Lærdal kommune Prosedyrar for eit godt psykososialt skulemiljø 1
Lærdal kommune Innhald Opplæringslova, kapittel 9a 1. Innhald Side 3 1.1 Heimel og virkeområde 3 1.2 Lovparagrafane 3 1.3 Formål 4 2. Omgrepsavklaringar 4 2.1 Negativ åtferd 4 2.2 Mobbing 4 2.3 Definisjon 4 2.4 Melding 5 2.5 Kva skal varslast? 5 2.6 Skulen si utredningsplikt 5 2.7 Skulen si handlingsplikt 5 2.8 Terskelen for enkeltvedtak 5 3. Skulen sitt førebyggjande arbeid 5 4. Individuelt retta arbeid 6 5. Mal for løysing av mobbesaker 7 6. Brukarmedverknad 8 6.1 Skulen sine råd og utval 8 6.2 Involvering 8 Vedlegg 1: Mal vedtak om tiltak etter opplæringslova kapittel 9a Vedlegg 2: Mal notat samtale med involverte partar. Vedlegg 3: Mal oppfølgingssamtale Vedlegg 4: Notat frå oppfølgingsmøte Vedlegg 5: Tilsette sin kjennskap til handlingsplikta Lærdal, mai 2014 2
1. Innhald 1.1 Heimel og virkeområde Prosedyrane er utarbeidd med heimel i Opplæringslova kapittel 9a; Elevane sitt skulemiljø og rundskriv frå Udir-2-2010; Retten til eit godt psykososialt miljø etter opplæringslova kapittel 9a. Prosedyrane skal sjåast i samanheng med kommunen si forskrift for ordensreglement og Handlingsplan mot mobbing. Prosedyrane vil omfatte alle grunnskulanei Lærdal kommune, medrekna skulefritids- ordninga. Prosedyrane skal konkretisere skulen sitt ansvar og hjelpe dei tilsette i å førebygge, avdekke og løyse mobbesaker Kapittel 9a gjeld i alle saker der elevane er under skulen sitt ansvar, både i undervisning og friminutt, på alle arenaer som har direkte samanheng med skulegangen. 1.2 Lovparagrafane Kapittel 9a inneheld krav til skulen sitt arbeid retta mot einskildelevar og krav til skulen sitt systematiske arbeid (internkontroll). Kapittel 9a omtalast ofte som elevane si arbeidsmiljølov og skal sikra at eleven får eit godt vern av sitt miljø. Desse prosedyrane er avgrensa til eleven sitt psykososiale miljø, det vil sei at det fysiske miljøet ikkje er omtalt. I formålsparagrafen for skulen, Opplæringsloven 1-1 siste ledd, står det: Skulen skal møta elevane med tillit, respekt og krav og gje dei utfordringar som fremjar danning og lærelyst. Alle forme for diskriminering skal motarbeidast. I høve til Opplæringslovens 9a-1 har alle elevar i grunnskolen rett til eit godt fysisk og psykososialt miljø som fremjar helse, trivsel og læring. Det betyr at inga form for trakassering og mobbing skal tolererast. 9a-3 omhandlar det psykososiale miljøet og fastslår at både tilsette og leiing har ansvar for at krenking og mobbing sluttar straks: Skulen skal aktivt og systematisk arbeide for å fremje eit godt psykososialt miljø, der den enkelte eleven kan oppleve tryggleik og sosialt tilhøre. Dersom nokon som er tilsett ved skulen, får kunnskap eller mistanke om at ein elev vertr utsett for krenkjande ord eller handlingar som mobbing, diskriminering, vald eller rasisme, skal vedkommande snarast undersøkje saka og varsle skoleleiinga, og dersom det er nødvendig og mogleg, sjølv gripe direkte inn. Dersom ein elev eller forelder ber om tiltak som vedkjem det psykososiale miljøet, deriblant tiltak mot krenkjande åtferd som mobbing, diskriminering, vald eller rasisme, skal skulen snarast mogleg behandlar saka etter reglane om enkeltvedtak i forvaltningslova. Om skulen ikkje innan rimeleg tid har teke stilling til saka, vil det likevel kunne klagast etter føresegnene i forvaltningslova som om det var gjort enkeltvedtak. 3
