Ny kulturmelding Innspelsmøte 17. januar 2018 Tema: kulturarven. Tverrgata i Eid kommune verna gjennom plan og i RA sitt NB!

Transkript

1 Ny kulturmelding Innspelsmøte 17. januar 2018 Tema: kulturarven Tverrgata i Eid kommune verna gjennom plan og i RA sitt NB!register

2 Disposisjon Litt om bakgrunnen min: Samfunnsplanlegger med master i samfunnsplanlegging og leiing Mange år som økonomirådgjevar hos fylkesmannen i Sogn og Fjordane Mange år i Eid kommune som m.a. plan- og utviklingssjef og kultur-og profileringskoordinator Tema eg vil konsentrere meg om er: Kulturarven vår og kva eg ønskjer for den i åra som kjem Kva truslar og utfordringar eg ser både generelt og for fylket vårt spesielt Kva muligheiter ser eg for kulturarven, og kva skal til for å utvikle denne vidare

3 Kvifor satse på kulturarven Å investere i kultur gjev store gevinstar, Ikkje minst i det å skape attraktive lokalsamfunn, men også det å gje oss identitet. Kulturarven er ein viktig del av kulturen vår, og treng merksemd for å bli ivareteken. Kulturarven må bli lagt til rette for slik at vi og framtidige generasjonar får kunnskap om det som har vore, noko som gjev grunnlag for identitet og rotfeste. Kulturarven er også eit middel i den generelle samfunnsutviklinga Kulturlova 1. Føremål Lova har til føremål å fastleggja offentlege styresmakters ansvar for å fremja og leggja til rette for eit breitt spekter av kulturverksemd, slik at alle kan få høve til å delta i kulturaktivitetar og oppleva eit mangfald av kulturuttrykk Kulturlova 2. Definisjonar Med kulturverksemd meiner ein i denne lova å (m.a.) å verne om, fremje innsikt i og vidareføre kulturarven

4 Kva truslar ser vi Kulturarven er ikkje ein fornybar ressurs Er uerstatteleg om den går tapt Økonomi er ei stor utfordring for eigarar av eit kulturminne Kulturminna taper ofte i kampen mot økonomiske interesser ein vegtrace, ei kraftlinje, eit kjøpesenter etc.. attgroing og gran tek over store kulturlandskapsområde Klimaendringar og færre dyr i marka forandrar landskapet hurtig Gardsbruk forsvinn dagleg- mange einbølte stader blir heilt fråflytta og etter kvart forsvinn spora etter levd liv der Kampen om ressursar som kjøpesenter, folkevekst, arbeidsplassar, vegar etc. gjer kulturarven til ein tapar i det politiske spelet Brannsikring Uklart lovverk jf. plan-og bygningslova

5 Frå ord til handling Kulturlova er rimeleg klar på verdien av kulturarven vår Ofte blir kulturarven omtala som viktig for identitet, oppleving og kunnskapsformidling Men, svært ofte må den vike for andre interesser oftast økonomiske Kva kan vi gjer for å ivareta kulturarven slik at den blir ein ressurs i samfunnsutviklinga Om eg ser inn i glaskula, så vil kulturarven om 20 år vere ein ressurs på lik linje som oljen, fisken og vasskrafta har vore til no

6 Kva fortrinn har vi i Sogn og Fjordane Vi har ikkje dei store prangande slott og katedralar som andre land kan vise fram Men, våre kulturminne er knytt til det levde livet i bygdene våre kulturlandskapet og husa som folk budde/bur i kulturmiljø som vitnar om kor ein nytta ressursane skulestover og kyrkjer som var i mest alle små samfunn og for ikkje å gløyme dei immaterielle kulturminna stadnamn, songtradisjonar, dans, mat, ølbrygging, lagsarbeid, handverk m.m.

