Spørsmål til Hardangerbadet AS fra Kvam herad

Spørsmål til Hardangerbadet AS fra Kvam herad I rapporten datert 3.11.15 vedr. Hardangerbadet Bade- og velværesenter og i presentasjonen til kulturdepartementet 2.2.15, er det trekt fram og greia ut ei rekkje problemstillingar for å få realisert prosjektet, med mål om forutsigbar og sikker drift. Mange element er vorte ytterlegare konkretisert, t.d. billettprisar, og nye element som økonomiske ringverknader, er kome med. I rapporten trekkjer konsulenten sjølv fram ein del moment som fortsatt må på plass og me reknar med Hardangerbadet er i ein prosess med det. Etter kvart som administrasjonen i Kvam herad har arbeidd med prosjektet og med rapporten, dukkar det opp ein del moment kommunen har spørsmål til, og som må avklarast i det vidare arbeidet. Nokre stadar har me og funne element som ikkje ser ut til å hengja saman, eller ikkje ser ut til å vera gjennomført i heile rapporten. I tillegg til denne tilbakemeldinga arbeider PwC som de veit med å gjennomgå juridiske problemstillingar i rapporten og me ynskjer ein gjennomgang i saman med dykk i slutten av februar når deira rapport er klar. 1. Organisering av byggeprosjektet og entreprise Hardangerbadet består av fire ulike prosjekt med fire ulike eigarar som skal byggjast saman i eit bygg. Kvam herad er underlagt eit strengt regelverk i lov om offentlege anskaffingar og tenkt som eigar av den eine delen. 1.1. Korleis er byggeprosjektet tenkt løyst? Totalprosjektet er sett saman av fire sjølvstendig juridiske einingar: Hardangerbadet KF (HB KF), Hardangerbadet AS (HB AS) Helsebanken AS ( HE AS) Hardangerfjord Hotell Eigedom AS (HFE AS). HB AS skal stå som utbyggar og gjennomføra heile utbygginga som totalentreprise. Anboda vert delt i fire hovuddeler og fire kontraktar. Bygget kan seksjonerast når rammeløyve er på plass. «Ang. Entrepriseform, vil vi anbefale en totalentreprise for hele prosjektet. Dette fordi det ikke vil gå med flere entreprenører på samme byggeplassen. Men anbudet må deles i 4 hoveddeler: Hardangerbadet KF Hardangerbadet eigedom Helsebanken. Hotellet. Etter anbudsinnhenting kan det settes opp 4 kontrakter. Bygget kan seksjoneres når rammetillatelsen foreligger.» Stord, 10.febr. 2015 Med hilsen, Øystein Tufteland, Link Arkitektur Siviling. 1

1.2 Kva vurderingar er så langt gjort rundt den organisatoriske risikoen i alle 4 byggeprosjekta? Den organisatoriske risikoen i byggjefasen vil verta avklart via avtalar mellom partane. Det er sett opp ein juridisk bindande kontrakt mellom HB AS, HE AS og HFE AS. Når HB KF er etablert vert det utforma eit detaljert avtaleverk for byggeprosessen. Di betre partane får til eit godt samarbeid, di betre vil sluttresultat og økonomi, spesielt vert eit godt samarbeidet mellom Kvam herad og HB AS viktig. 1.3 Kva vurderingar er så langt gjort rundt den økonomiske risikoen i alle 4 byggeprosjekta? Norge, og spesielt Vestlandet inkludert Kvam, ser ut til å møta ein lågkonjunktur innan olje-gass og entrepenørskap, inkludert bygg og anlegg, dei komande åra. HB AS vonar dette vil gje god konkurranse og rimelege tilbod for byggeprosjektet. Eventuelt byggelån vil få låg rente. I byggeprosessen er den økonomiske risikoen knytt til at totalkostnaden for heile anlegget vert større enn budsjettert. Det vil på førehand vera umogeleg å gje 100% garanti for at ikkje kostnadsramma vert overskriden. For badedelen er byggekostnaden rekna til 109 mill.kr., inkludert 9,5 mill. kr. til uventa kostnader. Dersom byggjekostnadene skulle gå ut over kalkulert ramme for badeanlegget, vil HB AS ta ansvar for å få på plass fullfinansiering. Dei andre partane ber risikoen for eigne overskridingar sjølve. Når Kvam herad har gjort vedtak om å etablera HB KF, må det utformast avtaler slik at prosjektet får full utteljing av mva-kompensasjon og spelemidlar. Kvam herad, HB KF og HB AS må i fellesskap utforma avtalene. 