILLING

HORDALAND FYLKESKOMMUNE Regionalavdelinga Klima- og naturressursseksjonen Arkivsak 200902818-61 Arkivnr. 344 Saksh. Anne-Gro Ullaland, Stina Ellevseth Oseland og Lars Øyvind Birkenes Saksgang Kultur- og ressursutvalet Fylkesutvalet Møtedato 03.12.2013 05.12.2013 NY 420KV KRAFTLINE MONGSTAD-MODALEN - FRÅSEGN TIL NVE SI INNSTILLING SAMANDRAG For å styrke forsyningstryggleiken til Bergensregionen ynskjer BKK Nett å etablere eit ytre 300 (420)kV kraftlinesamband mellom Modalen og Kollsnes. Søknad for Mongstad Modalen vart sendt på høyring i 2010, og med to tilleggshøyring av alternative trasear og løysingar i 2012. No har Noregs vassdrags- og energidirektorat (NVE) laga si innstilling til Olje- og energidepartementet. Før OED ferdighandsamar saka har dei sendt innstillinga på høyring til mellom anna fylkeskommunen. Dei største negative verknadane for fylkeskommunen sine ansvarsområde i trasevala NVE legg fram i si innstilling er unngått. FORSLAG TIL INNSTILLING 1. Hordaland fylkeskommune meiner at NVE si innstilling ligg nær opp mot det alternativet som er å føretrekkja med omsyn til kulturminneverdiar. Det er i stor grad teke omsyn til kjende kulturminne og kulturmiljø av høg verdi. Dette gjeld både kulturmiljø i kystlandskapet, jordbrukslandskapet og stølsmiljøa i fjellet. NVE si innstilling vil i store trekk få om lag same innverknad på kulturminne og kulturmiljø som den traseen Hordaland fylkeskommune gjekk inn for i 2010. 2. Eventuelle nye og endra tiltak må sendast Hordaland fylkeskommune for vurdering. 3. Undersøkingsplikta jf. 9 i Kulturminneloven, må oppfyllast i god tid før tiltak i marka vert sett i verk. Ved eventuell konflikt må planane justerast, eller sendast til Riksantikvaren som dispensasjonsmynde. 4. Hordaland fylkeskommune rår til jordkabling i Iledalen. Rune Haugsdal Fylkesrådmann Bård Sandal Fylkesdirektør regional utvikling Vedlegg: Faktaark NVE innstilling Modalen -Mongstad

FYLKESRÅDMANNEN, 13.11.2013: 1. Innleiing For å styrke forsyningstryggleiken til Bergensregionen ynskjer BKK Nett å etablere eit ytre 300 (420)kV kraftlinesamband mellom Modalen og Kollsnes. Utbyggingsplanane har vore delt i to steg, der første steg har vore 300 (420) kv kraftline mellom Kollsnes og Mongstad, medan steg to er vidareføringa frå Mongstad til Modalen. Kraftlina mellom Kollsnes og Mongstad fekk konsesjon av Olje-og energidepartementet (OED) i juni 2012. Søknad for Mongstad Modalen vart sendt på høyring i 2010, og med to tilleggshøyring av alternative trasear og løysingar i 2012. No har Noregs vassdragsog energidirektorat (NVE) laga si innstilling til Olje- og energidepartementet. Før OED ferdighandsamar saka har dei sendt innstillinga på høyring til mellom anna fylkeskommunen med frist for fråsegn sett til 15.januar 2014. 2. Prosjektet Då høyringa gjeld NVE si innstilling i ei sak som fylkeskommunen tidlegare har gjeve fråsegn om, vert hovudfokuset i denne saksutgreiinga dei punkta fylkeskommunen tidlegare har kommentert. For andre detaljer viser ein til tidlegare saksutgreiingar og til NVE sitt bakgrunnsnotat for innstilling i saka. Sistnemnte kan ein lese på OED si nettside: http://www.regjeringen.no/upload/oed/pdf%20filer/nves_bakgrunnsnotat_for_innstillinge.pdf I dag er det to 300kV liner som forsyner kraft til Bergensområdet, noko som ikkje er nok til å sikre kraftforsyninga i området om det skulle oppstå feil på ei av linene. BKK Nett har difor i lengre tid arbeidd med å få etablert ei ytre kraftforsyningsline frå Modalen til Kollsnes via Mongstad. Kraftlina vil i tillegg til å sikre kraftforsyninga i regionen også opne opp for at ny