орда жұлдызы

Transkript

1 орда жұлдызы Газет 1930 жылдың 7 қыркүйегінен шығады Бөкей ордасы аудандық қоғамдық-саяси газеті 14 (7101) Аудан әкімдігінде Өзектендіру және өзге де мәселелер Ауылдық округ әкімдерінің қатысымен оздырылған аудан әкімдігі отырысында негізінен бес мәселе қаралды. «Жеке тұлғалардың мәртебесін өзектендіру және өзін-өзі жұмыспен қамтыған азаматтардың жұмысын формолизациялау туралы» хабарлама жасаған аудандық жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлімі басшысы Ж.Еркеғалиев жеке кәсіпкерлер, бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорымен шарт жасаспағандар, өзін-өзі жұмыспен қамтығанымен нәтижесі көңіл көншітпейтіндер және ресми тіркелмеген жұмыссыздар мен көшкен немесе оқуға кетіп, бірақ, есептен шықпағандардың мәртебесін өзектендірудің ауданымыздағы барысын егжей-тегжейлі баяндап, кейбір тұрғындардың, студенттердің есептен шығу-тұру жайларына мән бермейтініне, артында жоқтаушысы жоқ жандардың өмірден өткені жөнінде анықтама жазылмайтынына қынжылыс білдірді. «Соның салдарынан ауданда саусақпен санарлықтай адамның мәртебесі өзектендірілмей тұр»,-деді Жанғуат Жұмарыстанұлы. Аудандық ішкі саясат бөлімінің басшысы А.Әжіғалиев «Рухани жаңғыру» Табиғат тал бесік бағдарламасы аясында іске асырылып жатқан жұмыстармен таныстырса, аудандық ветеринария бөлімі басшысы Н.Құсайынов бұралқы иттерді жоюды ұйымдастыруды сөз етті. Аудан әкімі аппаратының құқықтық мәселелер жөніндегі бас маманы Н.Бисекенов «Аудан бойынша газ құбырларын иесіз деп тану және оларды коммуналдық меншікке қабылдау туралы», ал, аудан әкімі аппаратының құжаттарды қамтама сыз ету және қаржы шаруашылық бөлімі басшысы Б.Жұмабекұлы 2017 Апталық басылым Отызыншы наурыз күні оздырылған аудандық мәслихаттың кезекті ХІҮ сессиясының жұмысына аудан, ауыл әкімдігі қызметкерлері, мәслихат депутаттары, мекеме, ұйым басшылары қатысты. Сессия төрағасының (С.Садықов) іссапарда болуына байланысты жиынды мәслихат хатшысы Е.Қ.Таңатов ашып, күн тәртібімен таныстырды. ХІV сессия Алғашқы кезекте «Аудандық мәслихаттың 2017 жылғы 15 желтоқсандағы 13-2 « жылдарға арналған аудандық бюджет туралы» шешіміне өзгерістер енгізу жөнінде» және «2018 жылы Бөкей ордасы ауданының ауылдық елді мекендеріне жұмыс істеуге және тұруға келген денсаулық сақтау, білім беру, әлеуметтік қамсыздандыру, мәдениет, спорт және агроөнеркәсіптік кешен саласы мамандарына көтерме жәрдемақы мен тұрғын үй алу немесе салу үшін әлеуметтік қолдау көрсету туралы» аудандық экономика және қаржы бөлімінің басшысы Р.Ш.Абдоллинаның қос хабарламасы тыңдалып, талқыланды. Одан кейін «Аудандық ішкі істер бөлімі жергілікті полиция қызметі туралы» (хабарламашы жергілікті полиция қызметінің бастығы І.С.Хайроллин) және «Аудандық мәслихат пен аудан әкімдігінің «Бөкей ордасы ауданының Бисен ауылдық округіне қарасты Жамбыл елді мекенінің атауын өзгерту туралы» (хабарламашы аудан әкімі аппаратының құқықтық мәселелер жөніндегі бас маманы Н.Бисекенов) мәселелер күн тәртібіне шығарылып, ұсыныс-пікірлер ортаға салынды. Өз кезегінде мәслихаттың кейбір шешімдеріне өзгерістер енгізу мен бірқатарының күшін жою жөніндегі ұсыныстар да депутаттар тарапынан бір ауыздан қолдау тапты. Келесі сессияның төрағалығына депутат С.Оңаев сайланды. жылы қаралған жеке және заңды тұлғалардың өтініштеріне жасалған талдау, құжат айналымына қатысты басқа да мәселелерді сөз етті. Сондай-ақ, аудандық ауыл шаруашылық бөлімі басшысы С.Хайроллин мал қыстату нәтижесі мен алдағы науқандарға қамданысты, аудан әкімі Н.Рахымжанов еріген қар суы туғызып жатқан әбігершілікті қозғап, Сайқын, Саралжын, Бисен ауылдық округтері әкімдері М.Аққалиев, Н.Сабыров, Қ.Саматов өз ойларын ортаға салды. Каримолла ҒАЙСИН. Тіршілік түйткілдері Қауіптің алды сейілді Малды ауыл тынысы Қыс аяғы ұзағанмен... Құм Нарынның қойнауында отырғанмен әр қысқа тыңғылықты дайындықпен кірісуді әдетке айналдырған бөкейліктер 2016 жылдан қалған 20,5 мың тонна шөпке былтыр 141,27 мың тонна пішен шауып қосып (барлығы 161,77 мың тонна), ірі қара, қой, жылқы, 1019 түйемен науқанды бастап кеткен-ді. «Шөбі көптің малы тоқ» демекші, қыстың соңы наурыз айының аяғына дейін созылғанымен, әзірше жағдай қалыпты. Рас, кейбір ауыл тұрғындары арасында және аудан бойынша алты қыстақта мал азығының аздығы байқалып, дереу көмек ұйымдастырылды. Яғни, әр округ- Сәрсенбі, Бейсенбі, Қыс қаһары қайтып, көктем лебі біліне бастасымен табиғаттың тосын мінезінің алдын алу бағытында қарбалас жұмыстар бой көтеретіні шындық. Былтыр ауданда «Ақбұлақ» бағдарламасы бойынша «АльфаСервисСтрой» ЖШС-і көшелерге жүргізген су құбырларының орны көктемде шұңқырға айналуы мүмкін екендігін ақсақалдарымыз алдын ала ескерткен-ді. Өйткені, істің арты қысқа ұласып, аталмыш орындар талапқа сай көмілмей қалған болатын. Әрі соңғы айларда қар да қалың түсіп, оған жауын-шашын қосылды. Осылайша, қар мен жаңбыр суы қазылған жерлерді айлапат шұңқырға айналдырып, жұртшылықты біраз әбігерге салды, тіпті, кейбір үйлердің дәлізіне су кіріп те үлгерді. Аудан, ауыл әкімдігінің жұмыла іске кірісуі нәтижесінде бұл күндері қауіптің алды сейілді. Сайқын ауылдық округі әкімдігі берген мәліметке сүйенсек, осынау шараларға ақылы қоғамдық жұмыстағы 30 адам жұмылдырылып, «Елеусін» шаруа қожалығы (жетекшісі Нұртай Елеусінов), «Қазсушар» РМК-ның Бөкей ордасы өндірістік учаскесі, коммуналдық шаруашылық, аудандық аурухана мекемелерінен екі «Зил», төрт трактор, бес лас су шығаратын машина, бульдозерлер көмекке келген. Біз аудан әкімдігі аппаратының төтенше жағдайлар жөніндегі бас маманы Асылбек Ерешевтің сөзінен күні бүгін көшелерден 80 текше метр лас су сорылып, ауыл іші жолдарына топырақ төсеу жұмыстары жалғасып жатқандығын білдік. ӨЗ ТІЛШІМІЗДЕН. те жасақталған резервтік қордан рулонды шөптер тасылып берілді. Кәсіпкерлеріміз де қыс бойы тұтынушыларды жеммен, кебекпен қамтамасыз етті. «Қыс кетпеймін дегенмен, көктем еркіне қоймайды» демекші, міне, сәуір туып, ауа райы тәуірленуде. Әрі жер қарайып, құм өңірінде мал өріске бет ала бастады. Кешікпей қой төлдеп, қорада шу басталмақ. Ауылдағы тізбектелген тіршілік осылайша жалғасып жатыр,-деді аудандық ауыл шаруашылық бөлімінің басшысы Сүйінбек Хайроллин. Дәулет әлиев. Жұма, Сенбі, Жексенбі, Дүйсенбі, Сейсенбі,