1.4 Kven skal vera byggherre for dei ulike delane? Vi viser til svaret under 1.1. 1.5 Er tanken at bygget skal førast opp i kommunal eige, og deretter seksjonerast og seljast, eller skal kvar part stå for sin del? Vi viser til svar under 1.1. Dersom heradet meiner at det er andre utbyggingsformer som er betre eigna enn det HB AS legg opp til er HB AS open for det. HB AS har valt modell ut frå døme frå andre plassar (Jf. Fellestur for HB AS og Kvam herad til Sørlandsbadet og Austevoll). Uansett vil det vera store krav til god koordinering og sannsynlegvis ein del transaksjonskostnadar knytt til kompleksiteten i eit slikt prosjekt. 1.6 Ei god forklaring av entrepriseform: Viser til punkt 1.1 og 1.5. 1.7 Eit godt byggeprosjekt : Viser til punkt 1.2 og 1.3. 2

1.8 Ei god organisering: Viser til punkt 1.2 og 1.3. 1.9 Ei god framdrift er nødvendig for at me kan gjera gode vurderingar i saka. Det har det siste årete vore ein god prosess mellom Kvam herad og HB AS, og prosjektet framstår i dag som godt gjennomarbeidd. Kvam herad har vore ein konstruktiv og krevjande sparringspartner. Vidare framdrift er no avhengig av engasjement og klare vedtak i Kvam herad. Neste milepæl for å koma vidare er å etablera HB KF som vil gje grunnlag for å få på plass nødvendige avtaler og samarbeid. Etablering av HB KF vil opna opp for samarbeidsavtaler med nabokommunane, andre offentlege institusjonar og økonomisk støtte frå stiftingar. Vidare framdrift og finansiering er avhengig av eit endeleg og positivt vedtak i Kvam heradstyre, jf. møte den 26. februar 2015 mellom Kvam herad og HB AS. Siviling. Øystein Tufteland, Link Arkitektur: Framdrift er avhengig av vedtak i Kvam kommune. Framdriftsplan kan settes opp når positivt vedtak foreligger. 2 Finansiering m.m. 2.2 I rapporten står det at total investering er 125 mill inkl mva, medan det i presentasjonen for kulturdepartementet vart vist eit grovt kostnadsoverslag som syner ein byggjekostnad på 109 mill eks. mva (137,5 mill inkl mva) på den offentlege delen av bygget. Svar frå Gaute Ubostad: 2. Finansiering Finansieringsmodellen har tatt utgangspunktet i en estimert byggekostnad, og også kostnads overslaget er en estimert kostnad. Det er oftest slik at både estimat og bygge kostnad stiger i løpet av prosjekteringsperioden og da er det veldig ofte en utfordring å få en «stram» finansieringsplan til å gå i sammen. Det er særdeles vanskelig å få på plass de siste millionen dersom byggekostnaden blir høyere enn estimert, og det er ofte det som «knekker» prosjektet det motsatte er sjelden et problem. Hovedårsaken til av det har vært en reduksjon i estimert byggekostnad er hovedsakelig av man har redusert og effektivisert arealene, men det kan fremdeles være annerledes når endelig anbudspris foreligger. Forklaringa på skilnaden i rapporten frå Gaute Ubostad 100 mill. eks. mva (125 inkl. mva) og kostnadsoverslaget 109 mill. eks. mva (136,3 inkl.) er at i rapporten frå Ubostad er 9 mill. kr (11,3 inkl.) trekt ut frå badeanlegget og ført over til HB AS. 3

Finansiering badeanlegget (HB KF) justert på grunnlag av modell frå Gaute Ubostad: Finansieringskjelde - mill. kr. Faktisk Moglege Momskompensasjon 25,00 Kvam herad 20,00 Kvam herad, tomt 3,00 Forprosjekt* 3,00 EXTRAStiftelsen 3,00 6,00 Spelemidlar 17,00 Spelemidlar - samarbeid med andre kommunar (30 % auke) 5,00 Samarbeid med andre kommunar 6,00 Hordaland Fylkeskommune 5,00 HFK kompensasjonsmidlar 4,00 6,00 Trond Mohn 10,00 Sparebankstiftinga Hardanger 0,50 5,00 Andre stiftingar (Gjensidige m.fl.) 5,00 Andre sponsorar** 1,25 4,00 Gåvebrev 0,50 Lån - HB KF 23,00 Sum 110,25 42,00 "Mogelege" tilskot - behov*** 14,75 Total sum inkl. mva. 125,00 