KYSTPILEGRIMSLEI PÅ VESTLANDET TILSKOT TIL HOVUDPROSJEKT

Transkript

1 HORDALAND FYLKESKOMMUNE Kultur- og idrettsavdelinga Arkivsak Arkivnr. 654 Saksh. Ottosen, Stein, Titlestad, Tor, Ekerhovd, Per Morten Saksgang Møtedato Kultur- og ressursutvalet KYSTPILEGRIMSLEI PÅ VESTLANDET TILSKOT TIL HOVUDPROSJEKT SAMANDRAG Dei tre bispedøma på Vestlandet, Stavanger, Bjørgvin og Møre, har teke initiativet til eit å etablere ei pilegrimslei langs kysten til Nidaros. På Kystpilegrimskonferansen på Utstein Kloster juni 2011, vart det konkludert med at det skulle opprettast ei arbeidsgruppe der fylkeskommunane og bispedøma langs kysten vart representerte. Målsetjinga var å samarbeide om eit prosjekt for utvikling av ei kystpilegrimslei. I tillegg til bispedøma har Rogaland, Hordaland, Sogn og Fjordane, Møre- og Romsdal og Sør Trøndelag fylkeskommune vore partnarar i forprosjektet. Hordaland fylkeskommune har tidlegare i sak 99/ i Kultur- og ressursutvalet løyvd kr til eit forprosjekt om kystpilegrimslei. Forprosjektet rår til at partnarane i forprosjektet løyver midlar til eit hovudprosjekt. Sak vert fremja i dei ulike fylkeskommunane som har vore med i forprosjektet. Hovudprosjektet femnar om både næringsretta tiltak og tiltak innafor kultursektoren. Fylkesrådmannen rår til at det vert løyvd midlar til sjølve hovudprosjektet over Kultur- og ressursutvalet sin rådveldekonto. FORSLAG TIL VEDTAK 1. Kultur- og ressursutvalet tek forprosjektet «Kystpilegrimsleia Rogaland-Nidaros» til orientering og sluttar seg til deltaking i hovudprosjektet, med oppstart i 2013 og avslutting i Kultur- og ressursutvalet løyver kr frå utvalet sin rådveldekonto til hovudprosjektet «Kystpilegrim Rogaland Nidaros» for Finansiering for 2014 vert å koma attende til.

2 3. Løyvinga skal førast over budsjettpost Rune Haugsdal fylkesrådmann Anna Elisa Tryti Fylkeskultursjef Vedlegg: Rapporten «Kystpilegrimsleia Rogaland- Nidaros. Forprosjekt» 2

