Fylkesmann i Sogn oq Fjorcilne HØYRINGSUTTALE 6 26 FEB2009 43c) '715 Avd ERSTATNING FOR TAPT RÅDERETT NP MÅ HEITA Breheimen - Mørkridsdalen Området har gjennom grunneigarane sin bruk vore forvalta tilpassa dei naturrersussar som området har, gjennom stølsdrift og anna bruk.kulturlandskapet slik c framstår idag, er eit resultat av dette. I framtida vil eigedomane våre i stor grad bli forvalt av det offentlege, dvs me har vesentleg større begrensingar i råderetten over dette området enn før. Det er derfor ikkje meir en rett og rimeleg at ei slik begrensing av råderetten over eigen eigedom vert kompensert økonomisk. Etter vår meiningår Mørkridsdalen frå vannskille mot Sjåk til sjøen i Skjolden. Det er det einaste dalføret sc går frå fjord til fjell i verneområdet og er også den dalen som vert mest berørd av vernet. Breheimen er ikkje noko tradisjonelt namn, det er tilført området i seinare tid. Med bakgrunn i dette ser me det som sjølvsagt at Mørkridsdalen er ein del av navnet. LOKAL FORVALTNING: Det må vera lokal kommunal forvaltning og me har forslag til korleis det kan løysast. Kvar kommune må få forvaltningsansvaret for den delen av verneområdet som tilfell deira kommune. For. forvaltninga skal bli mest muleg lik i dei tre kommunane må desse samordna sin forvaltningstratergi. Dette kan eksempelvis løysast ved å oppretta eit felles kontaktutval for dei tre kommunane som har pålagte møte for samordning av forvaltning. Dette er stort sett slik Reinheimen vert forvalta. På denne måten vert det eit lokalt eigarskap i forvaltninga som er viktig for betre å forstå utfordringane sor kan oppstå. Kommunikasjon ansikt til ansikt er ein betre form for kommunikasjon enn ein telefon som er e svært upersonleg og mindre effektiv måte å legge fram/løyse saker på. Dette er eit syn me delar med kommunen og derfor er det rett veg å gå for å få ein effektiv og resultatoriantert forvaltning. Me ser det naudsynt at det vert oppretta ei oppsynsstilling samlokalisert med Natur og Miljø i Luster Kommune. ROVDYR: Dette er eit tema som i fyrste omgang er avgjerande for landbruksnæringen kring verneområdet. Småfehah er ein svært viktig næring knytta til landbruket i desse områda og er derfor viktig for alle berørte. På sikt vil fråver av beitedyr påverke vegetasjonen og framkomelegheita. Heile dalføret vil då bli mindre attraktivt for turistar og lokalbefolkning. Dette fører til mindre aktivitet og dermed mindre inntekt til kringliggande bygder og er derfor i strid med Soria Moria og Fjellteksten.
Formålet med LVO Mørkridsdalen er å ta varepå kulturlandskapet og det biologiske mangfaldet, med skadegjerande rovdyr forsvinn beitedyra og grunnlaget for vern er ikkje lenger tilstade. Det må inn ei formulering i regelverk vedrørande den negative påvirkninga rovdyr har på Mørkridsdalen og Fortunsdalen og då spesielt for småfehaldet. Viss det ikkje er rom for å få det inn forskrifta må det grundig beskrivast i forvaltningsplanen._ ØKONOMI: Dette er eit todelt tema, driftsmidlar/forvaltningsmidlar og stimuleringsmidlar. Driftsmidlar/forvaltningsmidlar: Det best beskrivande ordet meinar me er forvaltningsmidlar fordi det betre formidlar kva midlane skal brukast til. Forvaltningsmidlane skal dekke løpande årlege omkostningar td vedlikehald av vegar, bossoppsamling, informasjon (senterutgifter og vedlikehald av tavler), støtte til beitedyr i verneområdet, kulturlandskapspleie etc. Dette er midlar som i hovudsak må dekkast frå miljøverndepartementet