ØRSTA KOMMUNE Byggesak

ØRSTA KOMMUNE Byggesak MELDING OM DELEGERT VEDTAK Sakshandsamar: Thomas Winther Leira Arkivsak nr: 2014/1193 Delegert sak nr: 241/14 Arkiv: 51/34 Vedtaksdato: 09.01.2015 ENKELTVEDTAK med klagerett i samsvar med forvaltningslova kap. 6 DELEGERT VEDTAK - GNR/BNR 51/34 - DISPENSASJON - RAMMELØYVE TIL OPPFØRING AV 2-MANNSBUSTAD - NORHUS ØRSTA AS VEDTAK: A. Med heimel i 19-2 i plan- og bygningslova (pbl) vert det gjeve dispensasjon frå regulert u-grad i reguleringsplan RTK-7815, Flyplassområdet med deler av Hovdebygda, slik at tiltaket kan oppførast med omsøkt utnyttingsgrad og med avkøyrsle plassert som vist på situasjonsplan datert 30.10.2013. Kommunen legg vekt på at tiltaket er plassert og tilpassa terreng slik at bygget ikkje gir andre ulemper for omkringliggande eigedomar enn det som må påreknast innanfor planområdet. Vidare legg kommunen vekt på at det er etablert ein praksis med å tillate høgare utnytting i område med eldre reguleringsplanar med låg utnyttingsgrad. Det vert og lagt vekt på at det politisk og i pågåande kommunedelplanarbeid vert peika på behovet for fleire bustader i sentrumsnære område. Når det gjeld plassering av avkøyrsle legg kommunen vekt på at plasseringa er i samsvar med tinglyst vegrett. Etter ei samla vurdering finn kommunen at omsyna som regulert u- grad og regulert avkøyrsle skal ivareta ikkje vert vesentleg tilsidesett og at fordelane med å gi dispensasjon er klart større enn ulempene, jf. plan- og bygningslova 19-2 og vurderingar under. B. Med heimel i veglova 40-43 vert det gitt løyve til utvida bruk av avkøyrsle frå kommunal veg (skytebanevegen) som vist på situasjonsplan, datert 30.10.2013, innregistrert 29.04.2014. Vi gjer merksam på gjeldande krav til utforming, stigning og sikt m.m., jf. forskrift om alminnelige regler om bygging og vedlikehald av avkjørsler frå offentlig veg og til bestemmingar om sikt, gjerde og hekk i reguleringsplan 12 og 13. C. Med heimel i 21-4 i pbl av 27. juni 2008 nr. 71, med tilhøyrande forskrifter, vedtekter og delegasjonar frå teknisk sjef datert 16.08.2010, vert det gitt rammeløyve til oppføring av 2-mannsbustad under dei føresetnadar som vist under. D. Følgjande dokument ligg til grunn for godkjenninga: 1. Situasjonsplan, datert 30.10.2013, innreg. 29.04.2014. 2. Plan- og fasadeteikningar, daterte 21.11.13, innreg. 29.04.2014. 3. Snitteikningar, daterte 19.03.2014, innreg. 20.10.2014.

