Møteinnkalling. Breheimen nasjonalparkstyre. Utval: Møtestad: Stryn Kulturhus Dato: Tidspunkt: 11:00

Transkript

1 Møteinnkalling Breheimen nasjonalparkstyre Utval: Møtestad: Stryn Kulturhus Dato: Tidspunkt: 11:00 Eventuelt fråfall må meldast snarast på tlf Vararepresentantar møter etter nærare beskjed.

2 Saksliste Utvalssaksnr ST 1/17 ST 2/17 ST 3/17 Innhald Lukka Arkivsaksnr Godkjenning av innkalling og sakliste - val av to medlemmar til å skrive under protokoll saman med styreleiar Forvaltningsplan for Breheimen nasjonalpark med tilgrensande verneområde - Endeleg godkjenning Sak - Breheimen nasjonalpark - Sykling og organisert ridning i nasjonalparker og landskapsvernområder - Miljødirektoratet. ST 4/17 Sak - Breheimen nasjonalparkstyre - Bestillingsdialogen Prioritering av midlar etter tildelt ramme ST 5/17 Sak - Breheimen nasjonalparkstyre - Midlar til drift år ST 6/17 Sak - Høydalen landskapsvernområde - Dispensasjon - Utkøyring av hogstvirke med snøskuter frå kulturbeite - Ruth Edel Kvanndalsvoll Kvålshagen og Terje Marstein. ST 7/17 Mørkridsdalen landskapsvernområde - Dispensasjon - Avgrensa område til ny stølstrå på Dulsete - Per-Arvid Hauge m.fl. ST 8/17 Sak - Breheimen nasjonalpark - Byggesak - Utskifting av tak på privat hytte ved Glittervatnet - Kari Ousten Lyngved og Jo Trygve Lyngved. ST 9/17 ST 10/17 Høyrokampen naturreservat - Dugnadsarbeid i fjellet Den norske turistforening Oslo og omegn. Sak - Dispensasjon - Utvising av beiteareal til inngjerding i Høydalen - Ruth Edel Kvandalsvoll Kvålshagen og Terje Marstein 2003/ / / / / / / / / /5717 Referatsaker RS Delegert vedtak - Dispensasjon - Motorferdsel Transport av ved og utstyr til hytte i Rauddalen - Simon Eiesar. RS Breheimen nasjonalpark - Årsrapport Kulturminner i Oppland RS Villreinjakten Fellingsresultater - Oppsynsvirksomhet 2017/ / /2396

3 DS 1/17 Dispensasjon - Breheimen nasjonalpark - Kjentmannskøyring Lom og Bøverdalen Røde Kors Hjelpekorps v/operativ leiar Tåsten Nordal DS 2/17 Delegert vedtak - Dispensasjon - Breheimen nasjonalpark Transport av båt til Botttjønn (1371 moh) og omplassering av båt frå Bottjønn (1371 moh) til Rundtjønn (1374 moh) (Ola Ytre)- Marius Åboen. DS 3/17 Delegert vedtak - Dispensasjon - Motorferdsel Breheimen nasjonalpark - Transport av ved og gass til hytte ved Sottjønn - Kjell P. Rusten. Referatsaker DS 4/17 Dispensasjon - Breheimen nasjonalpark - Kjentmannskøyring Luster Røde Kors Hjelpekorps - Omgjering av vedtak i delegert sak DS 5/17 Dispensasjon - Vigdalen landskapsvernområde - Transport med snøskuter frå Øvre Vigdal til Fjellstølen i Vigdalen - Oddvar Vigdal DS 6/17 DS 7/17 Dispensasjon - Breheimen nasjonalpark - Bruk av snøskuter for frakt av materialar og ved til Holmevassbu - Jostedal Fjellstyre Delegert vedtak - Dispensasjon - Breheimen nasjonalpark - Transport av ved med snøskuter til privat hytte i Søverdalen - Marius Aaboen. 2016/ / / / / / /561

4 BREHEIMEN NASJONALPARKSTYRE Sak Arkivsaksnr: 2012/ Sakshandsamar: Eldrid Nedrelo Dato: Utval Utvalssak Møtedato Breheimen nasjonalparkstyre 2/ Forvaltningsplan for Breheimen nasjonalpark med tilgrensande verneområde - Endeleg godkjenning Forvaltar si innstilling Breheimen nasjonalparkstyre sluttgodkjenner «Forvaltningsplan for Breheimen nasjonalpark, Strynefjellet-, Mysubytta-, Høydalen-, Mørkridsdalen-, og Vigdalen landskapsvernområde og Høyrokampen naturreservat» med endringar i tråd med godkjenning av planen i Miljødirektoratet av , jf. verneforskrifta for Breheimen nasjonalpark 5, jf naturmangfaldlova 35, verneforskriftene for Strynefjellet landskapsvernområde, Mysubytta landskapsvernområde, Høydalen landskapsvernområde, Vigdalen landskapsvernområde, Mørkridsdalen landskapsvernområde 5, jf. naturmangfaldlova 36, og verneforskrifta for Høyrokampen naturreservat 10. Nasjonalparkstyret tilrår at nasjonalparkforvaltarane ferdigstiller forvaltningsplanen med tilrådde endringar frå Miljødirektoratet (som oppdaterte kartvedlegg i tråd med dei siste endringane), og at dei gjer dokumentet tilgjengeleg for grunneigarar, lokale lag og foreiningar, andre interesserte, og for forvaltninga. Dokument i saka Forvaltningsplan for Breheimen nasjonalpark med tilgrensande verneområde Endeleg framlegg, datert Brev av frå Miljødirektoratet om godkjenning av forvaltningsplan for Breheimen nasjonalpark, Strynefjellet-, Mysubytta-, Høydalen-, Mørkridsdalen- og Vigdalen landskapsvernområde og Høyrokampen naturreservat. Møteprotokoll Breheimen nasjonalparkstyre, , sak 48/15 Saksopplysningar Gjennom verneplanarbeidet for Breheimen vart det utarbeidd ei skisse til forvaltningsplan av Fylkesmannen i Sogn og Fjordane og Fylkesmannen i Oppland. Denne skissa følgde med vernevedtaket 7. august Framlegg til forvaltningsplan for Breheimen nasjonalpark med

5 tilgrensande verneområde vart først fagleg godkjend av Miljødirektoratet i brev av Sidan har nye tema kome til, og dokumentet er skrive om og strukturert i tråd med gjeldande malar. Forvaltningsplanen vart lagt ut på høyring i perioden 1. juli oktober 2015, og det vart halde tre opne møte i samband med høyringa følgjande stader: Dønnfoss i Skjåk, den Gaupne i Luster, den Galdesand i Lom, den Etter høyringa vart oppsummeringa og framlegg til endringar i forvaltningsplanen etter høyringa lagt fram for Fagleg rådgjevande utval i møte den Innspel frå dei opne høyringsmøta, 40 høyringsuttalar og innspel frå Fagleg rådgjevande utval i møte var grunnlag for oppsummeringa (Oppsummeringa inneheldt tilråding til endringar i forvaltningsplanen etter høyringa) og kommentarane til høyringsuttalane, og danna det samla bakgrunnsmaterialet for handsaming av Framlegg til forvaltningsplan for Breheimen nasjonalpark med tilgrensande verneområde i styremøte den Framlegget til plan vart godkjent av nasjonalparkstyret for oversending til godkjenning i Miljødirektoratet, med føresetnad om nokre endringar jf. Møteprotokoll Breheimen nasjonalparkstyre, , sak 48/15. Miljødirektoratet har i brev av godkjent Forvaltningsplan for Breheimen nasjonalpark, Strynefjellet-, Mysubytta-, Høydalen-, Mørkridsdalen- og Vigdalen landskapsvernområde og Høyrokampen naturreservat under føresetnad av at endringar nemnde i brevet og kommentarar skrivne i sjølve planen vert tekne til følgje, og at arbeidet med ein besøksstrategi held fram slik at det vert etablert ein besøksstrategi i samsvar med direktoratet sine retningsliner. I brevet hadde direktoratet følgjande tilbakemeldingar: Forvaltningsplanen synest godt strukturert med ein oversiktleg, logisk og god disposisjon og planen gir retningsliner innafor dei rammene forskriftene set. Ved fleire høve er det vist til 5 i forskriftene i dei grå boksane "Rammer og reglar". Denne regelen seier at det skal utarbeidast ein forvaltningsplan for nasjonalparken og landskapsvernområda og er ingen heimel for tiltak. Det same gjeld forskrifta for naturreservatet som har ein regel i 10 som seier at det kan utarbeidast ein forvaltingsplan. Det skal ikkje visast til 5 ( eller 10 for naturreservat) når planen omhandlar tiltak der nærare retningsliner skal gjevast i forvaltningsplan, t. d. nasjonalparkforskrifta 3 pkt. 1.2 b) og c) osv. Verneplan for Breheimen inneheld område med tre vernekategoriar - nasjonalpark, landskapsvernområde og naturreservat. Det er ulikt restriksjonsnivå for vernekategoriane, med naturreservat som den (antatt) strengaste og landskapsvernområde som den mildaste verneforma. Landskapsvernområda har ikkje dyre- og plantelivsfreding mellom anna. At restriksjonsnivået er ulikt bør kome til uttrykk i dei retningslinene som verdt fastsette i forvaltningsplanen og ved tolkinga av den einskilde paragraf i dei konkrete tilfella. Som døme på tilfelle der ein kan ha ulik praksis i nasjonalparken og landskapsvernområda er gjennomføring av jakthundprøvar, hundekøyring og utsetting av fiskekassar. I forvaltningsplanframlegget er det fastsett ei retningsline som seier at mellom anna setre og hytter ikkje skal ha ein større storleik enn 40 m 2. Dette er ei restriktiv line som det skal høyrast på. Dersom dette ikkje er gjort, vil retningslina eventuelt måtte takast inn i planen ved ein seinare revisjon. Det må arbeidast vidare med ein besøksstrategi for verneområda i samsvar med dei retningslinene som er gitt av direktoratet. Dette arbeidet bør forankrast i forvaltningsplanen under punktet 3.2. "Anna friluftsliv" med ei visning til det pågåande arbeidet i vedlegget som omhandlar dette. Direktoratet har ingen merknader til retningslinene som er gitt til forvaltning av grottene i området, men vil poengtere at det er viktig å overvake og evaluere om dei gitte retningslinene er tilstrekkeleg til å ivareta desse sårbare områda.

6 Når deg gjeld sykling så opnar forvaltningsplanen for dette på ulike trasear og tildels til ulike tider av året. Direktoratet har ingen merknader til dette, men understrekar at forvaltningsstyresmakta skal utvise varsemd med å regulere brukarkonfliktar. Vi minner og om brev frå direktoratet datert kor det vert vist til Friluftsmeldinga (meld. St. 18 ( )). Her er det føreslått å opne for sykling på vegar og stiar i nasjonalparker og landskapsvernområde. Dette betyr at det må gjerast forskriftsendringar i nasjonalparkane og landskapsvernområda om forslaga blir vedtekne. Det bør visast til naturmangfaldlova (nml) 67 når forvaltningsplanen omhandlar nasjonalparkstyret sitt høve til å trekke tilbake løyve (s. 136). Tilbaketrekking og omgjering kan berre gjerast i samsvar med reglane i nml. 67. Direktoratet har og nokre mindre merknader og litt korrektur innarbeida i sjølve utkastet til forvaltningsplan. Merknadene gjeld mellom anna plassering av avsnittet om miljørettsprinsippa, vising til rettleiaren under omtala av kulturminneplan og kanskje ei meir utstrakt visning til nml. 48 og ikkje til forskrifta 4 ettersom 48 har meir omfattande reglar enn berre dispensasjonsheimelen i første ledd. Vurdering Teksten i dei grå boksane i dokumentet er direkte sitat frå verneforksriftene for dei ulike verneområda, Breheimen nasjonalpark, Strynefjellet-, Mysubytta-, Høydalen-, Mørkridsdalen-, og Vigdalen landskapsvernområde og Høyrokampen naturreservat, og opphavleg fann ein det difor naturleg å ha med tilvisinga til 5 i forvaltningsplanen slik det gjekk fram av verneforskrifta. Ein ser likevel at tilvisinga ikkje er naudsynt, og alle desse tilvisingane er no fjerna i heile dokumentet slik Miljødirektoratet tilrår. Ein har merka seg tilbakemeldinga frå Miljødirektoratet om at det er ulikt restriksjonsnivå for vernekategoriane, nasjonalpark, landskapsvernområde og naturreservat, og at det er synt til at landskapsvernområda ikkje har plante- og dyrelivsfreding. Det er forsøkt å tydeleggjere skilnadene mellom dei ulike verneformene i sterkare grad i særskilde tilfelle. I kapittel om oppsetting av kassar for utstyr og proviant ved fiskevatn er det presisert i kva tilfelle det kan gjevast løyve til oppsetting av slike kassar i nasjonalparken (ved fiskevatn i Skjåk Almenning) og i kva tilfelle det kan gjevast løyve i Mørkridsdalen landskapsvernområde (ved fiskevatn der det er kassar frå før). I kapittel om Utviding og ombygging av bygningar er det no i sterkare grad skilt mellom dei ulike verneformene under «Retningsliner for forvaltning og bruk» der det m.a. kjem tydlegare fram at retningslinene er strengare innanfor nasjonalparken enn landskapsvernområda. Det var i utgangspunktet ikkje opna for bruksprøvar for hund i landskapsvernområda utanom på vegane, jf. kapittel om Bruksprøvar for hund (jakthundprøvar). Sidan villrein ikkje er ein del av verneformålet i Mysubytta-, Høydalen-, Vigdalen- og Mørkridsdalen landskapsvernområde, finn ein ikkje grunn til å regulere denne aktiviteten i desse landskapsvernområda. (Villrein er ein del av verneformålet i Strynefjellet landskapsvernområde, og det er difor tilrådd at jakthundprøver vert lagt utanom dette området slik som i nasjonalparken.) Det er viltlova med tilhøyrande forskrifter som regulerer bruken av bruksprøvar for hund i dei fire landskapsvernområda nemnde over. Det var i utgangspunktet ikkje opna for organisert køyring med hundespann i landskapsvernområda, utanom på vegane, jf. kapittel om Hund. Sidan villrein ikkje er ein del av verneformålet i Mysubytta-, Høydalen-, Vigdalen- og Mørkridsdalen landskapsvernområde finn ein heller ikkje grunn til å regulere denne aktiviteten i desse landskapsvernområda. (Villrein er ein del av verneformålet i Strynefjellet landskapsvernområde og i nasjonalparken, og det er difor ikkje sett av eigne område for organisert køyring med hundespann innanfor nasjonalparken eller i Strynefjellet