2 Орда ЖҰЛДЫЗЫ 2 Егер Бөкей көшпесе, Еділ-Жайық бетке алып. Құмнан аспай қалың жұрт, Қалар ма еді тоқталып. Айтам енді бір тоқтам, Сөзім емес ақырғы: Батырлары бар елдің, Хандары да ақылды! Ғайса-Ғали СЕЙТАҚ. Еділ-Жайық екі өзен! Жеті жұрт қонып, жеті жұрт ауған жазира өлке. Оны соңғы бес ғасыр бойы жалпақ жайлаған құба қалмақтар 1771 жылы тосыннан дүрлігіп, бір замандағы атажұрты Жоңғарияға үдере көшкенде, Ресей жібермейміз деп Орынбордан әскер аттандырған. Орыс елінің саясаты өзіне, 120 мың халқы, 30 мың түменімен күншығысқа қарай қазақ жерін көктей өткен жоңғар ойранынан халқын қорғау үшін Нұралы хан қол бастап, інісі Айшуақ сұлтан, балалары Есім мен Пірәлі өз әскерлерімен нөпір қалмақты қыспақтап, сонау Алтайға дейін ұрыс сала қуғаны өз алдына бір ерлік хикая. Шұрайлы шалғын, саялы шағыл Нарын даласы содан соң біраз жыл тұяқ дүсірінен тыныстап, тағы бір ұлы көшті күткендей кербез жатты. Ара-тұра Жайықтың арғы жағынан келіп, Нұралының ауылдары қыстап қайтатын. Қалмақ ауғаннан кейін арада отыз жыл өткенде барып, ханның билік басындағы балаларының бірі Бөкей сұлтан Петербордың ресми рұқсатымен Еділ бойына қазақ жұртын қоныстандырды. Мекеніне қарай Ішкі, игілігіне қарай Бөкей ордасы аталған бұл өлкенің екі ғасырлық шежіресінің әр оқиғасы, әр тұлғасы талай зерттеуге арқау болған, архив құжаттарында қатталған жылнамалы жерұйық. Ішкі орданың пайда болуын біреулер Бөкейдің билікқұмарлығымен, басқалар сол кездегі Кіші жүздегі алауыздықтармен, үшіншілер патшалы Ресейдің отарлық пиғылымен байланыстырады. Тарихнамаға ондай пікірталас қажет те шығар. Ал, бүгінгі тәуелсіздігіміз үшін ең бастысы Бөкей ордасы қай дәуірде де, қандай қоғамда да мемлекеттіктің шағын үлгісіндей ізашар оқиғаларымен ерекше орны бар өлке екендігі. Бөкей хан тұсындағы алғашқы он бес жыл Кіші жүзден еншісі бөлек жаңа орданың іргесін қалаған қоныстану кезеңі. Бұл үрдіс Бөкейден соң сегіз жыл тақ иеленген Шығайдың тұсында да жалғасты. Отарлық ұшанындағы автономия аралындай күй кешсе де, мемлекеттіктің барлық нышандарын құра алған, астана көтерген, шекарасын белгілеген Жәңгір хан билеген жиырма екі жыл өзіндік өркендеу кезеңі. Ел билігі қазақ сұлтандарының қолынан кеткенімен, орданың ұлттық қаймағы бұзыла қоймаған жетпіс жылдық орнықтылық, елішілік жарастық заманы кешегі 17-інші жыл төңкерісіне дейін жалғасты. Алаш пен совдеп арасындағы қос өкіметтік тайталас, кеңес өкіметінің салтанаты, міне, осының бәрінде Бөкей ордасы мемлекеттіктің кішігірім үлгісіндей ұйыды. Сонымен, осыдан дәл екі ғасыр бұрын, 1801 жылдың 11 наурызында орыс патшасы І Павелдің: «Кіші орда қазақтарының хан кеңесіне төрағалық етуші Бөкей сұлтан Нұралыханұлын өзіме ықыласпен қабыл аламын, қалаған жеріне көшіп-қонуға рұқсат беремін, сол ізгі ниетпен өз бейнем салынған өңірге тағатын алтын медаль ұсынамын» деген мәртебелі жарлығы шықты. Патша жарлығынан 1801 жылы Бөкейдің Кіші жүз хан кеңесінің Тақырыпқа тұздық Редакцияның хат-қоржынын қотарып отырып, 2001 жылдың 31 қаңтарында ел газеті «Егемен Қазақстанда» жарияланған (газеттің тек бір беті ғана сақталғандықтан нөмерін білмедік) мына бір құнды дүниенің қолымызға ілікпесі бар ма?! Авторы қарымды қаламгер Тілекқабыл Боранғалиұлы. Ғасыр басында тасқа басылған осынау дүниені оқып-білгендерге мың алғыс, ал, сол жылы дүние есігін ашқан періште сәбилердің қазір бірі ер жетіп, бірі бой жетіп қалғаны және айқын. Сол жас толқын қасиетті туған өлкеміздің өткен тарихын саналарында зерделей жүрсін деген ниетпен аудандық басылым бетінен оған орын беруді жөн көрдік. Әрі бұл бүгінгі «Рухани жаңғыру» бағдарламасымен де үндесіп тұрғандай. Автор мақаласын «...Қилы кезеңдердің, сынды саясаттардың бәріне төтеп беріп, елдігімізге берік кірпіштей қаланған киелі пұшпақ, бабалар билігімен бүгінгі Тәуелсіздігімізге тәбәрік боп ұласқан атамекен Орда жері, саған тағзым!» деп аяқтауының астарында да үлкен мән жатқандай... РЕДАКЦИЯДАН. Тәуелсіздікке тәбәрік Орда төрағасы екенін көріп отырмыз. Еділ бойына қоныс аударардың сәл алдында, 1800 жылдың 30 желтоқсаны күні Астрахан азаматтық губернаторына жолданған: «Бұдан бірнеше жыл бұрын ұлы император ағзамның қалауымен Кіші жүзде хан кеңесі құрылды. Сондықтан екі жақтың ортақ мүддесі үшін хан кеңесі өзінен басқалармен жазбаша хатқұжат алмаспауды сұрайды» деген хабарламаға Бөкей өз қолын қойып, мөрін басқан. Ендеше бүкіл хан кеңесін уысында ұстаған адамның билікті тастап, Кіші жүзден жырақтауы неліктен? Бар дәулетін Ойыл бойына қалдырып, қараның малына да тұрмайтын, небәрі 17 жылқы, 5 түйе, қоймен Нарын даласына қоныс тепкенде сұлтан не ойлады? Біздіңше, Бөкей ең алдымен, қазақтың қонысын ұлғайтуды мақсат еткендей. Сол арқылы жұртының алдында бедел жинап, болашақ тақтан үміткер аталастарынан билігін үстем етуді ойласа керек. Себебі, екі ғасырдың тоғысы Кіші жүзде халықтық қозғалыстан ел екі жарылып, Ресей біресе Сырым батырды қорғап, біресе Әбілқайыр әулетін қолдап, саяси шиеленіс өршіген тұс еді. Сондықтан Бөкей Кіші жүзді бөлуді емес, іргесін кеңейтуді, Ресейдің қолдауымен хандықтағы өзінің ықпалын күшейтуді көздеген болар. Сол 1801 жылы Бөкей бес мың түтін елімен Жайықтан өтті. Астрахан әскери губернаторы генерал Кнорингке жіберілген патша рескрипінде Бөкейге қалаған жерінде көшіп-қонуға рұқсат етілгені туралы жазылғандықтан, оның қол астындағы халық Нарын құмынан Тарғын өзеніне дейінгі алқапты еш кедергісіз жайлады. Қысқы айларда Қараөзен мен Сарыөзен аралығында, Қамыссамар көлі мен Каспий теңізі жағалауында қыстады жылдың 19 мамырында І Александр патшаның жарлығымен бекітілген үкіметтік ережеде: «Бөкей сұлтанға қарайтын орда Қараөзеннен Боғда тауына дейін, одан Чапаг, Телепнев ватагасы арқылы теңізге дейін жайлайды» делінеді. Сөйтіп, Бөкей Каспий жағалауынан бастап, Қараөзен аңғарына дейінгі кең алқапты қазақтың иелігіне заңдастырды. Ел басқаруда Бөкей сұлтан он екі бидің кеңесіне жүгінді. Үнемі ханның жанында болмаса да, билер Бөкей тұсында ордаішілік және сыртқы мәселелерді шешуде ақылдастар алқасындай бас қосқан. Мұндай далалық сенаттан басқа Бөкей өз інілері Шығай мен Шоқа Нұралыхановтарға арқа сүйеді. Шоқа сұлтан әрі Бөкейдің тілмәші қызметін де атқарған. Бөкей 1812 жылға дейін сұлтан дәрежесінде қалды. Қиғаш өзенінің сағасынан өзіне қоныс сайлады. Кішкене аралда ордасын тігіп, қыс қыстап, жаз шыға Нарын бөктеріне жайлауға шығып, бір кезде ноғай мен қазақ боп ағайын бөліскен байырғы бабалар мекені Еділ-Жайық арасын қайтадан өз жұртына жайлатты жылдың 1 маусымында оған «Қазақтың Кіші жүзінің ерекше мәртебелі де аса құрметті ханы» деген жоғары дәрежелі грамота берілді. Бөкейдің таққа отыруын ұлықтау сол маусымның 7-сі күні өткізілді. Орал қаласының іргесіндегі тоғайда атты әскер сап түзеді. Орынбор әскери губернаторы князь Григорий Волконский ұлы мәртебелі патшаның рахымымен Бөкейдің хан дәрежесіне көтерілгенін жариялады. Жарық мәтіні қазақ және орыс тілдерінде оқылды. Шыңғыс әулетінің тағы бір ұрпағы, Әбілқайыр немересі Бөкей қасиетті құранға оң қолын қойып, ант берді. Зеңбіректер күркіреп, он екі дүркін оқ атты. Үш қайтара жиілете сатырлаған мылтық үнінен құлақ тұнды. Жез кернейлер мен барабан дабылы астындағы атын ойнақшытқан қасқағым сәт Бөкейді сабырлы сұлтаннан әмірлі ханға айналдырды. Петербордан арнайы жіберілген бұлғын тон иығына жабылып, қарабурыл түлкі бөрік еңсесін биіктетті. Қынына Павел патша мен өз есімі жазылған бүлдірге шашақ қылышты беліне байлап, ат үстінде бойын тіктегенде, орыс жағы «Ура!