Innhald 1. Bakgrunn 3 Programmet 3 Økonomi søknader og prioriteringar 5 2. Viktige hendingar 7 3. Organisering 10 4. Hovudaktivitetane resultat 2014 11 HA 1: Oppfølging av akuttfasen 11 HA 2: Opprydding 11 HA 3: Kartlegging, dokumentasjon og informasjon 12 HA 4: Mellombelse og kortsiktige løysingar 13 HA 5: Arealplanlegging 13 HA 6: Tettstadutvikling 14 HA 7: Leiing og kompetanse 14 HA 8: Kommunal infrastruktur 16 HA 9: Omstilling og næringsutvikling 17 HA 10: Følgjeprosjekt 17 HA 11: Finansiering, økonomistyring og prosjektleiing 17 5. Framdrifta 19 6. Samla økonomi 2014 20 7. Kritiske suksessfaktorar 21 2
1. Bakgrunn Ein brannkatastrofe av nasjonale dimensjonar råka Lærdalsøyri natta mellom 18. og 19. januar i 2014. 17 bustader brann ned. 13 budde det folk i, dei andre var fritidsbustader. Fem garasjar og ni uthus brann òg ned. Fire av bygningane låg i verneområdet Gamle Lærdalsøyri. Ni andre bygningar brann ned. Det var forsamlingshus, idrettshus, skyttarhus, næringsbygg mm. Minst tre andre bustader vart totalskadde. Eit ukjent tal andre bygningar fekk brann-, røyk- og vass-skadar. 681 personar vart evakuerte. 270 blei lagt inn på sjukehus. Omlag 70 personar vart husville og mista stort sett alt dei eigde. Fleire organisasjonar og verksemder, både private og offentlege, vart råka. Programmet Kommunestyret i Lærdal vedtok 20. mars 2014 programmet for Attreising og utvikling av Lærdalsøyri, med desse tre hovudelementa: Figur 1 Hovudelementa i programmet og grenseflata mellom dei Kommunen fekk gjennom styringsorgana sine ei sentral rolle i å syte for at tempo og ambisjonar i og mellom desse elementa vert godt avstemte. Mål og rammer Programmet skulle gå over tre år, 2014 2016, med høve til noko forlenging inn i 2017. 3
Overordna mål Det overordna målet var å sikre god balanse mellom tre sentrale og delvis motstridande omsyn (verdival): Føre Lærdalsøyri raskt attende til normalt liv Minke framtidig sårbarheit Utvikle Lærdalsøyri som ein effektiv, verdifull og attraktiv tettstad. Figur 2 Verdival Kommunestyret sette som eit absolutt krav at dei kommunale tenestene ikkje vart reduserte som følgje av brannen. Det var òg ynskjeleg at dei vedtekne kommunale planar og prosessar skulle gå mest mogleg upåverka. Den mellombelse styrkinga av kommunen som organisasjon både politisk og administrativt - skulle gje varig kompetanse. Hovudaktivitetar Programmet fekk desse hovudaktivitetane: HA 1: Oppfølging av akuttfasen HA 2: Opprydding HA 3: Kartlegging, dokumentasjon og informasjon HA 4: Mellombelse og kortsiktige løysingar HA 5: Arealplanlegging HA 6: Tettstadutvikling HA 7: Leiing og kompetanse HA 8: Kommunal infrastruktur HA 9: Omstilling og næringsutvikling HA 10: Følgjeprosjekt HA 11: Finansiering, økonomistyring og prosjektleiing 4
Økonomi søknader og prioriteringar Programmet fekk ei økonomisk ramme på kr. 28 mill. for 2014, med klare føringar for 2015 og 2016, m.a. med 10 mill. kroner kvart år i ekstraordinære omstillingsmidlar, medrekna 3,5 mill. kr frå fylkeskommunen. Søknad om midlar Søknad om støtte til utgifter i akuttfasen på kr. 5.4 mill. kr vart etter avtale sendt fylkesmannen 14.2.14. Kommunen fekk tilsegn om støtte på 4,9 mill. kr 10.3.14. Det var då trekt eigendel på 0,5 mill. kr. Søknad om støtte til programmet for 2014 vart sendt Kommunal- og moderniseringsdepartementet via Fylkesmannen i Sogn og Fjordane 20.3.2014. Tilrådinga frå fylkesmannen var klar 24.3.14, med tilråding om 20 mill. kroner av den sentrale skjønnsmiddelpotten i 2014. Mykje av skilnaden på 8 mill. kroner var grunngjeve med at nokre av aktivitetane ikkje kunne bli dekt under regime for skjønnsmidlar, m.a. utgifter som Lærdal Energi AS hadde både i akuttfasen og som lekk i attreisinga. Det var naturleg av kommunen å nytte tilrådinga frå fylkesmannen som utgangspunkt for ei rad ekstraordinære tilsettingsavtalar. I brev til fylkesmannen 23.5.14 tildelte departementet skjønsmidlar som kompensasjon for utgifter til opprydding og til reparasjonar av kommunal infrastruktur på til saman 6,13 mill. kroner, samt leiar- og