Rektor har ansvar for at skulen arbeider kontinuerlig og systematisk med skulemiljøet. I følgje 9a-4 skal skulen aktivt driva eit kontinuerleg og systematisk arbeid for å fremja helsa, miljøet og tryggleiken til elevane, slik at krava i eller i medhald av dette kapitlet blir oppfylte. Skoleleiinga har ansvaret for den daglege gjennomføringa av dette. Arbeidet skal gjelde det fysiske så vel som det psykososiale miljøet. Av 9a-8 går det fram at vedtaka også gjeld for skulefritidsordninga oppretta etter opplæringslova. 1.3 Formål Arbeidet med å utvikle, gjera kjent og følgje prosedyrane skal inngå som et viktig element i bygginga av positive relasjonar mellom elevane, mellom elevar og skulen sine tilsette og mellom skulen sine tilsette og føresette. Bygging og bevisstgjering av sosiale ferdigheiter skal betra det psykososiale miljøet på skulen. Prosedyrane skal bidra til tryggleik og bevisstgjering for alle gruppe. Det skal konkretisera skulen sitt ansvar, og hjelpa dei tilsette i å førebyggja, avdekka og løyse mobbesaker. 2 Omgrepsavklaring Det er viktig at alle tilsette på skulen har felles tolkningar av sentrale omgrep slik at oppfatningar og reaksjonar blir likt for same type åtferd. Føljande omgrepsavklaringar skal innarbeidast av alle tilsette: 2.1 Krenkande åtferd Krenkande åtferd er ord eller handlingar som enkeltindivida opplever som krenkande, ubehageleg eller sårande. 2.2 Mobbing I elevundersøkinga er mobbing definert som gjenteke, negativ eller «krenkande» åtferd frå ein eller fleire retta mot ein elev som har vanskeleg for å forsvare seg. Gjenteke erting på ein ubehageleg og sårande måte er også mobbing. 2.3 Definisjon av mobbing Manifest mot mobbing nyttar følgjande definisjon: Med mobbing meiner me gjenteken negativ eller krenkande åtferd frå ein eller fleire retta mot nokon som har vanskar med å forsvara seg sjølv. Systematisk utestenging eller gjenteken erting på ein ubehageleg måte er også mobbing. Stikkorda er oppleving av negativ åtferd og ulikt styrkeforhold. 2.4 Melding Ei melding er når ein elev eller føresette ber om tiltak knytt til det psykososiale miljøet. Den kan være skriftleg eller munnleg. Det er tilstrekkeleg at eleven/føresette peikar på at det psykososiale miljøet ikkje oppfyller krava i 9a-1 og ber om at skulen set i gang tiltak for å rette på dette. Det er ikkje naudsynt at eleven/føresette skisserar kva tiltak dei ynskjer, eller at dei syner til opplæringsloven kapittel 9a. Terskelen for at krenkande hendingar er ei melding, er låg. Dersom skulen er i tvil om ei meldinga frå eleven/føresette er ei melding etter 9a-3 tredje ledd, må skulen ta kontakt for å avklara dette. Skulen har også ei rettleiingsplikt etter forvaltningslova 11 i slike saker. Ein del av dette kan vere å informere eleven/føresette om rettar etter 4
kapittel 9a og spørje om deira melding er ein melding om tiltak etter 9a-3 tredje ledd. Melding kan komma frå ulike personar / ulike instansar. Den som får kjennskap til negativ åtferd har plikt til å melda frå om dette. Alle skulens tilsette har varslingsplikt, det sama vil gjelda andre tilsette i kommunen, men som har sitt arbeid i skulemiljøet (t.d. reinhaldspersonalet, vaktmeistar, skulebussjåførar). Alle type meldingar skal takast på alvor. 2.5 Kven skal varsle? Alle skulen sine tilsette har same ansvar for å varsle rektor om mistanke/kjennskap til at ein eller fleire elevar blir utsette for mobbing. Alle tilfelle skal varslast. Det er rektor sitt ansvar å vurdere korleis saka skal undersøkast vidare. 2.6 Skulen si utgreiingsplikt Alle varslingar og meldingar skal takast på alvor og utgreiast. Alle skal bringast vidare til rektor for vurdering, uavhengig om dei kan løysast på klassenivå eller ikkje. Dette er en del av skulens utgreiingsplikt etter forvaltningslova 17. I alle slike saker er det viktig å dokumentere / loggføre alt som skjer. Det vere seg meldingar, telefonsamtaler, individuelle samtaler o.l. Dette for å dokumentere kva man faktisk gjer / har gjort. Dokumentasjon skal oppbevarast i eleven si mappe på skulen. Føresette har innsynsrett. 