152,25 Merknader: * Forprosjektet (ein del av totalprosjektet) er utført og betalt. ** Hardangerfjord Hotell - avtale sponsing av drift 5 mill. kroner over 5 år (eigen avtale). *** Ved full utteljing eller overfinansiering av badeanlegget (HB KF) er det mogleg å flytta ubundne midlar over på HB AS. Som eit alternativ ynskjer HB AS å drøfta med Kvam herad at HB KF eig heile badeanlegget (109 mill. kr.). Dette vart drøfta i eit møte mellom Kvam herad, HB AS og Kulturdepartementet 2. februar 2015. Bakgrunnen for eit slikt alternativ er at ein då vil sleppa seksjonering av badeanlegget og såleis få eit enklare avtaleverk. HB KF vil då på ein oversikteleg måte kunna byggja og drifta eit komplett anlegg. 2.3 For at me kan gjera gode vurderingar må det i den endeleg rapporten ligga eit korrekt og meir detaljert kostnadsoverslag. Kostnadsoverslag frå LINK Arkitektur* *For meir detaljar, sjå vedlegg. 4

2.4 Kvam herad stiller tomt til disposisjon for prosjektet. Tomta er med i oversikten over finansieringa av prosjektet (3 mill), men er den med i kostnadsoverslaget? Tomta ligg ikkje inne i kostnadskalkylen, men ligg inne i finansieringsmodellen for badeanlegget. Fri tomt ca. 3 mill. kroner går inn som ein del av finansieringa av badeanlegget. For dei andre eigarane vert ein rettmessig del av tomtekostnad lagt på deira seksjonar, og refundert tilbake til badeanlegget (HB KF). 2.5 Kvam herad har ikkje høve til å gje vekk tomt vederlagsfritt til private aktørar. Det betyr at Hardangerbadet Eigedom AS, Hardangerfjord Hotel AS, og Helsebanken ANS må kjøpa sin del av tomta frå Kvam herad. Er dette kostnadsberekna i deira prosjekt? Tomta skal overførast til HB KF. HB AS, HFE AS, og HE AS må kjøpa sin rettmessige del av tomta frå HB KF. Salssummen vert ein del av finansieringa av HB KF. 2.6 I oversikten over finansiering av den offentlege delen som vart presentert for kulturdepartementet ligg det 2 mill. frå Kvam herad til forprosjektet, men er desse 2 millionane med i kostnadsoverslaget? Kvam herad sitt bidrag i forprosjektet er 1,5 mill (jf. heradsstyrevedtak). I kostnadskalkylane for badeanlegget ligg det inne 4,5 mill. til prosjektering. Tilskotet frå Kvam herad er berre ein del av dette. 2.7 Kva skjer ved eventuelle kostnadsoverskridingar i den offentlege delen av prosjektet? Her legg vi til grunn at det er byggeperioden som er meint. Vi viser difor til pkt. 1.3. 2.8 I oversikten over sikker finansiering som vart presentert for kulturdepartementet ligg det 3 mill frå Extrastiftelsen, 10 mill frå Trond Mohn, 4 mill frå Hardangerfjord hotel, 1 mill frå andre bedrifter i Kvam, 2 mill frå andre sponsorar, 0,5 mill frå Sparebankstiftinga Hardanger, 0,5 mill i gåver frå kvemmingar. Finst det tilsagnsbrev på desse midlane? Er det føringar for bruken? Er midlane tilgjengelege ved byggjestart? Sikker finansiering: ExtraStiftelsen (vedlegg tilsagn 3 mill. ok, stadfesta 050315, må brukast i 2015). Trond Mohn (tilsegn 10 mill. vert ettersendt). Kompensasjonsmiddlar Hordaland Fylkeskommune (vedlegg tilsegn 4 mill. ok). Sparebankstiftinga Hardanger (vedlegg tilsegn 0,5 mill. med krav om at det vert KF). Gåve frå Kvemmingar (underskrivne gåvebrev). Ny runde etter vedtak i KH. HB AS har fått gode meldingar om meir oppslutnad etter KH sitt endelege ja til HB. Sponsorar og andre bedrifter som Lingalaks mfl. (1,25 mill. er på plass, meir kjem). Sponsing støtte drift: Hardangerfjord hotell med avtale om 5 mill. til sponsing av drift. 5