kompetansestøtte på til saman 3 mill. kroner. Dette kom i tillegg til dei 4,9 mill. kr kommunen alt vart tildelt til brannslukking og handtering av den akutte krisesituasjonen. Vidare fekk kommunen tilsegn om 5 mill. kroner til omstillingsarbeid i 2015. Desse midlane ville bli løyvd til fylkeskommunen, men øyremerka til Lærdal. Løyvingsbilete for 2014 er slik: Tabell 1 Status løyvingar frå Kommunal- og moderniseringsdepartementet 2014 Føremål 2014 2015 Oppsummert Søkt Tilrådd Løyvd Løyvd Akuttfasen kr 5 400 000 kr 4 881 000 kr 4 881 000 Opprydding og infrastruktur kr 10 830 000 kr 6 150 000 kr 6 130 000 Leiing og kompetanse kr 13 550 000 kr 12 550 000 kr 3 000 000 Anna kr 1 280 000 kr 0 Uføresett kr 2 500 000 kr 1 300 000 kr 0 Omstilling og næringsutvikling kr 0 kr 0 kr 0 kr 5 000 000 kr 33 560 000 kr 24 881 000 kr 14 011 000 kr 5 000 000 På slutten av 2014 vart det klart at fylkeskommunen ikkje løyvde meir enn 3 mill. kr for 2015 til omstilling. Departementet løyvde difor 14.11.14 kr 2 mill. ekstra frå sentrale skjønsmidlar til omstilling. Nedskalering av programmet Som følgje av manglande løyving handsama kommunestyret 19.6.14 nedskalering av programmet for 2014. Formannskapet fekk fullmakt til å revidere programbudsjettet for 2014 5
innafor råmene departementet fastsette. Formannskapet fekk òg fullmakt til å stogge planprosessar som ikkje var starta. Følgjande prosessar skulle likevel ha prioritet: 1. Økonomiplan 2. Sogn lokalmedisinske senter 3. Pleie og omsorg organisatoriske og bygningsmessige endringar I samsvar med tilrådinga frå rådmannen var det semje om m.a. å gjennomføre desse konkrete grepa: Finne andre finansieringskjelder som t.d. fylkeskommunale tettstadutviklingsmidlar, arkitekthjelp, omstillingsmidlar og hjelp frå andre statlege einingar som t.d. Riksantikvaren og fylkesmannen Nytte ledige lønsmidlar og sjukepengekompensasjon i den ordinære rekneskapen mot prioriterte område i programmet, for å skøyte på den statlege hjelpa Ikkje belaste økonomien i programmet med timeforbruk frå faste tilsette frå brannen og fram til i dag Ikkje belaste økonomien i programmet med timeforbruk frå faste tilsette ut resten programperioden (men registrere timar gjennom heile programperioden for å dokumentere kommunen sin «eigendel») Trappe ned konsulenthjelp og/eller nytte ordinære lønsmidlar i ledige stillingar og sjukepengekompensasjon til konsulenthjelp på prioriterte område Korte ned på tida for mellombelse tilsettingar og inngåtte avtaler der det er mogleg Samstundes vart det vedteke å halde fast ved sjølve programmet fram til våren 2017. Nedskaleringa skapte uro i organisasjonen, då det alt var inngått tilsettingsavtalar utover dei rammene som til slutt vart tildelte. 6
2. Viktige hendingar Januar Dato Hending 18.-19.1.14 Brann-natta då ressursane fann kvarandre 19.1.14 Pressekonferanse Lærdal sjukehus Informasjonsmøte i Tinghall ungdomshus, Tønjum Kartlegging av behov for og tilbod om husvære etter brannen Mobildekninga på plass provisorisk 20.1.14 Statsminister Erna Solberg og Justisminister Anders Anundsen vitjar Lærdal Folkemøte Alle råka har tak over hovudet Forsikringsbransjen møter dei råka 23.1.14 Kongen og Dronninga vitjar Lærdal 24.1.14 Fyrste drøfting med fylkesmannen 26.1.14 Straumforsyninga re-etablert over frå aggregat til vanleg nettleveranse 28.1.14 Oppretting av hjelpefond med eigne vedtekter og styre 30.1.14 Prosjektleiinga på plass Februar Dato Hending 7.2.14 Ordførar og rådmann møter kommunal- og moderniseringsministar Jan Tore Sanner Møte med Riksantikvaren 11.2.14 Lukka dialog- og informasjonsmøte med dei råka 13.2.14 Formannskapsmøte om organisering og styring av programmet Kommunestyret vedtek prosjektmandatet for attreising og utvikling av Lærdalsøyri 14.2.14 Fyrste møte med skyttarlag, idrettslag m.m. om tomt til å reise nytt bygg Søknad om dekking av utgifter i akuttfasen på 5,4 mill. kr sendt fylkesmannen Mars Dato Hending 4.3.14 NVE (NGI/Norconsult) legg fram førebels flaum- og skredsonekart 5.3.14 Dialog- og informasjonsmøte mellom dei råka og byggje- og anleggsbransjen 7