7 landskapsvernområde, utanom på vegen gjennom landskapsvernområdet.) Den sørlege delen av Breheimen nasjonalpark er barmarksbeite for villrein, medan randområda i Skjåk i stor grad er både heilårsbeite og vinterbeite, og deler av randområda er også kalvingsområde (jf. Vedlegg 8 Temakart Villrein). Sett i lys av dagens bruk av områda, gjer det at nettopp randområda er så mykje nytta av villrein det vanskeleg å opne opp for sykling i Breheimen med bakgrunn i vurderingar av samla belastning (naturmangfaldlova 10). Ein ser at både randområda, men også indre delar av Breheimen vil kunne bli lettare tilgjengeleg for fleire med bruk av sykkel. Ein veit at villrein kan bli uroa av mykje ferdsel, og at forstyrring kan medføre endringar i både levemønster, områdebruk og forstyrre syklusane i områdebruken på lengre sikt. Ein meiner at sykling på vinterføre ikkje kan sameinast med områdebruken til villreinen, då reinen er spesielt sårbar i den kalde årstida (jf. kap om villrein). Vinterstid lever villreinen på eit minimum av energi, og dyra vil vere ekstra sårbare for forstyrring i år med dårleg tilgang på føde (t.d. i år med vekslande mildver og frost som skapar eit isdekke over rabbane). I slike år treng villreinen i endå større grad både ro og større areal, og trekker gjerne til område han normalt ikkje nyttar. Vigdalen landskapsvernområde er ein av innfallsportane til Breheimen. Den merka turstien som går til Vigdalstølen og vidare til Breisete går dels gjennom myrlendte- og våte parti, på beresvak mark som er utsett for slitasje. I Breiseteområdet er det også dokumentert kulturminne. Tilsvarande går turstien mellom Fast og Osen langs Åsetevatnet, og går dels gjennom myrlendte- og våte parti. I nordenden av Åsetevatnet er det dokumentert ein lokalitet av naturtypen Rikmyr, med verdi lokalt viktig. Området her er også hekkeplass for ulike artar våtmarksfugl. På strekninga mellom Fast og Osen er det også dokumentert kulturminne etter turstien. Stien frå Rebnisli via Skori og til Myrasete, og stien frå Liane og nordover i Mørkridsdalen går også gjennom våte og dels myrlendte parti. På Dalen går stien gjennom ei elveslette. Elles er terrenget der stiane fører lenger inn i Mørkridsdalen landskapsvernområde frå vest så bratte at dei vil vere svært utsette for erosjon i periodar med mykje nedbør t.d. mellom Jervane og Osen, i Aodnaliane, og i Fastberget. Med bakgrunn i «føre-var-prinsippet» (naturmangfaldlova 9) og prinsippet om «samla belastning» (naturmangfaldlova 10), meiner nasjonalparkstyret med bakgrunn i ovannemnde at det ikkje bør opnast for barmarkssykling eller vintersykling i nasjonalparken eller landskapsvernområda utanom områda og traseane nemnde nedanfor under «Retningsliner for forvaltning og bruk». Til grunn for desse vurderingane ligg følgjande kriterium som må vera oppfylt: - Ein kan sykle i område utan villrein - Det må vera berekraftige trasear - Syklinga må ikkje skje i område der bekkar kan ta nye far - Sykling må skje etter bestemte trasear - Sykling er ikkje tillate på snødektmark (som nemnt ovanfor). Til skilnad frå tilrådinga til forvaltningsplan som vart sendt til Miljødirektoratet for godkjenning tilrår ein etter ei ny vurdering, og med bakgrunn i ovannemnde å opne for sykling på to nye trasear i Breheimen nasjonalpark (stien Storevatnet Sognefjellshytta og stien Mysubytta Sota sæter), samt på Buføringsvegen Hyrnavollen Liane (Mørkridsdalen landskapsvernområde), og at traseen frå Tundramoen langs Tundre, forbi Brumillomsetrane til enden av traktorvegen kan syklast i perioden 1. juni 1. oktober (Breheimen nasjonalpark). Miljødirektoratet hadde fleire merknader til retningslinene for forvaltning og bruk i kap om Ombygging og mindre utviding (tilbygg) av bygningar. Det vart m.a. peikt på retningslina som seier at stølshus/seterhus/hytter i landskapsvernområda ikkje skal vere større enn 40 m 2 er ei restriktiv line som det skal høyrast på. Vi presiserer at denne retningslina var med i framlegget

8 til forvaltningsplan som var på høyring. Vidare har Miljødirektoratet etter endeleg godkjenning gitt tilbakemelding om at det har falt ut eit par merknader i deira brev med godkjenning av forvaltningsplan, datert , dette gjeld to retningsliner som dei ikkje kan tilrå: Miljødirektoratet meiner at samanslåing av retningslina i pkt. 4., «små fiskebuer/beitebuer/hytter skal ikkje overstige 12 m 2», og 5, «totalt bygningsareal på fritidsbustader i nasjonalparken skal ikkje overstige 20 m 2», til «totalt bygningsareal på fiskebuer/beitebuer og fritidsbustader i nasjonalparken skal ikkje vere større enn 20 m 2», slik nasjonalparkstyret tilrådde etter høyring, og som kan medføre utvidingar av buer i nasjonalparken med opptil 20 m 2 er for stort. (Jf. Møteprotokoll Breheimen nasjonalparkstyre, , sak 48/15). Miljødirektoratet peikar også på at retningslina som etter høyringa vart endra av nasjonalparkstyret frå å lyde «til andre formål kan det gjevast løyve til mindre tilbygg som utgjer inntil 30 % av grunnflata på eksisterande bygg, og som ikkje er større en 10 m 2», til å lyde «Til andre formål enn nemnt over kan det gjevast løyve til mindre tilbygg, for tilbygg over 9 m 2 skal ikkje tilbygget vere større enn 30 % av grunnflata på eksisterande bygg» kan medføre for store tilbygg. Direktoratet viser her til at den føreslåtte retningslina er godt innarbeidd i verneområdeforvaltninga og ein ønskjer ikkje nye retningsliner som opnar for ei utvikling med større bygningsmassar. Desse retningslinene er såleis endra slik at dei er som dei var i høyringsdokumentet for forvaltningsplanen, og slik det no går fram av forvaltningsplanen. Arbeidet med ein Besøksstrategi er omtala i kap. 3.2 Anna friluftsliv slik Miljødirektoratet tilrår. Her er det m.a. peikt på at besøksforvaltning er eit satsingsområde i forvaltning av verneområda framover, og det er synt til at Breheimen nasjonalparkstye vedtok prosjektplan for «Besøksforvaltning for verneområda i Breheimen» og start av arbeidet med besøksstrategien i mai 2016, og at målet er å ha ein endeleg besøksstrategi i Vidare er det lagt til eit avsnitt om målet med, og litt om innhaldet i strategien. I tilbakemeldinga poengterer Miljødirektoratet at det er viktig å overvake og evaluere om dei gitte retningslinene er tilstrekkeleg til å ivareta dei sårbare grottene i Dumdalen. I kap om Organisert ferdsel Grotter, er det eit eige underkapittel om «Tiltak». Her er det presisert at det er eit tiltak å «Drive systematisk overvaking av slitasje og å følgje med på verneverdiane frå fagekspertar. Sidan grottene er så sårbare, bør tilstanden i alle grottene vurderast kvart 5. år. Opprydding i grottene og fjerne gamal merking i grottene.» Når det gjeld sykling, viser ein til kommentarane ovanfor om endring av innhaldet i kap etter endeleg godkjenning i Miljødirektoratet, og til det nyleg påbyrja arbeidet med framlegg til endring av forskrifter der det er føreslått å opne for sykling på vegar og stiar i nasjonalparker og landskapsvernområde, jf. eiga sak i styremøtet. Det er synt til naturmangfaldlova (nml.) 67 i Retningsline for forvaltning og bruk, kap. 3.9, når forvaltningsplanen omhandlar nasjonalparkstyret sitt høve til å trekke tilbake løyve slik Miljødirektoratet tilrår. Direktoratet hadde òg nokre mindre merknader og litt korrektur innarbeida i sjølve utkastet til forvaltningsplan. I telefonmøte med forvaltarane den nemnde Miljødirektoratet at dei ville tilrå at kapitlet om Miljørettsprinsippa (kap. 5.5) kunne flyttast fram i dokumentet. Kapitlet er flytta til innleiinga og ligg som kap Korrekturen er retta opp, og endringane/tillegga som er føreslått i dei mindre merknadene er retta og lagt til. Ut over dette er det lagt til to avsnitt om områdebruken til villrein og utfordringar knytte til klimaendringar i kap , jf. koplinga til kap om sykling der dette er med å forklare kvifor ein ikkje kan opne for sykling i nasjonalparken. I kap om Oppkøyring av eksisterande skiløyper er det retta opp nokre namnefeil. I den tidlegare versjonen av forvaltningsplanen stod det at skiløypa frå Sota kunne køyrast opp til Syrtbyttjønnen. Her har det vore brukt feil namn på vatnet, det rette er at løypa kan køyrast opp til Syrtbyttvatnet og

9 ikkje berre til Syrtbyttjønnen. Dette gjekk m.a. fram av temakart 18. Forordet er også oppdatert slik at siste del av arbeide med høyringa av forvaltningsplan og sluttarbeidet er omtala. Ein gjer merksam på at temakarta ikkje vil bli oppdatert før det er klart om endringane vert vedtekne av nasjonalparkstyret. Vedlegga det er vist til i forvaltningsplanen er tilgjengelege via heimesida til nasjonalparkstyret:

10 BREHEIMEN NASJONALPARKSTYRE Sak Arkivsaksnr: 2016/ Sakshandsamar: Bjørn Dalen Dato: Utval Utvalssak Møtedato Breheimen nasjonalparkstyre 3/ Sak - Breheimen nasjonalpark - Sykling og organisert ridning i nasjonalparkar og landskapsvernområde - Miljødirektoratet. Forvaltar si innstilling: Breheimen nasjonalparkstyre vil på det sterkaste tilrå at vi held fast ved strukturen som er i dag for regulering av sykling i verneforskriftene for nasjonalparkar og landskapsvernområde, av omsyn til villreinen, jf. Meld. St. 18 ( ). Sekundært tilrår vi at det blir gjeve løyve til å vise til forvaltningsplanen, der ein kan avgrense soner på kart der sykling ikkje vil lov. Dokument - Sykling og organisert ridning i nasjonalparker og landskapsvernområder, brev frå Miljødirektoratet dagsett Stortingsmelding nr. 18 ( ). Friluftsliv. Natur som kilde til helse og livskvalitet - Uttale frå Reinheimen Breheimen villreinnemnd og Reinheimen Breheimen villreinutvalg, dagsett Referat frå møte med villreininteressene for Reinheimen Nasjonalpark og Breheimen nasjonalpark, 15.februar Vurdering Vi viser til oppdrag frå Miljødirektoratet der Fylkesmannen er bedt om å klargjera og tilrå endringar i verneforskriftene til eksisterande nasjonalparkar og landskapsvernområde. I oppdraget står blant anna følgjande: «Det er foreslått i Meld. St. 18 ( ) å åpne for sykling på veier og stier i nasjonalparker og landskapsvernområder. Dersom verneformålet tilsier det, kan sykling likevel reguleres i avgrensede områder. Miljødirektoratet legger til grunn at eventuelle forbud mot sykling på bestemte stier må være begrunnet i verneformålet og sårbarhetsvurderinger (ikke brukerkonflikter). Forbud mot sykling på bestemte stier skal ved behov reguleres i verneforskriften. Utgangspunktet er likevel at sykling som hovedregel skal tillates.» Dette er ytterlegare stadfesta gjennom e-postutveksling mellom direktoratet og Fylkesmannen i Oppland. Eventuelle forbod mot sykling må definerast i teksta i verneforskriftene, på bestemte stigar. Det er ikkje opna for å bruke soner på kart, eller vise til forvaltningsplan. Forslag til stigar med forbod må nasjonalparkstyra leggje fram for Fylkesmannen før 17. mars da Fylkesmannen har frist for tilråding om høyringsforslaget til Miljødirektoratet. Eventuelle trasear der det ikkje skal væra lov å sykle, må velgast ut frå ei sårbarheitsvurdering forankra i verneformålet. I område der villreinen er ein del av verneformålet, vil ein slik snever