3 FYLKESRÅDMANNEN, : 1.Bakgrunn for saka Pilegrimsferder er kjend frå ulike religionar. Målet for ei pilegrimsferd er ofte heilagstader, td Jerusalem eller Roma for kristne eller Mekka for muslimar. I dag er pilegrimsfenomenet ei nasjonal og internasjonal trend som veks. Mellom dei mest kjende stadene er Santiago de Compostela, hovudstaden i regionen Galicia. Byen er pilegrimstad av di ein i år 813 oppdaga det som skulle vere grava etter Apostelen Jakob. Pilegrimstradisjonane i Noreg har vore sterke og er særleg knytte til Heilag Olav og kyrkja i Nidaros. I mellomalderen vaks det og fram andre mål, mellom anna Røldal i Hordaland og Selja i Sogn og fjordane. Begge desse har fått fornya merksemd i løpet av dei seinare åra. I 1993 starta Direktoratet for naturforvalting og Riksantikvaren, på oppdrag frå Miljøverndepartementet, arbeidet med å etablere ei samanhengande pilegrimslei frå Oslo til Trondheim. Målet var å ta i bruk historiske vegar og stimulere til friluftsaktivitetar, natur- og kulturopplevingar. Pilegrimsleden vart offisielt opna i Frå 2006 vart Pilegrimsleden ein del av Riksantikvaren sitt verdiskapingsprogram. Hovudmålet med prosjektet var å betre kvaliteten på vandringa til Nidaros, mellom anna med skjøtsel av vegfar, istandsetting av kulturminne og merking. Eit delmål har vore auka næringsutvikling, til dømes i form av fleire overnattingsstader, organiserte turar og pakkeløysingar. Pilegrimsleiene over land, gjennom Danmark, Sverige og Noreg til Nidaros, fekk status som Europeisk kulturveg i 2010, under namnet, St Olavs veiene. Da prosjektet vart avslutta i 2010, var over 2000 kilometer pilegrimsveg merka og rydda, og ei rekkje nye overnattingsstader var etablert. I 2009 gjennomførte Kultur- og kyrkjedepartementet ei utgreiing over pilegrimsaktivitetane i Noreg og gjorde framlegg til nasjonal samordning av desse. Modellen inkludererte fleire ulike pilegrimsmål, ferdslevegane mellom dei, kyrkjelege organisasjonar, offentlege styresmakter, frivillige mv. Utgreiinga trakk opp omrisset av ein norsk pilegrimsmodell med nasjonal samordning som sentralt tema. Røldal i Hordaland vart føreslege som eit av dei regionale pilegrimssentra. Utgreiinga la opp til ei statleg satsing på feltet for å stø opp under regional politikk og dermed bidra til gjennomføring av allereie igongsette prosjekt, td i Røldal. Hordaland fylkeskommune handsama utgreinga i sak 94/09 i fylkesutvalet og gjorde følgjande vedtak: 1. Fylkesutvalet er nøgd med at Kultur- og kyrkjedepartementet har gjennomført utredinga På livets vei. Pilgrimsmotivet - et nasjonalt utviklingsprosjekt og knytt arbeidet til dei ulike pilegrimsmåla i Noreg. 2. Fylkesutvalet viser til Hordaland fylkeskommune sitt arbeid i Røldal og ser innhaldet i utgreiinga som eit godt døme på korleis statleg, regional og lokal politikk på kulturfeltet kan verke gjensidig styrkande i gjennomføringa av større prosjekt. 3. Fylkesutvalet viser til tidlegare vedtak gjort i saka i Hordaland fylkeskommune og vil komme attende til oppfølgjande tiltak når forprosjekt for pilegrimssenteret i Røldal er ferdig. I samarbeid med bispedømekontoret i Bjørgvin, Røldal sokneråd og Odda kommune var Hordaland fylkeskommune på same tid ein vesentleg bidragsytar til forprosjekt for etablering av eit pilegrimssenter ved den 750 år gamle stavkyrkja i Røldal og etableringa av vandrerutar over fjellet frå Telemark. Forprosjektet var ferdig i På grunnlag av planar for skipinga av senteret vart det arrangert arkitektkonkurranse med 182 deltakarar og der arkitektane Lund og Slaatto vann førstepris. Prosjektet «Pilegrimsenter i Røldal» er avslutta med forslag om å gå vidare med eit byggeprosjekt av eit pilegrimsenter i Røldal. 3