Avtale med Øystese idrettslag til støtte på drift (vedlegg). Underskotsgarantiar 5 + 5,9 mill. I tillegg vil ein få på plass årleg sponsing og reklameinntekter. 2.8 I oversikten over sannsynleg finansiering som vart presentert for kulturdepartementet ligg det 6 mill i kompensasjonsmidlar, 6 mill frå Extrastiftelsen, 6 mill i ekstra spelemidlar, 5 mill frå Hordaland fylkeskommune, 4 mill frå andre kommunar, 6 mill frå andre sponsorar, 4,5 mill frå Sparebankstiftinga Hardanger og 0,5 mill i gåver. Kor stort er sannsynet for at kvar av desse finansieringskjeldene kjem på plass? Kva er framdriftsplanen til Hardangerbadet for å få på plass desse midlane og vil midlane vera tilgjengelege ved byggjestart? Å få etablert eit HB KF er nødvendig for å koma vidare for å få utbetalt desse midlane. Bidrag frå Sparebankstiftinga er avhengig av at tiltaket har eit ideelt føremål. Hardangerbadet søkte om 5 mill., fekk 0,5mill, med atterhald at det vert etablert eit Hardangerbadet KF. HB KF må søkja igjen om det resterande 4,5 mill. Kinsarvik hallen var ei investering på ca. 40 mill., som vart tildelt 4. mill. over fleire år. HB vil i samarbeid med Kvam herad søkja andre stiftingar etter at HB KF er skipa. ExtraStiftelsen vert søkt på nytt når HB KF er skipa. Ekstra spelemidlar 5 mill. + 4-6 mill. kjem på plass dersom HB KF inngår samarbeidsavtaler med ein eller fleire kommunar. Etter eit ja i KH og når HB KF er skipa vil det vera lettare å skaffa støtte/sponsing frå andre bedrifter og personar. Vidare er det budsjettert med 20 mill i tilskot frå Kvam herad, i tråd med vedtaket i HST, men det er i tillegg rekna med eit låneopptak i Kvam herad på 23 mill. Dette beløpet finst det ikkje vedtak på i HST og det krevst i så fall politisk godkjenning. I teksten under står det at låneopptaket har ein årleg kostnad på 1,0 mill. Sidan kostnaden med lånet og forskotering av spelemidlar er tatt med bør det òg koma fram at tilskota på 20 + 2 mill frå Kvam herad har ein alternativkostnad på 1,0 mill. Det er flott at det i rapporten er tatt høgd for Kvam herad får ein rentekostnad ved forskotering av spelemidlar. Diverre er det slik at Kvam herad allereie har forskottert og bunde opp spelemidlane i mange år framover. Rentekostnaden vil difor påløpa i fleire enn dei 5 stipulerte åra. Me kjem tilbake med ei nærare oversikt over det. HB AS viser til vedtak i Kvam heradsstyre 19. mai 2014 om å gje HB eit tilskot på 20 + 1,5 mill. Vi reknar med at Kvam herad her fylgjer tidlegare praksis, jf. tilskot til andre allmennyttige føremål. I modellen som HB AS har drøfta med Kvam herad er det lagt til grunn for prosjektet eit kommunalt låneopptak. Kostnadene er knytt til låneopptaket vert kompensert Kvam herad ved at grunnskulane i Kvam får gratis skulesymjing. Alternativkostnaden for Kvam herad vil vera at heradet sjølv må byggja nytt basseng i sentrale strøk som erstatning av gamle symjeanlegg. Avskriving, renter og drift for eit slikt anlegg vil langt overstiga kostnadene ved å nytta fellesanlegget i Kvam og Hardanger. Rentekostnadene for utsett utbetaling av spelemidlar er avhengig av tid og rentesats. HB AS reknar med at Kvam herad vil følgja tidlegare praksis. I tillegg ynskjer HB AS å drøfta løysingar som gjer at kostnadene for heradet vert lågast mogeleg. 6

3 Andre deltakande firma og garantiar 3.2 I HST-vedtak 26/14 står det at det er ein føresetnad for Kvam herad si deltaking i HB at prosjektet som ein heilheit vert realisert. Det betyr at når Kvam herad fattar endeleg vedtak må hotellet, Helsebanken og den private delen vera klare for realisering. HB AS legg til grunn at anlegget må realisert som ein heilskap, og at hotellutbygging, Helsebanken og den private delen er finansert og klar før byggjestart. Elles viser vi til pkt. 1.2. 