produksjon (vasskraft og vindkraft) kan knytast til kraftnettet. Det har vore utgreidd ein lang rekkje alternative traseføringar for den vel 6 mil lange kraftlina som skal gå gjennom kommunane Modalen, Masfjorden, Gulen, Lindås og Austrheim. Kryssing av Fensfjorden inneber sjøkabel på ein del av strekninga, for andre delstrekk er luftline hovudløysinga. For kortare delstrekk har jordkabling vore vurdert. Lengre strekk med kabling på land har ikkje vore aktuelt ut frå gjeldande forvaltingsregime for nettutbygging. I tillegg til den nye kraftlina inneber prosjektet også nye trafostasjonar og koplingsanlegg, samt endringar i eksisterande 132kV nett. Kraftlina vert bygd for 420 kv, men vert i første omgang driven med 300kV. Kostnadene ved utbygginga er rekna til kring 900 mill kr. I store trekk kan dei største vurderingspunkta i saka samanfattast i følgjande hovudpunkt: Kryssing av Stølsheimen avveging mellom urørt natur/friluftsområde og område med busetnad Nærføring ved stølsmiljø og område med anna planlagd arealbruk Plassering av trafostasjon og koplingsanlegg Bruk av jordkabling o På Mongstad (unngå at luftline gjev avgrensingar for handtering av store transportlastar) o Ved ilandføring på nordsida av Fensfjorden av omsyn til kulturminne/landskap o I samband med omlegging av 132kV line ved Matre koplingsanlegg 3. Tidlegare fråsegner i saka I NVE si høyring av saka har fylkesutvalet gjort følgjande fråsegn til søknad og tilleggssøknader: Fylkesutvalet 27.01.11 sak 5/11: 1. Fylkesutvalet i Hordaland meiner det er svært viktig av omsyn til forsyningstryggleiken i 2

Bergensregionen å få etablert eit ytre kraftlinesamband mellom Modalen og Kollsnes, og vil rå til at det vert gjeve konsesjon til bygging av ei 300 (420) kv kraftline mellom Modalen og Mongstad. 2. Av omsyn til kulturminne og friluftsliv vert alternativ I prioritert framfor alternativ II. Fylkesutvalet rår til bruk av avbøtande tiltak som merking av liner utsett for kollisjon med truga og sårbare artar av fugl. Fylkesutvalet stør bruk av stadtilpassa design av master og transformatorstasjonsutforming for å dempe visuelle verknader av utbygginga, samt å nytte kabling på lågare spenningsnivå for å avlaste verknad på lokalsamfunn. 3. Undersøkingsplikta etter 9 i Kulturminnelova må oppfyllast i god til før tiltak i marka verk sett i verk. Fylkesutvalet 27.09.12 sak 222/12: 1. Fylkesutvalet i Hordaland meiner det er svært viktig av omsynet til forsyningstryggleiken i Bergensregionen å få etablert eit ytre kraftlinesamarbeid mellom Modalen og Kollsnes, og vil rå til at det vert gjeve konsesjon til bygging av ei 300 (420) kv kraftlinje mellom Modalen og Mongstad. 2. Av omsyn til kulturminne og landskap vert alternativ 1.1a oppretthalde som prioritet på strekninga Modalen-Haugsværdalen. Fylkesutvalet ser ingen klare innvendingar mot BKK Nett sine prioriterte traséalternativ på dei andre strekkjene. 3. Når det gjeld riggområde, trommelplassar m.m. er ein riggplass i direkte konflikt med automatisk freda kulturminne. Det er på Treet (Askeladden id. nr. 150447), rett nord for Matresvatnet ved Stordalsvegen. Hordaland fylkeskommune stiller krav om at det føreslegne riggområdet må flyttast og varslar motsegn på dette punktet. Riggområdet i Bergsvik vil truleg få stor innverknad på kulturminne og kulturmiljø frå nyare tid. Flytting bør vurderast. Hordaland fylkeskommune har førebels ikkje merknader til andre anlegg nemnde i søknaden. Eventuelle nye og endra tiltak må sendast Hordaland fylkeskommune for vurdering. 4. Fylkeskommunen stør bruk av stadstilpassa design av master. 