4 Etter at den meldinga På livets vei. Pilgrimsmotivet - et nasjonalt utviklingsprosjekt vart lagt fram var den statlege oppfølginga i stor grad innretta på å etablering av det nasjonale pilegrimssenteret i Nidaros. Senteret skal leie og vere eit knutepunkt for arbeidet med pilegrimsleiene i Noreg og har tre hovudarbeidsområde: Miljø: Natur, kulturarv, landskap og friluftsliv. Pilegrimsleden som fysisk struktur. Kyrkje: Pilegrimstradisjonar, pilegrimsliv og kyrkjeliv. Pilegrimsleden som idé. Næring: Overnatting, servering, transport og andre tenester. Pilegrimsleden som ein ressurs for næringsliv og reiseliv. Jf For mange pilegrimar var ferdsel på sjøen og langs kysten den enklaste måten å kome seg til Nidaros, og som ei motvekt til den sterke satsinga på Pilegrimsleden og Nasjonalt pilegrimsenter i Trondheim, søkte bispedøma, kommunane og fylkeskommunane langs kysten ei anna tilnærming. Det vart arrangert ein kystpilegrimskonferanse i Selje i april Føremålet var å skape eit initiativ med målretta og god samordna satsing for å auke medvitet kring pilegrimstradisjonar langs kysten. Ved å løfte kystdimensjonen i den nasjonale pilegrimssatsinga, var grunnideen at ein kunne styrke fleire pilegrimsmiljø i Noreg både dei mange heilagstadene langs ruta og hovudmålet Nidaros. Initiativet vart forsterka på Kystpilegrimskonferansen på Utstein Kloster juni Deltakarane konkluderte med at det skulle opprettast ei arbeidsgruppe med Rogaland, Bjørgvin og Møre bispedømar, og Rogaland, Hordaland, Sogn og Fjordane, Møre- og Romsdal og Sør Trøndelag fylkeskommunar. Målsetjinga var å samarbeide om eit felles prosjekt for utvikling og revitalisering av kystpilegrimsleia. Bjørgvin bispedømme tok leiaransvar i arbeidsgruppa og det vart utarbeidd planar for eit forprosjekt. I handsaminga av sak 99/ i Kultur- og ressursutvalet vart gjort følgjande vedtak: «1. Kultur- og ressursutvalet løyver kr frå utvalet sin rådveldekonto til forprosjektet «Kystpilegrim Rogaland Nidaros». Ei vidare satsing vert vurdert når forprosjektet er sluttført. 2. Kultur- og ressursutvalet ber administrasjonen arbeide for ei samordna satsing på historiske turstigar, gamle vegar og turløyper og vil komme attende til dette i eiga sak.» Etter at det vart gjort vedtak i saka, blei føresetnadene om lik medfinansiering frå dei andre fylkeskommunane og bispekontora innfridde og forprosjektet vart sett i gong med Sogn og Fjordane fylkeskommune som prosjektleiar. Det er dette forprosjektet som gjev grunnlag for føreliggjande løyvingssak. 2. Vurdering av forprosjekt Kystpilegrimsleia Rogaland - Nidaros Rapport frå forprosjektet med tilrådingar vart levert i juli Kystpilegrimsleia Rogaland - Nidaros, saksnr Kort samandrag av forprosjektet Forprosjektet rår til å etablere Kystpilegrimsleia som ei samanhengande reiserute langs kysten med sikte på å opprette ei Pilegrimslei (St. Olavsvegane til Nidaros) og Europeisk kulturveg med utgangspunkt i kulturminne og heilagstader. Ein ønskjer slik å integrere kysten i det nasjonale pilegrimsarbeidet. Bruk av leia skal fremme kunnskap om historie og kulturminne, miljøforståing, fysisk aktivitet og folkehelse, samt tilrettelegging for bruk og vern av kulturarven. Prosjektet skal slik løfte 4

5 fram historia langs kysten som grunnlag for utvikling av kunnskap gjennom forsking og formidling og etablere samband med forskingsmiljø. Målet er å få i gang ei internasjonal reiselivssatsing og gi ei djupare oppleving av kysthistorie, pilegrimstradisjonar, kyrkjehistorie og den kristne trua, samt dei kulturhistoriske aspekta rundt dette. Det er viktig å utvikle kunnskap og formidling i forhold til pilegrimsruta langs kysten, kartlegging av heilagstader, kulturminne og reiserute og behov for forsking i forhold til dette. Det er slik eit mål å få etablert ei felles regional satsing på pilegrimsleia langs kysten ved å løfte fram kulturminne, pilegrims- og kysthistorie. Det er viktig å formidle pilegrimsferdas historiske og åndelege tradisjonar til dagens vandrarar, og leia vil slik tilby ei natur- og landskapsoppleving kombinert med eit spesielt kulturelt innhald. Målet er at dette skal auke næringsutviklinga knytt til pilegrimsaktivitet og turisme langs kysten, og prosjektet skal etablere samband med ulike reiselivsmiljø.» Drøfting Hordaland fylkeskommune har samla sett lagt for dagen eit tydeleg engasjement i pilegrimssaka. Hovudprosjektet femner om både næringsretta tiltak og tiltak innafor kultursektoren. Med si tematiske breidd vil tiltaket stø opp under ei mengd tema innanfor kulturfeltet og i høve regional utvikling. Ei satsing på Kystpilegrimsleia vil difor vere forsvarleg i høve andre satsingar Fylkesrådmannen meiner rapporten som er utarbeidd i forprosjektet er eit godt reiskap for å byggje vidare på, men peiker på at det bør utarbeidast ei prosjektplan med milepælar, kritiske suksessfaktorar m.m. Dette vil ein ta opp med dei andre partnarane. Kystpilegrimsleia skal nyttast til beste for næringsliv og lokalsamfunn. Det er viktig at tiltaka vert forankra i bedrifter og lag på lokalt nivå, samt administrativt og politisk nivå i kommunane. Eit godt samspel mellom lokalbefolkning og grunneigarar, næringsliv, offentleg forvaltning, frivillige, kyrkja og FoU er naudsynt for at ein skal lukkast med verdiskaping rundt leia. Prosjektet vil ha positiv effekt innanfor kulturminnevernet. Riksantikvaren har gjeve tilsegn om kroner til prosjektet i 2013 føresett at ein går vidare ned hovudprosjektet. Riksantikvaren vurderer satsinga på kystpilegrimsleia mot Nidaros som viktig, og har signalisert vilje til å støtte prosjektet utover Riksantikvaren meiner at fylkeskommunane har ein sentral rolle. Jfr. brev frå Riksantikvaren handsama i sak 58/13 i fylkesutvalet «Prioriteringar for kulturminneforvaltninga 2013 Riksantikvaren ser det å kartleggje den gamle kystleia som eit viktig arbeid. Dette er eit arbeid som også vil ha verdi for arbeidet med pilegrimsleiene mot Nidaros, noko som inkluderer den gamle kystleia som pilegrimsvei. Fylkeskommunen har ein sentral rolle i dette arbeidet gjennom å fastsetje traseen til pilegrimsleia. Fylkesrådmannen legg vekt på at ein i prosjektet må ha eit nært samarbeid med FOU-miljøet og tilrår at Universitetet i Bergen vert invitert som partnar i prosjektet. Eit hovudsiktemål i prosjektet bør vere å klarlegge fakta i høve leia og heilagstadene. Tilrådingar/konklusjonar Forprosjektet Kystpilegrimsleia Rogaland til Nidaros er eit første steg i arbeidet med å etablere Kystpilegrimsleia som ei samanhengande reiserute langs vestlandskysten, og målet er at arbeidet vil halde fram i eit hovudprosjekt. Visjonen er å lansere Kystpilegrimsleia i Dette gjer at eit framtidig hovudprosjekt bør starte opp allereie hausten Hovudprosjektet vil likevel ikkje kunne ferdigstillast før