3.3 For hotellet og Helsebanken sin del treng me fyrst og fremst å vita kostnadsoverslag og at finansiering er godkjend (litt avhengig av svaret på spørsmål 1 treng me kanskje svar på meir). Vi viser til pkt 1.1.,1.2. og 1.3 3.4 Hardangerbadet Eigedom AS sin del er sterkt integrert med den kommunale delen, både i byggjefase og vidare i driftsfasen. Difor treng me i denne omgang eit detaljert og kvalitetssikra prosjektbudsjett samt ein detaljert og godkjend finansieringsplan. Først etter at Kvam herad har avklart sin medverknad i prosjektet og organiseringa er avklart med heradet, kan det setjast opp eit endeleg detaljert prosjektbudsjett og finansieringsplan. Elles vert det vist til pkt. 1.1, 1.2, 1.3 og 1.5. 3.5 Det er lagt opp til eit svært tett samarbeid mellom den offentlege delen og Hardangerbadet Eigedom AS. Selskapet sin soliditet er av den grunn viktig for Kvam herad og vidare at selskapet har eigarar som tenkjer langsiktig og har evne til å yta økonomisk støtte ved eventuelt behov. HB AS arbeider med å få på plass aksjekapital med solide og ansvarlege eigarar, som tenkjer langsiktig. HB AS har kontakt med fleire slike gode aktørar. 3.6 Me treng difor å få oversikt over eigarstruktur, funding og vedtekter i selskapet. Det same gjeld Hardangerbadet Drift AS. Eigarstruktur og vedtekter kan fyrst avklarast når Kvam herad har skipa HB KF og avklart sitt samla engasjement i prosjektet. 3.7 I kapittel 2.3.3 blir det vist til ei garantiordning for å sikra drifta av Hardangerbadet. Kven er aktørane bak desse garantiane? Kva sikkerheit er knytt til garantiane? HB AS har skriftleg garantiar på 5,0 +5,9 mill. kr i underskotsgarantiar. 3.8 I kapittel 3.4.3 blir det diskutert kva som skjer ved eventuelle driftsunderskot eller konkursar. Som det har blitt sagt av Ubostad og andre, er det ikkje økonomisk lukrativt å driva badeanlegg i Noreg, snarare tvert i mot. I rådmannen si saksutgreiing våren 2014 vart det vist til at nær sagt alle badeanlegg i Noreg driv med sterke offentleg subsidiar gjennom direkte tilskot, gratis husleige, gratis kapitalkostnadar eller liknande. Kalkylane i rapporten viser små 7

overskot i dei involverte selskapa, men det er alltid ein risiko for at ting blir verre enn kalkylane. Samstundes seier vedtaket i HST at prosjektet skal koma med tilstrekkelege garantiar for å gje forutsigbar/unngå økonomisk risiko for Kvam herad. Spesielt kapitla «del II driftsselskapet går konkurs» og «del III det private eiendomsselskapet går konkurs» gjev for lite substans til å skapa tryggleik for forutsigbare og risikofrie økonomiske forhold for Kvam herad. Hardangerbadet er eit prosjekt som legg vekt på å utnytta synergien av å ha tett samdrift mellom fleire verksemder. Kombinasjonen av helse-, hotell- og badedelen vil gje eit effektivt og moderne anlegg, som gjev grunnlag for ein sunn økonomi. Prosjektansvarleg og styreleiar for Sørlandsbadet, Gaute Ubostad, har uttalt at det pr. i dag ikkje finst liknande prosjekt i Norge med eit så grundig og godt driftsgrunnlag. Badeanlegget HB KF vil få ein uvanleg sterk eigenkapital og lite lån. Dessutan er finanskostnadene for bygg og verksemder i Norge rekordlåge. Rentene er rekordlåge, og dei vil sannsynlegvis bli det i mange år framover. HB AS har pr. dags dato ei lang rekkje av solide offentlege og private samarbeidspartnarar. Samarbeidsavtalene opnar dørene til marknader som vil gje langsiktige inntekter og interessante arbeidsplassar i Kvam og Hardanger. 3.9 Utsagnet «eierne i Hardangerbadet Eigedom AS vil være med å få driften opp igjen» treng ytterlegare utgreiing/forklaring. Denne utsegna er mynta på at sjølv om prosjektet mot alle odds skulle gå konkurs, vil realverdien av anlegget liggja der. Det vil vera eit flott anlegg. Vi meiner det er grunn til å ha tru på framtida og at verksemda vil vera liv laga. Alle næringane som er representert i prosjektet er framtidsretta og attraktive. Har Kvam nokre sterke sider så, må det nettopp vera innan fritid, turisme og helse. Ringverknadene for lokalsamfunnet er mange og betydelege. Prosjektet vil gje mange nye, moderne og attraktive arbeidsplassar. Det vil