11 definisjon av sårbare område bli vanskeleg å handtere for forvaltningsstyresmakta. Dette kjem av to høve: For å ta vare på leveområdet til villreinen, inkludert beiteområde og trekkvegar, og ta høgde for den langsiktige rotasjonsbruken av areala, er store delar av desse verneområda karakterisert som sårbare og ikkje egna for ytterlegare bruk utover det som allereie er lov. Slik forvaltninga er i dag i verneområda i Oppland med villrein, (Rondane og Dovre, Dovrefjell- Sunndalsfjella, Reinheimen og Breheimen) er sykling regulert i nasjonalparkane. Dette gjeld også i dei nyaste landskapsvernområda. Forskriftene viser til forvaltningsplanar, der det er klarlagt kvar det skal kunne syklast gjennom forvaltningsplanprosessane. Dersom ein nå skal spegelvende dette prinsippet, betyr det at det fyrst i verneforskrifta vil stå at sykling er lov. Etter det kjem ei opplisting av tilnærma alle stigar, og lista over stigar der sykling er forbode bli svært lang og lite brukarvenleg. Fordi opplistinga over stigar der sykling ikkje skal væra lov blir ein del av verneforskrifta, vil oversikta over kva for stigar det skal kunne syklast på blir lite smidig å vanskeleg å få endra (gjeld og dersom ein får lov til å definere ut soner i staden for stigar, sjå neste punkt). Brukarane vil kunne få store problem med å forhalde seg til lista og med det kvar det er lovleg å sykle. Vi meiner derfor at å snu på forvaltningsprinsippet når det gjelder sykling er lite foreinleg med den praktiske og langsiktige forvaltninga av nasjonalparkar med villrein. Vi manglar ein definisjon på «stig» (og den er vanskeleg gje). Det er sagt at ein slik definisjon ville vera på plass før denne prosessen starta. Store delar av dei nemnde nasjonalparkane har store, men av fleire grunnar sårbare, areal som er godt eigna for sykling kvar som helst i terrenget, også utanfor stigar/trakk/diverse trasear. I nasjonalparkane er det ulike typar trakk/dyretrakk/synlege stigar i tillegg til de etablerte merka traseane. Det vil derfor bli svært vanskeleg å liste opp alle traseane som kan karakteriserast som «stig» der sykling ikkje skal være lov. Uansett om «stig» blir definert eller ikkje, bør det derfor heller skildrast soner der sykling ikkje er lov helst på kart knytt til ein forvaltningsplan og ikkje som tekst i verneforskriftene knytt opp mot eit kart (vernekartet). Ein bør også kunne definere om forbodet skal avgrensast i tid.

12 Kart over Reinheimen og Breheimen verneområde og samtidig villreinområdet. Kartet viser villreinens områdebruk i åra med bakgrunn i teljingar og observajonar. (Kjelde: Reinheimen-Breheimen villreinutvalg, v/k.granum). Områdebruken til villreinen i Breheimen kan skildrast slik: Stammestorleiken i Breheimen har vore kring 800 vinterdyr siste åra. Ein villreinflokk på fleire hundre dyr krev mykje mat. Det marginale og ustabile livsgrunnlaget i fjellet krev at villreinen må flytte seg over store delar av leveområdet. Sommar- og vinterbeita fordeler seg over område med store skilnader når det gjeld mengd snø og mattilgang. Vinterbeita er ofte område med lite snø og gode førekomstar av lavbeite, medan vår- og sommarbeita er område med tidleg snøsmelting og god tilgang på frodige beite. Om sommaren går dyra spreidd over store område og om hausten etter paringstida skil dei fleste bukkane lag med fostringsflokken. Bukkeflokkane trekkjer til ytterkantane av leveområdet på grøntbeitetrekk om våren. I kalvingstida trekker fostringsflokkane til område med lite ferdsel. Med bakgrunn i dette treng villreinen store samanhengande fjellområde. Villreinen brukar også store areal av omsyn til forflytting mellom ulike årstidsbeite og kalvingsområda. I Breheimen går trekkvegane på tvers av dalføra og fell dels saman med merka turløyper i området. Det er heilt naudsynt at forvaltninga tenkjer langsiktig, då desse dyra gjerne også endrar trekkmønster over tid. Erfaringsvis brukar villreinen eitt beiteområde nokre år, for så å veksle til eit anna område, villreinen sin bruk av områda går i syklusar. Villreinen treng altså store område for å kunne utnytte beite, og er heilt avhengig av å kunne bevege seg uforstyrra mellom dei ulike områda, både gjennom året, men også gjennom årvisse flyttingar (syklusar). For å ta vare på villrein må ein også sjå forvaltinga i ljos av klimaendringane, dvs. i eit lengre perspektiv fram i tid. Dersom dei varme somrane med kraftig utsmelting av snø held fram slik, det har vore dei siste åra, vil t.d. områda i Breheimen med isbrear vere svært verdifulle for levevilkåra til reinsdyra (Jordhøy et. al. 2011). Sjølv om villrein ikkje nyttar områda lengst i vest i dag, er det likevel viktig å ta vare på alle trekkvegar slik at dyra kan veksla mellom gode sommarbeite i vest nær breane og vinterbeita i aust. Villrein har til all tid veksla mellom vinter og sommarbeite, og for å ta vare på villrein i eit lengre perspektiv, må ein legga forholda til rette slik at trekkvegar vert haldne opne, og at gode leve- og beiteområde er tilgjengelege.

13 Den sørlege delen av Breheimen nasjonalpark er barmarksbeite for villrein, medan randområda i Skjåk i stor grad er både heilårsbeite og vinterbeite, og deler av randområda er også kalvingsområde (jf. Vedlegg 8 Temakart Villrein). Sett i lys av dagens bruk av områda, gjer det at nettopp randområda er så mykje nytta av villrein, derfor er det vanskeleg å opne opp for sykling i Breheimen med bakgrunn i vurderingar av samla belastning (naturmangfaldlova 10). Ein ser at både randområda, men også indre delar av Breheimen vil kunne bli lettare tilgjengeleg for fleire med bruk av sykkel. Ein veit at villrein kan bli uroa av mykje ferdsel, og at forstyrring kan medføre endringar i både levemønster, områdebruk og forstyrre syklusane i områdebruken på lengre sikt. Nasjonalparkstyret meiner at sykling på vinterføre ikkje kan sameinast med villreinens områdebruk, då reinen er spesielt sårbar i den kalde årstida. Vinterstid lever villreinen på eit minimum av energi, og dyra vil vere ekstra sårbare for forstyrring i år med dårleg tilgang på føde (t.d. i år med vekslande mildver og frost som skapar eit isdekke over rabbane). I slike år treng villreinen i endå større grad både ro og større areal, og trekker gjerne til område han normalt ikkje nyttar. Med bakgrunn i «føre-var-prinsippet» (naturmangfaldlova 9) og prinsippet om «samla belastning» (naturmangfaldlova 10), meiner nasjonalparkstyret difor at det ikkje bør opnast for barmarkssykling eller vintersykling i nasjonalparken eller landskapsvernområda utanom områda og traseane nemnde i forvaltingsplanen. - Ein kan sykle i område utan villrein - Det må vera berekraftige trasear - Syklinga må ikkje skje i område der bekkar kan ta nye far - Sykling må skje etter bestemte trasear - Sykling er ikkje tillate på snødektmark (som nemnt ovanfor). Ut ifrå dette meiner vi at eksisterande forvaltningspraksis i verneområda med villrein aller helst bør bestå. I Breheimen har ein nyleg nøye vurdert område/trasear der sykling kan vera lov, og lagt traseane inn i forvaltningsplanen. Ei slik tilnærming ligg etter vårt syn nærare dei formuleringane stortingsmeldinga har i forhold til verneområde med villrein, der det er presisert følgjande (side 33): «I noen områder er det viktig at ferdsel reduseres eller unngås av hensyn til villreinen. Det vil derfor ved gjennomgangen av de enkelte verneforskriftene særlig vurderes om dagens reguleringer av bruk av sykkel skal videreføres helt eller delvis i de områdene som er viktige for villrein. Ved disse vurderingene vil det blant annet legges vekt på føre-var-prinsippet.» Dersom prinsippet om å gje løyve til sykling med eventuelle forbod likevel må gjennomførast i alle store verneområde, må ein kunne definere desse som soner i staden for bestemte stigar.

14 BREHEIMEN NASJONALPARKSTYRE Sak Arkivsaksnr: 2016/ Sakshandsamar: Eldrid Nedrelo Dato: Utval Utvalssak Møtedato Breheimen nasjonalparkstyre 4/ Sak - Breheimen nasjonalparkstyre - Bestillingsdialogen Prioritering av midlar etter tildelt ramme Forvaltar si innstilling Breheimen nasjonalparkstyre løyver midlar til tiltak i verneområda i Breheimen i prioritert rekkefylgje i tiltaksplanen for 2017: Prioritet Verneområde Kort skildring av tiltaket Samarbeids-aktørar Periode NP-styret sitt vedtak (kr) 1 Mørkridsdalen LVO- VV Slått på Knivabakkgjerdet Grunneigarar på Knivabakkgjerdet, Statens naturoppsyn kr Mørkridsdalen LVO- VV Haustbeite med sau på Knivabakkgjerdet og i Knivabakkli Grunneigar kr Mørkridsdalen LVO- VV Slått på Dulsete Grunneigar på Dulsete, Statens naturoppsyn kr Vigdalen LVO- VV Haustbeite med sau og inngjerding av aktuelt areal Grunneigar/Statens naturoppsyn kr Vigdalen LVO- VV Tynning av skogen på beita areal. Grunneigar/Statens naturoppsyn 2017 kr Mørkridsdalen LVO- VV Rydding av tistel Skjolden beite- og sankelag/grunneigar/ SNO kr

15 7 Breheimen NP - VV Breheimen NP - VV Breheimen NP - VV Høydalen LVO- VV Breheimen NP - VV Mørkridsdalen LVO- VV Breheimen NP - VV Vigdalen LVO- VV Honnsrøve naturreservat NR- VV Mørkridsdalen LVO- VV Informasjon om ferdselsreglar i Dumdalen Hogst framand art- Contorta i Tundradalen Billingen informasjonspunkt Tynning av skogen på beita areal. Gjerde. Opprydding av materiell i Bordvassvegen Restaurering av sti Rebni-Skåri- Myrasete Rydding av stig /graving av trase og utbetre kryssing av Sandgrove Steinlegging av stien frå Vårstølen til grensa for landskapsvernområ det Merking stig frå Botn seter til Åsen seter Oppgradering av stien mellom hengebrui til Knivabakkgjerdet og dei gamle brukara lenger nede ved Knivabakkgjerdet Lom fjellstyre kr Skjåk Almenning/ Nasjonalparkstyret for Reinheimen/ Billingen seterpensjonat kr kr Lom fjellstyre 2017 kr Lomseggen Sameie/ Vasslaget Grunneigar og nasjonalparkstyret Lundadalen heimerast Vigdalen grendelag/grunneigar/ SNO 2016 kr kr kr kr Grunneigar, 2017 kr Grunneigar/Skjolden grunneigarlag/statens naturoppsyn 2017 kr Mørkridsdalen LVO- VV Mørkridsdalen LVO- VV Vigdalen LVO- VV Restaurering av steingjerde Dulsete Sti vestsida av Mørkridsdalen. Rydding av gamal drifteveg frå Fjellstølstråi - Vetlegrødalen Grunneigar, nasjonalparkstyret, kommunen Grunneigar/Statens naturoppsyn Vigdalen grendelag/ grunneigar/sno 2017?- 2021? kr kr kr

16 20 Mørkridsdalen LVO- VV Steinlegging av sti i innfallsporten ved Jervane Grunneigar, konsulentteneste kr Alle område Stramme opp informasjonspunkt. Sette opp benker i tilknyting til informasjonstavlene i innfallsportane. Kommunen/Statens naturoppsyn Fleirårig kr Vigdalen LVO- VV Uttak av gran ved Fjellstølen i Vigdalen Grunneigar/Statens naturoppsyn kr Dokument i saka E-post frå Miljødirektoratet datert med opplysningar om tildelt beløp for post 31, tiltaksmidlar og visning til Elektronisk søknadssenter for kommentarar til det einskilde tiltaket. Elektronisk søknad om midlar til tiltak i verneområde (kap post 31) 2017, datert Sak 36/16 Breheimen nasjonalparkstyre Bestillingsdialogen med Statens naturoppsyn Saksopplysningar Miljødirektoratet tildeler midlar til planlagde tiltak i verneområda i Tildelingsbrevet er ikkje sendt ut endå, men nasjonalparkforvaltarane har motteke e-post av med orientering om ei løyving på totalt kr ,- til tiltak i Breheimen. Det overordna målet for forvaltning av verneområde er at verneformålet og verneverdiane i det einskilde verneområdet skal ivaretakast. I Strategien for bruk av tiltaksmidlar er det synt målsettinga i forslaget til statsbudsjett for 2015 (Prop. 1 S ( )): «Dei verna områda representerer store ressursar og høve til opplevingar, samtidig som dei sikrar naturverdiar og områda sin funksjon som leveområde for planter og dyr. God forvaltning i desse områda som byggjer opp under verneformålet slik at verneverdiane ikkje blir reduserte eller øydelagde som følgje av inngrep eller bruk som ikkje er berekraftig er ein føresetnad, både for å ta vare på dei økosystema som er sikra for framtidige opplevingar og for verdiskaping i utmarkskommunane no og i framtida.» I strategien er det presisert at gjennomføring av konkrete, praktiske tiltak i verneområda er ein del av forvaltninga av verneområda og skal saman med praktisering av verneforskrifta og anna arbeid bidra til å oppnå desse måla. Breheimen nasjonalparkstyre søkte Miljødirektoratet om midlar til 23 prosjekt, med ei kostnadsramme på til saman kr ,- eks. mva. for tiltak i verneområda i Breheimen i 2017 (kap post 31). I tillegg vart behovet for midlar til forvaltningsplan, skjøtselsplanar og arbeidet med besøksstrategi meldt inn via den same posten. Det samla innmelde beløpet var såleis på kr ,-. Breheimen nasjonalparkstyre vedtok fylgjande tiltaksplan for 2017 i sak 36/16, den

