HØYRINGSSVAR INTERESSEGRUPPA FOR FLAUMSIKRING AV OPO-VASSDRAGET UTAN KRAFTVERK

Transkript

1 HØYRINGSSVAR INTERESSEGRUPPA FOR FLAUMSIKRING AV OPO-VASSDRAGET UTAN KRAFTVERK Av: Mats Holtmoen og Øystein Kambestad. DETTE HØYRINGSSVARET OMHANDLAR 1) Flaumlukealternativet 2) SKL sin tilleggsrapport nr.ii OG MÅ SJÅAS I SAMANHENG MED TIDLEGARE INNSENDT HØYRINGSSVAR ANG. SUNNHORDLAND KRAFTLAG «FLOMKRAFTVERK» I OPO», SOM OGSÅ VART FØRT I PENNEN AV MATS HOLTMOEN OG ØYSTEIN KAMBESTAD. FLAUMLUKEALTERNATIVET DEI POSITIVE SIDENE VED EI FLAUMLUKE, ER EIGENTLEG MOTSETT AV ALLE DEI NEGATIVE SIDENE VED EI KRAFTUTBYGGJING I OPO. Sidan flaumlukealternativet vart lansert i moglegheitsutgreiinga til Multiconsult allereie i 2016, var det svært positivit at eit forstudie no viste at eit slik flaumsikringstiltak let seg realisera og er teknisk gjennomførbart. Rapporten viser at det prosjekterte alternativ er i aller høgste grad gjennomførbart og det er eit enkelt, og robust system - som er utprøvd med gode resultat. «Interessegruppa for flaumsikring av Opo-vassdraget utan kraftverk» har full tillit til flaumlukealternativet som Multiconsult har lagt fram, og det fantastiske- kombinert sikring og elvepromenadearbeidet som er utført av NVE i nedre del av Opovassdraget. Vi kan med «god dekning» påstå at oddingane og turistane har allereie blitt svært begeistra for at elva endeleg har blitt tilgjengeleg for alle deler av befolkninga, og at det aldri har vore så trygt å bu i sentrum som det er i dag, då det omfattande sikringsarbeidet skal tola ein 1000års-flaum etter dagens status og 500års-flaum med 40% klimapåslag. Flaumluka vil på lik linje med eit kraftverk frå Sunnhordland Kraftlag sikra områda kring Sandvinvatn mot flaumar som er større enn den som råka Odda i Dermed tilfredsstillar dette alternativet kriteria for flaumsikring av bustader bustader som per i dag, ikkje har noko flaumsikring. Høgdekota på ein skadeflaum kan ifølge Multiconsult justerast i samarbeid med kommune og grunneigarar, slik at løysinga også vil fungere optimalt for grunneigarar med landbruksinteresser frå Sandvin, langs Storelvi mot Hildal. Flaumluka vil også redusera skade frå alle tenkelege flaumar - og samstundes hindra vatn i å renne over i Åstø og ned Røldalsvegen (RV13) ved eit katastrofescenario. (Til opplysing vart det bekrefta av NVE på folkemøtet 18/4-2018, at dette var teke hand om ved at eit enklare for å forhindre ei overrenning til riksvegen, allereie var tilleggsbevilga uavhengig av ytterlegare flaumsikring). - Reguleringseffekten ei prosjektert flaumluke har på vannstanden i Sandvinvatn er så stor at det det skil lite om ein tappar ned eit halvt-, eit- eller to døgn i forvegen. Skilnaden vil derimot koma i nedre del av Opo, som ein litt større flaumtopp kor elva er dimensjonert for vassmengdar tilsvarande ein 500-årsflaum med 40% klimapåslag eller vel ein 1000-årsflaum etter «dagens status».