-лап», қазақ нөкері «Алдияр!» деп арқаланып еді. Сол тоғайды Оралдың орысы мен казагы екі жүз жылдан бері «Ханская роща» деп атап келеді. Қазақтар болса «Хан тоғайы» қайдан қалғанын кейіннен барып түсінгендей... Грамотадағы «Сонымен қатар, біз, ұлы мәртебелі император, барша сұлтандарға, билерге, тархандарға және де Кіші жүзді мекендейтін барлық рулар мен ұлыстарға алдағы кезде де, бізге бауырмал болып, жақсы қарым-қатынаста тұруына қарай, императорлық шапағатымызбен игі ниетте боламыз дегеніне қарағанда, Ресей бүкіл Кіші жүзді Бөкейдің ықпалына қаратуды ойласа керек. Алайда, Бөкейдің ол сенімді ақтауға әмірі де, өмірі де жетпей, 1815 жылдың 21 мамырында Еділдің теңізге құяр сағасында, Жігіт мекенінің маңында қайтыс болды. Бірақ, өзінің Еділ-Жайық арасына аттанысымен Бөкей туған халқының келешек тағдырына өлшеусіз үлес қосты. Орал казачествосы мен қоныс аударушылары арқылы қазақ жерлерін империя игілігіне жұта бастаған тұста Бөкейдің мәмлегерлікпен ел шетін кері бағытқа ұзата алғанын жеке тұлғаның тарихи ерлігі деп бағалағанымыз жөн. Бүгінде әлем көз тіккен әйгілі экономикалық жұмақ аймағы бір кезде қазақ ханы жайлап, ұрпақтарға мұра еткен атамекен екенін еске алайық. Сөйткен ханның өз биіті Ресей шебінде, заманында Хансарай аталған, бүгінде Кішкене арал деген жерде қалды. Ондағы қандастарымыз құлпытасын құлатпай, кереге көз күмбезін күтімге алған. Ордалық ақын бейнелеп айтқандай, бұдан екі ғасыр бұрын белгіленген шекарасын қорғап: «Көзін тігіп ой-қырына қазақтың, Ресейдің белесінде хан жатыр!», Жәңгір үшін тақ босатып, қызылғұрт руының билеушісі болып күн кешкен Шығай хан 1824 жылдың 14 желтоқсанында дүние салды. Келесі жылдың 29 қарашасында қызылғұрттың старшындары мен билері Жәңгірдің атына өтініш жазып, Шығайдың орнына оның ұлы Өтебәліні сайлағандарын айтып, хан әмірімен тағайындалуын сұраған екен. Жас болса да, еуропалық заңға қанық хан ел басқаруды әкімдер мен старшындар сайлауын өткізуден бастағанын көреміз. Сайлау хаттамаларын өзі қарап, кейін Орынбор шекара комиссиясына бекітуге жолдап отырған. Мысалы, «Жоғары мәртебелі Жәңгір хан Бөкейхановқа. Ноғайлы руының үйсін бөлімшесінің старшындары мен билерінен өтініш. Үйсін бөлімшесінің старшыны болмауы себепті ортақ келісіммен Ескен Қартмәмбетовті сайладық, соған өз құзырыңыздан тиесілі өкім беруіңізді сұраймыз. Бұл таңдауымызды, басылған мөрлер мен қойылған қолдарды растап, кепілдік беріп, өз мөрімді бастым. Ноғай руының старшыны Шомбал Ниязов, 15 қараша 1825 жыл.» Бөкей ордасындағы сайлау қорытындылары туралы осындай құжаттарды Жәңгірдің ұқыптылығы арқасында екі ғасырдай уақыттан кейін де архивтен оқуға мүмкіндігіміз бар. Шоқа Нұралыханов байбақты, Тоғым Шығаев кете, Әділ Бөкейханов есентемір мен масқар руларының билеушісі болып сайланған. Әрине, орданы басқаруда Жәңгір бастапқыда негізінен өз әулетінің сұлтандарына сенім артты. Әрі алты ғасыр бойы тек Шыңғыс ұрпағын ұлық санаған тайпалық бірлестіктер өз руын қатардағы пенде басқаруын ар санар да еді ғой. Обалы не, уақыт өте келе хан халық өкілдерін де әкімшілік қызметке араластыра бастады. Әр руға жазғы жайлау, күздік, қыстау үшін мекен белгілеп берді. Ру ішіндегі бөлімшелерді сайланып қойылатын старшындар басқарды. Мысалы, беріш руы он бес старшындыққа бөлінді. Оның жаңбыршы бөлімінде 245 шаңырақ болса, есен бөлімі небәрі 60 түтіннен тұрды. Жәңгір басқарған жылдар орданың әкімшілік құрылымдары жетілген, шаруашылығы кемелденген, сауда дамыған, тауар-ақша қатынасы ене бастаған, еуропалық білім мен мәдениетке ден қойған кезең болды. Қазақтан енші, Ресейге қоңсы қонған жаңа орда өзінің саяси-әкімшілк өмірінде қырда биліктің дәстүрлік, сарай төңірегінде зайырлы жолын ұстанды. Осындайда бүгінгі егемендігіміз үшін қолға алған теңдессіз реформаларымыз бен Бөкей ордасындағы тың бастамалар арасынан ұқсастық байқағандаймыз. Тәуелсіздігіміздің ажарындай арайлы Астанамызды бүгінде әлем таныса, Жәңгір салған Жасқұстағы жаңа орда өз заманында қазақтың елдігін танытатындай әкімшілік, мәдени орталық бола алды. «Алтынды сарай, ақ мешіт, әуелгі хандар салмаған, салмағанның белгісі, артында мұра қалмаған» деп Байтоқ жырау айтқан сол Орданың ізі бүгін де сайрап тұр жылы Бүкілресей императоры І Николайдың таққа отыру рәсіміне Мәскеуге барған Жәңгір патшадан тұрақты ханорда салуға рұқсат алып, қазынадан 36 мың рубль қаржы бөлгізеді. Орынбордан Тафаев деген сәулетшіні алдырып, алдымен, өзіне резиденция салғызды. Сол кезде Еуропадан, Ресейден келіп, Ордаға жолы түскендердің суреттеулерін оқысаңыз, хан сарайының салтанатына таңдай қағасыз жылға шегініс жасап, солардың бірі М.Киттарымен бірге сарайды аралап көріңіз: «Хан үйінің ішіне енсеңіз жиырма үш бөлме есік ашады. Жеті бөлме бас ғимаратта да, екеуі оның маңдай төбесінде, сол жағындағы сол жақта бір, оң жақ қоспажайда бес бөлме бар. Шығысы мен батысындағы қосалық үйлерде бес және үш бөлмеден орналасқан. Батыс бөлігінде марқұм ханның отбасы тұратындықтан, сырт көзден таса жабық тұр. Тілекқабыл БОРАНҒАЛИҰЛЫ. (Жалғасы бар).

3 Орда ЖҰЛДЫЗЫ 3 ты. Жүйені реформалаудағы басты мақсат мемлекеттік қызметшілер статусын жоғарылату, олардың әлеуметтік-құқықтық кепілдіктерінің анықталуы, қызметтік этиканың тиімді институттарының құрылуы арқылы мемлекеттік қызметшілердің жауапкершілігін арттыру. Этикалық кодексті ұстанудың тиімділігін сақтауда әдеп жөніндегі уәкілдің рөлі жоғары. Облыс әкімдігі мен басқармалардағы мемлекет- Білгенге маржан Мемқызметшілердің этикалық қабілеті «100 нақты қадам» Ұлт жоспарын жүзеге асыру аясында қабылданған мемлекеттік қызметшілердің жаңа Әдеп кодексінде этикалық нормаларды бұзуға әкелетін және жемқорлық құбылыстарды туындататын жағдайлардың алдын алу бойынша шаралар қарастырылған, қызметшілердің моральдық-этикалық бейнесіне қойылатын талаптар, олардың мінез-құлқының негізгі стандарттары айқындалған. Қоғамдағы мемлекеттік қызметшілерге деген сенімді жоғарылатуға, қарым-қатынас мәдениетін қалыптастыруға, сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнама және қызметтік этика бұзушылықтарының алдын алуға бұл кодекстің тигізер септігі мол. Мемлекеттік қызметшілер өздері қабылдайтын шешімдердің заңдылығын, әділдігін және ашықтығын қамтамасыз етуі, жеке сипаттағы мәселелерді шешу кезінде өзінің қызметтік жағдайын пайдаланбай, іскерлік әдепті және ресми мінезқұлық қағидаларын сақтауы тиіс. Азаматтармен ұжымда сөз сөйлеуде сыпайылық пен әдептілікті ұстануы қажет. Олардың халықпен қарымқатынасының негізгі көрсеткіші көрсетілетін мемлекеттік қызметтердің сапасы болмақ. Яғни, халықтың сұранысына бағдар ұстануы шарт. Қазіргі таңда облысымызда Әдеп жөніндегі кеңес жұмыс жасайды. Ол мемқызметшілердің қызметтік әдеп нормаларын бұзушылықтарын ғана емес, сонымен қатар, мемлекеттік қызметке кір келтіретін теріс қылықтарды, сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін талдау қорытындыларын, мемлекеттік органдардың мемлекеттік қызмет және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы заңнаманы бұзушылықтардың профилактикасы бойынша жұмысының нәтижелерін қарайды. Мемқызмет саласындағы реформалардың тиімді жүзеге асуы адами факторға тікелей байланыс- Комиссия отырысы тік қызметшілердің оң келбетін қалыптастырумен айналысатын әдеп жөніндегі облыстық уәкіл лауазымына Айгүл Есекенова тағайындалды. Сондай-ақ, облыстағы барлық аумақтық департаменттер мен аудан әкімдіктері ұжымдарындағы беделді, тәжірибелі қызметкерлер әдеп жөніндегі уәкіл болып белгіленді. Оларға мемлекеттік қызмет, сонымен