og me sei det derfor naturleg at Fylkesmannen fremjar dette i forvaltningsplanen. Kva beløp det her er behov for er vanskeleg å stipulera, men det kan ikkje vera "tak" på denne potten. Stimuleringsmidlar: Me har tidlegare forlanga 5 mill i årlege overføringar i stimuleringsmidlar til Luster Kommune. Kravet står fast utan atterhald.. Midlane må disponerast av eit lokalt utval i samråd med forvaltninga. Desse midlane vil gje oss ( unik muligheit til å bygga opp og utvikla næringar knytte til verneområdet samt at landbruket kan stimulerast til auka aktivitet. Det er ynskje og eit mål at me kan få til reetablering i landbruket ved hjelp av desse midlane. Øvrige aktivitetar vil også få langt betre oppstartvilkår ved hjelp av desse midlane. Midlane er viktige for tilrettelegging og utvikling av bygdene som er berørt av vernet fordi vernet skal gje dei omkringliggande bygdene eit løft Desse orda er henta frå Soria Moria erklæringa og Fjellteksten. FORMALSPARAGRAFEN Endring av formålsparagrafen for LVO Mørkridsdalen og Vigdalen: 2 Formål: Setning 1: Formålet med MørkridsdalenNigdalen Landskapsvernområde er å ta vare på og gjennom bruk, stimulera til å ta vare på eit eigenarta og vakkert etc
Dette er ein meir forpliktande formulering og det er særdeles viktig for verneverdiane slik me ser det. Tillegg til 2 FORMÅL Det skal vera høve til å utvikle næringsverksemd knytt til formidling av naturverdiar, naturopplevingar, kulturlandskap og kulturhistorie. I tilknyting til slik næringsverksemd ska dei kunne byggje opp eit kulturlandskapssenter i området. Grenser Me argumenterar i denne høyringa ikkje for endring av reglane i NP fordi me ikkje kan akseptera denne verneforma for stølane. Slik framlegget til vern ligg føre i dag ligg ein del stølar i nasjonalparken. Frå eit grunneigarsynspunkt er dette uakseptabelt. Grensene for nasjonalparken må difor trekkae ovanfor stølane til over 1.000 m.o.h. Vi ser på det som eit absolutt og ufråvikeleg krav. Dette kan begrunnast med følgjande: 1. Det må vera ein felles forvaltning og eit felles regelverk for alle stølsområda. Ein vil då få E lik handsaming av alle saker som gjeld desse områda. Ein skal vera klar over at mange grunneigarar har stølar både i landskapsvernområdet, og i nasjonalparken slik framleggel er i dag. Alle stølane er ein del av kulturlandskapet, og det er viktig at ein har same målsetjing for å halda desse ved like. 2. Det er ikkje rett at ein har teke omsyn til dei stølane som er mest brukt og lagt dei i landskapsvernområdet. Det finns fleire døme på dette i framlegget til verneplan. Ingen av stølane vert brukt som støl i dag, men alle vert brukt meir eller mindre som fritidshytter som tilsynshytter for dei som har beitedyr. 3. Ved å legga stølane i nasjonalparken, set ein på same tid grenser for kva som er akseptabelt og ikkje innafor dei reglane som gjeld for nasjonalparken. Slik desse reglane i dag, vil dette seia at det ikkje let seg gjera å ta oppatt stølsdrift på desse stølane om ein skulle ønska det i framtida. Med stølsdrift meinast sjølvsagt ikkje sauebeiting, og heller ikkje ein slags "museumsstøl", men stølsdrift med lønsam produksjon av dei produkt som måtte vera aktuelle til ei kvar tid.slik stølsdrifta alltid har vore. Dette inneber sjølvsagt tilpassa bygningar m. m. Dette er ein rett som bruka i dei enkelte sameigene har hatt i uminnelege tider. I dag er dette for så vidt ein rett som ikkje vert nytta utanom at stølshuse vert haldne i stand på dei fleste bruka. Retten ligg der. Ein veit ingen ting om kva som er aktuelt i framtida, men vert dette verna som nasjonalpark, lyt me sjå det som ei avløysing av denne retten. Då vert stølsrettane reduserte til ein hyttetomt. Dette er mykje meir en vern, det er bortfall av ein rett. Dette er slik vi ser det gjenstand for rettsleg prøving. Ein skal og vera klar over at retten ligg til det enkelte gardsbruk. Ikkje til person. Det kan solei
