Leders tale, årsmøte i Telemark 16-17 mars 2018 Gode Årsmøte, Utsendingar, gjester årsmøtelyd! Vi har lagt bak oss eit nytt år, med mange utfordringar for landbruket og matproduksjon. 2017 var på mange måtar året då alt skulle skje, med jordbruksmelding, pelsdyrmelding, utfordringar i eigedomsregelverk, Stortingsval, regionreform, og ikkje minst jordbruksoppgjer med brot og fordelingsforhandlingar i etterkant, osv. Landbruket med Bondelaget i spissen har vore på banen heile tida, vi har teke tak i kvar einskild sak og fått god pressedekning. Telemark Bondelag med sitt styre er eit svært godt team, der alle gjer sin del av arbeidet når det vert forventa. Lokallaga våre er også svært gode til å formidle og være på banen i aktuelle saker. Takk til alle for den innsatsen som vert gjort. Potensiale i Telemark Telemark har endå mykje å gå på når det gjeld produksjon og ta heile fylket i bruk. Her er framleis mykje areal som kan drivas betre, for mykje grovfôr vert framleis transportert over lange avstandar. Vi som driv i dei marginale områda (Vest Telemark), kan få meir ut av einingane våre, samt ta meir jord i bruk. Telemark har nær på 300 000 dekar registrert dyrka mark, men berre 240 000 dekar er registrert i bruk. Vi kan være endå tydelegare på fordeling av produksjonar utifrå kvalitet og vekseforhold på den einskilde gard. Tida er etter mi meining inne til å gjere noko med soneinndelinga for arealtilskotet, slik at kvart jordskifte får den produksjonen det høver best til. Vi veit at vi bør produsere meir matkorn, og korn til kraftfôr. Då må vi gjere det på dei rette areala, og legge opp verkemiddelapparatet etter det. Telemark Bondelag har også i år innspel om eit småskiftetillegg inne i kravet, som vi meiner at vil styrke dei små og tungvinde skifta i jordbruket. Marknaden Vi er inne i ei tid med overproduksjon i fleire produksjonar; gris, sau-lam og snart mjølk.
For gris har Telemark Bondelag vore pådrivarar for å få til ei form for produksjonsregulering og spesielt for smågris. Vi følger også nøye med på saulam, og ser at her er det også utfordringar å ta tak i. Mjølkesektoren er som kjent styrt av kvoter, men skal vi ned i forholdstal mot 90 % av kvota, vert det utfordrande for mange mjølkeprodusentar. Storfekjøt, Frukt,grønt, og kornproduksjon har framleis eit aukande marked. Vi stangar i taket i fleire produksjonar. Framleis har vi eit samfunnsoppdrag at vi skal produsere meir mat til ei veksande befolkning. Det store spøkelse er importvernet, med stadig nye innrømmelsar for tollfri import av matvarer til Noreg, gjer det vår innanlandsmarknad trangt og vanskeleg. Vår framifrå Naturbrukskule Nome Vidaregåande avd. Søve hadde nyleg storfint besøk av biskopen. Elevane vart spurt om kva dei var bekymra for i framtida. Ein svarte: Importvernet. Det var ganske imponerande. Den politikken vi har hatt dei seiste åra heng ikkje saman, når vi stadig får billig mat utanfrå. Trygg mat Vi som matprodusentar må bli mykje tøffare til å markedsføre den flotte vara vi lagar, i eit land med minimal medisinbruk, lite risiko for smittespreiing, med spreidde gardsbruk over heile landet, frost om vinteren som drep mykje utøy. Dette er trygge måtar å drive matproduksjon på, men ikkje alltid like kostnadseffektivt. Vi må framleis satse på små og mellomstore bruk som nyttar omkring liggande ressursar, til den produksjon som høver best på garden. Vi må få styrande makter til å forstå det. Deling og omsetjing Mangfaldet i landbruket har alltid vore til stades i Noreg. Kombinasjon jord, skog, utmark er for mange det som gjer garden driveverdig. Det samla ressursgrunnlaget gjer at ein har fleire bein å stå på, som samla sett gjev driveverdige bruk. Det er veldig viktig at vi som næringsorganisasjon er prinsippfaste i saker med deling av eigedomar. Fristillelse av reine skog- og utmarksteigar er svært uheldig for oss i landbruket. Dette skaper rom for folk