5. Undersøkingsplikta, jf. 9 i kulturminnelova, må oppfyllast i god tid før tiltak i marka vert sett i verk. 6. Fylkesutvalet tilrår jordkabling frå landtaket i Ildalen opp mot fv. 570. Fylkesutvalet 31.01.13 sak 14/13 1. Hordaland fylkeskommune meiner framleis trase 1.1a gjennom Stølsheimen vil vere det beste med omsyn til kulturminne og friluftsliv, men at 2.0 i kombinasjon med 3.0 er betre enn 2.0 åleine. 2. Hordaland fylkeskommune er positiv til jordkabling på dei strekkja det vert søkt om. 3. Fylkeskommunen stør bruk av stadstilpassa design av master. 4. Det vil verte stilt krav om arkeologisk registrering langs store delar av dei no omsøkte alternativa til trasé mellom Modalen i Hordaland og ilandføringspunkt i Gulen kommune i Sogn og Fjordane. 5. Undersøkingsplikta jf. 9 i kulturminnelova, må oppfyllast i god tid før tiltak i marka vert sett i verk. 6. Innspela frå næringslivet på Mongstad Sør når det gjeld val av trase og løysingar i det viktige industri- og hamneområdet der må takast omsyn til. 4. NVE si innstilling i saka NVE har summert opp si innstilling i eit 4 siders faktaark som er vedlagd saka. Her inngår også kart med dei linealternativ som NVE tilrår. Etter deira vurdering gjev følgjande kombinasjon av trasealternativ minst verknader for ålmenta: 2.0-3.0-1.1A - 3.1A - 2.0-2.2 2.3-2.4A justert alternativ 1 3.3-1.0-1.6-3.4b. Lina vil starte ved ny koplingsstasjon ved Steinsland kraftverk i Modalen. Tilrådinga inneber ny Haugsvær transformatorstasjon i Masfjorden og ny 132kV line for å knyte Matre kraftverk til den nye trafostasjonen. Det vert også tilrådd utviding av Frøyset transformatorstasjon som tilrettelegging for oppkopling av to vindkraftverk som har fått konsesjon i Gulen. På strekninga Matre til Frøyset vil 3

420kV lina erstatte eksisterande 132kV line, som vert riven. Utvidinga av Frøyset transformatorstasjon kan på sikt gje grunnlag for å rive eksisterande 132kV line Frøyset-Mongstad. Som avbøtande tiltak rår NVE til at det på nokre strekk vert sett vilkår om kamuflering av master, skånsam skogrydding, fuglemerking og utarbeiding av miljø- transport og anleggsplan. Tilrådd trase inneber og noko lengre sjøkabling enn teknisk naudsynt for å unngå at lina råker landskaps- og kulturmiljøverdiane i Postvågen. Strekninga Modalen Haugsvær, kryssing av Stølsheimen I prosessen fram til NVE si innstilling i saka har BKK utgreidd ein rekkje traseløysingar for å krysse området med Stølsheimen med minst mogelege verknader for ålmenne interesser. Aktuelt område i Stølsheimen har fleire merka turstiar og DNT hytter. «Taket», eit område vest for Steinslandsvatnet, er eit særleg viktig friluftsområde. Alternativa har ulik grad av nærføring til turlagshyttene og turstiar. Bortfall av inngrepsfrie naturområde (INON) som følgje av ny kraftline i urørt terreng varierer frå 9km 2 til 21 km 2 for dei fire hovudalternativa. Sørleg kryssing av Modalen har møtt stor motstand, medan nordlig kryssing står fram som mindre konfliktfylt. Område ved Kringlebotn og lineføring i Øvredalen har også hatt merksemd frå høyringsinstansane. Løysing for koplingsanlegg er avhengig av kvar lina startar (Modalen koplingsstasjon eller Steinsland kraftverk) og om ein skal byggje koplingsanlegget stegvis (fullt anlegg først ved oppgradering til 420kV, truleg kring år 2025). NVE si tilråding med 2.0-3.0-1.1A - 3.1A 2.0 har nordleg kryssing av Modalen med endepunkt Steinsland. Store delar av traseen går gjennom område med eksisterande inngrep frå tidlegare kraftutbygging. Linevalet gjer at ein unngår å råke Kringlebotn og Øvredalen. Traseen er 1,7km lengre og 10 mill kr dyrare enn rimelegaste trase, men