6.3.14 Møte i styringsgruppa for programmet 10.3.14 Departementet løyver kr 4 881 000 til dekking av utgifter i akuttfasen 11.3.14 Møte i styringsgruppa for programmet 18.3.14 Dialog kring det freda Sunniva Eri-huset og nye/endra planføresegner Fagrådet og kulturavdelinga i fylkeskommunen 19.3.14 Ordførar og rådmann møter eigar av Sunniva Eri huset 20.3.14 Kommunestyret vedtek programmet og søker om 28 mill. kr i 2014 21.3.14 Klima- og miljøminister Tine Sundtoft og Riksantikvar Jørn Holme vitjar Lærdal 24.3.14 Fylkesmannen tilrår departementet å løyve 20 mill. kr i skjønnsmidlar 26.3.14 Lukka dialog- og informasjonsmøte med dei råka 27.3.14 Møte i styringsgruppa for programmet April Dato Hending 7.4.14 Arkitekthjelp til dei råka Kontakt forsikringsmeklar som støtte for dei råka 8.4.14 Møte i styringsgruppa for programmet 28.4.14 Søknad byantikvar sendt Riksantikvaren 29.4.14 Møte i styringsgruppa for programmet Mai Dato Hending 8.5.14 Kommunestyret godkjenner mindre vesentlege endringar i reguleringsplanane for Lærdalsøyri og Bergo 19.5.14 Ordførar og rådmann møter Stortinget sin kommunal- og forvaltingskomité 20.5.14 Møte i styringsgruppa for programmet 23.5.14 Departementet tildeler ekstraordinære skjønsmidlar 27.5.15 Ope folkemøte Juni Dato Hending 10.6.14 Møte i styringsgruppa for programmet 8
Handsaming av dei fyrste byggesøknadene i formannskapet 19.6.14 Kommunestyret skalerar ned programmet for 2014 27.6.14 Kommunal- og moderniseringsminister Jan Tore Sanner vitjar Lærdal September Dato Hending 15.9.14 Videomøte med departementet og fylkesmannen. Forklaring og ny vurdering. Oktober Dato Hending 16.10.14 Kommunen får tilskott til stilling som byantikvar November Dato Hending 14.11.14 Departementet løyver 2 mill. kr ekstra for å kompensere for manglande omstillingsløyving frå fylkeskommunen 25.11.14 Omstillingsstyret vedtek å integrere tettstadutviklingsprosjektet i omstillingsprogrammet. 28.11.14 Kommunen søker om 3,3 mill. kr til leiarstøtte og kompetanse i 2015 Desember Dato Ny vurdering E-verk Hending 10.12.14 Fylkeskommunen løyver berre 3 mill. kr i omstillingsmidlar for 2015 Natt til 19. januar 2015 skjedde omkopling av telefonnettet i Telenor sin permanente basestasjon. 9
3. Organisering Programmet har vore leia av ei styringsgruppe med formannskapet og ein representant frå Venstre. Figur 3 Organisering av programmet Medlemmane i styringsgruppa har vore: Ordførar Jan Geir Solheim Senterpartiet Varaordførar Geir Berge Øverland Arbeiderpartiet Formannskapsmedlem Gro Starheimseter Senterpartiet Formannskapsmedlem Trond Øyen Einemo Høgre Formannskapsmedlem Jan Olav Fretland Sosialistisk Venstreparti Kommunestyrerepresentant Mariann Øren Venstre Styringsgruppa har hatt ansvaret for dei fleste hovudaktivitetane, med unnatak av HA: Omstilling og næringsutvikling som har lege til omstillingsstyret. Etterkvart har omstillingsstyret òg fått ansvar for HA 6: Tettstadutvikling. HA 10: Følgjeprosjekta har hatt eigne styre eller prosjektgrupper. Noko av arbeidet her har òg vore styrt frå formannskapet. Hjelpefondet har hatt eige styre. 10
4. Hovudaktivitetane resultat 2014 HA 1: Oppfølging av akuttfasen Hovudaktiviteten hadde m.a. følgjande resultatkrav: Samarbeidet med dei råka er godt Skadeomfanget er kartlagt og skjønnsmiddelkompensasjonen er utbetalt Akuttfasen er evaluert Sjølve akuttfasen er omhandla i eigen evalueringsrapport. I fyrste del av februar vart gjort ei eiga kartlegging for å få oversikt over hjelpebehov og dei råka fekk individuell informasjon frå kommunen om kva dei kunne vente av hjelp og støtte. Gjennom tilrettelegging frå frivilligsentralen fekk dei klede og naudsynt utstyr til hushaldningane. Dei vart og orienterte om hjelpefondet. Lærdal Næringsutvikling gav tilsvarande hjelp og støtte til dei næringsdrivande og organisasjonar/lag. Dei råka peikte tidleg ut sine representantar: Tor Anders Offerdal Marianne Aarethun Rode 14.2.14 fekk fylkesmannen anslag på eksterne og interne utgifter under brannen som ikkje vert dekte på anna vis (forsikring mm). Det