қатар, сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл саласындағы заңнама мен Әдеп кодексін түсіндіру жұмыстарын жүргізу арқылы ұжымда моральдық-әдептілік мәдениетті қалыптастыру міндеттелген. Айта кету керек, әдеп жөніндегі уәкіл мемлекеттік қызметшілердің әдеп нормаларын сақтауына бақылау жасаумен қатар, олардың құқықтары мен заңды мүдделері бұзылған жағдайда қалпына келтіру шараларын қабылдайды және мемлекеттік органның оң имиджін, ұжымда жағымды ахуал қалыптастыруға елеулі үлес қосқан қызметшілерді көтермелеу бойынша да шаралар қабылдайды. Ағымдағы жылы Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің Батыс Қазақстан облыстық департаменті облысымыздың барлық мемлекеттік қызметшілеріне Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Мемлекеттік басқару академиясының Ғылыми кеңесі бастырған Әдеп кодексінің қалта кітапшасын таратты. Ол («Pocketbook») мемлекеттік қызметшілерді жұмыстан тыс уақытта, қызметтік қарымқатынастарда өзін дұрыс позициялау, әлеуметтік желілерде, көпшілік алдында сөйлеу, бұқаралық ақпарат құралдарына сұхбат беруде немесе басқа жағдайларда сенімді көмекші бола алады. Елбасы «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласында рухани жаңғырудың маңызы жөнінде: «Мақсатқа жету үшін біздің санамыз ісімізден озып жүруі, яғни, одан бұрын жаңғырып отыруы тиіс. Бұл саяси және экономикалық жаңғыруларды толықтырып қана қоймай, олардың өзегіне айналады»,-деп атап көрсетті. Мемлекеттік қызметшілерді тәрбиелеу де ұлттық сананың жаңғыруынан бастау алады. Мемлекеттік қызметшілердің моральдықэтикалық келбеті еліміздің даму деңгейіне де әсер ететін фактор. Самат ИСКАЛИЕВ, мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің облыстық департаменті мемлекеттік қызмет саласын бақылау басқармасының бас маманы. Парақорлық ұлттығымызға сын Аудан әкімдігі жанындағы сыбайлас жемқорлықпен күрес мәселелері жөніндегі аудандық комиссияның кезекті отырысында «Нұр Отан» партиясы аудандық филиалы төрағасының бірінші орынбасары Тілеген Арыстанбеков бұл кеселге деген пікірін «Тәуелсіздік, рухани еркіндік, парасаттылық сынды құндылықтарды жемқорлық, парақорлықтай теріс әрекетпен ластау ұлттығымызға, намысымызға сын»,-деген сөздермен жеткізді. Әрі ол қоғамда сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру бағытында «Сыбайлас жемқорлықсыз ел өркендеуші ел» партиялық жоба негізінде қолға алынған және жоспарланған кездесулер, кеңестер, өзге де шаралар жайында баяндады. Отырыстың күн тәртібіне сай аталмыш дертке жол бермеу, осы реттегі құқықбұзушылықтың алдын алу, мемлекеттік тәртіпті нығайту бойынша Сайқын ауылдық округінің әкімі Мейрамбек Аққалиев те өз ойын ортаға салып, округінде мұндай келеңсіздіктер орын алмағандығын айтты. Комиссия мүшелерімен қатар, ауылдық округ әкімдері, кейбір мекеме, кәсіпорын басшылары қатысқан бұл жиын соңында хаттамалық шешім қабылданып, тиісті тапсырмалар берілді. Раушан БАҚЫТОВА. Салт-дәстүр ұлт қазынасы Баланың жан-жақты һәм қабілетті, кемел болып өсуіне халықтық салт-дәстүрлердің тигізетін тәрбиелік, танымдық мәні зор. Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев: «Сан ғасырлар бойы ата-бабамыз дәстүрлі ислам мен әдет-ғұрыптарымызды осы күнге дейін сабақтастырып, мәдениетіміз бен құндылықтарымызды жалғастырып келеді. Адам қажеттілігін өтейтін барлық құндылықтар материалдық, әлеуметтік және рухани дәстүрді құрайды. Салтдәстүр тіл мен мәдениет бастауларының анасы» деп атап көрсеткен болатын. «Рухани жаңғыру» бағдарламасы аясында Ш.Жексенбаев атындағы орта мектепте ұйымдастырылған «Салт-дәстүр ұлт қазынасы» тақырыбындағы топтық сайыстың алғашқы бөлімі ұмытыла бастаған әдет-ғұрыпқа арналды. Сонымен, «Мейірім» тобы «Шүлен тарату» дәстүрі негізінде әлеуметтік жағдайы төмен, көп балалы Батыр Харесовтың отбасына киім-кешек, азық-түлік, оқу құралдарын тарту етіп, құшақтарын тәттіге толтырғанын бейнежазбаға түсірген екен. Онда отанасы Қасиеттің: «Мынау тамаша дәстүр екен, жалғасын таба берсін»,-дегені де көрініс тапқан. Топ жетекшісі Г.Сейітқазиева «Шүлен тарату» діни парыз, уәжіп, садақа, зекет те емес, ол тегін таратылатын дүние-мүлік, оны байлардың кедейлерге көрсеткен жомарттық пен мырзалығын байқататын ежелгі дәстүр деп түсіндірді. Ал, «Нұр» тобы «Көңіл сұрау» мен «Белкөтерер» дәстүрлерін көрерменге сахналық көрініс ретінде ұсынды. Біріншісінде, төсекке таңылған науқасқа тума-туыс, дос-жарандары нәрлі тағам әкеліп, көңілін сұрап, тез сауығып кетуіне тілектестіктерін білдірді. «Көңіл сұрау» ғұрпы ел ішінде жойылмағандығын алға тартқан топ жетекшісі А.Иманғалиева ұзақ жасаған, тісі қаусаған қарияға жақындарының арнайы (шайнамай-ақ жұта беруіне лайықтап) дайындалған нәрлі ас ұсыну «Белкөтерер» аталатынын бүгінгі жастардың біле бермейтінін жасырмады. Өз кезегінде «Шапағат» тобы да өздеріне берілген «Абысын асы», «Ат тергеу» дәстүрлерін сахналады. «Абысын асы» ағайынды жігіттердің жұбайлары бір-біріне ақыл айтып, білмегенін үйрететін тәрбие мектебі іспетті болса, «Ат тергеуде» келіндер қайын аға, қайын іні, қайын сіңлілеріне тамаша ат қойып, ибалылығын, көрегенділігін көрсеткен. Оған жалғасқан «Ерлігімен елеулі, еңбегімен еңселі ауыл ардақтылары» бөлімінде топтар «Соғыс ардагерлері», «Тыл ардагерлері», «Еңбек ардагерлері», «Қайырымды жандар» тақырыбында жинаған деректерін, сұхбаттарын көрсетіп, презентацияларын қорғады. «Ән көңілдің ажарында» қатысушылар халық әндерін қалықтатса, «Ұлағат» тобының мүшелері ұлт аспаптарының сүйемелдеуімен «Қоғалы-ай» әнін шырқады. Спортшылар айтқандай, ең бастысы жеңіс емес, қатысу болса, бұл шарадағы мақсат жүлдегерді анықтау емес, ғұрыптарды жаңғырту және кеңінен қолдануға жол ашу еді. Ол ой жүзеге асқан да секілді. Шынар САБЫРОВА, мектеп-бөбекжай директорының тәрбие ісі жөніндегі орынбасары. Ұялы ауылы. Қоғамдық кеңес Бір жоба кері қайтарылды Мәслихат сессиясының қарауына енгізілген мәселелердің алдымен қоғамдық кеңес талқысынан өтуі дағдыға айналғалы да жылдан асты. Аудандық қоғамдық кеңестің 28 наурыз күнгі отырысында мәслихаттың кезекті он төртінші сессиясына ұсынылған мәселелер жөнінде экономика және қаржы бөлімі басшысы Р.Абдоллинаның хабарламалары тыңдалып, талқыланды. Ал, аудандық орталық аурухана директоры А.Белисанов «Денсаулық сақтау саласы бойынша 2017 жылы және 2018 жылдың бірінші тоқсанында атқарылған онкологиялық ауруларға қарсы күрестің, ана мен бала денсаулығының жай-күйі, медицина ұйымдарының дәрігер кадрлармен қамтылуы туралы» есеп берді. Сондай-ақ, аудан әкімі аппаратының құқықтық мәселелер жөніндегі бас маманы Н.Бисекенов пен аудандық мәслихат аппаратының басшысы А.Хайроллин аталмыш органдардың шешімдері мен қайсыбірінің күшін жою жөнінде хабарламалар жасады. Олардың ішінде Бисен ауылдық округіне қарасты Жамбыл елді мекеніне ондағы тұрғындардың өтініші негізінде тарихи Жетібай атауын қайтару да бар. Бұлардың бәрін мақұлдаған қоғамдық кеңес мүшелері тек «Ер Төстік», «Ақбота» бөбекжайларындағы тәрбиеленушілердің ата-аналарына белгіленген төлемақыны көтеру хақындағы жобаны әлі де пысықтай түсу керектігін алға тартып, оны кері қайтарды. Каримолла Ғайсаұлы.