NVE meiner dei reduserte negative verknadene for miljøet forsvarar meirkostnaden. Med denne linetraseen vert startpunkt Steinsland kraftverk. NVE rår til stegvis utbygging av Steinsland koplingsstasjon (T-avgreining) som gjer at ein ikkje treng dobbel lineføring mellom Steinsland og Modalen koplingsstasjon, og der eksisterande 300kV line kan nyttast fram til lina må oppgraderast til 420kV. Strekninga Haugsvær Eikemo På denne strekninga er det plassering av transformatorstasjon og tilkopling til denne (Haugsværdalen, Kvitskaret eller Matresdalen), kryssing av Haugsværfjorden og passering av Eikemodalen som har vore viktige vurderingspunkt. Bruk av designmaster ved Eikemo har vore aktuelt for å dempe dei visuelle verknadene ved nærføringa. NVE stør BKK Nett sitt val av Haugsværdalen som lokalitet for transformatorstasjon av di vegetablering til alternativet Kvitskaret vil gje store negative visuelle verknader i landskapet, medan plasseringa ved Matresvatnet i Matresdalen er i direkte konflikt med kulturmiljøet Treet. For lineføring tilrår NVE traseen 2.2-2.3 og 2.4A. NVE har vektlagt å flytte linetrase lengre unna busetnaden i Eikemodalen (2.4A), og meiner dette gjer at det ikkje vert trong for å nytte 5 designmaster som det vart søkt om ved alternativ 1. Meirkostnad for alternativ 2.4A ved lengre lineføring er om lag 1,2 mill kr, medan kostnad for bruk for designmaster var rekna til 0,8 mill kr. Strekninga Eikemo Fløyfjellet På denne strekninga vil lina kunne vere i konflikt med kulturmiljø på Fossheim, busetnad i Fossdalen, regulert hyttefelt, stølsmiljø og busetnad i Kvamsdalen samt Mollandsstølen. NVE meiner ei kombinasjon av traseane justert alternativ 1 og 3.3 gjev minst verknader for ålmenne interesser. I følgje NVE er justert alternativ 1 valt då det gjev større avstand til hyttefelt og ei eksisterande hytte og er mindre synleg frå veg og Fossheim. Alternativ 3.3 har god avstand til Kvamsstølen og busetnad i Kvamsdalen. Løysinga går nær Mollandsstølen (270m), men det gjer også fleire av alternativa. Meirkostnad for alternativ 3.3 er 2,.4 mill kr samanlikna med det kortaste alternativet. Dei reduserte miljøverknadene gjer av NVE meiner det forsvarar dei auka kostnadene. Strekninga Fløyfjellet Frøyset Passering av Langevatnet og Sleirsvatnet er det viktigaste vurderingspunktet på denne delstrekninga. I tillegg har ein grunneigar ønska ein skulpturmast for alternativ 2.5 ved Kråkehaugane (meirkostnad 1 mill kr). 4

NVE meiner det er små skilnader i verknader av alternativ 1 og 2.5, men har landa på alternativ 1 som er mest gunstig sett frå nordsida av Sleirsvatnet. Skulpturmast vert ikkje aktuelt. Strekninga Frøyset Fensfjorden Ilandføringspunkt for sjøkabel (Postvågen eller Iledalsvågen), sikringssone ved skytebane og eventuell bruk av jordkabling i delar av Iledalen har vore viktige vurderingspunkt. NVE tilrår alternativ 1.6 som luftline og deretter overgang til sjøkabel i Iledalsvågen for kryssing av Fensfjorden. Dei store landskaps- og kulturverdiene i Postvågen som vert spart gjer at NVE meiner meirkostanden på 31 mill kr ved lengre trase til Iledalsvågen kan forsvarast. Ytterlegare meirkostnad på høvesvis 13,8 17,4 mill kr for kort og lang jordkabling i staden for luftline i Iledalen meiner NVE ikkje kan forsvarast for å unngå å leggje lina til Postvågen. Strekninga Fensfjorden Lindåsneset transformatorstasjon Siste delstrekk er gjennom eit grøntbelte parallelt ved veg i industriområdet ved Mongstad. Hovudfokus her har vore å unngå at lina gjev unødige restriksjonar på bruk av areala, t.d. ulemper for transport av større laster på vegane