2.7 Skulen si handlingsplikt Skulen pliktar å sikre elevane sin rett til et godt psykososialt miljø etter 9a-1. 9a-7 gir heimel for å straffe med bøter eller fengsel dersom tilsette/ skulen/ skuleeigar aktlaust eller forsettleg ikkje oppfyller handlingsplikta. 2.8 Terskelen for enkeltvedtak Når skal ei sak behandlast etter reglene om enkeltvedtak i 9a-3? Alle meldingar skal behandlast som enkeltvedtak etter forvaltningsloven. Dette gjeld og i dei tilfelle skulen meiner eleven si rett er oppfylt, og det ikkje er behov for tiltak. Om skulen skal fatte enkeltvedtak på bakgrunn av ei melding, må avgjerast i kvart enkelt tilfelle. Det er tiltaka skulen meiner er nødvendig og eigna som avgjer om enkeltvedtaket si form skal nyttast. Dersom tiltaka er heimla i opplæringslova, til dømes skulebyte, skal det fattast enkeltvedtak. Elles må det i kvart enkelt tilfelle vurderast om avgjerda som vert gjort er slik at den er bestemmande for rettane og pliktene til elevane, jf. Forvaltningsloven 2. Å flytte elevar frå ein plass til ein anna i klasserommet er eit døme på tiltak som ikkje krev enkeltvedtak. 3 Skulen sitt førebyggjande arbeid Eit godt psykososialt miljø og eit godt læringsmiljø vil førebygge mobbing. Alle elevar ved skulane Lærdal kommune skal oppleva å bli godt likt av lærarane og dei andre tilsette på skulen. Skulane har fokus på dette: Tydelig leiing som bidreg til at skulen som organisasjon gjev god kultur for læring. Alle tilsette skal være klar på skulen sine haldningar og føla seg 5
trygge på at dei kjenner viktige omgrep omtalt i desse prosedyrane. Prosedyrane skal gjennomgåast ved oppstart av kvart skuleår med heile personalet. Det skal trenast på å løyse mobbesaker. God klasseleiing skal syna tydeleg struktur i undervisninga og formulering av tydelige mål for elevane si læring og læringsmiljø. Positive relasjonar mellom elev og skulen sine tilsette, og god kultur for læring blant elevane. Det skal trenast på kva som er positive relasjonar. Alle elever skal føla seg trygge på kva for reglar som gjeld på skulen, kva for forventningar som vert krevd av dei, og kva som vert gjort ved brot på reglar. Ordensreglementet gjennomgåast kvart år med alle elevar. Klassereglar skal utarbeidast saman med elevane. Elevane skal føle seg trygge på at dei kan og skal seie frå om mobbing. Dei skal vite at dei kan gå til kven som helst vaksen dei ønskjer, og at de blir teken på alvor. Godt samarbeid mellom heim og skule. Føresette vert gjort kjent med skulen sine forventningar og grenser. Arbeida målbevisst for å lære elevar skikk og bruk på nett og med mobil. Mobbing tas opp i alle møter i skulemiljøutvalet. Ha eit aktivt antimobbehaldning. Kommunen har slutta seg til regjeringas Manifest mot mobbing. Skulane er med i ein årlig kampanje mot mobbing. Vennskapsveke / Trivselsveke kvart år. 4 Individuelt retta arbeid Skulane i Lærdal kommune skal arbeide aktivt for å avdekke mobbing ved å: gjennomføre Utdanningsdirektoratets elevundersøking på 7 og.-10. trinn, samt egen trivselsundersøking 5.-10. trinn. Resultata vert gjennomgått og analyserast saman med skulens personale og føresette. ta opp trivsel med kvar einskilde elev i individuelle samtaler minst to gangar kvart skuleår. Ved mistanke om mistrivsel skal det takast ein samtale så fort det er praktisk mulig. prioritera å være til stades og føre tilsyn i alle friminutt, samt før og etter skuletid. I gangsetta undersøkingar og innhente opplysningar for å avklare situasjonar der det er mistanke om mobbing. Skulen har plikt til å gripe inn ved mistanke eller kunnskap om at ein eller fleire elevers rettighetar etter 9a-1 ikkje vert oppfylt. Dette gjelder om det er skulen sjølv som avdekker eller får mistanke om mobbing, eller om opplysningane kjem frå elev eller føresette. 6