endelege bokførte beløpet er kr 5 087 010. Det er noko lågare enn det fyrste anslaget på kr 5,4 mill. Departementet løyvde 10.3.14 kr 4 881 000 som vart utbetalt saman med rammetilskotet i april. Det vart trekt eigendel på kr. 0,5 mill. Skjønnsmiddelkompenasjonen for dei ekstraordinære utgiftene i samband med brannen er betalt vidare til dei som hjelpte til. HA 2: Opprydding Hovudaktiviteten hadde m.a. følgjande resultatkrav: Få oversikt over dei materielle skadane All brannskada eigedom er rydda Skadeomfanget for private og organisasjonar/lag vart kartlagt av forsikringsselskapa. Dei ulike offentlege etatane kartla sine eigne skader. Det ligg ikkje føre noko samla oversyn, men Norsk Finans stipulerte omfanget for private, næringsdrivande og organisasjonar/lag til om lag 200 mill. kr. Skadane på kommunal eigedom og infrastruktur vart av Norconsult taksert til kr 5.776.162. Det sokalla «Lygrehuset» var ikkje forsikra då det brann med. Kommune tok kostnadane med opprydding av eigedommen (tomta) som betaling for tomta. Tomteverdien dekkjer nok ikkje alle kostnadane kommunen hadde med oppryddinga/overtakinga (kr 357 500,- eks mva). I tillegg kjem kostnader med stenging av vatn og avløp. Kostnadane vert ført under HA Infrastruktur i 2015. 11
Dei råka fekk tilbod om rettleiing av kommunen sin forsikringsmeklar. Mange nytta seg av tilbodet. Så snart skadeomfanget var kartlagt starta opprydding av branntomtene. Det meste vart rydda i løpet av februar. Det er bokført kr. 422.577.-. i 2014 til opprydding på kommunal eigedom. HA 3: Kartlegging, dokumentasjon og informasjon Hovudaktiviteten hadde m.a. følgjande resultatkrav: Dei råka, media og ålmenta er godt oppdaterte til ei kvar tid Det ligg føre komplett, digitalisert dokumentasjon av alle fasar Bruk av heimesida Kommunen sin heimeside vart nytta til informasjon. Det vart laga eige fane «Attreising» der dokument, møtereferat og anna informasjon vart lagt ut. Det vart halde lukka dialog- og orienteringsmøte med dei råka 11.2.14 og 26.3.14. I tillegg vart det halde eit ope folkemøte 27.5.14. Det kommunale arkivsystemet vart nytta til å samle all relevant korrespondanse. Media og omtale Det vart leigd inn 25 % stilling frå Lærdal Næringsutvikling til informasjonsarbeid og mediekoordinering. For å samle og sikre presseklipp, foto/video/lyd og omtale på sosiale media vart overvakingsselskap/-teneste som «Retreiver» og «Meltwater» leigd inn. Meininga var i samarbeid med Fylkesarkivet å samle all denne informasjonen i det kommunale arkivsystemet og deretter gjere den tilgjengeleg for ålmenta. Me fekk ikkje til integrasjonen med det kommunale arkivsystemet, men det omfattande materialet er no digitalisert og systematisert på eigen lagringsplass. Til noko av materialet er det kjøpt rett til seinare bruk. Retriever laga ein eigen analyse av mediedekkinga frå brann-natta og ut mai. Nokre av konklusjonane var: Kommune prega i stor grad mediedekkinga under og i etterkant av brannen Brannen var den 6. største nyheitssaka i landet i fyrste kvartal i 2014. Berre uroa i Ukraina gjorde større inntrykk på folk. 70 % av dei spurte var særs nøgd eller nøgd med dekkinga Samla sett har kommunen handtert medie- og kommunikasjonsutfordringa uvanleg godt, med tanke på dei avgrensa informasjonsressursane ein såpass liten kommune har til rådvelde Formidling til andre Fylkesmannen har bedt kommunen dele sine erfaringar med andre. Politikarar og tilsette har hatt meir enn 40 reisedøgn og 200 timar førebuing i dette formidlingsarbeidet i 2014. Det er rett og 12