i området. Ulike mastetypar og trasear er vurdert for å redusere byggjeforbodsbeltet ved ei luftline. Jordkabling er ønska av høyringspartar. NVE tilrår alternativ 3.4b med standard portalmast. Alternativet har god avstand til vegen og breidde på byggjeforbodsbeltet (42 m kontra 20m) har mindre å seie. Anna mastetype med 20 m byggjeforbodsbelte ville gje meirkostnad på 2,8 6,7 mill kr. Ut frå gjeldande forvaltingsregime for nettutbygging er ikkje jordkabling i dette området som er prega av industri aktuelt. Ombygging/ny 132kV line for tilkopling av Matre kraftverk Med etablering av transformatorstasjon i Haugsværdalen og riving av eksisterande 132kV trase Matre- Frøyset er det naudsynt med ny tilkopling for Matre kraftverk. Sentrale delar av Matre har mange liner og tekniske anlegg, og det er eit ynskje å redusere dei negative verknadene av dette, t.d. er ulike masteløysingar og jordkabling på delar av strekninga vore fremja som avbøtande tiltak. Bruk av stålrøyrsmastar gjev eit smalare byggjeforbodsbelte og er noko høgare enn fagverksmaster, og har ein meirkostnad på kring 0,6mill kr. Med fagverksmaster vil to bustader som i dag har noko høgt magnetfelt kome under utgreiingsgrensa på 0,4 mikrotesla. Stålrørsmastene gjev noko lågare magnetfelt enn fagverksmastene. Meirkostnad for kabling gjennom Matre sentrum er om lag 6,4 mill kr samanlikna med luftline med stålrøyrsmast. NVE rår til at strekninga fram til fellesmast i Matresdalen vert bygd med stålrøysmaster, og legg vekt på at dette er ei betring i høve til dagens situasjon. NVE meiner ytterlegare fordeler som kabling kan gje ikkje kan forsvare kostnadene med dette. Andre avbøtande tiltak Kamuflering ved bruk av grønnmalte master og armaturar aukar kostnaden pr mast med kring 30%. NVE rår til kamufleringstiltak på delstrekka 2,4A gjennom Eikemo (2,5km), ved Sleirsvatnet (1,5km) og Iledalen sør for fylkesvegen (0,7m). På andre delstrekk meiner NVE at innsynet til linene er avgrensa eller visuell vinst i terrenget ikkje gjev grunnlag for å tilrå kamuflering med dei meirkostnader dette inneber. NVE tilrår ikkje matting av liner då det går relativt kort tid før linene vert matta naturleg og meiner meirkostnaden på kr 15.000 pr km ikkje kan forsvarast. NVE rår til at det på strekninga langs Sleirsvatnet der det er godt innsyn til traseen vert lagt vekt på skånsam skogrydding langs lina. NVE er positiv til at det ved omlegging av 22kV ved Haugsvær transformatorstasjon vert kabla forbi stasjonen og til Haugsvær Auto. Plassmangel gjer at det og er aktuelt å kabla strekninga langs Haugsværvatnet. 5

NVE meiner det kan vere aktuelt å merke delstrekk ved Sleirsvatnet og spenn ved Kvamsdalen for å redusere kollisjonsfare for fugl. 5. Vurdering og tilråding BKK har søkt fleire trasealternativ, men prioritert følgjande kombinasjon av trasealternativa: 2.0 med avslutning i Steinsland 3.0 1.1a 3.1b 2.0 2.3 3.2 2.4a 3.3 2.5 1.6 med 700 meter jordkabel i Iledalen 3.4b (og alt. 1 for delstrekk kor det ikkje føreligg alternativ til denne.) Kart frå høyringsrunden syner ulike alternativ som BKK har søkt. Figur 1: Kart Modalen- Haugsvær. Raud linje: Søkt luftleidning; Sort linje: søkt 132 kv; Blå stipla linje: luftleidning tilleggssøknad. Figur 2: Kart Haugsvær Mongstad. Rød linje: Søkt luftleidning; Stipla raud linje: søkt sjøkabel; Sort linje: søkt 132 kv; Grøn stipla linje: jordkabel tilleggssøknad; Blå stipla linje: luftleidning tilleggssøknad. Om ein samanliknar med NVE si innstilling så er denne i hovudsak lik BKK si prioriterte trase, med unnatak for følgjande der NVE har valt: 3.1.A framfor 3.1.B for å unngå føring i Øvredalen (støtta av Fylkesmannen og kommunen) 2.2 i staden for 3.2 ved kryssing av Haugsværfjorden (rimelegare, prioritert av grunneigarar?) 1.0 i staden for 2.5 ved Langevatnet og Sleirsvatnet (mindre synleg frå nord) I tillegg har NVE ikkje rådd til kabling i alternativ 1.6. 6