skapa verdiar og ringverknader for heile Kvam og til dels resten av Hardanger. Vi viser elles til vurderinga i rapport frå Gaute Ubostad og vedlagt svardokument frå Gaute Ubostad. Svar frå Gaute Ubostad: 3.8. Fortsatt drift Det er utvilsomt slik at Hardangerbadet vil skape verdier for handel og reiseliv i Kvam og regionen for øvrig. Dersom Hardangerbadet Drift går konkurs så vil eierne i Hardangerbadet Eiendom ta initiativ til å få på plass et driftsselskap de har ikke noe valg, da de har et betydelig lån som krever drift for at de skal kunne betjene sine forpliktelser. En annen aktør som vil være avhengig av drift er Hardangerfjord Hotell. Det må likevel struktureres slik at kommunen ikke kommer i en situasjon der de blir «tvunget» til å ta over driften, men at de kan bruke sine anlegg uten at det nødvendigvis er ordinær drift. 3.9. Kommet for å bli! Havanna Badeland ble bygget i 1991 og stengt etter masse problemer i 2010. Det ble bygget på en tid med liten kompetanse om badeanlegg. Det er et annet badeanlegg som er lagt ned og det er Magneten i Levanger. 8

Det finnes dog ikke noen badeanlegg med et drifts- og finansieringsopplegg som er bedre enn det som er gjeldene ved Hardangerbadet. Så når Hardangerbadet er blitt realisert så er det kommet for å bli! Viser til pkt 3.8 3.10 Det same gjeld utsagnet «Hardangerbadet er kommet for å bli og med nytt pågangsmot vil driften igjen oppstå». 4 Vurdering driftsinntekter og utgifter 4.2 Det er budsjettert med 12,2 mill i inntekter i Hardangerbadet Drift. Sørlandsbadet hadde i 2013 inntekter på 12,9 mill (om lag 200 000 besøkjande). Lustrabadet rapporterte same året 64 000 besøkjande og inntekter på 6 mill (+ 1,7 mill i tilskot frå kommunen). Kommunen ber difor Hardangerbadet om å vurdera om inntektene på 12,2 mill er realistiske? Svar frå Gaute Ubostad: 4.1 Sørlandsbadet drives av 2 selskap Sørlandsbadet AS (kafe, kiosk, spa, solarium, utleie av fysioterapi avd og noe trening) har en årlig omsetting på ca 13 millioner Sørlandsbadet IKS (Trening og bad) har en årlig omsetting på ca 14 millioner Totalt så har Sørlandsbadet en omsetting på ca 27 millioner Lustrabadet kjenner jeg personlig ikke til men tallene tyder helt klart på at badet drives som et folkebad med mindre fokus på kommersiell drift. De har heller ikke treningssenter og utleie av fysioterapiarealer. Med en total omsetting på 6 millioner på 64000 besøkende så får de 93 kroner i omsetting per badegjest. Det er ikke mye. Det er også driftet av et KF, og i de fleste tilfeller så har offentlige anlegg mindre omsetting enn private. Det er også viktig å bemerke at det ved Hardangerbadet er lagt opp til 67.000 besøkende + skolesvømming og årskort. Det kan tyde på at besøket ved Lustrabadet er inkludert både skolesvømming og årskort, slik er det også ved Sørlandsbadet. Besøks-estimat. Tekst Besøkjande Jf. Ubostad, rapport Besøksestimat - ordinære billetter 61 000 Note 1 Besøksestimat - Hardangerfjord hotell 6 000 Note 2 Billettpris ordniært 120,00 Note 3 Leieinntekt - Hardangerfjord Hotell (per gjest) 5,00 Note 4 Vi vil gjera merksam på at besøkstalet er sett lågt. Det er berre litt over 50 % av estimatet AsplanViak la til grunn. Det er på nivå med Lustrabadet som er eit mindre omfattande anlegg og med eit mykje mindre marknadspotensial. Osbadet, som er eit reint kommunalt bad, har vist jamn oppgang til ca. 100.000 besøkjande. 9