naudsynt i eit nasjonalt perspektiv, men stel samstundes mykje tid og ressursar frå attreisingsarbeidet og ordinær drift. Utgiftene er ikkje belasta programmet Det er bokført kr 406.234 i 2014 på denne hovudaktiviteten. HA 4: Mellombelse og kortsiktige løysingar Hovudaktiviteten hadde m.a. følgjande resultatkrav: Alle som vart råka har tilfredsstillande løysingar fram til permanente løysingar er på plass Tilby ledige, byggeklare tomter Hjelpefondet er fordelt I dagane etter brannen fekk alle dei råka mellombels husvære og anna naudsynt hjelp. Det vart og orientert om ledige, byggeklare tomter. Hjelpefondet og Lions sitt fond var til stor hjelp i den fyrste fasen. Det vert laga eigen rapport og rekneskap. Det er bokført kr 2.607 på denne hovudaktiviteten i 2014. HA 5: Arealplanlegging Hovudaktiviteten hadde m.a. følgjande resultatkrav: Kartlegge planstatus for aktuelle areal (både brannområde og andre utbyggingsalternativ) Identifisere flaskehalsar i høve: o Flaum, vern, ras og eigedomstilhøve Arrondere og prioritere reguleringsområde o Legge ned eventuelt byggeforbod og starte reguleringsarbeidet Arealsituasjonen i den aktuelle delen av Lærdalsøyri var krevjande, med fleire eldre reguleringsplanar, uavklara tilhøve til skred og flaum og med eigne reglar og prosessar i verneog buffersone for Gamle Lærdalsøyri. Samstundes hasta det med å kome i gang med attreising slik at dei råke kunne kome attende til normalt liv. Noregs vassdrags- og energidirektorat (NVE) sytte for at NGI og Norconsult forserte sitt arbeid med skredsone- og flaumkart. Alt tidleg i mars var det klart at faresonekartet synte at alle dei råka bustadane låg utafor faregrensa for 1000-årshending. Tidleg i april vart det avgjort å gjere mindre vesentlege reguleringsendringar i gjeldande reguleringsplanar for Lærdalsøyri og Bergo. Det gjorde det etter kvart mogeleg å handsame byggjesøknadane frå dei råka raskt innafor reviderte planar eller som dispensasjonar. I løpet av sommaren var dei fleste byggjesøknadane godkjent og byggjearbeidet starta. 13
Kommunen har vore i tett dialog med eigar av det freda Sunneva Eri-huset. Resultatet er at det no vert bygd opp att ein utvendig kopi. Løysinga er godkjent av fylkeskommunen og Riksantikvaren. Det oppsto konflikt om skyttarhuset. Kommunen ville vurdere alternativ bruk av arealet, men det vart etterkvart semje om å byggje opp att på same tomta. Det er så langt ikkje lagt ned byggjeforbod eller starta arbeid med nye reguleringsplanar. Fylkeskommunen har løyvd kr 150.000 til arkitekthjelp. 25 % er utbetalt tidleg i 2015. Det er bokført kr 224.746 på denne hovudaktiviteten i 2014. HA 6: Tettstadutvikling Hovudaktiviteten hadde m.a. følgjande resultatkrav: Lage forprosjekt for tettstadutviklingsprogram Søke om tilskott til stilling som byantikvar Riksantikvaren inviterte 27.2.14 ti kommunar til å søke om tilskott i 2 år til stilling som byantikvar. Lærdal søkte 28.4.14 om å få delta i programmet og vart tildelt midlar 16.10.14. Det er tilsett i stillinga 10.11.14. Forprosjekt for tettstadutviklingsprogrammet vart lagt fram for Omstillingstyret 25.11.14. Styret vedtok å ta programmet med nokre justeringar - inn i omstillingsarbeidet i 2015. Det er bokført kr 306.354 på denne hovudaktiviteten i 2014. HA 7: Leiing og kompetanse Hovudaktiviteten hadde m.a. følgjande resultatkrav: Tenestetilbodet er i stand til å møte trongen for ekstra innsats mot dei råka Administrasjonen er i stand til å møte dei ekstra utfordringane brannen har skapt Dei politiske organa er i stand til å ta gode og raske avgjerder Pleie og omsorg Heimetenesta: Det vart i akuttfasen nytta ein god del ekstra ressursar til tilsyn, besøk og samtale med brukarane i tenesta. Telefonlinjene var nede, noko som førte til at tryggleiksalarmane ikkje virka. Fleire var redde. Tenesta leigde inn ein sjukepleiar frå vikarbyrå i 100 % stilling for å klare å oppretthalde tenestetilbodet. Brannmidlar vart og nytta til ein 40 % stilling til ergoterapeut for hjelp i oppbyggingsfasen, med tilrettelegging i heimen til eldre og sjuke heimebuande. Institusjon: I akuttfasen vart dei aller tyngste pleietrengande brukarane flytta frå sjukeheimen brann-natta. Fem brukarar måtte inn på institusjonen på grunn av at dei budde i evakueringssona. Nokre hadde hus det ikkje lenger var mogeleg å bu i. Fleire bebuarar var redde. 14