17 Prioritet Verneområde 1 Mørkridsdalen LVO- VV Mørkridsdalen LVO- VV Kort skildring av tiltaket Slått på Knivabakkgjerdet Haustbeite med sau på Knivabakkgjerdet og i Knivabakkli Samarbeids-aktørar Periode NP-styret sitt vedtak (kr) Grunneigarar på Knivabakkgjerdet, Statens naturoppsyn kr Grunneigar kr Mørkridsdalen LVO- VV Vigdalen LVO- VV Vigdalen LVO- VV Slått på Dulsete Haustbeite med sau og inngjerding av aktuelt areal Tynning av skogen på beita areal. Grunneigar på Dulsete, Statens naturoppsyn Grunneigar/Statens naturoppsyn Grunneigar/Statens naturoppsyn kr kr kr Mørkridsdalen LVO- VV Breheimen NP - VV Breheimen NP - VV Breheimen NP - VV Høydalen LVO- VV Breheimen NP - VV Rydding av tistel Informasjon om ferdselsreglar i Dumdalen Hogst framand art- Contorta i Tundradalen Billingen informasjonspunkt Tynning av skogen på beita areal. Gjerde. Opprydding av materiell i Bordvassvegen 12 Alle område Kartlegging av rovfugl og våtmarksfugl 13 Mørkridsdalen LVO- VV Breheimen NP - VV Restaurering av sti Rebni-Skåri- Myrasete Rydding av stig /graving av trase og utbetre kryssing av Sandgrove Skjolden beite- og sankelag/grunneigar/ SNO kr Lom fjellstyre kr Skjåk Almenning/ Nasjonalparkstyret for Reinheimen/ Billingen seterpensjonat kr kr Lom fjellstyre 2017 kr Lomseggen Sameie/ Vasslaget 2016 kr Innleigd kr Grunneigar og nasjonalparkstyret Lundadalen heimerast 2016 kr kr

18 15 Vigdalen LVO- VV Honnsrøve naturreservat NR- VV Mørkridsdalen LVO- VV Steinlegging av stien frå Vårstølen til grensa for landskapsvernområ det Merking stig frå Botn seter til Åsen seter Oppgradering av stien mellom hengebrui til Knivabakkgjerdet og dei gamle brukara lenger nede ved Knivabakkgjerdet Vigdalen grendelag/grunneigar/ SNO 2017 kr Grunneigar, 2017 kr Grunneigar/Skjolden grunneigarlag/statens naturoppsyn 2017 kr Mørkridsdalen LVO- VV Mørkridsdalen LVO- VV Vigdalen LVO- VV Mørkridsdalen LVO- VV Restaurering av steingjerde Dulsete Sti vestsida av Mørkridsdalen. Rydding av gamal drifteveg frå Fjellstølstråi - Vetlegrødalen Steinlegging av sti i innfallsporten ved Jervane Grunneigar, nasjonalparkstyret, kommunen Grunneigar/Statens naturoppsyn Vigdalen grendelag/ grunneigar/sno Grunneigar, konsulentteneste 2017?- 2021? kr kr kr kr Innfallsport til Mørkridsdalen LVO- VV Rydding av restar etter Paintballbane ved Bratten 23 Alle område Stramme opp informasjonspunkt. Sette opp benker i tilknyting til informasjonstavlene i innfallsportane. Grunneigar, nasjonalparkstyret, kommunen/statens naturoppsyn Kommunen/Statens naturoppsyn 2017 kr Fleirårig kr Vigdalen LVO- VV Uttak av gran ved Fjellstølen i Vigdalen Grunneigar/Statens naturoppsyn kr

19 Det siste tiltaket i tabellen ovanfor (24) vart lagt til etter styremøtet i 2017 etter konkret innspel frå grunneigar etter avklaring med styreleiar. Etter oppmoding frå Miljødirektoratet på slutten av året i 2016 vart behov for midlar til kartleggingar knytt til arbeidet med besøksstrategi, forvaltningsplan og skjøtselsplanar lagt til i innmeldinga om behov for midlar til slutt i rekkefølgja slik det kjem fram av tabellen nedanfor: Tiltaket med prioritet 12 i tabellen ovanfor (Kartlegging av rovfugl og våtmarksfugl), vart difor teke ut av lista med dei andre tiltaka ovanfor, og lagt til heilt til slutt i tabellen saman med andre behova for kartleggingar osv. Løyvinga til desse prosjekta er løyvd over posten til drift av nasjonalparkstyret. (Jf. eiga styresak om løyving av midlar til drift av styret). 24 Breheimen nasjonalpark 25 Mørkridsdalen LVO Kartlegging og sårbarheitsvurdering Rovfugl mm. Kartlegging av flora/fauna Kjøp av teneste 2017 kr Kjøp av teneste kr Breheimen nasjonalpark 27 Breheimen nasjonalpark Forvaltningsplan for verneområda i Breheimen ferdigstilling Besøksstrategi Oppdatering av temakart Kostnader med besøksregistrering 2017 kr kr Mørkridsdalen og Mysubytta LVO Skjøtselsplanar Prosessmidlar 2017 kr Breheimen nasjonalpark Besøksstrategi Kartlegging av kulturminne 2017 kr TOT Vurdering Det er ikkje lagt særskilde føringar for løyvinga frå Miljødirektoratet. Den løyvde ramma ifrå Miljødirektoratet dekker ikkje alle dei innmelde behova. Nasjonalparkforvaltaren tilrår at prosjekt nr. 22 «Rydding av restar etter Paintballbane ved Bratten» vert utsett inn til vidare, då dette prosjektet gjeld tiltak utanfor sjølve verneområdet. Ein meiner likevel at dette er eit svært viktig, og det kan vere aktuelt å søkje om ekstra løyving av midlar i løpet av året, føresett at det er kapasitet til gjennomføring av prosjektet. Vidare tilrår ein at prosjekt 23 «Stramme opp innfallsportane» vert redusert med kr slik at budsjettet går i balanse. Det må skrivast avtalar med grunneigarar om skjøtsel i Mørkridsdalen landskapsvernområde og i Vigdalen landskapsvernområde. Forvaltar gjer avtale med grunneigarar om kva arbeid som skal gjennomførast, og korleis, og SNO fylgjer opp skjøtselsarbeidet i felt.

20 Med bakgrunn i erfaringar med tiltak tidlegare år, vert gjerne ikkje alle tiltak gjennomført akkurat slik som planlagt, og det er ikkje uvanleg at det vert noko midlar til overs på slutten av året. Nasjonalparkforvaltaren tilrår at forvaltarane kan fordela tiltaksmidlane mellom prioriterte tiltak og innanfor budsjettramma når det hastar å omprioritere bruken av midlar og det gjeld mindre summar, og i samråd med styreleiar dersom det gjeld meir omfattande tiltak.

21 BREHEIMEN NASJONALPARKSTYRE Sak Arkivsaksnr: 2016/ Sakshandsamar: Bjørn Dalen Dato: Utval Utvalssak Møtedato Breheimen nasjonalparkstyre 5/ Sak - Breheimen nasjonalparkstyre - Midlar til drift år Innstilling frå forvaltarane Breheimen nasjonalpark styre tek til etteretning den økonomiske rama som er gitt for året 2017 frå Miljødirektoratet for drift av styret, ferdigstilling av forvaltningsplanen og arbeid med besøksstrategien. Saksopplysningar I følgje vedtektene bør styret tre saman minst fire gonger kvart år og elles når leiaren bestemmer (punkt 7). Desse fire gongene er uavhengig av kor mange gonger eit evt. AU trer saman. Sidan 2011 har nasjonalparkstyret hatt møte mellom fire og seks gonger i året. I tillegg har ein del hastesaker vorte handsama per e-post. I e-post frå Miljødirektoratet datert den fekk vi opplyst at tildelinga for drift av Breheimen nasjonalparkstyre for 2017 er kr ,-. Dette inkluderer både utgifter til møte, seminar, synfaringar, reise- og møtegodtgjersle. Det var søkt om kr Av desse kr var det rekna kr ,- til møtegodtgjersle og synfaringar for nasjonalparkstyret, kr ,- til dekking av utgifter i samband med reise- og køyregodtgjersle i samband med ordinære styremøte, det var rekna kr. 3000,- til utgifter knytt til årleg møte i Administrativt kontaktutval (inkl. leige av møterom, servering, køyregodtgjersle og evt. kompensasjon for tapt arbeidsforteneste etter dokumentasjon), kr ,- til utgifter knytt til årleg møte i Fagleg rådgjevande utval (inkl. leige av møterom, servering, køyregodtgjersle og evt. kompensasjon for tapt arbeidsforteneste etter dokumentasjon). I tillegg var det lagt inn kr til to samlingar. Den eine i Jostedalen under Brefestivalen og ei samling med nasjonalparkstyra for Jostedalsbreen og Jotunheimen. Styret fekk i tillegg løyvd kr ,- til ferdigstilling av forvaltningsplan, og arbeidet med besøkstrategien.

22 Vurdering Styret bør få til minst eitt møte med synfaring i løpet av feltsesongen. Den beste tida for å sjå på tiltak i felt i Breheimen er mellom juni og september/oktober, avhengig av snøtilhøva og målet for synfaringa. I tillegg må ein rekne med å halde ei møte med fagleg rådgjevande utval og administrativ faggruppe. Erfaringa tilseier at det tek tid å kom seg ut i nasjonalparken. Det er gjerne langt for enkelte styremedlem å komme seg til ein møtestad, og det kan vera langt å gå inn i verneområdet. Dersom ein t.d. held styremøte ein ettermiddag/kveld, overnattar og tek ein synfaring dagen etter, vil ein kunne rekkje lenge. I 2017 hadde styret to slike dagar i Bøverdalen med synfaring i grottene i Dumdalen. Sidan rama er såpass mykje mindre enn det som var planlagt på ei vurdere korleis ein vil legge opp synfaringar og møte og korleis ein skal klare det innan for rama. To viktige møtetidspunkt for nasjonalparkstyret kvart år er i mars/april og i november/desember. I vår-møtet skal tiltaksmidlane prioriterast og gjennomføring av tiltak planleggast, og i haustmøtet planlegg ein aktuelle tiltak og vedtek bestilling av midlar til tiltak (budsjett) for neste år. Det er laga eiga sak på Bestillingsdialogen 2017.

23 BREHEIMEN NASJONALPARKSTYRE Sak Arkivsaksnr: 2016/ Sakshandsamar: Bjørn Dalen Dato: Utval Utvalssak Møtedato Breheimen nasjonalparkstyre 6/ Sak - Høydalen landskapsvernområde - Dispensasjon - Utkøyring av hogstvirke med snøskuter frå kulturbeite - Ruth Edel Kvanndalsvoll Kvålshagen og Terje Marstein. Forvaltar si innstilling Breheimen nasjonalparkstyre vedtek å gje Ruth Edel Kvanndalsvoll Kvålshagen og Terje Marstein løyve til å nytte snøskuter for å transportere ut tynningsvirke under opparbeidning av kulturbeite ved Nordre Høydalen seter. Løyvet er gjeve med heimel i verneforskrift for Høydalen landskapsvernområde 3 pkt.6.2 bokstav c. Vilkår Køyringa skal skje innanfor kulturbeitet og etter vegen(evt. Høydalsvatnet) inn til Nordre Høydalsseter. Ein skal unngå køyring på sundagar og heilagdagar av omsyn til andre brukargrupper. Under køyringa skal det takast omsyn til naturmiljø og friluftsliv. Før oppstart av motorferdsla skal det meldast frå seinast dagen før på SMS til SNO (Øyvind Angard: ). SNO kan og gje informasjon om det må takast andre omsyn i område. Løyvet for motorferdsla og køyrebok skal væra med under transporten. Rapportering skal skje til Breheimen nasjonalparkstyre etter at arbeidet er slutt med oppsett over kva datoar køyringa har foregått. Utkøyring av virke må vera avslutta innan år Dokument i saka: - Utskrift av styreprotokoll frå Lom fjellstyre dagsett , sak 32/ Utskrift av styreprotokoll frå Lom fjellstyre dagsett , sak 39/ E-post frå Lom fjellstyre om at vedtaket er gyldig, dagsett Søknaden vert vurdert i samsvar med: 1. Verneforskrift for Høydalen landskapsvernområde, dagsett Naturmangfaldlova nr.100, dagsett 19.juli Tilråding til forvaltningsplan for Breheimen og tilgrensande verneområde.