Vurdering ut frå fylkeskommunen sine tidlegare fråsegner: Stølsheimen: Fylkesutvalet har i tidlegare høyringar prioritert 1.1a gjennom Stølsheimen, men og signalisert at kombinasjonen 2.0/3.0 er betre enn 2.0 åleine. I høyringa har mellom anna Modalen og Masfjorden kommune, Fylkesmannen og Bergen Turlag støtta kombinasjonsløysinga med alternativ 3.0. Eg vurderer slik NVE si innstilling som grei. Kulturminne knytt til Stølsheimen Store delar av traseen går gjennom område med eksisterande inngrep frå tidlegare kraftutbygging. Linevalet gjer at ein unngår å råke kulturlandskap og kulturmiljø ved Kringlebotn, ved Litlematrestølen og i Øvredalen. Vidare er det særs positivt at NVE stør BKK Nett sitt val av Haugsværdalen som lokalitet for transformatorstasjon då alternativet med plassering ved Matresvatnet i Matresdalen er i direkte konflikt med kulturminna og kulturmiljøet på Treet. Hordaland fylkeskommune har ikkje vesentlege merknader med omsyn til kulturminne og kulturmiljø. Konflikt ved riggplasser Grunna konflikt med kulturminne har fylkeskommunen tidlegare varsla motsegn mot riggplass på Treet og mogeleg konflikt med riggområde i Bergsvik. Som nemnt over unngår ein kulturmiljøet på Treet ved å plassera transformatorstasjonen i Haugsværdalen. Når det gjeld Bergsvik, vil valde alternativ 3.3 få ei viss nærføring til Bergsviksetra, men er å føretrekkja på grunn av kulturmiljøet i Bergsvik som har eit fint ivareteke kulturlandskap med store rydningsrøyser, bakkemurar m.m. Bergsviksetra har ein SEFRAK-registrert bygning og utgjer ikkje eit stort stølsmiljø. Bruk av jordkabling Fylkesutvalet har støtta søkte jordkablingstrasear. NVE har ikkje rådd til jordkabling i Iledalen av kostnadsomsyn. Fleire høyringspartar har ønska kabling. Eg rår til at ein framleis skal be om jordkabling i Iledalen. Bruk av stadtilpassa master Bruk av stadtilpassa master var knytt til linealternativ 1 ved Eikemo. NVE har rådd til alternativ 2.4A som også var prioritert av BKK. Lina går dermed lenger unna Eikemo der trongen for stadtilpassa master vert mindre, og eg har slik ikkje noko problem med NVE si nedprioritering av å nytte ekstra pengar på designmaster. Innspela frå næringslivet på Mongstad Sør I følgje NVE sitt bakgrunnsnotat ynskjer Mongstad Vekst primært lina som jordkabel for at mastene ikkje skal vere til hinder for transportkorridorane på Mongstad. Berre luftlinealternativet 3.4b kan støttast. NVE har rådd til alternativ 3.4b, og ein har difor ikkje noko merknader til dette. Andre kulturminneomsyn Hordaland fylkeskommune bad i høyringsuttalen til meldinga om at ein venta med konsesjonshandsaminga til kulturminneundersøkingane langs dei ulike traséalternativa var utført. Dette vart ikkje teke til fylgje, men gjennom konsekvensutgreiing på deltema kulturminne og kulturmiljø, fekk ein utarbeidd ein grundig rapport som i stor grad ser ut til å ha vore retningsstyrande for det endelege trasévalet. Konsekvensar for dei delane av traseen som ikkje er omtala over: Strekninga Haugsvær Eikemo På denne strekninga tilrår NVE traseen 2.2-2.3 og 2.4A. NVE har vektlagt å flytte traseen lengre unna busetnaden i Eikemodalen (2.4A), der det er det ei rekkje SEFRAK-registrerte bygningar. Hordaland fylkeskommune ser i utgangspunktet det søkte alternativ 2.4A som positivt for kulturminne og kulturmiljø. Nokre kulturminne får likevel nærføring til alternativ 2.4A. Det er Stemmetjørna med tilhøyrande demning og ruin etter sagbruk. 7