4 4 Орда ЖҰЛДЫЗЫ «Рухани жаңғыру» бағдарламасын түсіндіру бағытында облыс орталығынан насихат тобы келетін болып, аудан дық мәдениет бөлімі басшысымен шалғайдағы ауылдық округке жол тарттық. Қолына қалам ұстаған жан үшін әрбір кездесулердің қандай да бір жылт еткен жақсылығын ала келері сөзсіз. Шынында да, қойынқоншымның әсерлі сезімге толып қайтқаны өзіме де олжа. Осы сапарымда суымайтын ғашықтық дерт иесімен бетпе-бет кезіккендей күй кешкенім де рас. «Махаббат бар ма, жоқ па?» деп бас қатырып жүргендерге мақала кейіпкерінің өмірі мысал болары анық. Сонымен, әлқисса......жастыққа тән күйіп-жану бір бөлек те, егде жастағы адамның сүйе білуі сирек кездесетін құбылыс. Өйтпегенде ше?! Қыз бен жігіттің шынайы сезімдері жастары ұлғайған кезде де сақталуы мүмкін еместей көрінетін. Осы сапарда сегіз баланың анасы, бүгінде олардан тоғыз немере, жеті жиен сүйіп отырған әженің құдай қосқан қосағына деген махаббатына тәнті болып қайттық. Өмірден озғанына отыз жеті жыл өтсе де, арысының елесі көз алдынан бір сәт те кетпеген екен. Екеуі алаңсыз балалық аралында жолыққан. Өзіне мығым сары бала мен қасы-көзі қиылған аппақ қыз... Ол кезде бұлар сезім жайлы ойлайтын жаста емес еді. Кейін он сегіз, он тоғыздарында оянған бұла сезім қол алыстырып, үлкен өмірге қадам бастырған. Қазақ аңыздарындағы Ақбөбек пен Қайып, Қозы мен Баян дай жақсы көру бұлардың да басынан өткен. Бақыт ағай алақанына қондырған аппақ құсына «Мен сені жақсы көремін» деген сөздерді айтудан еш жалықпайтын. Өмірден ерте озарын білді ме екен, бірде-бір көңілін қалдырмай, қас-қабағына қарап өтіпті. Екі жыл жарымдай әскер қатарында болғанда да ыстық сағынышқа толы сәлемі үзілмеген. Үйленбей тұрып жазысқан хаттары қаншама?! Соның бәрі Қаламқас апайда сақтаулы. Ақын Тұманбай Молдағалиев: «Махаббат жоқ» деп жүрген ауыздың, Айтары да, айтпағы да жауыздық. Сүйе алмаған аянышты пенделер, Махаббатты жырлайды ақын аңыз ғып,-дегендей, осы бір шынайы сезімнің тереңдігі тәнті етеді. Отанасының келбетінен кезінде көрікті ару болғанын тану қиын емес. Бұрыннан білетін жандай жылыұшырай қарсы алды. Төгіліп тұр. Сырттай апамыздың Қадыр, Мұқағали өлеңдерін жатқа айтатынын естідік. «Ақынжанды. Көркем сөз оқудың шебері» деп мектеп директоры Ерлан сырттай таныстырып та қойған. Округ әкімінің жұбайы Ақмарал да мақтауын жеткізген....жүрек түкпірінде сақталған қоса ғының бейнесімен сырласпаған кезі кемде-кем. Оны ойласа, жанарынан жас еріксіз сырғанай жөнеледі. Отыз жасында тірлік тінін үзіп алған бір гүлінің қайғысы да отағасына деген махаббатын көмескілеткен жоқ. Қайта рухымен сырласып, күш-қуат алған. Әрі жып-жинақы үй ішінде адамды еріксіз тартып тұратын жылылық бар. Екеуі де 1938 жылдың төлі екен. Қаламқас апайдың бала кезіндегі Ескірмеген махаббат = Очерк = еңбек майданындағы талап бәріне бірдей болды. Кішкентайларын үлкендерінен бөле-жара қарамай тын. Ес білер-білмес шағы осындай ауыр кездердің мәнін ұқтырып өтті. Сабаққа өте алғыр қыздың сегізінші сыныптан соң, оқуын жалғастыруға мүмкіндігі болмады. Әкесі Жасқали бесіктен белі шықпай жатып, қатал тірлікте көп бейнет көрген жан. Оның шешесі өзінен кейінгі бауырын өмірге әкелу үстінде қайтыс болған. Осылайша, ол жетім өсіп, тағдыр теперішін көп көрген. Сондай-ақ, сенетін де, қолдайтын да ешкімі жоқ-ты. Ұлы Отан соғысынан бір иығы мен оң жақ жамбасынан жараланып оралса да, қара еңбектен қашпай, шабан атқа қамшы салдырып күн көреді. Бөрлі ауылдық кеңесіне қарасты «Тереңқұдық» деген жерде сиыр, қой бағады. Қаламқас апа да аяғына теріден жасалған поршын киіп жүріп, үлкендермен жағаласа еңбек етті. Анасы марқұм Нәпі Хайроллина совхозда сауыншы болған. Қарауындағы сиырды сауып, сүтін дайындау орындарына он күн сайын (бес алюминий бетонмен) өткізіп тұратын. Қаламқас Жасқалиқызы сегізінші сыныпта оқыған кезінде әкесінің косилькасын да айдапты. Кейін алты ай оқып, трактор-машинист куәлігін алады. Сөйтіп, тауқыметті тірлікке ерте араласып кетеді. Қайраттылығы соншалық, оқушы кезінен анасының орнына сиыр да сауған. Шаршау дегенді білмейтін еді-ау. Кез келгеннің уысына түспейтін, кез келгеннің бақшасында піспейтін алау сезімді Қаламқас апай да бастан кешіпті. Салмақты, әр сөзді ойланып айтатын өте сабырлы жігіт қиыла тұрып, өзін ұнататындығын айтқанда, қарсы тұра алмаған. Олар шын бақыттың бесігінде тербеледі. «Жақсымен өткен бір күнің, жаманның өтіп кеткен өміріндей» дегендей, сол бір қимас шақ көзді ашып-жұмғандай өте шықты. Сыңарын жоғалтқан кейіпкеріміздің жүрегін өкініш талай мәрте сыздатқан. «Әттең, ең болмағанда Бақытпен қырық жылдай өмір сүрсем ғой»,-дейді ана әлі де терең күрсініп. Жоққа жүйрік жеткен бе?! «Оны ойламай, бір күнім де өтпепті» деп мойындайды арасында. Суымаған сезім, өшпеген махаббат емей не бұл?! Жат босағаның табалдырығын аттағанда небәрі жиырма жаста еді. Бақыт Сақуов кіндіктен жалғыз ұл. Анасы да төресін қызғыштай қорыған. Бұл да енеге қарсы келмепті. Тіл табысуға тырысатын. Себебі, жарын жанынан артық көрген. Бұлардың шаңырағында екі сәби өмірге келген кезде отағасы Отан алдындағы борышын өтеуге аттанады. «Екі баласы бар адамның әскерге бармауына болады екен ғой. Оны кейін білдік»,-деп сол күндерді еске алады апай. Әскерден келген соң, Орал қаласындағы ауыл шаруашылық техникумында оқып, мал маманы дипломын алады. Еңбекқорлығы бағаланып, жылдары 1 ферма меңгерушісі қызметін атқарады. Елге сыйлы басшының үйінен қонақ арылмайтын. Мінезге бай, аса салмақты, әр сөзді ойланып айтатын азаматын Қаламқас апа да ерекше жақсы көрген. Махаббат дегенді қойсайшы?! Жұптық өмірде ұрыссып, болмаса, бір-бірінің көңіліне қаяу салып көрмепті. Екеуара әңгімеде апамыз құлыптаулы сыр сандығын ашып, бір құшақ маржандай әдемі жазумен жазылған жарының хаттарын алдыма жайып салды. Өзге елді мекенде қызметте жүріп жолдаған Бақыт ағайдың әрбір хаттары «Жаным» деген ыстық сөзбен басталыпты. Бұл күнде апайымыз сағыныш сазы кернеген сәтте түйіншекке ораулы аяулы жарының қолтабы қалған сол хаттарды бауырына басып, көз жасына ерік береді. Әлі де есімі аталса, жанары мөлтілдеп шыға келеді. Соғыстан жазылған сарғайған хаттар сынды жазбалар қос ғашықтың жүрек дүрсілін сезіндіретіндей. Бұл екеуінің жылдары жазысқан көңіл сырлары. Бақыт Сақуов әскерде жүргенде де: «Хаттарды жинап қой, ертең үлкейгенде оқып отырамыз ғой»,-дейді екен. Бірақ, ол кезді өзі көре алмады. Кейінгі жылдары көзі көріңкіремей бара жатқандықтан жазбаларды оқи алмай, тек жүрегіне басып, көз жасын сығып алатынды шығарыпты кейіпкеріміз. Тағдыр-ай, десейші?! Сүйген жандарды екіге айырғанда екеуі де 43 жаста еді. Шипажайға ем алуға барған отағасының балшық процедурасынан соң, мәңгілік ұйқыға кеткенін жеткізген суыт хабар төбеден жай түскендей еткен. Қаншама туласаң да, Алла ісіне шараң қайсы?! Қатал тағдыр амалсыз көндірген. Жылап жүріп, жұбанған. Міне, содан бері көз алдынан асыл жұбайының бейнесі кетпейді. Үнемі санасында. «Көзімді жұмсам да көрем сені» дегендей, рухы шаңырағында бірге жүргендей әсер береді. Жатын бөлмесінің бас жағында да Алла қосқан қосағының суреті мен құран ілініпті. Әр бөлмеде отағасының фотокарточкасы тұр. Тіпті, істен шыққан бұрынғының кіпкішкентай жар сағатының оймақтай әйнегіне де Бақыт ағаның фотосы салынған. Қонақ бөлменің төрінде үлкейтілген асыл жарының бейнесі. Кітап сөресінде 37 жыл бұрын тұтынған қызметтік заттары, қаламсаптары мен фотоаппараты, арнаулы орта білімі туралы дипломы, значоктері, медалі, куәлігі, қол сағатына дейін ұқыпты жинаулы тұр. Құдды күн сайын қолданып жүргендей. Аталары жайлы тағылымға толы әңгімені естіп жүрген немерелерінің де жақсы қасиетті бойға сіңіріп өсері кәдік. Іссапардан келгеніме бір-екі жұмадай өткен. Түскі үзіліске шығайын деп жатқан едім, қалта телефоным шыр етті. Қаламқас апай екен. Қал-жағдайым, жұмыс барысым туралы сұрап болған соң: Қызым,-деді, өзіне тән мейі рімді үнмен. Дүйсенбі күні немерем аудан орталығына барады. Содан Бақыттың жазған хаттарын беріп жіберейін. Өзің қарарсың. Сен сұрамасаң, мен отағасына деген сезімімді көкірегімде басып қала берер ме едім. Осы уақытқа дейін не бауырларыма, не ұл-қызыма ашпай келген сырым еді. Қойдың жасындай жасым қалғанда жанымның әр сөзі санамда қайта жаңғыруда... Иә, өмірден өткенде өзіммен бірге көмер бұл жазбаларды. Отағасы дүниеден озғанда қолымда оның анасы мен жарымның әкесінің мүгедек інісі қалды. Бес жылдан кейін анасы, жеті жылдан соң қайынағам да қайтпас сапарға аттанды. Бәрін өз қолымнан жөнелттім. Бақыттың аруағы риза болсын деген ниетпен ауырып, құр сүлдерім жүрсе де, сыр бермедім. Бүгін алғыс айту күні ғой. Көзден кеткенімен, жүректен өшпеген асыл жарымды жарыққа шығарып жатқаныңа алғысым шексіз. Бақытты бол, айналайын!-деп батасын жаудырды. Жасыратыны жоқ, Қаламқас апайдың жасын сексенде деп әсте ойламайсыз. Өз жасынан жас көрінеді. «Шын махаббатты ояту оңай емес» дейді ғалымдар. Осы үдеріске биология ғалымдары айрықша түсінік берген. Бір адамның бойында биотолқындар екіншісінің денесіндегі көзге көрінбейтін мылқау гендік клеткаларды оятады екен. Жаңа клеткалар дүр сілкінгеннен кейін жас, жаңа клеткалар пайда болады. Міне, дұрыс табысып қосылған жұптардың көпке дейін қартаймау себебі осында деседі. Жаман тұжырым емес, ә?! Жоғарыда айтқандай, Қаламқас апай Қадыр, Мұқағалилардың он бес, жиырма шақты өлең шумақтарын жатқа айтады. Үлкейгеннен кейін ауылдағы әжелер ансамблінің құрамында да өнер көрсеткен. Өзі де қара жаяу емес. Салиқалы ана ұзақ жыл бес уақыт намаз оқып, Аллаға құлшылық еткен. Тек соңғы жылдары жасы ұлғаюына байланысты тоқтатқан. Бірақ, діни, тағылымды кітаптарды жиі болмағанмен оқып тұрады. Үстел үстінде жатқан оқы лымды дүниелерді біздің де көзіміз шалды. Қара шаңырақтағы ортаншы ұлы Қадыржан мен келіні Анаргүлдің қолында тірлік кешуде. Ұлы «Бақыт» жеке шаруа қожалығының жетекшісі. Кесімді сөзімен адамдарға жақсылық жасауға ынтасы ауып тұратын ана бірде тағдыр соққысын көріп, үйкүйсіз қалған ауылдас келіншекке ел азаматтарына аталы сөзін айтып жүріп, баспана алып беруге мұрындық болғаны бар....тарқата айтсақ, күннің күйіп тұрған жаз кезінде қиыншылық кешіп жүрген ауылдың келіні кішкентай екі баласын ертіп, Жаңақалаға төркіндеп жаяу шығады. Шаршапшалдыққан балаларды қатты шөл қысса керек. Содан жақын маңнан су әкелейін деп сәбилерді отырғызып кетіп қалады. Қанша уақыт өткенін кім білсін? Келсе, екі баласы да шетінеп кеткен. Басқа түскен мұндай ауыр сынаққа ешкім де шыдай алмасы анық. Әркімнің баспанасын паналап, жанын әзер сүйреп жүрген сол бейбаққа үлкен жақсылық жасапты. Әлгі келіншек үй алғаннан кейін «Сіз болмасаңыз, қайтер едім...»,-деп жылап отырып алғысын жеткізген. Иә, үлкен жүрекке ірілік тән. Жалпы, махаббат деген асыл сезімге лайық Ана ертеңге еш алаңсыз көз тігеді. Себебі, өзі тәрбиелеген ұрпақтары нағыз сезім патшалығы салтанат құрған шаңырақта өмірге келген. Гүлнар ҚАДЫРОВА, Қазақстан Журналистер одағының мүшесі. Саралжын ауылы.