4. Terrengsnitt, datert 21.11.13, innreg. 29.04.2014. 5. Gjennomføringsplan, datert 24.04.2014, innreg. 29.04.2014. E. Det vert sett følgjande vilkår i saka: 1. Eigedomen skal knytast til offentleg vassforsyning og godkjent avløp i samsvar med godkjent teknisk plan for området. Takvatn/overvatn skal førast til terreng. Tilknyting til vatn og avløp skal avklarast med eining kommunalteknikk, og vedlagte abonnementskort for tilknytingspunkt skal innsendast før det vert søkt mellombels bruksløyve/ferdigattest. 2. Tiltaket må stikkast ut (plasserast i terrenget) av kvalifisert personell. 3. Bygningen skal plasserast i høgde og horisontalplan som vist i søknaden innanfor ein toleranse på max ± 0,2 m, jf. byggesaksforskrifta 6-3. Toleransekrav gjeld ikkje avstand til regulert byggegrense, byggegrense langs offentleg veg (veglova 29) eller avstand til nabogrense (pbl 29-4). 4. Eit løyve etter plan- og bygningslova set ikkje til side eventuelle rettar som fylgjer av private avtaler. Partane må sjølve avklare sine rettar i høve andre rettshavarar, jf. planog bygningslova 21-6. F. Følgjande føretak vert godkjende i samband med denne saka, jf. kap. 9 i byggesaksforskriften (SAK 10) og pbl 22-3 : Føretak og organisasjonsnr. Norhus Ørsta AS 982018404 Funksjon (SØK, PRO, UTF, kontroll) SØK, PRO Beskriving av Tiltaksklasse ansvarsområdet (arbeid) Overordna ansvar for prosjektering 1 G. Før bygget kan takast i bruk, må søknad om ferdigattest eller eventuelt mellombels bruksløyve leverast inn og vere godkjent av kommunen, jf. pbl 21-10. Dette løyvet og dei kart og teikningar det viser til, skal alltid vere tilgjengeleg på byggeplassen. Utskrift: Norhus Ørsta AS Indrehovdevegen 64 6160 HOVDEBYGDA Kopi til: Anna og Agnar Kroken Skytebanevegen 12 6160 HOVDEBYGDA Jan Widar Lunde Skytebanevegen 6 6160 HOVDEBYGDA

Saksdokument: I 30.04.2014 25.03.2014 Søknad om dispensasjon Norhus Ørsta AS I 30.04.2014 24.04.2014 Gnr/bnr 51/34 - Dispensasjon / Tiltak Norhus Ørsta AS etter 20-1 nytt bustadhus Skytebanevegen - Norhus Ørsta AS U 20.05.2014 20.05.2014 Gnr/bnr 51/34- Vedkomande søknad om Norhus Ørsta AS dispensasjon og rammeløyve for bustad ved Skytebanevegen- Norhus Ørsta AS I 12.06.2014 10.06.2014 Utfyllande info om veirett for 51/34 over Norhus Ørsta AS hovedbruket U 20.06.2014 20.06.2014 Gnr/bnr 51/34- Vedkomande søknad om bygging av tomannsbustad og spørsmål om vegrett- Norhus Ørsta AS Norhus Ørsta AS Saksopplysningar: Beskriving av tiltaket Det ligg føre søknad, datert 24.04.2014, innregistrert 29.04.2014, om rammeløyve til oppføring av 2-mannsbustad på gnr/bnr 51/34. Frittståande garasje er vist på situasjonsplan og plassert sørvest for bustaden. Inn- og utkøyring er tenkt vinkelrett på veg. Garasjen er ikkje byggemeldt. Ansvarleg søkjar og tiltakshavar er Norhus Ørsta AS. Saka var komplett for handsaming 02.12.2014. Gjeldande plangrunnlag Eigedomen er i gjeldande reguleringsplan RTK-7815, Flyplassområdet med deler av Hovdebygda, stadfest 21.05.80, regulert til bustader. Dispensasjon Det er søkt om dispensasjon, jf. pbl 19-1, frå reguleringsplan sine bestemmingar om utnytting. Det er ikkje søkt om dispensasjon frå reguleringsplan si plassering av avkøyrsle til eigedomen. Kommunen legg likevel til grunn at det er argumentert for behovet for plassering av avkøyrsle og naboane har fått lagt fram sine merknader til dette, slik at kommunen kan ta stilling til realitetane i saka. Nabovarsling (pbl 21-3) Tiltaket er nabovarsla, sist utsendt rekommandert 26.03.2014. Det ligg føre merknad frå nabo Anna og Agnar Kroken, eigar av gnr 51, bnr 35, og Jan Widar Lunde, eigar av gnr 51, bnr 31, datert 07.04.2014. Merknaden går i hovudsak ut på følgjande: - Tomta får ei for høg utnytting samanlikna med resten av planen. - Utnyttinga her kan ikkje samanliknast med Leitemarka då det er regulert konsentrert småhusbebyggelse i det området. - Tiltaket er ikkje i samsvar med planføremålet småhus/eneboliger. - Det er regulert adkomst for tomta lengre nede i skytebanevegen. - Adkomsten det er søkt om er svært trong, bratt og komplisert. Ansvarleg søkjar sine kommentarar til merknader: - Tiltaket har ei lågare utnytting enn det som er vanleg i dag. - Einebustader og tomannsbustader er rekna som ekvivalente einingar i plansamanheng.