Rapporten frå Gaute Ubostad byggjer på «worst case». For Hardangerbadet er det truleg eit besøkspotensial på +/- 100.000. Dette vil forsterka økonomien i heile prosjektet. Finansiering av badeanlegget HB KF (tabell inntekter frå Gaute) Inntekter HB KF Kr. Billetter 7 320 000 Årskort 4 000 000 Billetter - Hardangerfjord hotell 360 000 Leieinntekter - Tonus - Varmtvann 150 000 Leieinntekter - Hardangerfjord Hotell 335 000 Sponsor 100 000 Totale innekter 12 265 000 Finansiering av badeanlegget HB KF (tabell utgifter frå Gaute Ubostad) Utgifter HB KF Kr Energi 1 500 000 Personalkostnad 5 442 360 Forsiking 200 000 Utendørsvaktmester tjeneste 150 000 Kapitalkostnad Leie 2 300 000 Kostnader - leasing/utstyr 200 000 Regnskap - drift av selskap 500 000 Kommunale avgifter 150 000 Markedsføring 500 000 Vedlikehold /utviklingsfond (5 % av omsettingen ) 613 250 Vedlikehold 400 000 Totale kostnader 11 955 610 Resultat 309 390 4.3 Det er budsjettert personalkostnadar på 5,4 mill. Sjølv om det er lagt opp til rasjonell drift med ein del samarbeid med hotellet verkar dette vera lågt. Til dømes har både Lustrabadet og Rjukanbadet personalkostnadar på 6 mill (besøkstal rett i overkant av 60.000). I årsmeldinga til Lustrabadet vert det hevda at bemanninga er for låg og at det er vanskeleg å få hjula til å gå rundt med ei slik bemanning. Dagleg leiar og teknisk sjef må jobba mykje gratis overtid. Lustrabadet har ope 41 timar pr veke og ikkje treningssenter. Hardangerbadet er tenkt å ha ope 62 timar pr veke. I tillegg har treningssenteret opning ut over det. Svar frå Gaute Ubostad: 4.2 Personalkostnad Dette er et annet element hvor privat drift og offentlig drift skiller en del. Men viktigst av alt er kanskje at det ved Hardangerbadet ikke har personalkostnad knyttet til 10

kjøkken, cafe, kiosk og billettsalg det er tenkt løst i samarbeid med Hardangerfjord Hotell som vil ha personal til dette. Som en motytelse for å selge mat og drikke i badet så betaler Hardangerfjord Hotell et leiebeløp til Hardangerbadet som er avhengig av antall besøkende, og dermed er ikke disse kostnadene en del lønnsbudsjettet til Hardangerbadet. Det tenkes også samarbeid med Tonus på treningssenteret og et «lavkost» treningsanlegg å drifte. Så ja dette mener jeg det vil være realistisk å kunne klare. HB har tatt utgangspunkt i personalplanen til Sørlandsbadet, men trekt ut lønskostnad for treningssenter, kafédrift og billettsal. I Hardangerbadet vert det samla ein unik kompetanse ved at Helsebanken, Tonus og andre helseaktørar er lokalisert i same bygg. Det gjev tryggleik og kapasitet og rimeleg bakvaktfunksjon. Hotellet vil også vera ein del av denne fellesfunksjonen. Til sist vil vi nemna at ny elektronikk og nye styringssystem vil vera med å rasjonalisera overvåking og drift (jfr. det nye badet i Kristiansand). Synergien som ligg i samlokaliseringa er vesentleg både med omsyn til kompetanse, kapasitet, tryggleik, effektivitet og ikkje minst attraktivitet. I tillegg til utgreiinga frå Gaute Ubostad viser vi til badeanlegget i Fjell kommune. Her har idrettslaga skaffa seg gode inntekter ved å sertifisera seg og teke over ein del av vaktfunksjonen. HB AS har avtale med Øystese Idrettslag om at dei vil bidra med dugnadshjelp (vakttenester). HB AS ynskjer samarbeidsavtale med fleire lag. Vi nemner òg at det er planar om å skipa Kvam/Hardanger Symjeklubb. 4.4 Me har på dette tidspunktet ikkje gått inn og vurdert innhaldet i «helserapporten» opp mot denne rapporten så me avgrensar oss i dette til å spørje om ei tydlegare presisering av budsjetterte inntekter frå helsedelen. Investeringsplan HB AS: Tekst Mill. kr. ink. mva Bassengdel HB AS 11,25 Helsedel 2. etg.inkl.tomt 32,75 Totalt 44,00 Finansieringsplan HB AS: Tekst Mill. kr Moms ref. (badedelen) 2,25 Aksjekapital 9,00 Sponsorar 1,75 Lån (76%) 31,00 Totalt 44,00 11