5 Орда ЖҰЛДЫЗЫ 5 Шәкірттер мерейі Білімді мыңды жығады Облыстық білім беруді ақпараттандыру орталығының ұйымдастыруымен «Рухани жаңғыру» бағдарламасының «Саналы азамат» базалық бағыты «Ұлы өнертапқыштыққа алғашқы қадам» жобасын орындау мақсатында Орал қаласында «My robot» робототехника байқауы өтті. Онда өзге аудандардың талапкерлерімен қатар, «KazRoboSport 2018» аудандық чемпионатының жеңімпаздары болып танылған бөкейліктер де бақтарын сынады. Қорытындысында Оралхан Темірханов пен Әмірхан Темірболатов «Кегельринг-квадро» категориясында І орынға ие болса, шығармашылық байқауда Дастан Сатуов (жетекшісі Ә.Махимов) «Жас конструктор» номинациясымен марапатталды. Тарихи-танымдық сайыс Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың «Бо лашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласында айтылғандай, «Қазақ елінің әр өңіріндегі сай мен қыры, тауы мен жотасы, даласы мен қаласы терең тарихтан сыр шертеді. Ал, ел жастары олардың әрбірінен хабардар болуы тиіс. Себебі, өз тарихына терең бойлай алған ұрпақ қана Отанына адал, жауапкершілігі жоғары азамат болып өседі». «Рухани қазына» кіші бағдарламасының «Туған жер» базалық жобасында жастар бойына мәдени құндылықтарды сіңіру, адамгершілікке, отансүйгіштікке тәрбиелеу мәселесі айшықталған. Осы мақсатта Хан ордасы ауылының мәдениет үйінде Бөкей ордасы тарихи-музей кешені қызмет керлерінің ұйымдастыруымен меке меаралық «Асыл тас» атты тарихитанымдық интеллектуалды са йыс оздырылды. Оған қатысқан ауыл дық округ әкімдігі қызметкері Жан төре Бисенғалиев, модельді кітап хана Талапты шәкірт Құрметті редакция! Мектепішілік «Жас тілші» байқауының жеңім пазы, 7-сынып оқушысы Зада Бақты ғалидың құстар туралы жазған бұл тырнақалды туындысы. Болашағынан зор үміт күттіретін шәкір тіміздің қауырсын қанаты қатайсын деген үмітпен «Қос құрбы», «Қанатты достар» атты қос шығармасын газет редакциясына жолдап отырмыз. Мүмкіндік болса, басылым бетінен орын берсеңіздер. «Қанат ұшса қатаяды» демекші, бұл талапты шәкірттің шығармашылық жолды таңдауына өз септігін тигізер деген ой ғой. Г.ЗҰЛҚАРНАЕВА, Ш.Жексенбаев атындағы орта мектептің қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі. маманы Лаура Құрманғалиева, «Ақбота» бөбекжайының әдістемешісі Лунара Әпенова, 29 өрт сөндіру бөлімінің қызметкері Нұрфат Қабатаев, Орда орман және жан уарлар дүниесін қорғау мекемесінен Бекжан Кенжебаев, мәдениет үйінің әдіскері Гүлбаршын Сырымова, әлеуметтік қызмет саласының маманы Нұрбек Мақсотов өлкемізге қатысты оқиғалар, тұлғалар, жер-су атаулары, қасиетті орындар, ескерткіштер туралы тарихи сұрақтарға жауап беріп, білімпаздықтарын көрсетті. Әр қатысушы көрермен алдында тұрған мекенінің тарихынан хабары молдығын байқатып қоймай, ой ұшқырлығын, жылдамшылдығын танытып, сынақ алаңын қыздыра түсті. Сайыс болғаннан соң, оның жеңімпаздары анықталуы тиіс. Қазылар алқасына ардагер ұстаздар, ауданымыздың құрметті азаматы Сисен Байзонов пен Қазақ КСР-нің халық ағарту ісі үздігі Мақпал Ғұбашева, Миржан САБЫРОВ, аудандық балалар техникалық шығармашылығы орталығы директорының орынбасары. кешеніміздің экскурсия және көпшілікпен жұмыс бөлімі меңгерушісі Алихан Каримов тағайындалды. Олар ұпай көрсеткіштері бойынша соңғы турға екі сайыскерді шығарды. «Жерұйық» атты финалдық бәсекеге жеткен ойыншыларға өлкеміздің елді мекен, жер-су атауларына қатысты сұрақтар қойылды. «Таза мінсіз асыл тас, су түбінде жатады...»,-деп ақын жырау Асан қайғы бабамыз жырлағандай, ойын қорытындысында білімді «асыл тастарымыз» айқындалып, «Ақбота» бөбекжайының әдістемешісі Лунара Әпенова жеңімпаз деп танылды. Шара соңында барлық қатысушыларға арнайы дипломдар мен сыйлықтар табыс етіліп, алғыс айтылды. Эльвира АХМЕТОВА, Бөкей ордасы тарихи-музей кешенінің экскурсия жүргізушісі. Қауырсын қалам Қос құрбы Нұрым мен Досхан бір сыныпта оқиды. Үйлері де көрші. Сабақтан келгеннен кейін бірге ойнайды. Үй тапсырмасын да бірге әзірлейді. Онымұны шаруаларды да ынтымақтаса атқарады. Бір күні сынып жетекшісі Гүлжан Маратқызы «Құстар біздің досымыз» тақырыбында айлық өтетінін, құстарға ұя салу байқауына екеуінің де қатысатынын айтты. Оны естіген дос тар бір-біріне жымың дай қарап, мәз болды. Өйткені, Нұрымның әкесі Айбар ағаш шебері еді. Бос кездері олар сол кісінің жұмыс орнына барып, істеген заттарына қызыға қарайтын. Қолдарынан келгенше көмектесетін. Әрі оны шын қызығушылықпен атқаратын. Түстен кейін олар шеберханаға барып, Айбар ағайдан өздеріне қажетті ағаш қалдықтарын алды. Қос құрбы екі бөлек ұя жасауға кірісті. Нұрым ұя алдына екі табақша жасады. Ойы біреуіне жем салып, екіншісіне су құю. Балапандары еркін сыйсын деп ұяны кең әрі биік етті. Жұмсақ болсын деп ішіне матаның қалдықтарын төседі. Ал, Досхандікі тіпті ерекше. Ол ұяны екі қабатты етіп жасапты. Алдына әдемі қоршау орнатқан. Құс кіріп-шығу үшін қос тесік те қалдырылған. «Неге екі ауыз жасадың?»,-деп сұрады Нұрым. «Құс ұясына қауіп төнсе, екеуінің бірінен қашып шығуға ыңғайлы еттім»,-деді Досхан. Нұрым өзінің жасаған ұясына қомсына қарады. Бір кезде олардың жандарына Айбар ағай келді. Оқушылардың қолымен жасалған еңбекті әбден тексеріп көрді. Екеуің де өте жақсы жасапсыңдар. Сендерді мынадай тамаша ұя жасайды деп күтпеп едім. Осы жұмыстарыңмен құсқа қамқор болып, табиғатқа жанашырлық таныттыңдар. Жарайсыңдар, балаларым!,-деп мақтаған оның сөзі екеуінің де төбесін көкке жеткізді. Әрқайсысына өздері жасаған ұя сондай сәнді көрінді. Себебі, бұл өз қолдарынан шыққан алғашқы дүниелері еді. Сосын олар байқауды асыға күтті. Кімнің ұясына құс бірінші қонақтап, мекен етсе, сол ұяның жақсы жасалғаны деп келісуге ұйғарысты қос құрбы. Әркім өз ұяларына құстың бірінші боп қонатынына іштей сенімді болды. Қанатты достар Табиғатта өзінің күнделікті іс-әрекетімен адамға пайда келтіретін өзгеше тіршілік иесі бар. Олар құстар. Көл де, көк те, тау да, орман да, жазық дала да құсымен сәнді. Біріншіден, биолог мамандардың айтуынша, бір қарлығаш бүкіл жаз бойы 1 миллион құрт жейді екен. Қараторғайлардың бір тобы бүкіл балапандарымен 22 тонна шегірткені азық етеді. Ал, шегіртке адамға зиян шектіретін қас жауымыз. Өйткені, мал жейтін көк шөбімізді, жасыл өсімдіктерімізді, жайқалып тұрған бау-бақша, егінімізді отап, көп зиян келтіреді. Үй маңында жүретін кіп-кішкентай торғайдың бір өзі жылына 4 миллионға жуық жәндікпен қоректенеді екен. Осындай деректерді білгенде, құстардың адамдарға көп көмегі болатынын ұқтым. Екіншіден, адамдар құстарды ерте заманнан-ақ дос санаған. Себебі, ертегілердің көпшілігінде адам басына қауіп төнгенде құтқарушысы, жақсылық жолын нұсқаушысы ретінде Бақыт құсы кездесіп отырады. Халық аңыздарында, ертегілерінде қанатты достарымыз ақылды, адамды қауіптен қорғаушы ретінде көрсетіледі. Елбасы Н.Ә.