2 Med ei slik dimensjonering og fullført sikringsarbeid er allereie «faren for liv og helse-debatten» avslutta. Odda er ein kommune, som mange andre i Norges langstrakte land, med mange små- og store vassdrag og skredutsette stader. Og det vil vera heilt urealistisk at samtlege stader i landet skal sikrast mot hendingar i tusenårs-perspektiv. Ein må også hugse på at klimapåslaget er ikkje her i dag men innan dei neste hundre år, viss ein er riktig uheldig. Difor er det svært tankefullt at tilhengjarane for kraftverk bruker dette som eit påskudd for at det hastar med endå meir sikring i nedre del av Opovassdraget grunna den store nedbørsauken som mogleg kjem ein gong i framtida - men det som verkeleg hastar, er at Sunnhordland Kraftlag skal rekkje grøne sertifikater. (Offentlege midlar som etter vår meining heller burde gått direkte til flaumsikring). - Med ei flaumluke fjernar ein ikkje vatn frå Opo, og livsgrunnlaget til den utrydningstrua, unike storlaksen og sjøauren vert ivareteke. Slik vert også dei internasjonale forpliktingane ovanfor atlantisk villaks, også overhaldt. Erfaringane gjennom stamfiske siste åra, i samarbeid med elveeigarlag og Genbank Hardangerfjord, er tydelege på at sjøauren og villaksen i Opo er langt frå vekke, til tross for dårlege tilstandar i heile Hardanger m.a. grunna storstilt havbruksproblematikk og kraftproduksjon. Men skal tendensane for Opo vedvara, og ein har som mål med berekraftige bestandar, er det heilt essensielt at habitatet til den storvokste Opo-laksen vert ivareteke - og ikkje blir ei 2,1km lang laksetrapp gjennom grov stein «utan» vatn. (ref. tidlegare høringssvar frå m.a. IFUK, OJF, Genbank Hardangerfjord, NJFF, Norske Lakseelver og Reidar Borgstrøm - professor emeritus i fiskebiologi). - Når ein med ei flaumluke ikkje frarøvar vatnet frå Opo, vert Odda sitt mest sentrale landskapselement også ivareteke. Elva i seg sjølv er ein stor landskapsattraksjon, og saman med elvepromenaden er det allereie ein turistmagnet og ein perfekt attraksjon for reiselivsnæringa sitt prosjekt «bli-ein-dag-ekstra». Reiselivet er den store satsinga i Odda, og samtlege aktørar innan reiselivet går imot at flaumsikring av Opo skal finansierast av eit kraftverk. (ref. ulike høringssvar, fleire artiklar- og innlegg i Hardanger Folkeblad). Jostein Soldal, grunnleggjar Trolltunga Active og Trolltunga Hotel, som er ein av dei viktigaste aktørane innan reiselivet i Odda, formulerer seg slik i eit lesarinnlegg i Hardanger Folkeblad: «Eit regulert verna vassdrag er eit feil val om ein ynskjer å satse på reiseliv i Odda» - Ved ei flaumluke opphever ein ikkje vernet til eit vassdrag, som har vore varig verna i all hovudsak mot kraftutbyggjing, i 45 år. Opo-vassdraget renn framleis urørt frå fjell til fjord, og sjølv om nedre del av Opo renn gjennom sentrumsnære strøk blir ikkje verneverdiane mindre av den grunn. Det er ein viktig del av dynamikken i verneplanen for vassdrag, der Opo er hovudpulsåra gjennom Odda sentrum og «krona på verket» gjennom fossenes dal. - Ei frarøving av vatn frå Opo vil strida med samtlege punkt i dei rikspolitiske retningslinjene for verna vassdrag. Figur under er henta frå førre høyringssvar frå IFUK

3 - Med ei flaumluke vil ein heller ikkje få forurensingsproblematikk i Sørfjorden, og dermed risikere at milliardinvesteringane og det suksessfulle miljøsamarbeidet til Boliden, TTI, NIVA og SFT har vore forgjeves. Det å unngå ei reaktivering av desse miljøgiftene vil trygge arbeidsplassar innan industri og reiseliv framfor å risikere dei. Sørfjorden var på 70-talet kåra til «verdas mest forurensa fjord» og særleg dårleg tilstand var det i hamnebassenget i Odda, som var nærast livlaus og heilt raud (sjå videolenke og figur 1 under). Viss det skjer ei reaktivering av desse miljøgiftene i framtida, vert hovudoverskrifta i mediene: «Verdens mest forurensa fjord, har starta å forurensa igjen». (Viser lenke til video med historia til miljøarbeidet: Under illustrerar figur 1 Norzink før miljøarbeidet starta, og figur 2 visar dagens status. Figur 1: Før miljøarbeidet i Eitrheimsvågen ved Norzink