Desse hadde forskjellige lengder på opphald inne på institusjonen. Det har sidan akuttfasen vorte nytta ein 100 % stilling som sjukepleiar frå vikarbyrå for å dekkje behova som oppstod i tenesta i etterkant. Helse Helsestasjon: Tenesta er styrka med 20 % ekstra sekretærhjelp i år. Psykiatri-tenesta: Ambulerande ressurs er auka frå 60 % til 100 % i år. Det vart etablert støttefunksjon ved ein auke på leiar for frivilligsentralen med 30 % i 2014. Oppvekst Lærdalsøyri skule: Nokre barn hadde behov for meir omsorg og tettare oppfølging frå ein vaksen. I nokre klassar har me difor hatt større lærartettleik i periodar. Klassar vart og delt inn i mindre grupper. Det har vore viktig å skjerme enkeltelevar, ha samtalar og ta vare på dei på ein god måte. Ein elev fekk tilbod om eit eige samtaleopplegg saman med pedagog dette skuleåret. Skulen vart styrka med ein pedagogstilling 100 % i småskulen, og miljøarbeidarstilling i 25 % fram til 31.12.2014. Det har vore mykje ekstra arbeid i form av samtalar og rettleiing med personale og foreldre. Lærdalsøyri barnehage Brannressursane vart nytta til å dele meir i små grupper og komme tettare på borna. Det vart nytta 100 % stilling, pedagog eller assistent, fordelt på to avdelingar. Kultur Fagrådet for Gamle Lærdalsøyri har i fem møte drøfta saker knytt til brannen. Leiing - kommuneadministrasjonen Kompetanse og kapasitet Belastninga på sentrale politikarar og kommuneadministrasjonen var høg under brannen og dei fyrste månadane etterpå. Samstundes var fleire av dei direkte eller indirekte råka av brannen. Kommunen hadde før brannen eit ambisiøst planprogram, hadde vedteke og starta gjennomføring av ei administrativ omorganisering, og hadde vedteke monalege kutt som følgje av ROBEKstatusen. Attreisingsprogrammet la opp til at mange av planoppgåvene og gjennomføringa av omorganiseringa måtte stå på vent. Ved utgangen av 2014 er det framleis slik at mange av dei meir ordinære kommunale oppgåvene vert nedprioriterte eller utsette. Kompetanse og kapasitet hjå kommunalsjefane og rådmannen har difor vore ein flaskehals i heile 2014. Det er ført timelister over kor mykje ekstra tid fast tilsette og politikarar har nytta på tiltak 15
som har si årsak i eller er ein konsekvens av brannen. Desse utgiftene er så langt ikkje belasta attreisingsprogrammet. Det er kjøpt eksterne konsulenttenester til arealplanlegging, byggjesakshandsaming, prosjektleiing og utviklingsstøtte. Dette er for 2014 finansiert av tilskottet til leiarstøtte og kompetanse. Byggjesak og arealplan Eit omfattande sett dispensasjonar frå gamle reguleringsplanar gjorde det mogeleg å handsame byggjesøknadane på bustader rekordraskt. I brannområdet er det framleis i dag store areal med trong for nye planer, både for å løyse konfliktar og legge til rette for ny utvikling. Så langt har det ikkje vore kapasitet til å starte på dette planarbeidet. Det skaper mykje frustrasjon m.a. frå frivillige lag og organisasjonar som vart råka. Fram til 10 mars 2015 var det gjett rettleiing til alle i buffersona, tolv eigarar har jobba med søknad, og tolv saker inklusive tre dispensasjonssaker stod klare. Dei fleste er godt i gang med bygging og det er gjett fem bruksløyve. I verneområdet var tre bygg råka og det er gjett eitt løyve (Jansenhuset) så langt. Synneva Eris hus vert lagt fram for handsaming om kort tid. Politikk Innafor politikken har det vore etablert eit eige attreisingstyre. Her sit alle dei politiske partia. Brannkatastrofen skapte eit ekstra behov for politisk møteverksemd og raske vedtaksprosessar. Det er bokført kr 3.271.012 på denne hovudaktiviteten i 2014. Det vart løyvd 3 mill. kroner. HA 8: Kommunal infrastruktur Hovudaktiviteten hadde følgjande resultatkrav: Bygge opp att skada infrastruktur så raskt som mogleg Mykje av midlane som er avsett for å bygge opp att infrastruktur er flytta over til 2015. Årsaka er det gjort greie for i eige brev til departementet. Me har fått utsett rapporteringa tilsvarande, til 1. juni 2016. Det er bokført kr 520.793 på denne hovudaktiviteten i 2014. Løyvinga var på 6.13 mill. kroner. Lærdal Energi AS I programmet for attreising og utvikling av Lærdalsøyri vart det søkt om eit stateleg tilskott til Lærdal Energi AS på samla kr 4 700 000. Kr 2 700 000 av dette var utgifter til å skaffe mellombels straum fyrste veka etter brannen, resten kr 2 000 000 er levetidsreduksjon på forsikring av trafo og linjenett. Søknaden vart ikkje stetta og kommunen oppmoda 13.11.14 departementet om å sjå på det som gjeld mellombels straumforsyning fyrste veka etter brannen ein gong til. Grunngjevinga var at arbeidet: Vart utført etter oppdrag frå kriseleiinga Berre gjeld etablering av mellombels nett og drift av dette (aggregat, drivstoff, mannskap mm) 16