5 Mal for løysing av mobbesaker for skulane i Lærdal kommune: 1. Skulen får mistanke eller kjennskap til mobbing. Den tilsette tek kontakt med rektor. 2. Det vert sett i gang undersøkingar og observasjonar for å skaffe informasjon og danne grunnlag for tiltak. Det skal gjennomføres samtale med alle berrørte partar kvar for seg, dvs den som er blitt/blir mobba og føresette til den som blir mobba, den som mobbar og mobbaren sine føresette.. Rektor avgjør om telefonsamtale med føresette er tilstrekkelig, ev som fyrste samtale. Dersom møte er nødvendig, skal det være minst to personar frå skulen tilstades. Kontaktlærer skal være den eine. I elevsamtalene er det spesielt viktig at elevane har tillit til dei som deltek, og at det vert opna for dialog. Det bør også gjennomføres samtaler med andre personar på skulen, for eksempel kontaktlærer, andre lærarar og tilsette i SFO. 3. Alle samtalar skal dokumenterast skriftlig med gjenpart til alle parter og oppbevarast i elevmappa på skulen. Mal i vedlegg 2 kan nyttast. 4. Når mobbing vert avdekka, skal nødvendige tiltak settast inn. Det er viktig at tiltaka har eit klart definert ønske om måloppnåing. Det utarbeidast for elevar frå 5. trinn en skriftlig avtale som eleven skriv under på. Føresette skal alltid ha melding om at tiltak settes inn. Rektor avgjør om tiltaka skal konkretiserast gjennom enkeltvedtak. Dersom føresette ber om tiltak frå skulen, skal enkeltvedtak fattast. Sjå mal i vedlegg 1.Enkeltvedtaket skal fattast seinast 30 dagar frå skulen mottok meldinga. Dersom dette ikkje er mogleg, skal føresette ha foreløpig svar med grunngjeving om kvifor det tek lengre tid. Enkeltvedtaket skal være skriftlig og ha tre vekes klagerett. Klagar, kan også klage på grunnlag av utilstrekkelige tiltak, manglande oppfølging av klagen, eller at skulen ikkje innan rimelig tid har teke stilling til saka. Klagen skal sendast til Fylkesmannen i Sogn og Fjordane. 5. Tiltak kan settast inn på individnivå eller systemnivå. Eksemplar på tiltak kan væra : - Informasjon til personalet. - Utvida inspeksjon. - Tett oppfølging av einskilde elever (både den som blir utsett for mobbing og den som mobba). Dette kan væra samtalar med kontaktlærer, miljøterapeut eller sosiallærer. - Tett foreldresamarbeid. - Alternativ organisering; sitteplass, gruppe, klasse, skule. 7
Hendingar relatert til brot på ordensreglementet skal følgjes opp i høve til dette. Sanksjonane skal være kjente for eleven på forhand. Dei skal alltid dokumenterast. 6. Oppfølging/evaluering for å finne ut om tiltak som er i gangsett har ønskt effekt. Enkeltvedtaket skal innehalde tidspunkt for evaluering. Elles skal deg gjennomførast oppfølgings samtale med involverte elevar og ev føresette seinast tre veker frå den første samtalen. Vedlagte mal i vedlegg 3 kan nyttast. Dersom det vert avdekka at mobbingen ikkje har opphøyrt, skal saka følgjast opp breiare ved å trekke inn samarbeidspartnarar som helsesøster, PP- tenesta eller barneverntenesta. På evalueringsmøte bør ein gjennomgå: - Kva seier eleven heime og i elevsamtale har eleven det betre på skulen? - Kva observerar kontaktlærer? - Har eleven nokon å væra saman med i friminutta? - Har tilsette på skulen rapportert negative hendingar? 6 Brukarmedverknad 6.1 Skulens råd og utval Alle skuler i Lærdal kommune skal ha elevråd, foreldreråd (FAU), samarbeidsutval (SU) og skulemiljøutval (SMU)som er lovmessig samansett i høve til opplæringslova. 6.2 Involvering Alle råd skal informerast om det som skjer i skulekvardagen, og dei skal ha høve til å uttale seg i viktige sake/avgjersler/planar. Det er rektor som har informasjonsansvar. Elevane vert involvert gjennom elevrådet og Skulemiljøutvalet. Elevrådet skal tas med på råd ved utarbeiding av planer og tiltak som angår dei. Ordensreglement og prosedyrar for det psykososiale miljøet skal gjerast kjent for elever og føresette ved oppstart av kvart skuleår. Desse skal også være tilgjengelige på skulen si heimeside. 8