7 Eksempel på kulturarven som ein ressurs i samfunnsutviklinga Den gamle eksersisplassen på Nordfjordeid - no park og arena for m.a. sogespelet Elskhug og Eksis der over 100 lokale deltakarar i spelet - størsteparten barn og ungdom, får kunnskap om livet på Nordfjordeid den tida det var eksersis der. Malakoff rockfestival som årleg samlar tusenvis av ungdomar til festival i same området. Samspel kommune og frivillig sektor har vore avgjerande for utviklinga av dette området. Sagastad eit kunnskaps-og opplevingssenter som byggjer på funn gjort i dei store gravhaugane på Myklebust der det rekonstruerte Myklebustskipet «Det brente skipet» i full storleik blir hovudattraksjonen. Stor innsats frå frivillige som brenn for å få denne historia fram i lyset. Kommunen bidreg med tomt, elles privat kapital og frivillig arbeid. Sagaløypa - som går gjennom den verna Eidsgata og Tverrgata, forbi gravhaugane og Myklebustgarden som var arena for vikinghistoria som Sagastad fortel. Etablert med skilt og moderne teknologi som Qrkopar der ein får meir informasjon på fleire språk. Offentleg tiltak med midlar frå RA og bidrag frå fylkeskommunen v/kulturavdelinga.

8

9 Den immaterielle kulturarven Språk, utøvande kunst, skikkar, handverk, mat, stadnamn m.m Frivillige lag og organisasjonar har tradisjonelt vore viktige i formidlinga av denne delen av kulturarven Kulturskulane har etter kvart blitt viktig for utviklinga av det lokale kulturlivet. Kan dei også få ei større rolle i formidling av den immaterielle kulturarven? Men korleis ivareta det frivillige initiativet? Frivilligpolitisk plattform mange kommunar utarbeider no slike for å betre samhandle og samarbeide med frivillig sektor. Korleis få dette til utan å svekke det private initiativet? Eksempel på frivillige som tradisjonsberarar Bygdelaga: Studietur til Polen synte at vi mykje felles. Eks. var bygdekvinnelaga i Narol som tek initiativ til integrering av kvinner og arrangere fritidsaktivitetar som kurs i matlaging, saum, brodering m.a. Dei var også veldig aktive i kommunelivet generelt. Men, det som var interessant, var at dei var lite villige til å formalisere verksemda si. Dei meinte at foreiningsverksemd inneber ein del tidkrevjande administrasjonsarbeid som dei ikkje var så interessert i. Kan vi lære noko av dette?

10 Menon economics På oppdrag frå Riksantikvaren har Menon Economics gjennomført ein samfunnsøkonomisk analyse med utgangspunkt i kulturminne og kulturmiljø Konklusjon: Det er betalingsvilje å bu i ein bustad som er verneverdig samanlikna med tilsvarande bustad som ikkje er verneverdig Høg betalingsvilje for å bu i eit kulturmiljø og for å bu i nærleiken av eit kulturmiljø Turisme som følgje av kulturminne, fører til positiv verdiskapings- og næringseffekt Funn: Det er utfordrande å argumentere for å få midlar til restaurering av bygningsarven og for vernerestriksjonar i område der vernestatusen kan gå på bekostning av andre samfunnsinteresser. Middel: Ved å vise fram nyttesida av kulturminne og kulturmiljø i økonomiske termar, så kan ein synleggjere begge sidene av reknestykket for lønsemd. Dette kan betre beslutningsgrunnlaget.

11 Kva må til for å styrke kulturarven si rolle i samfunnsutviklinga Kulturarven må få ei viktig rolle i norsk kulturpolitikk Oppdatert og velfungerande lovverk m.a. plan- og bygningslova Bruke kulturarven bevist i samfunnsutviklinga m.a. verdsetje den slik at den kan bli ein økonomisk ressurs og kan konkurrere med andre økonomisk interesser Styrke kompetansen om kulturminna i kommunane for å få best mogleg grunnlag for gode vedtak Eigna virkemiddel og ressursar slik at det ikkje blir ei økonomisk belastning å eige eit kulturminne/bu i eit kulturmiljø Kommunane sine prioriterte kulturminne: må følgjast opp med planar som sikrar desse i tråd med vedtak Fylkesvise kulturminneplanar større satsingsområde på tvers av kommunegrensene Riksantikvaren til kulturdepartementet Område av nasjonal interesse: staten sitt ansvar og her må følgje med midlar