24 Søknaden Ruth Edel Kvandalsvoll Kvålshagen og Terje Marstein søkte Lom fjellstyre, den om løyve til å gjerde inn eit areal ved setrene i Nordre Høydalen, og tynne bjørkebestandet på arealet for å etablere kulturbeite. Det vart klaga på vedtaket i fjellstyret, og klaga vart delvis imøtekomen. Konklusjonen vart at dei kunne etablere eit kulturbeite på 10 dekar. For å kunne køyre ut virke med snøskuter må det dispenserast frå verneforskrifta. Verneforskrift, verneformål og tilråding til forvaltingsplan Omsynet til verneverdiane i området er vurdert, særleg i forhold til dyrelivet og friluftsliv som er mest relevant i dette tilfellet, jf. verneforskrifta 2 og naturmangfaldlova 1, 4 og 5 samt 7, jf Formålet med Høydalen landskapsvernområde er å: - ta vare på eit verdifullt setermiljø, vegetasjon og kulturminne utgjer ein vesentleg del av landskapet sin eigenart. - ta vare på biologisk mangfald som pregar landskapet. - ta vare på geologiske førekomstar og landskapsformer. - ta vare på vakker og serprega vassdragsnatur. Etter verneforskrifta for Høydalen landskapsvernområde, 3 pkt.6.1 er all motorferdsel forbode på land og på vatn medrekna start og landing med luftfartøy. Det er også forbod mot lågtflyging under 300 meter over bakken. Etter verneforskrifta for Høydalen landskapsvernområde kan forvaltningsmyndigheita gje løyve til m.a.: Motoferdsel i samband med vedhogst og rydding av kratt.( verneforskrifta 3 pkt. 6.2 bokstav c.) Tiltaket må vurderast etter dei miljørettslege retningslinene i naturmangfaldlova. Etter 7 skal prinsippa i 8-12 leggjast til grunn ved utøving av offentlig mynde som kan påverke naturmangfald, og det skal gå fram av avgjerda korleis desse prinsippa er vurdert og vektlagt i saka. Vurdering Det er gjeve dispensasjon frå verneforskrifta for Høydalen landskapsvernområde for hogst av tynningsvirke på arealet som er sett til 10 dekar av Lom fjellstyre. Motorferdsel i samband med etablering hogst og inngjerding av beite: I forvaltningsplanframlegget heiter det i: Retningsliner for forvaltning og bruk Etter søknad kan det gjevast løyve til motorferdsel i samband med vedhogst både i Vigdalen-, Mørkridsdalen-, Høydalen- og Mysubytta landskapsvernområde. Ein vil kunne gi løyve til bruk av snøskuter i slike tilfelle. I Mysubytta- og i Høydalen landskapsvernområde vil ein kunne nytte traktor med vinsj frå vegen. I Høydalen- og Mysubytta landskapsvernområde kan det gjevast løyve til motorferdsel i samband med rydding av kratt. I desse tilfella kan det gjevast løyve til bruk av enten snøskuter eller helikopter etter behov. Det er ikkje opna for denne typen transport i Strynefjellet landskapsvernområde eller i Høyrokampen naturreservat. Arealet det gjeld ligg like inntil Høydalsvegen. Det er svak helling ned til vegen så bruk av snøskuter for transport av virke bør fungere bra. Kunnskapsgrunnlaget om området er godt. Bruk av snøskuter i slike tilfelle er vurdert som beste løysing i forvaltningsplan fordi det ikkje set varige spor. Det er svært lite motorferdsel i Høydalen i vinterhalvåret. Det blir sporadisk brukt snøskuter til transport gjennom landskapsvernområde m.a. av tamreingjetarane. Elles ligg talet på dispensasjonar på eit løyve i

25 året for bagasje og utstyr til ei hytte. Ein vurderer kunnskapen som god og ein ser ikkje for seg nokon risiko for irreversibel skade på naturmangfaldet. Fare for miljøforringing blir vurdert som minimal. Snøskuter som teknisk transportløysing blir vurdert som den mest skånsame. Nasjonalparkforvaltaren vurderer derfor uttransport av virke med snøskuter som beste løysinga i dette tilfelle, og tiltaket kan gjennomførast med gjevne vilkår i saka.

26 BREHEIMEN NASJONALPARKSTYRE Sak Arkivsaksnr: 2017/ Sakshandsamar: Eldrid Nedrelo Dato: Utval Utvalssak Møtedato Breheimen nasjonalparkstyre 7/ Mørkridsdalen landskapsvernområde - Dispensasjon - Avgrensa område til ny stølstrå på Dulsete - Per-Arvid Hauge m.fl. Forvaltar si innstilling Med heimel i verneforskrifta for Mørkridsdalen landskapsvernområde 3 pkt. 1.3 bokstav b) avslår Breheimen nasjonalparkstyre søknaden om å setje av eit areal til ny stølstrå på Dulsete. Bakgrunn for saka og saksopplysningar Bakgrunnen for saka er flaumane på Dulsete både i 2009, i juli og oktober 2010, og i Flaumane har gjort store skader på stølshusa til to av grunneigarane Per-Arvid Hauge og Kristen Sverre Flohaug. Hauge fekk i 2009 løyve til å heva stølshuset med 70 cm på grunn av faren for nye flaumar. Året etter kom vatnet på nytt inn i bygningen ved båe flaumane. NVE har vurdert tilhøva i Mørkridsdalselvi og har tidlegare stadfesta at dei store flaumane i Mørkridsdalen dei siste åra har sin årsak i styrtregnflaumar. «Dette er ein type flaumar som vi truleg vil få fleire av i framtida. For Mørkridsdalen generelt vil elvesletta på Dulsete vere gunstig som ein naturlig fordrøyning under dei store flaumane. Til dømes vil elvesletta på Dulsete kunne holde igjen mellom 5 10 m 3 /s under flaumar i same storleik som dei siste flaumane (170 m 3 /s). Dette grunna si lange, flate, breie form samstundes som at utløpet nedstraums Dulsete er forholdsvis trongt. Eventuelle tiltak for å auke avrenninga vil bli omfattande og vil ikkje føre til noko særleg betring av flaumproblematikken på Dulsete, og vil eventuelt gje ein auke i flomavrenninga ned mot bygda.» NVE peikar på at grunneigarane diverre må vere budde på at liknande hendingar vil inntreffe også i framtida. Per-Arvid Hauge reiste i 2010 spørsmålet om det beste kanskje er å la bygga stå, og at grunneigarane som er berørt av flaumskadene får erstatning/kompensasjon til å setja opp bygg på ein tryggare og betre eigna plass i Dulseteområdet i retning Råsamyri. I referat frå ei synfaring den går det fram at det er eit ønskje om at det vert definert eit avgrensa område for ei ny stølstrå. Ein syner til at det historisk ikkje er uvanleg at stølsvollar har vorte flytta på grunn av hendingar/farar. T.d. er stølshusa på Råsane og Dalen flytta på grunn av skredulykker/-fare. (Dette var før 2009).

27 Ved synfaring den gav Hauge og Flohaug ei grundig orientering om kva ynskje dei har når det gjeld plassering av framtidige bygningar for sine etterkomarar, jf. Referat frå synfaring Mørkridsdalen landskapsvernområde - Ynskje om framtidig plassering av bygningane på Dulsete, datert : Per-Arvid Hauge og Kristen Sverre Flohaug ynskjer ei prinsipiell avklaring på i kva område ei framtidig stølstrå på Dulsete kan ligge, med konkret avgrensing på kart og ved vedtak i nasjonalparkstyret. Båe uttalar at det ikkje er aktuelt å bygge/flytte sine bygningar i dag, men dei ynskjer ei avklaring for sine etterkomarar på garden. Dei meiner alle grunneigarane på Dulsete må ha rett til sel på ein framtidig stølsvoll i området Råsamyri Kålasteinen Dulsethaugen, dvs. fem sel for dei fem gardsbruka som har stølsrett på Dulsete, og dei ynskjer å legge fram ein samla søknad om «avgrensing av ei framtidig stølstrå» i det aktuelle området. (Det er fem gardsbruk i Skjolden som har stølshus og stølsrettar til Dulsete. Sjølve stølstråi er utskifta mellom desse bruka. Områda rundt er felleseigedom for gnr./bnr. 26/2, 3, 4, 5 og 6. Kristen Sverre Flohaug er eigar av 26/2,4,5 og Per-Arvid Hauge er eigar av 26/3,6,9,21. Dei andre som har stølshus og stølsrettar til Dulsete er Håvard Moen (24/2), Tage Skjaak Moen (24,1) og Johannes og Elin Hauge (26,1)). Flohaug ynskjer stølstomt i starten av Dulsethaugen, vest for buforvegen til Dulsete, og Hauge ynskjer å plassera eit framtidig sel ved Kålasteinen, aust for buforvegen til Dulsete. Under synfaringa den vart det stilt spørsmål ved om den aktuelle lokaliteten er godt eigna til formålet, då ein ynskjer bygningane noko spreidd i terrenget og det ikkje er nokon naturleg «voll» knytt til dei. Det vart også stilt spørsmål om ikkje bygningane evt. burde ligge meir samla, dersom etablering av ei ny stølstrå vert aktuelt. Hauge og Flohaug synte til at det er ein godt eigna stad utan fare for flaumskader, med fint utsyn mot Dulsete, buforvegen går forbi området, og det er tilgang til vatn frå Råsaelvi. Per-Arvid Hauge nemnde også at han har vurdert den austlege kanten av flata på Dulsete som aktuell plassering av eit stølshus for eigen del (omtrent rett aust for der hytta hans er i dag). Det er tidlegare opplyst om at evt. oppføring av, og nøyaktig plassering av det einskilde selet vert avgjort konkret etter søknad. Dokument i saka: Søknad frå Per-Arvid Hauge, Kristen Sverre Flohaug, Johannes og Elin Hauge, Tage Skjåk Moen og Håvard Moen med vedlegg, datert Referat frå synfaring Mørkridsdalen landskapsvernområde - Ynskje om framtidig plassering av bygningane på Dulsete, datert Søknaden Per-Arvid Hauge, Kristen Sverre Flohaug, Elin og Johannes Hauge, Tage Skjåk Moen og Håvard Moen søkjer Breheimen nasjonalparkstyre og Luster kommune om å få peikt ut «eit avgrensa område til ny stølstrå på Dulsete». Det er presisert at dette området skal gjelda for dei som har rett til å ha sel/stølshus på Dulsete dersom dei ynskjer å setja opp eit sel/stølshus på ein tryggare plass enn i dag, for deira gardsbruk på Hauge nr. 26 eller Moen nr. 24. Gardsbruka til gnr. 20 Bolstad, gnr. 21 Heltne, og gnr. 25 Mørkrid har ikkje stølsrett på Dulsete stølsområde, og har såleis heller ikkje har rett til å setja seg opp sel/stølshus her, men dei har «ein aldersbruksrett» til å setja opp sel/stølshus i dei stølsområda der desse gardsbruka i Bolstad, Heltne og Mørkrid har stølsrett i Mørkridsdalen. Vidare vert det i søknaden vist til synfaringa Grunneigarane ynskjer ei prinsipiell avklaring på i kva område ei framtidig stølstrå på Dulsete kan ligge, og ynskjer at det vert sett av eit areal i området Råsamyri Kålasteinen Dulsethaugen, ca. 5-6 dekar for plassering av fem sel for dei fem gardsbruka som har stølsrett på Dulsete. Innanfor dette avgrensa området har gnr. 26 (Hauge) og gnr. 24 (Moen) stølsrett. Det er synt til at gardsbruka på Hauge og Moen har støla og slått/hesja på Dulsete sidan talet, og at det i heile Mørkridsdalen landskapsvernområde er ein slik «alders tid» opparbeida bruksrett, at alle gardsbruka som har stølsrett også har rett til å setja seg opp eit sel/stølshus. Ein presiserer at Hauge og Moen har stølsrett i Dulsete Stølsområde og såleis har desse gardsbruka rett til å setja seg opp sel/stølshus, sjølv om dei ikkje er grunneigarar i det nye aktuelle stølsområdet.