Strekninga Eikemo Fløyfjellet På denne strekninga vil lina kunne påverke kulturmiljø på Fossheim og busetnad i Fossdalen. Alternativ 3.3 får ei viss nærføring til Bergsviksetra, men er å føretrekkja på grunn av kulturmiljøet i Bergsvik som har eit fint ivareteke kulturlandskap med store rydningsrøyser, bakkemurar m.m. Bergsviksetra har ein SEFRAK-registrert bygning og utgjer ikkje eit stort stølsmiljø. Alternativ 3.3 vil få noko meir nærføring til området ved Mollandstølen ved Setretjørna med næraste linjeføring i underkant av 300 meter frå stølsområdet sør for traseen. Traseen passerer bygningsmiljøet på Øyra (Gunnarsbuøyra) med ein avstand i overkant av 500 meter. Strekninga Fløyfjellet Frøyset Fram til Frøyset er det søkt om alternativ 1.0 som føl opphavleg trasé. Det er SEFRAKregistrerte tufter i sør-austre del av Sleirsvatnet, og SEFRAK-registrerte bygningar på Dalset og i Kjerdal som får størst nærføring til lina. Den passerer vel 100 meter nord for ruin etter sag og kvernhus i sør-austre del av Sleirsvatnet og ca. 170 240 meter nord for Dalset og Kjerdal. Strekninga Frøyset Fensfjorden NVE tilrår alternativ 1.6 som luftline og deretter overgang til sjøkabel i Iledalsvågen for kryssing av Fensfjorden. Store landskaps- og kulturverdiar i Postvågen vert med dette valet unngått, mellom anna eit parti av den Trondhjemske Postvei som er med i Nasjonal verneplan for veger, bruer og vegrelaterte kulturminner (Statens vegvesen 2002) og difor må handsamast som mellombels freda. Det er truleg potensial for funn av automatisk freda kulturminne i sjønære område der sjøkabel er tenkt ført i land til alternativ 1.6. Strekninga Fensfjorden Lindåsneset transformatorstasjon Siste delstrekk er gjennom eit grøntbelte parallelt ved veg i industriområdet ved Mongstad. I samband med tidlegare aktivitet i området har to buplassar frå steinalder blitt påvist i dette området. Den næraste, lokalitet 97659, låg vel 50 meter aust for punktet der alternativ 1 og 3.4b møtest i nord. Denne vart arkeologisk utgraven i 2004 og frigitt. Den andre lokaliteten, id. nr. 97670, låg om lag 350 meter nordvest for den først omtala, men området er nedbygt og lokaliteten er tapt. Funna av lokalitetane vart gjort nærare sjøen mellom kote 10 og 15 m.o.h. Når det gjeld sjøkabel over Fensfjorden skal Bergens Sjøfartsmuseum få høve til å utføra dei undersøkingane som trengs vidare for å avklare eventuell konflikt med marine kulturminne. Samla for kulturminne For kulturminne og kulturmiljø ser det ut til at den no søkte traseen frå Modalen til Mongstad er eit val som i stor grad tek omsyn til dei innspel som Konsekvensutgreiinga Kulturminner og kulturmiljø, og tilleggsutgreiinga, har lagt opp til. Dei største, til no kjende konfliktområda, er med det unngått. Det må presiserast at det vil bli stilt krav om arkeologisk registrering langs store delar av traseen mellom Modalen i Hordaland og ilandføringspunkt ved Iledalsvågen i Gulen kommune i Sogn og Fjordane. Ein har lite kjennskap til bruk av områda langs traseen, og då spesielt fjellområda, i førhistorisk tid. Det må også påreknast marinarkeologiske registreringar. Eventuelle nye og endra tiltak må sendast Hordaland fylkeskommune for vurdering. Dette gjeld også tilkomstvegar, riggområde, trommelplassar m.m. Undersøkingsplikta jf. 9 i Kulturminneloven, må oppfyllast i god tid før tiltak i marka vert sett i verk. Ved eventuell konflikt må planane justerast, eller sendast til Riksantikvaren som dispensasjonsmynde. 8