Hva skjer med gammelskog som overholdes 50 til 200 år over hogstmodenhetsalder? Harald H Kvaalen Norsk inst. for Skog og landskap

Hva skjer med gammelskog som overholdes 50 til 200 år over hogstmodenhetsalder? Harald H Kvaalen Norsk inst. for Skog og landskap

Kvifor overhalde skog? Utsetje hogst i påvente av høgare prisar Føreset lågare avkastingskrav Auke karbonlagringa på landskapsnivå Ha grov skog å gå i når ein vert gamal

Det er ein balansegang Utviklinga i eit bestand er styrt av balansen mellom tilvekst og avgang Må forstå kva som påverkar desse to faktorane over tid Tilvekst og avgang samverkar

Kva styrer avgangen? Konkurranse om lys Konkurranse om vatn og næring Andre fysiske årsaker Vind, brann, frost, tørke, drukning Biotiske årsaker Åtak frå sopp og insekt Desse samverkar

Avgangsårsaker i gran og furu på forsøksflatene. Etter Øyen 2000. Treslag Avgangsklasse Gran Furu Tørre tre 38.4 58.4 Stammebrekk 34.1 18.4 Toppbrekk 7.1 4.6 Råte 2.3 Rotvelt 10.8 7 Snøbrekk, bøygde 6.2 7.4 Tyritopp 4 Svake og døyande 1.2 0.4

Mest rote på høg bonitet og i gamal skog 20 Volumandel råteskadde trær 15 10 5 0 Oppland Buskerud Vestfold 20 40 60 80 100 120 140 160 Alder

Tre viktige poeng Dei trea som er minst effektive til å nytte lyset tapar høgdetilvekst Avgang = konk om lys + anna avgang Anna avgang spelar størst rolle for det meste av skogen fordi det berre er lite skog som er så tett at konkurransen om lyset driv sjølvtynninga!

Alder i høve til bonitet 250 200 Alder fordelt på bonitet alle flater Total alder (år) 150 100 50 0 5 8 11 14 17 20 23 26 Potensiell bonitet H40

Ei viktig årsak til at der er få flater med gamal skog ser me her: Skogen i Buskerud anno 1926 Tilstand Areal (ha) Prosent av arealet Volum gran og furu per daa Underavvirket 7227 1.4 14.0 Almindelig avv. 440985 86.4 5.7 Overavvirket 57824 11.3 2.8 Rovhugget 4108 0.8 1.3 Sum 510144 Barskogens tilstand og bestokning fra Tabell 41 og Tab 42

Volum i høve til alder 800 Volum i høve til alder (alle flater) Ståande volum (m 3 ha -1 ) 600 400 200 0 0 50 100 150 200 250 Total alder (År) Størst volum i yngre del av Hkl. V

Same tilhøvet om me ser innan bonitetsklasser 700 Alle flater middels bonitet (H40=14) Ståande volum (m 3 ha -1 ) 600 500 400 300 200 100 0 0 50 100 150 200 Total alder (År)

Kor finn me store volum? Ståande volum (m 3 ha -1 ) 800 600 400 200 0 Volum i høve til tettleiken i bestandet 0 1020 30 4050 60 7080 90 100110 120 130140 150 S% (100xAvstand/Overhøgde) Det er i den tette skogen; høge tre med liten avstand mellom.

Modellere utviklinga Seiste ti året har det kome fleire nye modellar for tilvekst og avgang som er basert på landsskogdata: Andreassen, Eid og Tomter 2008 for tilvekst Eid og Øyen 2003 for avgang Er basert på representativt utval av norsk skog, men berre få tilvekstperiodar

Eid og Øyens modell for avgang Trinn 1: Kor sannsynleg er det at trea overlever frå ein periode til neste? Tretal, bonitet, alder og prosentdel bartre Trinn 2: Kor mange tre døyr når der er avgang? Tretal og bonitet Trinn 3: Kor store er dei trea som døyr? Denne delen fann dei berre svake samanhengar med bestandsvariablar, men D2/D1 høgare i tynna enn i utynna skog

Framskriving av typisk HK IV,G14 Telemark: 400 Ståande volum (m 3 ha -1 ) 300 200 100 Konstant D2/D1 Variabel D2/D1 0 60 80 100 120 140 160 180 200 220 Utgangspunkt er data frå tabell 70 i Ressursoversikten for Telemark Frå fylkestaksten 2000-2004. Små symbol: Ikkje dekning i data.

Framskriving av typisk HKL V, G14 Ståande volum (m 3 ha -1 ) 350 300 250 200 150 100 50 Telemark: 0-2.0 100 120 140 160 180 200 220 Total alder (år) 2.0-0.5-1.0-1.5 Merk at nedgangen i ståande volum startar mellom ved ca 150 år, Netto tilvekstprosent er 0 ved om lag 150 år 1.5 1.0 0.5 0.0 Volumtilvekstprosent

Framskriving av typisk HKL III, G14 i Telemark: 600 5 Ståande volum (m 3 ha -1 ) 500 400 300 200 100 4 3 2 1 0 Volumtilvekstprosent 0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200 Total alder (år) Hkl III potensial for store volum, men det kva med verditilveksten?