- Tomta 51/41 har etter skøyte bruksrett i ein veg mot syd for eigedomen. Grad av utnytting Grad av utnytting er i søknaden oppgitt til 23% BYA. Tiltakets areal / bygningsopplysningar som vert ført i matrikkelen Eksisterande bygg Del 1 Del 2 Sum Utbygd areal (BYA) 0 m² 74 m² 74 m² 148 m² Antall brukseiningar 0 1 1 2 Antall etasjar 0 2 2 2 Fordeling av bruksareal (BRA) pr. etasje L01 0 m² { } m² { } m² { } m² H01 0 m² 59 m² 59 m² 119 m² U01 0 m² 57 m² 57 m² 115 m² Sum BRA for bygningen 0 m² 117 m² 117 m² 234 m² Antall rom 0 3 3 6 Antall bad 0 1 1 2 Antall WC 0 1 1 2 Skorstein/røykløp røykløp i kvar bueining? 1 1 2 Utforming av tiltaket / visuelle kvalitetar (pbl (28-7,) 29-1 til 29-3) Tiltaket er vurdert til å ha ei tilfredsstillande estetisk utforming. Sikkerheit mot naturpåkjenningar (pbl 28-1) Det er opplyst at bygningen skal plasserast i område som ikkje er utsett for fare for flom, skred eller andre natur- og miljøtilhøve. Plassering av tiltak (pbl 29-4) Bygningens plassering er vurdert som tilfredstillande. Tilkomst og parkering (veglova 40-43 og pbl 27-4 og 28-7) Søknaden viser tilkomst til privat veg som ligg på gnr/bnr 51/1. Tilkomst er delvis plassert på gnr/bnr 51/35. Gnr/bnr 51/34 fekk ved frådeling i 1964 bruksrett i veg som vert utlagt sør for hans eigedom og bruksrett til veg som gjeng til stamvegen. Gnr/bnr 51/35 fekk ved frådeling i 1966 bruksrett til vegen som gjeng til stamvegen og tilveg til sin jordparsell. Dei vegar som er nemnde i skøyte må dei sjølve opparbeide i brukbar stand. Eigar av gnr/bnr 51/35, Agnar Kroken, hevdar at gnr/bnr 51/34 ikkje har rett til tilkomst over hans eigedom. Gjennom sin advokat Bjørn Kristian Hove kjem det fram bruk nr. 35 har opparbeid eigen veg i tråd med sitt skjøte, og at bruk nr. 34 ikkje har rett til å ta i bruk del av bruk nr. 35 sin private veg. Slik kommunen oppfattar saka gjeld dette veg som ligg på gnr/bnr 51/1 sitt areal. I 2009 søkte eigarane av gnr/bnr 51/1 om deling av areal i det aktuelle området. Ved kartforretning kom det frå dåverande eigar av gnr/bnr 51/34, Katrine Skrede, at hennar eigedom hadde tinglyst vegrett på hovudbruket 51/1, som må ligge på det aktuelle arealet som er ynskt frådelt. Eigar av gnr/bnr 51/35 var til stades på kartforretninga og kom ikkje med

merknader til Skrede si utsegn om vegrett. For ytterligare informasjon om kartforretninga vert det vist til kommunen sitt arkivsaknr. 2009/2004. Vassforsyning og avløp (pbl 27-1 og 27-2) Eigedomen skal tilknytast offentleg vassforsyning og avløpsanlegg. Ansvar og kontrollomfang (pbl 23-1 og SAK 9-3, 14-3 og 14-5) Norhus Ørsta AS søkjer ansvarsrett som ansvarleg søkjar og prosjekterande for heile tiltaket. Føretaket har sentral godkjenning som er dekkjande for tiltaket. Gjennomføringsplan Det er innlevert gjennomføringsplan frå ansvarleg søkjar, datert 24.04.2014. Ved søknad om igangsettingsløyve / ferdigattest / mellombels bruksløyve må oppdatert gjennomføringsplan innleverast til kommunen. Ansvarleg søkjar skal datere og signere planen kvar gong den skal innsendast, jf. 5-3 i byggesaksforskriften (SAK10). Særlege merknader til saka Når det gjeld støy legg kommunen til grunn støyrapport utarbeidd i samband med utbygging på naboeigedom mot vest (arkivsaknr. 