ikkje hevdast at ein må ha nytta seg av retten for at erstatning skal kunna vurderast. Denne erstatninga må og haldast utanfor eit eventuelt næringsfond, då den berre gjeld de enkelte bruk som får bortfall av sine rettar for all framtid, td slik som fallrettserstatning. 4. Nørstedal Sameiga: Høgfjellsgrensa i området nord og vest for Nørstedalseter turisthytte må fylgja grensa for verneplanen i heile dette området. PARAGRAFENDRINGAR FORSKRIFT FOR LANDSKAPSVERNOMRÅDA (me har teke utgangspunkt i LVO Mørkridsdalen, men me meinar dette må gjelda alle LVO i Luster). Under pkt. 1.2 må det vera med eit pkt som omhandlar rydding av stølsvollar Nytt pkt 1.2 Det må vera høve til oppsetting av linkar for peiling av beitedyr, gjeld også NP. Me krev at pkt 1.3 b) vert flytta til 1.2. Under pkt. 6.2 må følgjande punkt med: d) landing med sjøfly på Asetevatnet (det er opparbeida landgangsbryggja på Osen) e) varig fritak frå 300m grensa for flyging til Osen. Under pkt. 6.3 g) elg og hjort endrast til storvilt Under pkt. 6.3 h) må delen "gjennom leigekjøyringsordninga" fjernast for grurmeigar, dette fordi det er fle av grunneigarane som har snøskuter sjølve, det er berre rett og rimeleg at dei må kunna nytta eige køyretøy Framkomst til Nørstedalsområdet med snøscooter er for mange grunneigarar einaste løysing på transportoppdrag vinterstid og såleis må dei få rett til å bruke eigen smascootc fast ved behov.dette må inn i forskrifta / forvaltningsplanen til verneområdet. Heih til slutt under pkt 6 står det at reindrifta kan få fleirårige løyver for at næringa skal kunna utøvast på c tilfredstillande måte. Dette må også gjelda for landbruksnæringa. Heile pkt 6.3 må gjerast meir forståeleg. KOMMENTAR TIL SKISSE FORVALTNINGSPLAN Forvaltningsplan må omhandla toalett- og bossoppsamling ved innfartsårane. Dyretalet for Luster må etter vår oppfatning vera feil. Pkt 3.3.1 Mål: Her må det inn ein formulering som seier kor viktig det er for kulturlandskap å halde rovdyra vekke. Pkt 3.3.3 s 29 fyrste avsnitt "Det bør utarbeidast " endrast til "Det skal utarbeidast Rett til å byggja veg til Dulsete og Knivabakkli
Veg til Dulsete og Knivbakkli, sak i rettsapparatet (ref Endalen) vedrørande utbedring av veg for å kunne nytta dagens jordbruksutstyr, vil danne presedens for utbedring av jordbruksvegar i verneområder. Det kan verta aktuelt å krevja dette ein gong i framtida. LVO Vi dalen Sankelaget i Luster har planar om oppsetting av tilsynshytte ved Øystølsreset Hammarsdalen Det kan verta aktuelt å byggja veg fram til Breisete for transport av dyr til/frå beite. Fortun Grunneigarlag i møte 24.februar 2009: Jakob Øygard leiar Fortun Grunneigarlag, sign Monica Beate Svensøy - grunneigar, sign John Rolf Bjørnevåg grunneigar,sign. Thomas Urnes grunneigar, sign. Leidulf Veka grunneigar,sign. Torkjell Sollesnes grunneigar, sign. Jan Petter Nyløy grunneigar, sign. Jan Ove Fuglesteg grunneigar, sign. Ola A.Bjørk grunneigar, sign. Jan Norvald Steig grunneigar, sign Monrad Svensøy grunneigar, sign. J CLA.LL t.t.r. (4_, 7 (( "'