4 Figur 2: Dagens status - 30 år etter miljøarbeidet. Det skal berre eit slikt medieoppslag for at industrigigantane Boliden og Tizir med si grøne satsing, trekkjer si planlagde investering til fordel for andre stader. Og det eine medieoppslaget, vil også vere nok til at turistane vel å besøkja andre fjordar og dermed vil det få store konsekvensar for ei stor og framtidsretta reiselivssatsing i regionen Odda, og Nye Ullensvang kommune. Lokalsamfunnet og miljø har ikkje råd til ein ny miljøkatastrofe i Sørfjorden. - Med ei flaumluke vil Odda camping bli verande der den er i dag, istadenfor at den vert riggområde og plassert 15 km utenfor Odda sentrum, som i dag er det einaste alternativet. På ein periode på fleire år kan dette tenkjast å vere særs uheldig for lokal handelsstand og generelt reiselivsnæringa sitt omdømme. (Kommunens behov for steinmassar til ei utviding av campingplassen vil ikkje kunna forsvaras, då Boliden sine steinmassar frå «fjellhall-prosjekta» stadig er tilgjengeleg ved behov.) - Dei velbrukte turstiane rundt Hovden og til Jordal vert ivaretekne. Særleg er Jordalsvegen viktig for dei med nedsette bevegelsesfunksjonar (ref. høringssvar frå Odda/Ullensvang FFO) og har elles stor helsegevinst, særs for den aldrande befolkninga i Odda som dagleg nyttar dette som turveg. - Anleggsarbeidet som ei flaumluke medfører, vil ikkje «invadere» nabolag (ref. høringssvar frå «Erreflot Storekleiv Hetleflot velforening» og andre bekymra privatpersonar) og dermed skape frykt for tungtransport, støv og støy, steinras, gass, energistråling- eller utlekkasjar frå vasstunnelar slik heile vestsida av Odda vil bli utsett for, ved gjennomføring av SKL sitt kraftverksprosjekt. Eit omstridt anleggsprosjekt i denne skalaen høyrer enkelt og greitt ikkje heime i tettbebudde strøk! - Reservevannsdrikkekilda til Odda ligg i Sandvinvatn og med ei flaumluke vert den ivareteke, framfor at kilda vert eit deponi for fleire hundretusen-kubikkmeter sprengstein og dei giftige stoffa dette medfører ved eit kraftverksprosjekt, som gjer at den ikkje kan nyttas så lenge anleggsarbeidet pågår (3-4år). - Ein tek vare på ei målsetting om trygging av innbyggjarar, og samstundes ei utvikling med trygging/skaping av arbeidsplassar. Dette er svært viktig no når Odda, Ullensvang og Jondal skal slå seg saman til ein storkommune i Flaumlukealternativet burde vere interessant for lokale entreprenørselskap. Slik kan investeringar føra til vekst lokalt framfor at dei vert flagga ut, som nok vil skje når SKL hentar inn utanbygds storentreprenørar som må til for å driva tunnelprosjektet. - Med ei flaumluke vil det vera ein «heilheit» i sikringsarbeidet i Opo-vassdraget, då området nedstraums Sandvinvatn allereie er sikra og ei flaumluke vil ha som hovudoppgåve å sikre områda kring Sandvinvatn vha. si reguleringsevne.

5 Hovudeffekten til SKL sin kraftverkstunnel er å leda vatn vekk frå nedre del av vassdraget, som nemnd allereie er sikra for ein 500-årsflaum med 40% klimapåslag, mens reguleringsevna i Sandvinvatn vil dermed kun vere ein bi-effekt av deira tiltak. Det er unaturleg med hastverk i ei sak der 40% klimapåslag er estimert å vera der om 100 år, og elva er sikra mot 500 årsflaum med 40% påslag. Sikringa som er gjort er enno ikkje utprøvd. Grøne sertifikat til SKL er òg offentlege midlar. Og på sikt er finansieringa mulig, med godt arbeid av politikarane og oss andre. Økonomiske synspunkt Multiconsult har i sin rapport kun berekna samfunnsnytta av ei flaumluke oppstraums Sandvinvatn og dette grunngjev dei med at elva nedstraums, allereie er så godt flaumsikra, at det difor er lite å tena på å redusera flaumtoppen ytterlegare. Med dei spådde 40% auke i nedbør og flaumar fram i tid, har flaumlukeprosjektet ein noverdi for samfunnet kring 220 millionar og med ein investeringskostnad på 100 millionar, vil prosjektet gi ein samfunnsøkonomisk gevinst på 120 millionar kronar i reduserte flaumskadar i områda kring Sandvinvatn. Så viss ein tenkjer at det skal bli nedbørsauke fram i tid og det må ein jo planlegga for i denne samanheng òg for det er eit av hovudargumenta for å forsvara eit kraftverksprosjekt i Opo. Eit anna økonomisk synspunkt er knytta til midlane brukt til den allereie utførte flaumsikringa av NVE, viss det skulle vise seg; mot uavhengig ekspertises fagrapportar, folkets engasjement, fleire miljøhensyn, vedtekter og konvensjonar - at NVE gjev anbefaling til eit kraftverk. - I eit anna økonomisk perspektiv kan ein spørje seg kor mykje ein trur Opo som frittrennande elv, og verna vassdrag - er verd for eit samfunn som satsar hardt på reiseliv i eit evigheitsperspektiv? - Og kor mykje den lokale handelsstanden går i tap dei 4 åra, med full anleggsdrift i Odda, når campingplassen ligg 15 km unna sentrum mm? - Og kor mykje vil dette kosta Odda som eit resultat av negativt omdømme då vi har ei tørrlagt elv gjennom sentrum, istadenfor ein attraksjon som figuren under visar? Vi i IFUK kan trygt påstå at dette er eit av dei mest fotograferte motiva i heile kommunen, både av turistar og lokale på tur. Figur 3: Opo 7/ Foto: Bente M. Seim