2014/1833). Det er føresett at det skal byggast støyvoll langs E-39 i ei lengde som er tilstrekkeleg for å sikre tilfredstillande støynivå på gnr/bnr 51/34. Vurdering og konklusjon: Nabomerknader Når det gjeld spørsmål om vegrett viser vi til eiga vurdering under. Når det gjeld tomta si utnytting vert denne etter kommunen sitt syn ikkje vesentleg større enn det som er på andre eigedomar i planområdet. Tilkomst er etter reguleringsplan plassert ved eigedomen sitt hjørne mot nordaust. Ei plassering av tilkomstveg lenger sør gjer at ein må forsere eit noko brattare parti av kommunal veg (Skytebanevegen er drifta av kommunen og har status som kommunal veg). Kommunen må likevel ta omsyn til at det er der omsøkte eigedom har vegrett. Vi kan heller ikkje sjå at ulempene som fylgjer av stigningstilhøve er så vesentlege at det i seg sjølv tilseier at kommunen skal pålegge utbyggjar å erverve grunn og etablere tilkomst lenger nord. Når det gjeld kryssløysing frå Skytebanevegen er det i reguleringplan same krav som vil gjelde til svingradius, breidde og sikt begge stader. Dersom det er slik som Anna og Agnar Kroken tilkjennegir i sin merknad datert 07.04.2014, at det vil medføre rasering av eksisterande hekkar og vegetasjon, støttemurar og terrengendringar i etablerte hagar, må det bety at det ved krysset er gjort tiltak som er i konflikt med reguleringsplan. Etter kommunen sitt syn kan ein ikkje legge vesentleg vekt på dette. Spørsmål om tiltaket har tilstrekkeleg vegrett (pbl 27-1) Bruk nr. 34 vart frådelt frå bruk nr. 1 i 1964. Skjøtet har fylgjande ordlyd om vegrett: Kjøparen får og bruksrett i ein veg som vert utlagt i sud for hans eigedom. Og han må vere delaktig i vedlikehaldet av denne vegen. Den vegen må dei sjølve opparbeide dei som treng

den. Han får og rett til å bruke den vegen som gjeng ned til stamvegen, mot vedlikehald saman med dei andre. Bruk nr. 35 vart frådelt i 1966. Skjøtet har fylgjande ordlyd om vegrett: Kjøparen får bruksrett til vegen som gjeng til stamvegen, og likeso tilveg til sin jordparsell. Han må også vere delaktig i vedlikehaldet av dei nemde vegar Disse vegar som her er nemnde, må dei sjølve opparbeide, i brukbar stand. Vegen som gjeng ned til stamvegen er det som i dag heiter Skytebanevegen, og stamvegen er det som i dag heiter Indrehovdevegen. Skytebanevegen var tidlegare hovudbruket sin tilkomst til sine teigar. Hovedbruket eig i dag ein parsell der Skytebanevegen går. Hovedbruket eig og ei stripe på ca 3 m breidde til bruk nr. 35 og ein trekant som går til bruk nr. 34 sitt søraustre hjørne. Kommunen legg til grunn at det ikkje kan vere tvil om dette arealet er meint å sikre dei frådelte eigedomane tilkomst til skytebanevegen. Dette kjem og fram av målebrev for det tilliggande bruk nr. 38, som viser til 3 m veg på hovudbruket. Bruk nr. 38 vart frådelt i 1966. Advokat Hove, på vegne av Anna og Agnar Kroken, legg i brev datert 04.06.2014 fram at bruk 35 har opparbeidd veg til sin eigedom, og at bruk 34 ikkje har rett til å nytte denne vegen. Ut frå dette hevdar han at kommunen må avvise søknaden med heimel i plan- og bygningslova 21-6 andre setning, som har fylgjande ordlyd: Dersom det framstår som klart for bygningsmyndighetene at tiltakshaver ikkje har de privatrettslige rettigheter søknaden forutsetter, kan søknaden avvises. Advokat Hove viser vidare til at tiltaket er i strid med reguleringsplan og at kommunen ikkje har grunnlag for å gi dispensasjon. Advokat Hove viser i brev stila til Tomteservice AS datert 04.07.2014 at vegen som ligg på gnr/bnr 51/1 er opparbeidd og kosta av Agnar