Framskriving av typisk HKL V, G20 Telemark 500 Ståande volum (m 3 ha -1 ) 400 300 200 100 0 80 100 120 140 160 180 200 Total alder (år)

Framskriving av typisk HKL III, G20 Telemark Ståande volum (m 3 ha -1 ) 800 600 400 200 0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 Total alder (år)

Det er ungskogen som har potensial for å bygge opp store volum 600 Ståande volum (m 3 ha -1 ) 500 400 300 200 100 0 Hkl III HKl IV Hkl V 2020 2040 2060 2080 2100 2120 Årstal

Simuleringane tyder på: Moderat auke i volum ved å overhalde Hkl V Volumet tek til å gå ned rundt 150 år på G14 Nedgangen kjem tidlegare på høg bonitet og seinare på låg Tilhøvet mellom diameteren på tre som døyr og dei som overlever har mykje å sei for utviklinga Hugse på at datagrunnlaget er tynt over 150 år

Utvikling i einsaldra sjølvtynna 900 bestand Ståande volum (m 3 ha -1 ) 800 700 600 500 400 80 90 100 110 120 130 140 150 Total alder (år) Ølken skog i Oppland, gamalt såforsøk, ca 700 moh. i Oppland

Høg, men svingande tilvekst Løpande tilvekst (m 3 ha -1 år -1 ) 16 15 14 13 12 11 10 9 8 90 100 110 120 130 140 150 Total alder (år)

Høgt tretal, men avgangen aukar på Utvikling i tretal (N ha -1 ) 3600 3400 3200 3000 2800 2600 2400 2200 2000 1800 1600 80 90 100 110 120 130 140 150 Total alder (år)

Prosentisk avgang av volum aukar med alderen 1.2 Årleg avgang av volum (%) 1.0 0.8 0.6 0.4 0.2 0.0 90 100 110 120 130 140 150 Total alder (år)

Gamle forsøk i Tyskland Pretzsch 2005:Stand density and growth of Norway spruce (Picea abies (L.) Karst.) and European beech (Fagus sylvatica L.): evidence from long-term experimental plots

Kva fortel den freda skogen? Gamalt bestand i Mørkvassjuvet i Telemark

Takstdata frå granneskogen, med om lag same soge Bestand ca 130 år i brysthøgde Overhøgde >29 meter Bonitet G17 Ståande volum 210 kubikkmeter per hektar God bonitet med ikkje svært høge volum, trass fråver av hogst

Central Forest Reserve Russland The study demonstrates that the loss of living trees was not regulated by competitive interactions between trees, but by disturbances caused by climatic events. Thus, the forest is turned over once every 160 180 yr by disturbances. Gjennomsnittleg alder 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 1972 1988 1 2 3 4 5 6 Bestand nr VYGODSKAYA et al. 2002. Climatic control of stand thinning in unmanaged spruce forests of the southern taiga in European Russia. Tellus. 443-461.

Central Forest Reserve Russland Ståande volum 600 500 400 300 200 1972 1988 100 0 1 2 3 4 5 6 Bestand nr VYGODSKAYA et al. 2002. Climatic control of stand thinning in unmanaged spruce forests of the southern taiga in European Russia. Tellus. 443-461.

Freda bestand i Hurdal, forynging på gang Frå Ivar Samset si bok: 150 år i forsøksskogen

Tal frå dei freda bestanda Oppkomen rundt 1860, truleg etter vindfelling Bonitet G14-G17 Eldste tre 155 og 185 år Starta å bryte saman rundt 1970 Ved 110-120 års alder var der like mange døde som levande tre Etter kvart kom der ungskog

Oppkuven Nordmarka Gjennomsnittleg alder tre >20 cm 250 200 150 100 50 0 418 450 355 261 6 8 11 14 Bonitet H40 Data frå Rune Groven 2006: Stand structure and dynamics of old growth Picea abies forest in southeastern Norway

Oppkuven Nordmarka Ståande volum >10 cm (m 3 ha -1 ) 300 250 200 150 100 50 0 6 8 11 14 Bonitet H40 Data frå Rune Groven 2006: Stand structure and dynamics of old growth Picea abies forest in southeastern Norway

Nokre generelle trekk? Forfallet startar mellom 100 og vel 200 år avhengig av bonitet Gjennomsnittleg alder om lag som for CFR og Oppkuven (høgare i kjølig klima) Ein del tre kan verta svært gamle om skogen får stå Volumet stabilt eller svingande (CFR) avhengig av forynging og avgang

Konklusjon Modellane tyder ikkje på at den gamle skogen har stort potensial for å bygge opp mykje meir volum Yngre, tette bestand i Hkl III og IV og dels i V er truleg eit betre utgangspunkt om ein vil overhalde for å bygge opp volum Truleg stor variasjon i utviklinga PS! Det bør leggast ut eit godt nett av takstflater i dei verna skogane for å skaffe god kunnskap

Takk til Trond Håkon Eid og Bernt Håvard Øyen for tilrettelagde data og innspel Bjørn Tveite og Jørunn Rolstad for diskusjon