med mykje kapital som vil ha eigedom utan forpliktelsar til drift, og vidare omsetjing. Så meiner eg faktisk at det å omsetje ein landbrukseigedom til nokon som vil bu, bygge og drive kan i nokre høve være mykje betre, enn å presse ein odelsberettiga inn med passeleg eller laber interesse. Mange sit i dag med eigedomar som har lita utvikling deis eiste åra, tida for eit generasjonsskifte nærmar seg. Kvifor då ikkje tenke litt nytt. La nye friske krefter sleppe til. Mjølkekvoter Problemstillingar kring regelverk rundt mjølkekvoter er på dagsorden no. Her har vi ei utfordring i legge til rette for at dei som vil være med vidare får tilhøve, som er framtidsretta. Vi kan ikkje ha ei ordning som premierer dei som går ut eller ynskjer å leige ut mjølkekvote. På geit har vi eksempel på at privat omsetning i region Sør førte til kvotepris på over 30 kroner literen, ei premiering for å slutte i millionklassen. Brukar eg meg sjølv som eksempel med ei kvote på i overkant av 250 tonn. Hvis eg vil leige ut til i overkant av ei krone literen, kan eg dekke dei faste kostnadene på garden, gå over til rein kjøtproduksjon eller slutte som aktiv bonde. Då «mjølkar» eg yrkesbrørne mine. Dette kan ikkje halde fram. Eg registrerer at det er hindringar som gjer at dette er vanskeleg å gjere noko med, men det må la seg gjere å lage nokre overgangsordningar som fungerer. Leigemogleghet må på sikt opphøyre, og staten må ta tilbake kjøp og salg av kvoter. Politiske alliansar Vi fekk ny regjering i haust, ikkje det mange håpa, men slik fungerer demokratiet. Noko veldige ambisjoner for matproduksjon og utvikling av landbruket har ein ikkje registrert. Det som er bra er at dette er ei mindretalsregjering, som treng støtte for dei store sakene. Det vart danna ei såkalla «landbruksallianse» under handsaming av statsbudsjettet i haust. Opposisjonen med hjelp av Krf, er og blir ein viktig allianse for Norsk matproduksjon i dei komande åra. Vi snakkar godt med alle parti, og har gode forbindelas til våre folkevalgte i Fylket. Dette set vi veldig pris på, og føler vi har stor innflytelse for landbruket.
Pelsdyr Noko som undrar meg veldig er den populistiske avgjerdsla for avvikling av pelsdyr haldet. Regjeringa går fyrst inn for ei oppretthaldning av Norsk pelsdyrdrift med eit eige dyrevelferdsprogram, for så å hive alt på båten å gå mot ei styrt avvikling innan 6-7 år. Er dyrevelferden ikkje så viktig desse seiste åra, kva med dyr i bur generelt, kva med innføring av dyr som ikkje høyrer heime her i landet (reptiler), kva med bruk av pels generelt i Noreg? Eg håpar ikkje dette slaget er tapt, og vi skal framleis stå opp for pelsdyrhaldet. Norges Bondelag har laga ei høyringsuttale der vi framleis står på for pelsdyrnæringa og meiner den er framtidsretta og etisk forsvarleg. Jordvern Nokre av oss i Fylkestyre var med på jordvernkonferanse i regi av Fylkesmannen i Telemark. To dagar til ende med m.a. presentasjon av jordvernreglar for Telemark, dette var veldig motiverande. Min påstand er at vi må bli endå tøffare, ha ein nullvisjon, ta opp att kravet om dobbelt areal nydyrka for alt areal som går tapt. Klimautfordringane Klima er også viktig for landbruket, og vi vert ofte stempla som verstingar. Alle biologiske prosessar har utslepp, fotosyntesen slepp ut CO2, kyrne rapar metangass. Kva er galt med dette, då dei biologiske prosessane er fornybare og vi får matvarer ut av dei som før landets befolkning. Er det ikkje andre ting som er meir naudsynt å ta tak i og som vi ikkje treng dagleg. Eg nemner drivstoffbruk på land, i vatn og luft. Transport av varer rundt halve jorda, for at ting er så billig og produsere. Nei folkens, vi forvaltar ei fotosyntese som gjer at vi får mat på bordet kvar dag. Landbruket skal absolutt ta sin del av ansvaret og vi skal redusere utslepp. Har akkurat no vore med og ferdigstilt eit utkast til klimaplan for Telemark med breitt samansette arbeidsgrupper på oppdrag frå Fylkeskommunen.
Regionreform Ja enten vi vil eller ikkje blir det no ei samanslutning av Vestfold og Telemark. To veldig ulike fylker, men samstundes litt like og. Vegen vidare går nok mot ei samanslåing for bondelaga også, men vi kan bruke noko tid. Avslutningsvis vil eg slå eit slag for optimisme, viljen til å skape, og få til noko. Den er til stades hjå bøndene i Telemark, vi har framleis stor etterspørsel etter innovasjonsmidlar. Stå på du som ynskjer å være med vidare å produsere verdas beste mat. Vi gjer ein stor jobb for samfunnet. Takk til støtte apparatet i verdens beste fagorganisasjon, tillitsvalte, nasjonalt, regionalt og lokalt, og administrasjon. Godt Møte! Fylkesleder Aslak Snarteland