Kroken og at vegen dermed er eigd av bruk 35. Han viser og til at det ikkje er tinglyst noko hefte på bruk 35 vedkomande vegretten til bruk nr. 34. Han viser og til at Kroken ikkje hadde noko plikt til å gjere seg kjend med slike eventuelle hefte. Kommunen si oppgåve er å ta stilling til om søknaden skal avvisast på grunn av manglande privatrettslege rettar til å gjennomføre det omsøkte tiltaket. Dersom kommunen finn at det ikkje er grunnlag for å avvise søknaden må kommunen ta stilling til om vilkåra i plan- og bygningslova for å gi dispensasjon er stetta. Vi viser til proposisjon nr. 99 (2013-2014) side 86 og 87, Ot. Prp. Nr. 45 (2007-2008) side 80, 322 og 323 og til sivilombodsmannen sin uttale i årsmelding 2005 side 30 til 33. Etter det kommunen oppfattar som gjeldande rett kan kommunen ikkje avvise søknaden med visning til manglane vegrett. Bruk nr. 34 har tinglyst rett til å etablere og bruke veg sør for sin eigedom og denne retten vart etablert før bruk nr. 35 vart frådelt. Når bruk nr. 35 vart frådelt med sine eigedomsgrenser, måtte dette skape ein meir uklar situasjon i høve korleis vegretten til bruk nr. 34 reint praktisk skulle gjennomførast. Bruk nr. 34 har likevel ikkje mist sine rettar til å nytte veg som vert utlagt sør for sin eigedom. Det framstår som klart at vegretten var meint å gi tilgjenge til hovudbruket sitt areal som i dag ligg mellom bruk nr. 36 og 38. Etter frådeling av bruk nr. 35 må dette skje over del av bruk nr. 35 sitt areal. Når det gjeld advokat Hove sin påstand om at vegen sin ligg på bruk nr. 1 er bruk nr. 35 sin private veg, viser kommunen til dei respektive skjøta som gir begge bruka rett til å opparbeide og nytte veg på avgjevarbruket sitt areal. Kommunen som bygningsmynde kan ikkje ta stilling

til om dette gir bruk nr. 34 plikt til å gi motytelse til den som har bygd vegen, det er eit spørsmål som må avklarast mellom partane, eventuelt gjennom rettssystemet. Kommunen kan likevel ikkje sjå at dette uavklarte spørsmålet gjer at det er klart at bruk nr. 34 ikkje er sikra lovleg tilkomst til veg som er open for alminneleg ferdsel, jf. plan- og bygningslova 27-4. Advokat Hove legg i brev til Tomteservice AS fram at eigar av bruk nr. 35 ikkje hadde plikt til å undersøkje kva hefte som låg på avgjevarbruket i høve vegrett til bruk nr. 34. Kommunen oppfattar utsegna si hensikt å gjere greie for at eigar av bruk nr. 35 ikkje nødvendigvis hadde kunnskap om og kunne innrette seg etter bruk nr. 34 sin vegrett. Kommunen har ikkje kompetanse til å avklare spørsmålet om kva dette betyr for bruk nr. 34 sin vegrett. Vi vil likevel vise til at tidlegare eigar av bruk nr. 34 ( Katrine Skrede) påpeika sin vegrett i samband med kartforretning i mai 2010 der Anna og Agnar Kroken var til stades. At bruket hadde slik vegrett vart ikkje bestride på det tidspunkt. For kommunen framstår det ikkje som klart at tiltakshaver ikkje har dei privatrettslege rettar søknaden føreset, jf. plan- og bygningslova 21-6, og kommunen har ikkje heimel til å avvise søknaden. Kommunen oppfattar det slik at bruk nr. 34 har ein tinglyst rett til tilkomst til veg som skal etablerast sør for eigedomen. For kommunen framstår det som klart at skjøtet viser til det arealet som ligg mellom dagens bruk nr. 36 og 38, og at tilkomst også må skje over bruk nr. 35 sitt nordaustre hjørne. Etter kommunen sitt syn er derfor eigedomen sikra lovleg tilkomst til offentleg