Me fekk nytt avslag 29.1.15. HA 9: Omstilling og næringsutvikling Arbeidet med denne hovudaktiviteten er forankra i Omstillingsstyret. Hovudaktiviteten hadde følgjande resultatkrav: Utviklingsprogramma i plan for omstilling i Lærdal kommune er gjennomført Fylkeskommunen har forlenga omstillingsstatus og auka løyvinga Staten har tildelt kommunen ekstraordinære omstillingsmidlar i 2015, 2016 og 2017 Dette er alt meir langsiktige resultatkrav. Me har ikkje so mykje omstillingsmidlar som me trudde. Dei lovde ekstramidlane på 5 mill. kroner i 2015 vart redusert til 2 mill. ekstra i skjønstilskott i 2014 og stadfesting av ei tidlegare løyving frå fylkeskommunen på 3 mill. kr for 2015. Det føreligg heller ikkje nokon konkret lovnad om forlenga status og auka fylkeskommunal medverknad utover 2015. Omstillingsstatusen vert tildelt for 2 år og gjeld no for 2014 og 2015. HA 10: Følgjeprosjekt Følgjeprosjekta har si eige organisering på sida av hovudstrukturen. Hovudaktiviteten hadde følgjande resultatkrav: Følgjeprosjekta er fullfinansiert og starta Brannsikring av Gamle Lærdalsøyri Brannsikringsarbeid av gamle Lærdalsøyri er i gang att. Prosjektgruppa på plass 16.09.14. Me har fått kr 2 mill. i tilskot frå Riksantikvaren. Hausten 2014 vart det nytta sauer til å beite ned området med høgt gras bak verneområdet. I nyttårshelga vart innført forbod mot fyrverkeri i verneområdet. Følgjeforsking Geografisk Institutt (NTNU) har eit prosjektet for å bidra med meir kunnskap for å styrkja lokalsamfunnets evne til å møta klimaendringar og naturfarar i framtida. Det har skjedd lite med dei to andre følgjeprosjekta; Nasjonalt digitalt trehussenter og Bustader for vanskelegstilte og flyktningar. HA 11: Finansiering, økonomistyring og prosjektleiing Hovudaktiviteten hadde følgjande resultatkrav: Programmet er fullfinansiert og har god økonomistyring Alle rapportar er rettidige og fullstendige Totaløkonomien for 2014 er omtalt i eige kapittel. 17
Programmet skal rapportere bruk av midlar til leiing og kompetanse til fylkesmannen. Det er ikkje sett frist. For infrastruktur er fristen sett til 1. juni 2016. Det er bokført kr 363.140 på denne hovudaktiviteten i 2014. 18
5. Framdrifta I programmet er det skissert framdrift på kvart av hovudaktivitetane. Den er forenkla i eit samla oversyn: Tabell 2 Forenkla framdrift Hovudaktivitet HA 1: Oppfølging av akuttfasen HA 2: Opprydding HA 3: Kartlegging, dokumentasjon og informasjon HA 4: Mellombelse og kortsiktige løysingar HA 5: Arealplanlegging HA 6: Tettstadutvikling HA 7: Leiing og kompetanse HA 8: Kommunal infrastruktur HA 9: Omstilling og næringsutvikling HA 10: Følgjeprosjekt HA 11: Finansiering, økonomistyring og prosjektleiing Avvik Det meste av programmet for 2014 er gjennomført. Tidplan (kvartal) 2014 2015 2016 2017 Det største avviket finn me på etablering av ny infrastruktur. Dette er grunngjeve med at reparasjon av øydelagt infrastruktur bør vere samordna med anna kommunalt vedlikehald. Det vart difor trong for noko meir tid enn fristen departementet hadde sett. Fristen er no sett til 15. september 2016. Grunna mindre løyving skalerte me ned prosjektleiinga frå sommaren 2014. Me mista då trykket på nokre oppgåver. 19
6. Samla økonomi 2014 Formannskapet fekk fullmakt til å vedta nytt budsjett for 2014 etter kommunestyret sitt vedtak om nedskalering. Tabell 3 Forbruk og revidert budsjett 2014 Tabell 4 Forbruk og revidert budsjett 2014 fordelt etter formål 20