28 Søkjar tydeleggjer at det er gardsbruka gnr. 26/2, 3, 4 og 6 som er grunneigarar i det nye aktuelle stølstråområdet, men gardsbruka gnr. 26/1, 26/2, 4, 5, 26/3, 6, 9, 21, 24/1 og 24/2 vil ha ein framtidig bruksrett til å setja seg opp eit sel/stølshus i området Råsamyri - Kålastein Dulsethaugen. Av søknaden går det fram at kvart einskild gardsbruk vil senda eigen byggesøknad til Luster kommune for handsaming etter plan- og bygningslova og til Breheimen nasjonalparkstyre for handsaming etter verneforskrifta for Mørkridsdalen landskapsvernområde. Dei gardsbruka som i første omgang ser ut til å vera mest aktuelle for å søka om løyve til å setja opp nytt sel/stølshus i «dette nye avgrensa stølstråområde» er Per-Arvid Hauge og Kristen Sverre Flohaug, men nye styrtregnflaumar kan endra denne situasjonen. Deira sel/stølshus har allereie vore utsett for fleire store naturskader (styrtregn) sidan Mørkridsdalen landskapsvernområde vart etablert i 2009, der elvevatnet har stått langt opp på bygget og derav følgjande naturskader. Søkjarane peikar på at det vil vera kostbart å flytta bygga på Dulsete utan maskiner, og meiner den mest framtidsretta miljøtilpassinga truleg er å setja opp nye bygg på ein tryggare stad i det nemnde området. Søkjarane ser det slik, og har også oppfatta andre slik, at å flytta sela/stølshusa vil vera kostbart og dersom sela/stølshusa vert tekne vekk/rivne, vil ein vesentleg del av historia til stølen Dulsete bli borte. Dei bed om at det vert gjort eit prinsipielt vedtak om kvar «nytt stølsområde» skal vera. Søknaden blir vurdert i samsvar med Verneforskrift for Mørkridsdalen landskapsvernområde, datert Naturmangfaldlova, datert Forvaltningsplan for Breheimen nasjonalpark med tilgrensande verneområde. Verneforskrift, verneformål og forvaltningsplan Søkjar bed om ei prinsipiell avklaring på i kva område ei framtidig stølstrå på Dulsete kan ligge, med konkret avgrensing i kart, i området Råsamyri Kålastein Dulsete, og ved vedtak i nasjonalparkstyret. Omsynet til verneverdiane i området skal i utgangspunktet vurderast i ei kvar sak, særleg i forhold til landskapet som er mest relevant i dette tilfellet, jf. verneforskrifta 2 og naturmangfaldlova 1, 4 og 5, samt 7, jf Formålet med Mørkridsdalen landskapsvernområde er å ta vare på eit natur- og kulturlandskap med økologisk verdi, kulturell verdi og opplevingsverdi og som er identitetsskapande. Vidare er føremålet mellom anna å ta vare på stølar med stølsvollar, kulturminne og naturbeitemarker, ta vare på vakker og særprega vassdragsnatur, særleg knytt til Mørkridsdalselvi osv. Etter verneforskrifta for Mørkridsdalen landskapsvernområde 3 pkt. 1.1 er området verna mot inngrep som vesentleg kan endre eller virke inn på landskapet sitt særpreg og karakter, med dei unntak som følgjer av forskrifta pkt. 1.2 og 1.3. Av 3 pkt. 1.3 bokstav b) går det fram at forvaltningsstyresmakta kan gi løyve til gjenoppføring av bygningar, anlegg og innretningar som er gått tapt ved brann eller naturskade. Forvaltningsplanen er under arbeid. Den er fagleg godkjent av Miljødirektoratet og nasjonalparkstyret vil slutthandsame den i vår. Saksopplysningar

29 Kartet nedanfor syner området søkjarane ynskjer å få sett av til ei framtidig stølstrå, Råsamyri Kålastein Dulsete. Kålastein Vurdering Utfordringane med flaum i Mørkridsdalen er omtala i Forvaltningsplan for verneområda i Breheimen: «Stølsvollen på Dulsete har vore utsett for fire storflaumar i 2009, 2010 og 2014, og ein rapport frå NVE konkluderer med at det ikkje er mogleg/aktuelt å gjennomføre tiltak som kan motverke flaumskade i området. Ved flaumen i oktober 2010 var det for første gong flaumvatn i alle sela på Dulsete. Med bakgrunn i desse flaumskadane, har tiltak med heving av sel vore utprøvd. Det har også vore synfaring for å sjå på flytting av sel eller etablering av ny stølsvoll etter innspel frå grunneigarane. Grunneigarane peikar på at området ved starten av Dulsetehaugen, Kålastein Råsamyri Dulsetehaugen (ca. 3 dekar) er eit aktuelt område.» Verneforskrifta for Mørkridsdalen landskapsvernområde opnar ikkje for å sette av areal til framtidige stølshus, men etter verneforskrifta 3 pkt. 1.3 bokstav b) kan det gjevast løyve til gjenoppføring av bygningar som er gått tapt ved brann eller naturskade. Dette femner også om bygningar som er skada eller øydelagde av ras, flaum eller annan naturskade. Det vil sei at nasjonalparkstyret kan vurdere konkret etter søknad å gi løyve til gjenoppføring og nøyaktig plassering av det einskilde selet/hytta som er skada av naturskade i området på visse vilkår. Breheimen nasjonalparkstyre tek ikkje stilling til bruksrettane i området, det må evt. avklarast mellom grunneigarane. Til orientering gjeld m.a. følgjande retningsliner nedfelt i forvaltningsplanen for oppføring av nye bygningar i landskapsvernområdet: All bygging skal tilpassast landskapet og skje i samsvar med lokal og tradisjonell byggeskikk og eksisterande bygningsmiljø.. Ved evt. oppføring av nye bygningar skal ein ta omsyn til struktur og storleik på dei bygningane som er på stølen/setra. Tradisjon med omsyn til plassering i terrenget, form og materialbruk er viktig å

30 vidareføre, til dømes type panel, takutstikk, tekking og farge, jf. innleiingsvis i kap Terrenginngrep må minimaliserast. Ut over dette vil det bli sett vilkår i samsvar med retningsliner gitt i forvaltningsplan kap og Det vil sei at det ved handsaming av søknader om oppføring av nye sel/stølshus m.a. vil bli sett vilkår om plassering i terrenget av omsyn til landskapsverdiane, struktur og storleik osv. på bygningen. Som nemnt i brev om «Invitasjon til synfaring til Dulsete 4. oktober 2016», av , har det i andre saker av liknande karakter vore vanleg å stille vilkår om at eksisterande bygg skal flyttast eller rivast dersom det har vore gitt løyve til oppføring av ny bygning, utan å forskottere utfallet i denne saka. Dette er noko som vil bli vurdert i det einskilde tilfellet. Eventuell flytting av bygningar eller oppføring av nye krev løyve etter både verneforskrifta for landskapsvernområdet og etter plan- og bygningslova, og vil i dette tilfellet m.a. bli vurdert i høve det eksisterande stølsmiljøet på Dulsete. Luster kommune opplyser at søknaden vil bli teken med som innspel til revidering av arealdelen til kommuneplanen i Dersom søkjar framleis meiner at retten til å få fastsett eit avgrensa areal til ny stølstrå på Dulsete i området Råsamyri Kålastein Dulsete må ein leggje følgjande til grunn: Ein er betre sikra ved at området vert teke inn i forvaltningsplanen etter at det evt. er innarbeidd i kommuneplanen. Ein vil då ved revisjon av forvaltningsplanen evt. kunne vise til kommuneplanen under føresetnad av at føringane i kommuneplanen er i tråd med/sameint med verneformål og verneverdiar. I denne samanhengen gjer nasjonalparkstyret merksam på at forvaltningsplanen ikkje er juridisk bindande og kan reviderast og endrast på seinare tidspunkt dersom styret ønskjer det. Verneforskrifta for Mørkridsdalen landskapsvernområde opnar ikkje for å sette av eit avgrensa areal til framtidige stølshus (regulere eit flateareal), og søknaden må difor avslåast med heimel i verneforskrifta for Mørkridsdalen landskapsvernområde 3 pkt. 1.3 bokstav b). Ein finn såleis ikkje grunn til å vurdere omsynet til verneverdiane i området nærare i denne saka, jf. verneforskrifta 2 og naturmangfaldlova 1, 4 og 5, samt 7, jf

31 BREHEIMEN NASJONALPARKSTYRE Sak Arkivsaksnr: 2017/802-3 Sakshandsamar: Bjørn Dalen Dato: Utval Utvalssak Møtedato Breheimen nasjonalparkstyre 8/ Sak - Breheimen nasjonalpark - Byggesak - Utskifting av tak på privat hytte ved Glittervatnet - Kari Ousten Lyngved og Jo Trygve Lyngved. Forvaltar si innstilling: Breheimen nasjonalparkstyre gjev Jo Trygve Lyngved løyve å legge nytt tak på hytta han har ved Glittervatnet Vedtaket er fatta med heimel i verneforskrifta for Breheimen nasjonalpark, 3 pkt. 1.3 bokstav a og med på følgjande vilkår. Vilkår - Taket skal leggjast med over og underliggjar for å bryte inntrykket av takflatene. - Det må monterast ei ekstra vindski på alle møna. - Det skal brukast materialar med fargar, som går mest mogleg i eitt med terrenget rundt hytta. - Alt materiell som blir til overs, og utstyr/avfall frå det gamle taket, skal frakast ut av - verneområdet etter ferdigstilling.1.juni Forvaltningsmyndet vil ha rapport etter ferdigstillinga og opprydding. - Byggeverksemda må meldast til SNO Skjåk etter ferdigstilling seinast 1.juni 2018 ved Øyvind Angard: Vi gjer merksam på at bygginga og flyttinga må avklarast med kommunen og grunneigar. Dokument i saka: - Søknad dagsett 31.januar 2017, frå Kari Ousten Lyngved og Jo Trygve Lyngved. Søknaden vert vurdert i samsvar med: 1. Forskrift for Breheimen nasjonalpark, dagsett 7.august Naturmangfaldlova, dagsett 19, juni 2009 nr Framlegg til forvaltningsplan for Breheimen nasjonalpark og tilgrensande område. Søknaden Kari Ousten Lyngved og Jo Trygve Lyngved søkjer om løyve til å legge nytt tak på hytta dei har ved Glittervatnet. Transporten i samband med byggearbeidet vil gå føre seg frå Grotli og inn i nasjonalparken over Huguvardstjønn. Det er gjeve løyve til transporten i eiga sak. Det er i dag svart shingeltak. Eigarane ynskjer å legge tretak, i same form og farge som naustet har. Tretaket blir lagt oppå dagens tak, slik at same takvinkel og takutstikk blir brukt. Det er også behov for ei ekstra vindski.

32 Verneforskrift og verneformål og framlegg til forvaltningsplan Omsynet til verneverdiane i området er vurdert, særleg i forhold til landskap, dyreliv og friluftsliv, jf. verneforskrifta 2 og naturmangfaldlova 1, 4 og 5 samt 7, jf Formålet med Breheimen nasjonalpark er å ta vare på eit stort, samanhengande og villmarksprega naturområde som inneheld særeigne, representative økosystem og landskap utan tyngre inngrep. Etter verneforskrift for Breheimen nasjonalpark, er vedlikehald av bygningar lov(verneforskrifta 3 pkt. 1.3 bokstav a.) som heiter: Bygging I verneforskrifta for Breheimen nasjonalpark heiter det mellom anna om vedlikehald at reglane ikkje er til hinder for: - -«ombygging og utviding av bygningar i samsvar med retningsliner fastsette i forvaltingsplan jf. 5.» ( 3 pkt. 1,2 bokstav a i verneforskrifta for Breheimen nasjonalpark) Vurdering Bua er bygt på 1940-talet og restaurert på 1980-talet. Det er gjort betydeleg innvendig vedlikehald med bakgrunn i orientering og vedtak om transport i sak 2013/31. Hytta i dag med shingelpapp på taket. Å legge nytt tak ligg i grenseland når det gjeld vedlikehald og ombygging. Sidan taket meir eller mindre er med å pregar landsskapet er det i forvaltingsplanen nedfelt føljande under ombygging. Vidare heiter det i forvaltningsplanen: - Etter søknad kan det gjevast løyve til ombygging og mindre utviding av bygningar i nasjonalparken og innanfor landskapsvernområda. Det skal førast ein streng praksis ved handsaming av søknader om ombygging og utviding av bygningar både i nasjonalparken og i landskapsvernområda. Endring av bygningen sin karakter skal vurderast som ombygging. Dette gjeld tiltak som inneber andre materialar og/eller dimensjonar og utsjånad for ytterpanel, dører og vindauge, pipeløp og taktekking. Likeins vert det rekna som ombygging dersom det blir gjort synlege konstruksjonsendringar, som til dømes endra takvinkel. Slike tiltak krev løyve. Hytta er lita og ligg i fritt i det opne landskap like ved Glittervatnet. Ho er godt synleg i landskapet, sjølv om storleiken dempar inntrykket av ho. Det er derfor viktig å unngå bruk av materialar og fargar som skjer seg ut av samanhengen i landskapet. Taket er tenkt i same material som taket på naustet. Det vil bli lagt eit lag papp oppå den gamle pappen så lekt oppå passen før ein skrur på takborda.