Renter og avdrag HB AS Tekst Lån - mill kr Rente Avdragstid (år) Kostnader Rente (snitt første fem år)* 31 3,50 % 1,1 Avdrag pr. år 31 30 1,1 Renter og avdrag 2,2 *Fastrente 5 år tilbys i dag frå 2,2%. Kalkylen til HB er 3,5%. Drift HB AS (Eiendomsselskap) (Utarbeidd av Gaute Ubostad) Inntekter Leieinntekt - 2. etasje Tonus 550 000 Leieinntekt - Helsebanken K 100 000 Leieinnekt SPA r k 90 000 Leieinntekt Kvam herad * r K 300 000 Leieinntekte anna helseaktivitet ** rk 200 000 Leieinntekter - Hardangerbadet Drift AS rk r 2 300 000 Totale inntekter Kostnader Kapitalkostnader (31 millioner) Drift av selskapet Forsikringer og annet Avsetting til utviklingsfond Totalekostnader Resultat K r k r k r k r k r k r k r 3 540 000 2 200 000 150 000 150 000 500 000 3 000 000 540 000 * kr. 300 000,- frå Kvam herad (ca. dagens leige i Helsebanken) ** kr. 200 000,- på helseaktivitet, jf. rapport «Helse i HB». Inntektsida på helsedelen har eit større potensiale enn det som er vist i tabellen. Med bakgrunn i rapporten frå Helse i HB, samarbeid med Kvam herad, Helse Bergen, Universitetet i Bergen, Tonus AS, FoU prosjekt (Norges Forskningsråd). Eit godt samarbeid mellom partane vil vera med å utvikla og gje gode helsetilbod lokalt og regionalt. Her vil Kvam få eit anlegg med regional og nasjonal verdi, som vil setja Kvam på kartet. Det vil vera fint om de etter å ha fått desse spørsmåla sender eit anslag på kor lang tid de vil trenga for å svara på dette så kan me koma tilbake med ein vidare framdriftsplan for handsaming av sak Med helsing Arild M. Steine Rådmann 12

Avslutning Hardangerbadet er eit prosjekt med store ringverknader for Kvam og Hardanger. Det vil etablera mange nye og interessante arbeidsplassar. Badet, Helsebanken, Tonus og hotellet er kjernen i anlegget. Ein stor verdi av denne samlokaliseringa er at Kvam herad sit att med eit moderne og attraktiv badeanlegg. Dette badeanlegget vert i tillegg nytta av andre til å skapa meirverdiar langt ut over eit ordinært kommunalt bad. For Kvam herad må dette vera eit framtidsretta og godt alternativ til at heradet sjølv må byggja eit nytt badeanlegg sentralt i heradet. I dag har heradet fleire gamle, umoderne og lite tenlege symjeanlegg som i liten grad vert nytta av andre enn skulen. Vi viser til utviklinga rundt Sørlandsbadet og rapporten frå Gaute Ubostad. I rapporten er det gjort ein analyse av ringverknadene i Lyngdal og nabokommunane som viser 100 mill. i meirverdi for lokalsamfunnet. Vi viser også til den store støtta som prosjektet har fått frå både offentlege og private aktørar. Dersom Kvam herad no etablerer Hardangerbadet KF vil det opna for at fleire offentlege og private aktørar som vil tilføra prosjektet endå meir eigenkapital. Detta vert eit godt prosjekt for folk i Kvam og Hardanger, som vil skapa vekst og utvikling i bygdene våre. Etter nyttår 2015 har dette styrka trua på at HB representerer eit prosjekt for framtida: a. Helseministerens nye strategi for helsetenester utanfor sjukehus: «Helhetlig og tverrfaglig helsetjeneste under samme tak» (januar 2015) b. Kunnskapsministerens nye strategi for å intensivera symjeopplæring for barn i grunnskulen og i tillegg også i førskulane (februar 2015) c. FoU godkjenning av Norges Forskningsråd (FoU=Forsking og Utviklingsbedrift) og dermed SkatteFUNN d. Tilsagn om stor økonomisk støtte frå store næringsaktørar i Kvam e. Mange unge høgutdanna helsearbeidarar med rett utdanning og kompetanse har kontakta oss med ynskje om jobb i HB, inkludert å busetja seg i Kvam HB AS vonar at Kvam herad vil delta i møte(r) med aktuelle Departement (Helse og omsorgs dept, Kunnskapsdept og Kulturdept) for ytterlegare å styrkja prosjektet. Takk og konklusjon HB AS er svært takksame for den støtta Kvam herad har gitt prosjektet, inkludert a. Vedtaket i KH 19. mai 2014 og stor økonomisk støtte b. Deltaking og støtte i arbeidsgruppa Helse i HB, som sende rapport i desember 2014 c. Samarbeid om organisering, økonomi og kvalitetssikring i HB Dette har gjort at Hardangerbadet er eit av dei best kvalitetssikra og best finansierte badeanlegga i Norge. Med helsing Hardangerbadet v/ Martin Vik 13