7. Kritiske suksessfaktorar Programmet har ei risikovurdering med kritiske suksessfaktorar: Tabell 5 Risikovurdering # Kritiske faktorar S K RF Moglege tiltak/ansvarleg 1 Manglande a-konto 4 4 16 Be departementet om ny vurdering. Utsette tiltak. 2 Sein rekruttering av kompetanse 3 Dårleg samarbeid med dei råka 3 4 12 Engasjere konsulentar 2 5 10 Hyppigare møte og meir informasjon 4 Lokal usemje 1 5 5 Meir og tidlegare dialog. Rydde i mistydingar 5 For lite statstilskott 1 5 5 Be om ny vurdering. Skalere ned programmet 6 Andre aktørar stiller ikkje opp 1 4 4 Be om hjelp frå fylkesmannen eller relevant departement. S Sannsynlegheit. Kor sannsynleg vil det vere at dette skjer.m skala 1-5 (5 er mest sannsynleg) K Kritisk. Kor kritisk vil dette vere viss det skjer. Skala 1-5 (5 er mest kritisk) RF Risikofaktor (S * K). 15 eller høgare vil løyse ut ein aksjon innan ein fastsett dato. Vurdering Dei einskilde kritiske suksessfaktorane er omtalt nedafor. Hovudvurderinga er: Den fragmenterte staten manglar evne til å samhandle og opptre heilskapleg Hjelpa kjem alt for seint og utan dialog undervegs Regelverk er for alt for rigid og ikkje relevant for lokale katastrofar I høve ekstra løyving til omstilling så oppstod det ein motsetnad mellom departement og fylkeskommune Heldigvis ser det ut til at røynslene frå brannen har ført til betring på fleire av desse punkta. Det kjem m.a. fram i korleis styresmaktene handterte skadeflaumen på Vestlandet hausten 2014. Kommunen er òg særs tilfreds med departementet si støtte til leiing og kompetanse for 2015. Rekruttering av kompetanse Det har synt seg å vere vanskeleg å rekruttere kompetanse, ha kapasitet til å drive kommunen og samstundes planlegge og gjennomføre attreisings- og utviklingsprogrammet. Mykje er løyst ved å hyre inn eksterne konsulentar. Det sikrar framdrift, men er samstundes dyrt. Kompetansen vert heller ikkje att i organisasjonen. Samarbeid med dei råka og lokal semje Samarbeidet med dei råka har vore godt. Det har vore jamlege orienterings- og drøftingsmøte. Alle vedtak i politiske organ som gjeld attreisinga har òg vore samrøystes. Likeins er samarbeidet internt godt. Politiske og personlege motsetningar er lagt vekk eller tona ned. 21
Andre aktørar stiller opp Mange offentlege instansar har stilt opp etter brannen. Fleire viktige etatar reagerte snøgt og ytte naudsynt hjelp. NVE snudde seg rundt få dagar etter brannen og gjennomførte skred- og flaumsikringskartlegging vederlagsfritt. Riksantikvaren stilte arkitekthjelp til rådvelde. Det er fleire døme. Statstilskott og a-kontotilskott Kommunen fekk og raskt hjelp til å dekke mykje av utgiftene under og rett etter brannen. Kommunal- og moderiseringsdepartementet si handtering etter brannen står i grell kontrast til lovnader og innsats frå mange andre statelege instansar. Det gjeld både tida det har teke å handsame søknaden, fråvær av a-kontotilskott, monaleg reduksjon i høve til tilrådinga frå fylkesmannen og ikkje minst - manglande dialog og forklaring på reduksjonane. Hjelpa skjer etter same rutinar som for det sokalla skjønnstilskottet som departementet og fylkesmennene fordeler til kommunane for å justere for utilsikta verknader av inntektssystemet. Utbetalinga skjer to gongar i året, med strenge vilkår: Departementet hadde ikkje evne (eller vilje?) til å betale ut eit mindre beløp akonto for fyrste halvår, på tross av at dei ved fleire høve vart oppmoda om det og var orientert om kommunen sin prekære økonomiske situasjon. Reglane føreset ei kommunal eigendel på om lag 0,5 mill. kroner, på tross av lovnad om at katastrofen ikkje skulle gå utover den kommunale økonomien. Utgifter til førebyggjande tiltak som t.d. redusert sårbarheit skal ikkje med i berekningsgrunnlaget for kompensasjon. Det vert heller ikkje dekt utgifter til ny utvikling av dei råka områda. Lærdal Energi sine utgifter under og rett etter brannen (aggregat, diesel) på 2,7 mill. kroner vert ikkje dekka. Hadde kommunen tinga desse tenestene og fått dei fakturert hadde situasjonen truleg vore annleis. Dette er understreka av korleis løyvinga på 5 mill. kr til omstilling og næringsutvikling i 2015 vart redusert til 2 mill. kroner p.g.a. dårleg koordinering mellom departementet og fylkeskommunen. 22