33 Naustet ved hytta med same tretak som ser tenkt brukt på hytta. Bruk av tretak gjev nesten alltid eit dempa uttrykk i landskapet, under føresetnad av at det ikkje blir brukt overflatebehandling som gjer at det får ei blank overflate, t.d. blanke metallplater eller farge som ikkje harmonerer med landskapet. Tretak er normalt behandla med tjære eller tjærelikande stoff for å auke haldbarheita. Farga er da som regel brun mot beige/gul. Blir ikkje desse overflatebehandla etter nokre år bli dei gråe. Dette dempar inntrykket bygningen har i landskapet. Tretak er nesten alltid ein estetisk fordel når ein skal leggje nytt tak i naturomgjevnader, dersom ikkje bygningen er av ein slik art at autentisiteten tilseier noko anna. Dei miljørettslege prinsippa er vurdert slik: Kunnskapsgrunnlaget er godt dokumentert. Det er god oversikt over kva som kan påverke natur og miljø i området, og tiltaket vil isolert set påverke landskapet lite. Nytt tak på hytta vil ikkje føre til svekking av noko slag. Det vil bli transportert inn til hytta materialar og utstyr som er heimla i eigen sak. Når det gjeld forholdet til villreinen i området så er dette godt dokumentert seinast gjennom årsrapporten frå Ottadalen villreinutval for 2016 om reinens områdebruk. Området rundt hytta er ope og tiltaket representerer ikkje noko problem for villreinen eller trekka den har (nml. 8). Heile området mellom Ottadalen og Billingsdalen som ligg i nasjonalparken er prega av få inngrep. Det er i tillegg til hyttene(4 stk.) og nausta (4 stk.) ved Glittervatnet ei hytte ved Huguvardtjønn som ligg vest for Glittervatnet og drenerer til dette. Den samla belastninga på landskapet og økosystemet er liten (nml. 10). Det er derfor ikkje naudsynt å bruke føre-var-prinsippet i denne saka (nml. 9). Det er rik munnleg tradisjon om bruken av området i eldre tid. Bruk av snøskuter til transport er den mest skånsame transporten. Legging av tretak er vurdert som det mest estetisk rette i forhold til landskapet i dette tilfellet (nml. 12).Ein kan ikkje sjå at tiltaket vil føre til nokor skade på natur og miljø som krev erstatning (nml. 11). Ut ifrå ei samla vurdering meiner nasjonalparkforvaltaren at tiltaket må kunne gjennomførast innanfor dei vilkår som er satt i saka. Nasjonalparkforvaltaren har vurdert omsynet til verneverdiane i området, jf. verneforskrifta 2, og meiner tiltaket med dei vilkåra som er sette i løyvet om materialval og utforming ikkje kjem i strid med verneformålet. Samstundes har ein vektlagt at tiltaket er naudsynt for vedlikehald av bygningen.

34 BREHEIMEN NASJONALPARKSTYRE Sak Arkivsaksnr: 2016/ Sakshandsamar: Bjørn Dalen Dato: Utval Utvalssak Møtedato Breheimen nasjonalparkstyre 9/ Høyrokampen naturreservat - Dugnadsarbeid i fjellet Den norske turistforening Oslo og omegn. Forvaltar si innstilling Breheimen nasjonalparkstyre vedtek å gje Den norske turistforening Oslo og omegn løyve til å remerke/vedlikehalde den delen av turstigen Nørdstedalseter Bøverton som går frå reservatgrensa på Høyfjellet og austover til Bøverton. Løyvet er gjeve med heimel i verneforskrift for Høyrokampen naturreservat 7 bokstav a. Løyvet er gjeve med følgjande vilkår: - Stigen skal merkast i tråd med DNT sin merkehåndbok. - Ved utbetring av stigen må gravarbeid skje i eksisterande stig og masse må ikkje rase ned dalsida, men leggast i kanten. Dokument i saka: E-post dagsett , frå Den norske turistforening (DNT) Oslo og omegn. E-post til Lom fjellstyre dagsett, E-post frå Lom fjellstyre v/fjelloppsynsmann Odd Repp, dagsett, Søknaden DNT Oslo og omegn har sendt orientering om kvar dei vil prioritere vedlikehald av rutenettet sitt i Dette gjeld fleire store verneområde i sør Norge. For området i Breheimen gjeld det trasear i Breheimen nasjonalpark og Høyrokampen naturreservat, som vist på kart her:

35 Saksopplysningar Området der dugnadsarbeidet skal gjennomførast. Traseen(grøn strek) i det raude området gjeld stigen Høyrokampen naturreservat der vedlikehaldet av stigen må godskjennast av nasjonalparkstyret. Fjelloppsynsmann Odd Repp har uttala seg og han seier at desse traseane bør remerkast, og at han elles ikkje har merknader til planane. Han seier at ruta frå stigkryss vest for Storvatnet og til Bøverton er mindre brukt no, men at dette er ei svært gamal rute. Verneforskrift, verneformål og framlegg til forvaltningsplan Omsynet til verneverdiane i området er vurdert, særleg i forhold til landskap, dyreliv og friluftsliv, jf. verneforskrifta 2 og naturmangfaldlova 1(Formål), 4 og 5 (forvaltningsmål for naturtypar, økosystem og artar) samt 7(prinsipp for å ta offentleg avgjerd), jf (kunnskapsgrunnlaget og miljørettslege prinsipp). Formålet med Høyrokampen naturreservat er m.a. å ta vare på eit område som inneheld sjeldsynte og truga karplantar, lav, mosar og sopp. Området har ein særskilt verdi som botanisk lokalitet. Det er spesifiserte dispensasjonsheimlar i verneforskrifta for å kunne gje dispensasjon: For vedlikehald av stigar: Merking, rydding og vedlikehald av eksisterande stigar, løyper og gamle ferdselsårer i området.(verneforskrifta for Høyrokampen naturreservat 7 bokstav a). I framlegget til forvaltningsplanen heiter m.a. om stigar det: Stiar og løyper I forskriftene er det opna for at ein kan halde oppe og vedlikehalde det eksisterande sti- og løypenettet. I nasjonalparken og i landskapsvernområda kan det ryddast langs stiane dersom vegetasjon gjer det vanskeleg å ta seg fram. Dette gjeld, både merkte og ikkje merkte stiar, tilkomst til hytter (t.d. i Rauddalen) og for beitebruken. Stiar og løyper kan elles bli lagt om eller ikkje bli merkt av omsyn til verneverdiar. I naturreservatet er det naudsynt med løyve etter søknad for å merke, rydde og vedlikehalde stiar, løyper og gamle ferdsleårer. Merking av nye stiar krev løyve etter søknad. Utgangspunktet er at eksisterande stiar og løyper i noverande standard stort sett er akseptable i høve til verneformålet (sjå nedanfor).

36 Vurdering Handsaming i denne saka gjeld den delen av traseen som går i Høyrokampen naturreservat (grøn merking på kart). Dei traseane som DNT søkjer om å få remerke og halde ved like er gamle stigar med lang historikk. Området der stigen går frå Bøverton opp Bakkan og gjennom Bøvertonhholet er nedst omfatta av naturtypar som sørvendt berg og rasmark (delvis ustabil). Lengre opp i Bøvertonholet og innover mot Høyfjellet er det kalkrike område i fjellet. Artsmangfaldet er stort langs stigen opp til Bøvertonholet. Den bratte lia er stadvis utsett for utrasing, men ei tett grasmatte held den stort sett stabil i området der stigen går. Stigen er svært bratt og blir mest brukt av sau. Det er få personar som har Bøverton som utgangspunkt for turen over til Nørdstedalsseter no. I tillegg er det nokre lokale som brukar området. Kunnskapsgrunnlaget er godt. Det er utarbeidet ein eigen rapport for området: Botaniske registreringer og vurderinger i Høyrokampen-området. Miljøfaglig utredning AS, rapport 2007:10. I tillegg, Biologisk mangfold i Breheimen- Mørkridsdalen, Miljøfaglig utredning rapport 2005:13. Området har 27 raudlista artar, av desse 10 truga. Området er klassifisert som «Svært viktig» og blir skildra som eit nasjonalt verdifullt område, av unik karakter. Tilstanden er rekna som god. Det er viktig å unngå ukontrollert utgliding i lia, som kan føre til endringar i naturlege økologiske faktorar, som ras aktiviteten. Dette gjeld fyrst og fremst langs riksvegen nede i dalen. Stigen går på skrå ned i dalen i utkanten av området som er definert i rapporten. Ved å oppretthalde stigen har dette liten, eller ingen påverknad, på området som ligg inntil, sidan trafikken er så liten. Det er likeval viktig å følgje med på utviklinga i området, noko som er forholdsvis enkelt sidan det er så lett tilgjenge frå riksvegen (nml. 8). Økosystemet i området er påverka av sau og storfe på beite. Dette blir sett på som positivt for dei økologiske faktorane i området. Det er ikkje andre kjente verknader av den samla belastninga i tilknyting til stigen, og dei krav ein bør setja for å oppretthalde eit akseptabelt nivå på økosystemet. Det er heller ikkje andre forhold som ein kjenner til som kan påverke økosystemet (nml. 10). Ein vurderer tilstanden i området slik at det ikkje er nødvendig å bruke for-var-prinsippet (nml. 9). Til vedlikehaldet vi det blir brukt enkel handreiskap som ikkje vil påverke naturmangfaldet negativt. Konklusjon: Nasjonalparkforvaltaren meiner at stigen kan merkast og at det kan gjennomførast eit forsiktig vedlikehald på ein slik måte at ein unngår utrasing. Vegetasjonen bør behaldast mest mogleg langs traseen.

37 BREHEIMEN NASJONALPARKSTYRE Sak Arkivsaksnr: 2016/ Sakshandsamar: Bjørn Dalen Dato: Utval Utvalssak Møtedato Breheimen nasjonalparkstyre 10/ Sak - Dispensasjon - Utvising av beiteareal til inngjerding i Høydalen - Ruth Edel Kvandalsvoll Kvålshagen og Terje Marstein Forvaltar si innstilling Hogst av ved og rydding av kratt er tillate i samsvar med gjeldande verneforskrift. Særmerkte, dekorative og daude tre som pregar landskapet skal ikkje hoggast, jf. verneforskrifta for Høydalen landskapsvernområde, 3 pkt. 2.4). Oppsetting av sanketrøer og gjerde i tilknyting til stølsområde kan gjerast utan eigen søknad av omsyn til regulering av beite, og dyr på beite i Høydalen landskapsvernområde, jf. verneforskrifta for Høydalen landskapsvernområde, 3 pkt. 1.2 bokstav e). Følgjande retningsliner/vilkår er nedfelt i forvaltningsplanen for tynningshogst og oppsetting av gjerde og er gjeldande: Vilkår Generelle reglar for hogst - Hogst av ved kan skje som tynningshogst av bjørk, der ein set att ein del overstandarar for å betre tilhøva for gjenvekst og for å ta vare på skoglandskapet. - Trea skal kappast ved bakken. - Hogsten bør skje utanom hekkesesongen for fugl. - Tre og busker i randvegetasjonen langs vassdrag skal stå. - Det skal ikkje fellast store, eldre og dekorative tre. - Gamle og daude tre og stammar skal i størst mogleg grad stå urørde. - Kvist og anna avfall etter hogst skal vanlegvis ligge att spreidd i terrenget, men hogstavfall skal ikkje blokkere stiar, bekkar og elver. Rydding av kvist kan til ei viss grad skje i eit kulturbeite som her. Da skal kvist samlast i forsenkingar i terrenget. Reglar som gjeld hogst i Høydalen landskapsvernområde - hogsten skal ikkje endre landskapsbiletet, og skje i samsvar med gjeldande lovverk dvs. skoglova. Hogst av flater opp til 1 dekar er tillate, og det skal elles nyttast slutta hogstform. Med slutta hogst meiner ein at det skal setjast att ein skjerm med overstandarar av lauvtre (bjørk, selje rogn), stk. per dekar.

38 Etablering av gjerde - Arealet til inngjerda kulturbeite skal ikkje vere større enn 10 dekar. - Tiltakshavar er ansvarleg for gjerdet og framtidig vedlikehald. - Utforming av gjerde skal vere tilpassa landskapet i størst mogleg grad gjennom fargeog materialval. Det kan nyttast elektrisk gjerde med solcellepanel. - Gjerdet må ikkje stenge brukte stigar i området. - Gjerdet skal ha opningar slik at hjortevilt og husdyr kan passere når hamninga ikke er i bruk. - Det skal ryddast opp i material- og gjerderestar etter oppsettinga av gjerdet, og material og andre restar etter etableringa skal fraktast ut av landskapsvernområdet. - Går gjerdet ut av bruk skal det demonterast og fjernast frå landskapsverneområdet. Andre vilkår - Areal som vert gjerda inn skal ikkje vere større enn naudsynt. - Ein skal unngå plassering av gjerde nær bekkar og elvar. - Bruk av piggtråd er ikkje tillate, jf. lov om dyrevelferd Lagring av utstyr til gjerde o.l. bør gjerast på ein mest mogleg skånsam måte, både av omsyn til behovet for transport, men også slik at det er minst mogleg synleg i terrenget, sjå også kap Kulturbeitet skal ikkje gjødslast. - Det skal sikrast at gjerde har naudsynt passering for turgåarar i beitesesongen om beite kryssar brukte stigar. Dokument i saka: - Utskrift av styreprotokoll frå Lom fjellstyre dagsett , sak 32/ Synfaring av området med Terje Marstein og SNO v/øyvind Angard, Utskrift av styreprotokoll frå Lom fjellstyre dagsett , sak 39/ E-post frå Lom fjellstyre om at vedtaket er gyldig, dagsett Søknaden vert vurdert i samsvar med: 4. Verneforskrift for Høydalen landskapsvernområde, dagsett Naturmangfaldlova nr.100, dagsett 19.juli Tilråding til forvaltningsplan for Breheimen og tilgrensande verneområde. Søknaden Ruth Edel Kvandalsvoll Kvålshagen og Terje Marstein søkte Lom fjellstyre, den om løyve til å gjerde inn eit areal ved setrene i Nordre Høydalen. Kvanndalsvoll har seterrett i Høydalen og seter i Søre Høydalen, samtidig leiger dei Torekvesetra i Nordre Høydalen. I søknaden gjer dei greie for at dei har auka dyretalet og derfor treng meir inngjerda areal til beite. Dette gjeld særleg for kalvar og ungdyr før beiteslepp på utmarksbeite, og under sankinga. Dei søkte i utgangspunktet om eit areal på dekar. Fjellstyret gjennomført synfaring av området med Trond Berger frå Statskog, Sander Sælthun frå Lom kommune, søkjaren Terje Marstein på synfaring i området den Det vart da sett på eit areal på oversida av vegen ovafor setrene i Nordre Høydalen. Etter synfaringa fekk fjellstyret aksept frå både Statskog og Lom kommune for å gjerde inn arealet til formålet. Fjellstyret behandla saka i møte den 28.august og gjorde slikt vedtak i sak 32/2016: Vedtak sak 32/2016: Fjellstyret stiller seg positive til søknaden om utvising av beiteareal, og gjev på visse vilkår løyve til utvising av inntil 30 dekar i området det vart sett på under synfaringa.