6 Forprosjektet rår til at hovudprosjektet bør leiast av ei styringsgruppe med representantar frå alle dei fem regionane på same måte som i forprosjektet. Det vil vere naturleg at ein her hentar aktørar frå institusjonane som er med og finansierer hovudprosjektet. Desse vil ha det formelle ansvaret og vere prosjekteigarar. Rapporten rår til at det vert sett ned 2 prosjektgrupper. Ein gruppe som får ansvaret for næringsliv og verdiskaping, og ei anna gruppe som jobbar med formidling og kartlegging. Fylkesrådmannen er usikker om det er naudsynt med 2 prosjektgrupper. Dette spørsmålet må avklarast med partnarane i prosjektet. Rapporten tilrår at ein rekkje tiltak vert sett i verk. Det vert vist til rapporten der samtlege tiltak er lista opp. Prosjektperiode hovudprosjekt Oppstart januar arbeid Avslutning nov. des. Økonomi og finansiering: Kostnadsoverslag og organisering Prosjektet inneheld ein finansieringsplan med eit kostnadsoverslag på kr Det er ein føresetnad at kostnadene vert jamt fordelt mellom dei ulike regionale partane, dvs. lik medfinansiering frå dei fylkeskommunane som tek del i prosjektet Politiske saker om løyving til hovudprosjektet vert fremja i dei ulike fylkeskommunane. Sogn og Fjordane fylkeskommune har sagt seg viljuge til å ha det administrative ansvaret for hovudprosjektet. Midlane som vert løyvd, skal overførast til Kulturavdelinga i Sogn og Fjordane. Fylkeskommunane er sett opp med kr , som gjer ein kostnad på kr på kvar fylkeskommune. Hovudprosjektet er tenkt avslutta i Med dette vil den årlege kostnaden for Hordaland fylkeskommune utgjere om lag kr Riksantikvaren har løyvd kr til hovudprosjektet og signalisert at dei vil gå inn med meir midlar i prosjektperioden. Dei er oppført med i finansieringsplanen, det same som fylkeskommunane. Finansieringsplan: Fylkeskommunane Riksantikvaren Andre Sum Framlegg til vedtak: 1. Kultur- og ressursutvalet tek forprosjektet «Kystpilegrimsleia Rogaland-Nidaros» til orientering og sluttar seg til deltaking i hovudprosjektet, med oppstart i 2013 og avslutting i Kultur- og ressursutvalet løyver kr frå utvalet sin rådveldekonto til hovudprosjektet «Kystpilegrim Rogaland Nidaros» for Finansiering for 2014 vert å koma attende til. 3. Løyvinga skal førast over budsjettpost

7 7