6 SKL SIN TILLEGGSRAPPORT NR. II IFUK meinar at Sunnhordland kraftlag med sin tilleggsrapport har som hensikt å så tvil om den kompetanse NVE har innan flaumforebyggjing både når det gjeld planlegging, gjennomføring og dokumentasjon. Det er svært betenkeleg at eit slikt arbeid vart iverksatt av SKL, kort tid etter at flaumen i Opo-vassdraget i 2014 vart nedjustert og flaumberekninga revidert. Konsekvensen av flaumrevisjonen for kraftlaget var at NVE sitt utførte sikringsarbeid sikra for større flaumar enn tidlegare berekna. SKL har i ettertid brukt sin tilleggsrapport i lokalpolitikken og i avisene, for å så tvil om arbeidet til NVE og skapa stor frykt - og slike handlingar frå ein aktør som SKL, vitnar om at dei er villige til å ta i bruk alle naudsynte midler for å få pressa gjennom sin konsesjonssøknad. IFUK vil understreka at vi har fullt tillit til det arbeidet og den kompetansen NVE har innan flaumforebyggjing. I si tilleggsutgreiing kap 3.1.1, innleier SKL avsnittet slik: «Formålet med Opo flaumkraftverk er å sikra Opo og områda rundt Sandvinvatn mot flaum.» Eit kommersielt selskap som SKL driv ikkje veldedigheit og dei har ved fleire anledningar uttalt seg at det er ikkje noko hemmeligheit at dei er i Odda for å tene pengar. Difor synes vi i IFUK at det er rart at dei har begynt å formulere seg på denne måten. Forurensingsproblematikk I tilleggsrapporten skriv fagutredar Sweco at «det er i enkelte områder fare for reaktivering ved maksimal vannføring i flomtunnelen. Dette er en situasjon som inntreffer forholdsvis sjelden, beregninger med vannføringsdata for periode viser at dette bare ville ha funne sted under flommen i oktober 2014». Her skriv Sweco altså at det er 1) fare for reaktivering 2) svært sjeldan ei vassføring vert så stor som 500 m3/s. Av dette kan ein då konkludere med at det er fare for reaktivering av miljøgifter ved bruk av flaumtunnel (og då kjem alle andre usikkerheitsmoment ved modellering i tillegg, (utdjupa i tidlegare høyringssvar frå IFUK) som vind, tidevatn, strømningar frå Opo/Tokheimselva/Freimselva, m.m.) og at det er svært sjeldan at ei vassføring blir så høg som 500 m3/s at ein treng å bruka flaumtunnelen, som igjen set spørsmålsteikn til om vi då treng ein kraftverksfinansiert omløpstunnel i det heile. Det hastar i alle fall ikkje. Fagutredar Sweco skriv også at ved deponering av sprengstein i hamnebassenget og på Stranda, vil det vera fare for ei reaktivering av miljøgifter. I samandraget til tilleggsrapporten skriv SKL følgjande:

7 Ved å formulera seg på denne måten, er allereie «kven si skuld er forureininga» blitt eit tema. SKL skriv at det er både kjende- og diffuse kilder til ureining, og at dei på bakgrunn av tilleggsrapporten og med sine modellar ikkje bør stillas til ansvar viss miljøkatastrofen er eit faktum. Etter eit svært godt flaumsikringsarbeid av NVE, revisjon av flaumberekninga,eit svært positivt resultat om flaumlukealternativet frå Multiconsult og eit heilt vanvittig lokalt, og folkeleg engasjement mot kraftverksplanane vitnar ei slik tilleggsutgreiing, og andre tvilsamme handlingar om at Sunnhordland kraftlag byrjar å bli tomme for argument. IFUK ynskjer å minne NVE om at elektrokjemisk samarbeidskomitee ( all landbasert industri utenom aluminium ), LO Hardanger, reiselivsnæringa, NJFF, Naturvernforbundet og eit enormt folkeleg engasjement har no slått ring om det verna Opo-vassdraget. Ja til flaumsikring utan kraftverk! La elva leve!