Vedlegg 1: Lærdal kommune Føresette sitt namn Adresse Dato UNNTATT OFFENTLIGHET jfr.offl 13,og Forvaltningslova 13 VEDTAK OM TILTAK ETTER OPPLÆRINGSLOVENS KAPITTEL 9a Viser til samtale xx.xx.xx I høve til Opplæringsloven 9a-1 har alle elevar i grunnskular og vidaregåande skular rett til eit godt fysisk og psykososialt miljø som fremjar helse, trivsel og læring. Denne bestemminga gir alle elever en individuell rett til eit tilfredsstillende skulemiljø. 9a-3 tredje ledd seier: Dersom nokon som er tilsett ved skulen, får kunnskap eller mistanke om at ein elev blir utsett for krenkjande ord eller handlingar som mobbing, diskriminering, vald eller rasisme, skal vedkommande snarast undersøkje saka og varsle skoleleiinga, og dersom det er nødvendig og mogleg, sjølv gripe direkte inn. Bakgrunn(fakta om situasjonen basert på samtale/undersøking/observasjon) Tiltak (kva vil skulen gjera?). Omfang, organisering og mål. Ansvar (kven gjør kva). Inkludera samarbeid med heimen framover. Tidspunkt for evaluering. Klageadgang: Vedtaket er et enkeltvedtak, og kan med heimla i Forvaltningslovens 28-36 påklagast innan tre veke frå den dagen dette brevet kom fram. Klagen sendes til XXX skole v/rektor som saman med leiar for oppvekst vil vurdere innhaldet på nytt. Dersom vedtaket vert oppretthalde, sendes klagen Fylkesmannen i Sogn og Fjordane som er klageinstans. Med helsing Rektor 9
Lærdal kommune Med tilsette meinast her alle som arbeider ved skulen, også dei som er tilsette i anna eining. Kven vert utsett for plaging og mobbing Namn og klasse Dato, klokkeslett Kven plagar/mobbar? Tilsette sin observasjon i notid av saka Kva har skjedd? Beskriv hendinga Vakt/ lærar si vurdering av saka Er føresette blitt informert, Har føresetta teke kontakt? Kva for tiltak har vore sett i verk, (samtale med mobbar, offer, lærar osv..) Kva for tiltak vert sett i gang, Samtale med offer Samtale med mobbar Andre tilsette Dato, klokkeslett Dato, klokkeslett Dato, klokkeslett Dato, klokkeslett Informasjon til leiinga Kven Dato Vedlegg 2 10
Lærdal kommune NOTAT FRÅ SAMTALE MED DEI AKTUELLE PARTAR I MOBBESAK IHHT OPPLÆRINGSLOVEN KAP 9a Dato for notat UNNTATT OFFENTLIGHET jfr.offl. 13,og Forvaltningslova 13 Namn på melder:.. Namn og klassetrinn på elev som blir mobba:... Namn og klassetrinn på elev(er) som mobbar:. Kva har skjedd? Kva er sagt/gjort? Kvar føregår mobbinga? Kor lenge har dette føregått? Kor ofte skjer dette? Kven kan ha vore vitne til hendinga? Tid og sted for oppfølgingsmøte: Underskrift kontaktlærer.. Kopi til møtedeltakarar, rektor og elevmappe Vedlegg 3 11
Lærdal kommune NOTAT FRÅ OPPFØLGINGSMØTE I MOBBESAK IHHT OPPLÆRINGSLOVEN KAP 9a Dato for notat UNNTEKE OFFENTLIGHEITA jfr.offl 13,og Forvaltningslova 13 Samtale med: Namn og klassetrinn på elev som blir mobba:. Namn og klassetrinn på elev(er) som mobbar:. Korleis har det gått sida sist vi snakka saman? Tid og sted for evt neste oppfølgingsmøte:.. Skal andre instansar koplast inn, og når skjer dette: Underskrift kontaktlærer.. Kopi til møtedeltakarar, rektor og elevmappe Vedlegg 4 12
Lærdal kommune Dato : Eg har gjort meg kjent med innhaldet i prosedyrar for eit godt psykososialt skulemiljø med sakgang som etter opplæringslova kap 9a. Alle tema er viktige, vil spesielt framheva: - Krenkande åtferd - Mobbing - Definisjon - Melding - Kva skal varslast? - Skulen si utredningsplikt - Skulen si handlingsplikt - Terskelen for enkeltvedtak Namn : Stilling : Etat : Leverast til nærmaste overordna Vedlegg 5 13