veg i plan- og bygningslova sin forstand. At fysisk gjennomføring av vegtilkomst krev avklaring med eigar av bruk nr. 35 endrar ikkje dette. Kommunen si beslutning om eit eventuelt løyve etter plan- og bygningslova har ikkje betydning for private eigedomsrettar. Dette må partane sjølve avklare seg imellom. Dispensasjon Gjeldande reguleringsplan e RTK-7815, Flyplassområdet med delar av Hovdebygda, stadfest 21.05.1980. Arealet er regulert til frittliggande småhus med ei utnytting som er fastsett i U- grad til U=0,15. Kommunen må legge til grunn at reguleringsplan legg til rette for avkøyring på eigedomen sitt nordaustre hjørne. Plan- og bygningslova sine vilkår for å gi dispensasjon er at omsyna som bestemminga skal ivareta ikkje vert vesentleg tilsidesett og at fordelane med å gi dispensasjon er klart større enn ulempene. Regulert utnytting har til hensikt å avgrense bygningsvolumet på eigedomen, sikre lys og luft mellom eigedomane og å sikre eit restareal på eigedomen for parkering, leik og rekreasjon. Reguleringsplan skal ta omsyn til at eigedomane skal vere sikra tilkomst til offentleg veg. I dette tilfelle ser det likevel ut til at reguleringsplan ikkje har teke omsyn til tinglyste rettar som var etablert når reguleringsplanarbeidet vart gjennomført. Kommunen legg vekt på at tiltaket, slik det er omsøkt, gir ei god utnytting som gir tilstrekkeleg restareal for parkering, leik og rekreasjon, samt at tiltaket er under regulert gesimshøgd og er plassert godt inn på tomta og sikrar tilstrekkeleg lys og luft mellom eigedomane. Vidare vert det lagt vekt på at det er etablert ein praksis med å tillate høgare utnytting i område med eldre reguleringsplanar med låg utnyttingsgrad, samt at tomta får ei heller låg utnytting samanlikna med det som i dag normalt vert oppfatta som vanleg. Det er og eit registert behov for og eit politisk ynskje å legge til rette for fleire bustader i sentrumsnære område.

Tilkomst til eigedomen er frå skytebanevegen. Vegen er relativ bratt og smal. Det er mogleg at ei plassering av tilkomst lenger nede i bakken ville gjort det enklare å få ei vegføring med gunstigare stigningstilhøve, men her har tiltakshaver ikkje dei rettar til bruk av arealet som er naudsynt for å etablere fysisk tilkomst. Etter kommunen sitt syn er ikkje ulempene som fylgjer av stigningstilhøva så vesentlege at dette må tilleggast meir vekt enn manglande rettar til å nytte areal til avkøyrsle ved eigedomen sitt nordaustre hjørne. Ein ser heller ikkje at ein ved å stille krav om å etablere ny avkøyrsle lenger nord vil oppnå gunstigare arealbruk eller trafikkavvikling og trafikktryggleik i området. Etter kommunen si vurdering vert omsyna som regulert utnytting og regulert plassering av avkøyrsle skal ivareta ikkje vesentleg tilsidesett. Av same årsak vert ulempene vurdert som små. Fordelane knytt til å etablere bustader i området vert vurdert som klart større. Etter kommunen si vurdering er derfor vilkåra for å gi dispensasjon stetta, jf. plan- og bygningslova 19-2. Kåre Hjelle einingsleiar Thomas Winther Leira avdelingsingeniør