39 Ved utvisinga må det takast omsyn til dyretråkket som vart påvist ved synfaringa, og utvisinga/ inngjerdinga må gjerast slik at dette ikkje treng leggjast om. Fjellstyret tek atterhald om at Nasjonalparkstyret for Breheimen stiller seg positive til tiltaket. Samrøystes. Saka vert lagt ut til offentleg ettersyn frå den med frist til å kome med merknader til vedtaket innan den Breheimen nasjonalparkstyre fekk saka oversendt frå Lom fjellstyre for behandling Den var nasjonalparkforvaltaren, SNO v/øyvind Angard og tiltakshavar Terje Marstein på synfaring for å sjå på det aktuelle området. Like etter synfaringa fekk nasjonalparkforvaltaren vite at det var klaga på vedtaket i fjellstyret frå ein del andre bruksrettshavarar i området. Dei peikte på følgjande: At beitetrykket i nørdre Høydalen aldri har vore så stort som no. I tillegg til dette bidreg attgroinga til at utmarksbeitet i seterområdet minkar ytterlegare, slik at beitedyra blir pressa høgare til fjells for å finne beite. Dersom det attåt dette kjem ei fellesseter for geit i Høydalen, vil beitetrykket bli enda mykje større. Den føreslegne utvisinga vil leggje beslag på beste beitelandet. Derfor protesterte dei mot tiltaket. Dei meinte at sidan Kvandalsvoll har seter i søre Høydalen, burde freiste å finne aktuelt beiteområde i hamnegangen der, og nemnde området ved Vassberget. Der vert det også tidlegare hamn enn i Nordre Høydalen. Fjellstyret gjorde så vedtak i klagesaka: Vedtak sak 39/2016: Fjellstyret vil delvis ta klagen til følgje, redusere arealet og gje løyve til utvising av eit areal på inntil 10 dekar til beite. På synfaringa vart det uttrykt at det særleg var behov for eit inngjerda areal ved beiteslepp om våren, og fjellstyret meiner at til dette vil det rekke med eit areal på ca. 10 dekar. Det bør også i ei kontrakt setjast vilkår om at det skal stå att ei viss mengde tre pr. dekar for å minske sjansane for erosjon, og med omsyn til landskapsbildet. I og med at arealet vert såpass redusert, må utvisinga også skje slik at den ikkje skiplar dyre-råket som går i området, og som det vart sett på under synfaringa. Verneforskrift, verneformål og tilråding til forvaltingsplan Omsynet til verneverdiane i området er vurdert, særleg i forhold til dyrelivet og friluftsliv som er mest relevant i dette tilfellet, jf. verneforskrifta 2 og naturmangfaldlova 1, 4 og 5 samt 7, jf Formålet med Høydalen landskapsvernområde er å: - ta vare på eit verdifullt setermiljø, vegetasjon og kulturminne utgjer ein vesentleg del av landskapet sin eigenart. - ta vare på biologisk mangfald som pregar landskapet. - ta vare på geologiske førekomstar og landskapsformer. - ta vare på vakker og serprega vassdragsnatur. Etter verneforskrifta for Høydalen landskapsvernområde 3 pkt.1.1 er området verna mot inngrep som vesentleg kan endre eller verke inn på landskapet sitt serpreg og karakter, med dei unntak som følgjer av forskrifta pkt.1.2 og 1.3. Om beiting i landskapsvernområde heiter det i verneforskrifta: Reglane i verneforskrifta er ikkje til hinder for beiting i verneområdet. (Forskrift for Høydalen landskapsvernområde 3 pkt. 2.2 a). Etter verneforskrifta for Høydalen landskapsvernområde er ikkje reglane til hinder for: - Hogst av ved og rydding av kratt er tillate i samsvar med gjeldande lovverk. Særmerkte, dekorative og daude tre som pregar landskapet skal ikkje hoggast. (Verneforskrifta for Høydalen landskapsvernområde 3 pkt. 2.4).

40 Etter verneforskrifta for Høydalen landskapsvernområde kan forvaltningsmyndigheita gje løyve til m.a: - anlegg av sanketrøer og naudsynt gjerding for Søre Høydalen seter og Nordre Høydalen seter. (Verneforskrifta for Høydalen landskapsvernområde 3 pkt.1.2 bokstav e). Etter naturmangfaldlova 7 skal prinsippa i 8-12 leggjast til grunn som retningslinjer ved utøving av offentlig mynde som kan påverke naturmangfald, og det skal gå fram av avgjerda korleis desse prinsippa er vurdert og vektlagt i saka. Forvaltningsplanen er under arbeid. Den er godkjent av Miljødirektoratet og nasjonalparkstyret vil slutthandsame den i vår. Vurdering Ein vil fyrst få påpeike at Breheimen nasjonalparkstyre ikkje tek stilling bruksrettane for etablering av kulturbeite, det er det fjellstyret som gjer, men nasjonalparkstyret vurderer om vilkåra for om slik etablering kan finne stad etter verneforskrifta og naturmangfaldlova. Dersom ein finn ut at ei slik etablering er gunstig for landskapet og det biologiske mangfaldet vil ein tilrå at slik etablering kan finne stad, og vere med og vere med å støtte opp under det. Saka omfattar tynningshogst og oppsetting av gjerde for etablering av kulturbeite. Utkøyring av virke under etablering av kulturbeitet blir vurdert i eigen sak for nasjonalparkstyret. Om hogst: Når det gjeld hogst så heiter det i verneforskrift for Høydalen landskapsvernområde 3 pkt. 2.4: Hogst av ved og rydding av kratt er tillate i samsvar med gjeldande lovverk. Særmerkte, dekorative og daude tre som pregar landskapet skal ikkje hoggast. I tillegg heiter det i forvaltningsplanen: Attgroing er eit problem, særleg i kulturlandskapet. Uttak av ved og anna form for hausting av krattoppslag av bjørk vil i slike område vere positivt av omsyn til landskapet og for biologisk mangfald. I nokre kulturlandskapsområde kan det vere aktuelt med større hogst enn tynningshogst, for å få eit ope landskap. Dette må vurderast konkret i det einskilde tilfelle. Det vil vere positivt for kulturlandskapet om også einer, unnateke søyleeiner, vert teke ut og nytta til ved. Sjå også delkapitlet Rydding av stølsvollar. For hogst gjeld følgjande retningsliner nedfelt i forvaltningsplanen: Retningsliner for forvaltning og bruk Ved søknader om løyve skal det vurderast om det er god nok skogdekning til tynningshogst og det skal takast omsyn til skogen sin verdi for biologisk mangfald og landskapet. Følgjande retningsliner skal leggast til grunn ved løyve: - hogst av ved kan skje som tynningshogst av bjørk, der ein set att ein del overstandarar for å betre tilhøva for gjenvekst og for å ta vare på skogbiletet. - trea skal kappast ved bakken - hogsten bør skje utanom hekkesesongen for fugl - tre og busker i randvegetasjonen langs vassdraga skal få stå - det skal ikkje fellast store og dekorative tre - gamle og døde tre og stammar skal i størst mogleg grad stå urørde - kvist og anna avfall etter hogst skal ligge att spreidd i terrenget, men hogstavfall skal ikkje blokkere stiar, bekkar og elver. Hogst av ved i Høydalen landskapsvernområde kan skje utan søknad etter følgjande retningsliner:

41 - særmerkte, dekorative og daude tre som pregar landskapet skal ikkje hoggast. - hogsten skal ikkje endre landskapsbildet, og skje i samsvar med gjeldande lovverk dvs. skoglova. - Hogst av flater opp til 1 da er tillate, og det skal helst nyttast slutta hogstform. Med slutta hogst meiner ein at det skal setjast att ein skjerm med overstandarar av bjørk, stk. per dekar. Dersom hogsten viser seg å komme i strid med verneformålet, vil nasjonalparkstyret kunne legge ytterlegare føringar for hogsten. Det kan gjevast løyve til hogst for å halde det ope rundt hytter og stølar i nasjonalparken og landskapsvernområda. Om det er stormsterke tre kring hytter skal nokre av desse stå att. Det er tillate å bruke motorsag. Søknad om motorferdsel i samband med vedhogst vil bli handsama i lag med søknad om hogst. Sjå eige kapittel om motorferdsel, kap Det er tillate å nytte vinsj frå veg ved hogst. På midten av 1800-talet var det snautt på nordsida av Høydalen i området der kulturbeitet er planlagt. I ei forteljing heiter det at dei måtte ro over Høydalsvatnet for å finne ved på sørsida til ystinga. Arealet ovafor setrene har sidan vakse til med bjørk, samt ei og annan rogn og selje. Botnvegetasjonen er for det meste gras og litt lyngartar. Bestandet er i dag tett, men med opningar innimellom med delvis myrlendt jordbotn. Bestandet driv framleis å veks att, serleg i nedre delar mot vegen der det har vore noko vedhogst er det tette bestand av ungbjørk. Etter kvart må ein rekne med sjøltynning i bestanda ved at dominerande individ vil kvele underskogen. Konklusjonen er at skogdekninga er så god at ein meiner tynningshogst av bjørkebestandet vil vera gunstig for vekstvilkåra til andre artar i botnvegetasjonen. Bestandet kan tynnast, dvs. ikkje hoggast snautt. Det skal stå att ein skjerm. Det er naturleg at det trengst å hogge trase for gjerdet. Når det gjeld regelen med å flatehogge 1 dekar store areal så må ein sjå dette i samanheng med dei snaue, eller delvis snaue, areala som ligg inne i bjørkebestanda i dag før tynning. Om naudsynt inngjerding: For oppsetting av gjerde for kulturbeite gjeld reglar og retningsliner for «Gjerde og sanketrøer» i forvaltningsplanen. I forvaltningsplanen heiter det om gjerde og sanketrøer: Retningsliner for forvaltning og bruk Oppsetting av sanketrøer og gjerde i tilknyting til stølsområde kan gjerast utan eigen søknad av omsyn til regulering av beite og dyr på beite i Mørkridsdalen landskapsvernområde, Vigdalen landskapsvernområde, Høydalen landskapsvernområde og i Mysubytta landskapsvernområde. Det kan ikkje etablerast fleire sanketrøer i same område. I område der det er fleire brukarar skal det evt. setjast opp felles sanketrøer. Areal som vert gjerda inn skal ikkje vere større enn naudsynt. Ein skal unngå plassering nær bekkar og elvar. Gjerde, restar etter gjerde og sanketrøer som ikkje er i bruk, skal fjernast. Bruk av piggtråd er ikkje tillate, jf. lov om dyrevelferd 15. Lagring av utstyr til gjerde o.l. bør gjerast på ein mest mogleg skånsam måte, både av omsyn til

42 behovet for transport, men også slik at det er minst mogleg synleg i terrenget, sjå også kap Som hovudregel i alle verneområda, skal materialar til mellombelse gjerde takast ut frå verneområda etter at beitesesongen er over, eventuelt kan dei lagrast i bygningar på stølane. Det skal sikrast at gjerde har naudsynt passering for turgåarar. Retningsliner for motorferdsel sjå kap Beitekultivering: Dersom det er behov for kultivering av beite må det søkjast spesielt om det. Beitekultivering er i forvaltningsplanen definert slik: Med beitekultivering meiner ein fjerning av tuer, busker, kratt og lyng for å få opp artar som vert beita av husdyr, utan at terrenget vert gjort eigna for maskinell hausting. Det er ikkje søkt om kultivering av arealet. Skravert omtrentleg område for tynning av skog og inngjerding til kulturbeite. Miljørettslege prinsipp: Etter naturmangfaldlova 7 skal tiltaka vurderast etter dei miljørettslege prinsippa i 8-12 i same lov: Kunnskapsgrunnlaget er godt. Området i Nordre Høydalen er klassifisert som viktig naturbeitemark i biologisk rapport 2005:13 frå Miljøfagleg Utredning. Det er påpeikt at det biologiske mangfaldet i kulturlandskapet her er prega av svak attgroing og magre beitevollar. Det vert også påpeikt at beitetrykket ikkje er nok til å hindre at einer og bjørk vekst inn frå kantane. Konklusjonen deira er at det er viktig å betre beitetrykket for å ta vare på naturverdiane i området. Inngjerding eller utplassering av saltsteiner vil vera positivt. Det må ikkje gjødslast på lokaliteten. Ut ifrå dette vurderer ein det slik at oppretting av eit inngjerda beiteområde vil påverke naturmangfaldet positivt. Den samla belastninga i området er liten. Ein del seterkveer i området er kultivert og gjødsla men dette påverkar