Sakshandsamingsgebyr: Bustad og fritidsbygning (også rorbu) (bygningstypekode 111-172 og 193-199): kr. 9000,- Bueining nr. 2 til og med nr 5 i same bygning pr. bueining: kr. 2000,- Dispensasjon handsama administrativt: kr. 5000,- Sum: kr. 16000,- Generelle opplysningar Bortfall av løyve, jf. plan- og bygningslova 23-1 Er tiltaket ikkje sett i gong seinast 3 år etter at rammeløyve / byggeløyve er gjeve, fell løyve bort. Det same gjeld dersom tiltaket vert innstilt i lengre tid enn 2 år. Føregåande avgjerd gjeld tilsvarande for dispensasjonar. Fristane kan ikkje forlengast. Vert eit tiltak innstilt i lengre tid enn 3 månader, kan kommunen krevje at stillas og innhegning som støyter mot veg / gate som er open for offentlig trafikk skal fjernast, og at gate og fortau vert rydda og sett i stand. Vert eit tiltak ståande utan framdrift i lengre tid enn 1 år, skal stillas fjernast og anlegget / tiltaket setjast i slik stand at det verkar minst mogleg til sjenanse for omgjevnadane. Varer dette lenger enn 2 år, kan kommunen krevje at tiltaket skal fjernast og at tomta / anlegget vert rydda. Ved reparasjon / ombygging, avgjer kommunen i kva for utstrekning byggverket skal førast tilbake til sin opphavlege stand. Løyve til tiltak etter 20-1 første ledd bokstav m fell bort dersom det ikkje er rekvirert oppmålingsforretning etter lov om eigedoms registrering innan tre år etter at løyve vart gjeve, eller dersom matrikkelføring vil vere i strid med lov om eigedomsregistrering. Opplysningar om rett til å klage over forvaltningsvedtak Klagerett De har rett til å klage over eit forvaltningsvedtak. Kven kan De klage til? Klagen skal sendast til det kommunale organet som har gjort vedtaket. Dersom dette organet ikkje endrar vedtaket som følgje av klagen, vil den bli oversendt til Fylkesmannen til endeleg avgjerd Fristen til å klage Klagefristen er 3 veker frå den dagen melding om vedtaket kom fram til Dykk. Det er nok at klagen er postlagt innan fristen er ute. Dersom De klagar så seint at det kan vere uklårt for oss om De har klaga i rett tid, ber vi Dykk opplyse når De mottok denne meldinga. Om De har særleg grunn til det, kan De likevel søkje om å få forlenga klagefristen. Årsaka til behovet for forlenga klagefrist bør då oppgjevast. Rett til å krevje grunngjeving Dersom De ikkje alt har fått grunngjeving for vedtaket, kan De setje fram krav om å få det. Eit slikt krav må setjast fram før klagefristen er ute. Klagefristen blir i så fall avbroten, og ny frist blir rekna frå det tidspunktet De får grunngjevinga. Innhaldet i klaga I klagen skal De skrive kva for eit vedtak De klagar på, og nemne den eller dei endringane som De ønskjer. De bør også grunngi kvifor De klagar, og ta med eventuelle andre opplysningar som kan telje med når ein skal vurdere klagen. Klagen må underskrivast Utsetjing av vedtak Sjølv om De har klagerett, kan vedtaket vanlegvis setjast i verk straks. De kan likevel søkje om å få dette utsett til klagefristen er ute eller til klagen er avgjort. Rett til å sjå saksdokumenta og til Med visse avgrensingar har De rett til å sjå saksdokumenta. De må i så fall vende Dykk å krevje rettleiing til det kommunale organet som har sendt denne meldinga. De kan også få nærare rettleiing om klageretten, om korleis De skal gå fram når De klagar, og om reglane for saksbehandlinga elles Klage til Sivilombodsmannen Det er også mogeleg å be Stortingets ombodsmann for forvaltningssaker / Sivilombodsmannen om å sjå på sakshandsaming / eventuelt avgjerd hos fylkesmannen. Sivilombodsmannen har ikkje høve til å behandle saker som er avgjorde av Kongen i statsråd. Dersom klaga Dykkar blir avgjort i statsråd fordi Kongen er klageinstans, kan De difor ikkje seinare få saka Dykkar inn for Sivilombodsmannen.