Назарбаев «Қазақстан жолы» атты кітабында былай депті: «Көктөбенің басында, алып көк теңіздің жағалауында өмір ағашы Бәйтерек өседі екен. Жыл сайын Бәйте ректің бұтағындағы ұясына келіп, киелі Самұрық құс күн бейнелі алтын жұмыртқа салады. Бірақ, айдаһар жылан сол жұмыртқаны жеп қоя беріпті. Бұл көрініс күн мен түннің, қыс пен жаздың айқасын, қайырымдылық пен зұлымдықтың, жарық пен қара түнектің күресін астарлы түрде бейнелейді. Ха лық ертегісінде Ер Төстік жыланды өлтіріп, Самұрық құстың алтын жұмыртқасын аман алып қалатыны бар. Разы болған алып құс оның жер асты патшалығынан шығуына көмектеседі. Киелі ағаш туралы аңыз бейбітшілік пен келісімде өмір сүруге ұмтылған жаңарған Қазақ елінің мақсатты көрінісі». Осындай халық аңызының арқасында салынған «Бәйтерек» кешені әлемге әй гілі боп, Астанамыздың көз қуанышына айналды. Мұнда да құс бейнесі адам тағдырымен өріле суреттелген. Ендеше, құстарды біздің келешегіміздің кепілі деп айтуға толық негіз бар екенін осыдан білуге болады. Үшіншіден, қазақ халқы ежелден құс ты сұлулықтың, батырлықтың, бақыттың символындай қабылдаған. Ең жақсы көретін адамдарын құс ерекшелігіне сай суреттеп, мақтап отырған. Ұлдарын сұңқарға, күміс көмей әншілерін бұлбұлға, батырларын қыранға, елден асқан сұлуларды аққуға теңеген. Қорыта келе, қоршаған ортамыздың қорғаушысы, көріктісі болған құстар әрқашанда адамның назарында болатыны анық. Олар табиғатқа сән береді, пайда келтіреді, өзінің әсем әуендерімен айналаны құлпыртады, адамның да көңіл-күйін көтереді. Сондықтан құстарды қорғау, қамқор болу біздің басты парызымыз. Зада БАҚТЫҒАЛИ, 7-сынып оқушысы. «Жас тілші» байқауының жеңімпазы.

6 Орда ЖҰЛДЫЗЫ 6 Адам. Қоғам. Дін Қазақ ойшылдарының діни дүниетанымы Құранкәрім, Хадис-шәріп, Шариғат секілді исламның қайнар көздерінен бастау алып, дәстүрлі ислам арнасында қалыптасты. Жалпы дәстүрлі ислам дегенде, Қазақстан жеріне ислам Хижаз бен Хорасан жерлерінде қатаң әһл әл-хадис мектебіне тән ортодоксалдық күйінде тарала қойған жоқ. Жергілікті мұсылман жамағатының басым бөлігі діни ұстанымы мен көзқарастарында ақидада самарқандық матуридилік ілімді, фыкхта ханафилік мазхабты басшылыққа алады. Құлшылық, ғибадаттарында ата-баба жолын ұстанатындықтан, оларды «дәстүрлі мұсылмандық сенімдегілер» деп атау әдетке айналған. Қазақ халқының діни дүниетанымының дәстүршілдігі, оның синкреттілігі мұнда исламның өзгеше түркілік реңге ие болуына әкелді. Бұл аймақта ханифилік мазһабтағы суннилік ислам, ең алдымен, жергілікті салт-дәстүрге төзімділігімен және жаңашылдыққа деген либералдық қатынасымен ерекшеленді. Сондай-ақ, исламды таратуда йассауйиа, накшбандйиа тәрізді сопылық ағымдар тариқаттар ерекше орын алды. Жалпы, Йассауиден Шәкәрімге дейінгі қазақ даласы ойшылдарының дүниетанымдық көзқарастарында сопылық дәстүрдің негізгі рухани қайнарлардың бірі болғаны, бұл тарихи-мәдени сабақтастықтың кешегі кеңестік дәуірге дейін сақталып келгені баршаға аян. Әрине, біз бұл жерде, Шәкәрім заманында кең етек алған «надан сопылық», «жалған сопылық» туралы, қазіргі заманда бой көрсеткен «күмәнді сопылық» туралы айтып отырғанымыз жоқ. Ислам діни дәстүрлерінің көшпенді түркілер сенімінде басты орын алуы йассауийа тариқаты түзген философияның мықтылығымен түсіндіріледі. Көк Тәңірінің ұлылығын қадірлей білген түркі халқының таным, түсінігіне ортақ болған ислам дінінің рухани құндылықтары да Ахмет Йассауи хикметтері арқылы енді. «Диуани хикмет» шумақтарында қазақтар осы күнге дейін қадір тұтатын ойшылдың діни және философиялық ұстанымдары нақты айқындалды. Бұл халықтың рухани танымында, өмір талабына айналған діни дәстүрлерде йассауийа ілімдерінің кеңінен қолданылуына алып келді. Тәңірге деген философиялық ұстаным өз деңгейін кеңейтіп, Аллаға деген сеніммен ұштасып, рухани мәртебесін арттырды. Яғни, сопылық ілімдегі «қалб» мәселесі барынша ашық қарастырылып, бір Аллаға мойынсұну адамзат жүрегіне жазылып қойған сенім ретінде қабылданды. Сопылық дүниетанымдағы еркіндік, өмірдің мәні, ар-ождан, «адамзаттың бәрін сүю» (Абай) сияқты жалпыадамзаттық маңызы бар мәселелер қай ұлтта болмасын, уақыт пен кеңістікке бағынбайтын, адам баласына ортақ құндылық екендігі ешқандай дау тудырмасы анық. Шәкәрімнің негізгі философиялық трактаты «Үш анық» пен діни этикалық сипаты басым поэзиясында Құдай, әлем және адам тақырыптарымен сипатталатын үштағандық мәселені танудағы ислами кәламның, сопылық пен философиялық ойлау жүйелерінің өзара ықпалы байқалады. Оның шығармашылығын барлай отырып, сопылықтың түркілік ислам философиясының да, қазақи мұсылмандық түсініктің де өзегін құрайтынын, бұл дүниетанымдық жүйенің қалыптасу ерекшеліктері тәфсир және тауил әдістерін талдау арқылы айқындалатынын аңғаруға болады. Дегенмен, оның діни ағартушылық жаңашылдығы өзінен бұрын және қатар өмір сүрген қазақтың ұлы ағартушылары Ш.Уәлиханов, Ы.Алтынсарин, А.Құнанбаев сияқты демократиялық үрдіске, өркениетке жетуді насихаттаумен де сипатталады. Шәкәрім де ағартушы ретінде дүмшелікке, догматизм мен буквализмге қарсы болды. Ойшылдарымыздың діни дүниетанымы Мұндай көзқарасты қазақтың діни ағартушыларының көпшілігінен, мысалы, Ғұмар Қараш пен Мәшһүр Жүсіп Көпеевтен де байқауға болады. Айталық, Ғұмар Қараш: «Мысалы надан сопы бір қара тас, Халық соры осы күні кесірлі су. Надан шейх тентек сопы екі жолдас, Надан шейх діннің соры, күннің соры. Бір қашпа, олардан сен мың кері қаш», деп 1911 жылы жарық көрген «Өрнек» атты еңбегінде: «Хазреттер (адасқан сопының пірлері) өздері бек дүнияуи ғылымдардан хабарсыз қатты надан болады. Хәтта хәзіреттің түрлері, мүрид жиюларының өзі надандықтарынан келеді. Және бұл жолдағы адамдардың бәрінде хияли аурулық болады, ол хияли ауруларға көп уақыттар ридаят шегу (азап), қараңғы ханақаларда күн кешіру, бегіректе надандық себепті әһл тасауыфтың хияли керімдеріне ишанып (иланып) жүреді» деп тұжырымдайды. Ал, Мәшһүр Жүсіп болса, алдыңғы қатарлы Батыс Еуропа және орыс мәдениетін мойындай отырып, олардың озық ойларының түптөркінінің ислам қайнар көздерімен үндес келетіндігін атап көрсетеді: «Иауропа (Еуропа) жұртының үлгіөнеге алып, ғылым-білім алып жатқан үлгілері осылардың сөзі. Біздің мұсылманды қорлықта қалдырып тұрған Қал ғылымында жүрген, қалғандардың сөзі. Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйінін ұстап, күллі Еуропа адамдыққа жетті. Онан біздің мұсылмандардың ғылымбілімге жетілгендері аударып алып, бізге тәркі-тәржіме қылып түсіндіреді. Молда аттарына қанық болған: Лермонтов, Салтыков, Толстойлар біздің мұсылманнан шыққан, жұрттан озған ала аяқ жүйріктердің сөзінен үлгіөнеге алып сөйлеген. Онысын өздері сөйлеген сөзімен білдіріп кеткен. Мұнан келіп біздің мұсылманның жүйріктері аударып алып, бізге сөйлеп жатыр. Біздің бұған жылдам түсінетініміз: «Құраннан алған жерін Құраннан көр!»,-деп біліп тұрмыз. Хадис Шарифтен алған жерін Хадис шарифтен көріп, біліп тұрмыз. Қай кітаптан алған болса, сол кітаптардың сөзі біздің қолымызда даяр. Сондықтан сөзге сөзі үйлес келген соң, олардың сөзіне: «Қылша мойыным-мұнша!» дейміз». біз ол туралы не білеміз? Ақылға негізделген иманды құп көретін Шәкәрімнің ұлы ұстазы Абайға құлақ түрсек, отыз сегізінші қара сөзінде «бұл заманның сопы молдалары хакім атына дұшпан болады»,-дейді. «Пенделіктің кәмәлаты әулиелікпен болатұғын болса, күллі адам тәркі дүние болып һу деп тариқатқа кірсе, дүние ойран болса керек. Бұлай болғанда малды кім бағады, дұшпанды кім тоқтатады, киімді кім тоқиды, астықты кім егеді, дүниедегі Алланың пенделері үшін жаратқан қазыналарын кім іздейді? Хәрами, макруһи былай тұрсын, Құдай тағаланың қуатыменен, ижтиһад ақылыңменен тауып, рахатын көрмегіне бола жаратқан, берген ниғметтеріне, онан көрмек хұзурға суық көзбен қарап, ескерусіз тастап кетпек ақылға, әдепке, ынсапқа дұрыс па?» деп көрсетеді. Ал, Шәкәрім болса: Көнбеймін дінді теріс бұрғаныңа, Сопының бара қойман құрбанына. Ақиқат сырымды айтсам Толстойдың, Мың сопыны алмаймын тырнағына,-деп «таза ақылмен таппаған діннің шын дін емес жындылық» екендігін алға тартады. Шәкәрім діни құндылықтарды насихаттай отырып, жікке бөлінушіліктен, бүліктен бойды аулақ ұстап, қоғамның адамшылық тұрғыдан тазаруын, иман мен рухани нұрға бөленуін уағыздайды. Бұл тұрғыдан алғанда, Шәкәрімнің діни көзқарастары бүгінгі қазақстандық қоғамда қалыптасқан діни ахуал үшін де өзектілігімен көзге түседі. Ғұмар Қараштың айтып отырған «тентек сопысынан» өзге жат жерлік «надан шейхтар» бүгінгі жастардың санасын улауда. Әлемдік геосаясаттағы діни фактордың күшеюі, қазақстандық қоғамның дінге қатысты жаһандық үрдістерге ашық болуы діни пиғылдағы экстремизм, терроризм және жалған діндер мәселесін алға тартады. Атын атап, түсін түстемесек те, жалпы жұртшылыққа белгілі бұл кері ағымдар рухани ізденіс үстіндегі жастардың дүниетанымдық мәдениеті қалыптаспағанын пайдаланып, олардың кез келген жас адамға тән болып келетін рухани ізденістерін, кейде, тіпті, әлеуметтік-материалдық мұқтаждықтарын пайдаланып, студент-жастар шоғырланып орналасқан жерлерде тікелей уағыз арқылы немесе интернет ресурстары арқылы оларды өз қатарына тартып алуда. Нәтижесінде көптеген қазақ баласы халқымыздың ғасырлар бойы ұстанып келген ханафилік дәстүрлі исламнан жеріп, қоғамнан, мемлекеттен, тіпті, отбасы мен құрбықұрдастарынан оқшауланып, мазхабтан тыс, мақсаты күмәнді жат жерлік ағымдардың қатарын толықтырып, өздері байқамай сыртқы ықпалды күштердің геосаяси ойынының құрбанына айналып кетуде. Жаңа ғасырдың басында орын алып отырған бұл үрдістер ХХ ғасырдың басында да болған тәрізді. Мысалы, халқының қамын жеген Мәшһүр Жүсіп «солдаттықтан қашқан құмыра бөрікті, толағай басты ноғайлардың», «Ферғана заманынан ақ патшаға қарамай, қашты, қуды, бірін-бірі иттей талап жүрген заманның кезінде өз басын өлімнен алып қашқан сартсауанның қуларының», «Мекке... Медине... екі шәріптің адамдарын жамандайтын әпенділердің» қазақ арасына келіп, дін үйретпегін былай деп түйіндейді: «Қазақ мақалында бұрынғы әулие өткен ата-бабалары айтып кеткен: «Қойды шартық бүлдіреді, елді қортық бүлдіреді»,- деп. Сол мақалдың хақиқатын, міне, біздер көзімізбен көріп, қолымызбен ұстағандай болып нандық. Қазақ ішіне кім келеді? Онан қашқан, мұнан қашқан, жамандықпен көзін ашқан келеді». Ислам шектен шыққанды жақтамайды, дінде шектен шығушылық пен немқұрайлылықты сипаттайтын «тафрит» және «ифраттың» екеуі де құптамайды. Дінді ауырлатпаңдар, жеңілдетіңдер, орта жолды ұстаныңдар, дұрыс бағыт көпшілік жағында деген мағынада айтылған исламның әз пайғамбарының өсиеттері барша жұртқа белгілі. Шәкәрім қажы Құдайбердіұлы да «Махаббат пен құмарлық» атты өлеңінде былай дейді: «Сүйтсе де ифрат бар, тафрит бар, Жарай ма соны айырып реттемей. Не қылсаң, қыл адамға махаббат деп, Мейлiң сөк, мейлiң үйрет, айла iзденбей. Ол сүюiң шын болсын, жалған емес, Бұлдыр болма өзiңе-өзiң сенбей. Дүниеқұмар, залалкес бола қалсаң, Өлiмдi ойла келерлiк күнi ертеңдей». Жас кезінен бастап музыкамен де, метафизикамен де, этикамен де әуестенген Шәкәрім өз дүниетанымының эволюциясы барысында бойындағы білімін Батыстың зайырлы философиялық білімімен де ұштастыра білді. Соның негізінде дарвиндік жаратылыстануды, пәншіл, затшыл материалистік философияны, жанның бір денеден екінші денеге ауысуы туралы спиритуализм мен психологияны теріске шығарды. Діни танымның жоғары деңгейіне көтерілді. «Келдім қайдан, барам қайда, не етсем пайдам» деген негізгі өмірмәндік мәселелерді қозғайтын ойшыл ақынның «Үш анық» еңбегі оның отыз жылдық рухани ізденісінің жемісін білдіреді. Оның бірінші анығы көне грек философтарынан бастап, еуропалық классикалық философияға дейін шешімі бірауыздан табылмаған негізгі субстанциялық мәселе болып келген түпнегізді былай деп тұжырымдайды: «барлықтың түп себебі жаратушының білім, құдірет шеберлігінде өлшеу жоқ. Дәлелдерім: ғылым жолында бұл барлықтың еш нәрсесі өздігінен бар бола алмайды да, қозғала алмайды. Бұған себеп керек. Егер ол себепке де бір себеп керек болып, себептің түбі жоқ болады делінсе, ең түбі себепсіз, бар себеп болмаса болмайды. Сол себепсіз бар болу себеп жаратушы болады. Егер сол себепсіз бар болған атом, нұр сияқтылар делінсе, олар себепсіз бар болған нәрсе емес, дәлелім оларда қозғалыс бар, қозғалуда жүрісінің өлшеуі бар. Өлшеулі нәрсе өзі бар болған, егер қозғалыс притяжение, отрицание өзіне тарту, әрі итеру заңымен делінсе, ол қозғалысқа да себеп керек. Ол заңды салушы керек Сондықтан олардың түп себебі себепсіз бар себеп, түп жаратушы». Шәкәрімнің ойынша жан өлмейді, ол да тән тәрізді өзіне азық қажет етеді. Жан тәннің қожайыны, тән өлсе шіріп басқа түрге ауысады, ал, жанның заты ғарыштан. Жанның ажалсыздығы, аса маңыздылығы Шәкәрім көрсеткен екінші анық. Бұл фәни мен бақилық уақытта да «жанға керек азық Шәкәрімінің ойынша ол ұждан. Шәкәрім ұжданды үш қасиет құрайды деп санаған. Ол әділет, мейірім, ынсап. Шәкәрім жан туралы өз ізденісінің анығына көз жеткізгеннен кейін, жанға екі дүниеге де керек азық ұждан деген байламға келген. Бұл «Үш анықтағы» қорытынды ой. Шәкәрімнің үшінші анығының да шешуі осы ұждан деген дұрыс». Қазіргі жаңартушылық пен жаһандануға тап келіп отырған еліміз бен халқымыз үшін болашаққа дұрыс бағдар ұстануда өткеннің өсиетінен тәлім алу маңызды. Әсіресе, бүгінгідей плюралистік қоғамда, діндер мен дүниетанымдар, мәдениеттер мен өркениеттер қиюласқан заманда дәстүрлі дін мен мәдениеттің қазбаланып, оның кей тұстарының қайта бағамдалуы, қараңғы түнде бағдар көрсететін темірқазықтай болған Абай мен Шәкәрімнің діни дүниетанымын қайта пайымдау осы заманның өзекті мәселелерінің бірі. Бақытжан САТЕРШИНОВ, философия ғылымының докторы, профессор.

7 Орда ЖҰЛДЫЗЫ 7 Маман түсіндірмесі Құрт ауруынан сақтан! Туберкулездің жұқпалы індет екенін бүгінде еңбектеген жастан, еңкейген кәріге дейін біледі. Оны қоздыратын «Кох таяқшасы» неміс бактериологы Кохтың есімімен аталатыны да баршаға мәлім. Құрттың тәнге түскен бойда «сыр» бермейтінінен де, тек ауруға қарсы тұратын күш кеміп, кісі әлсіреген кезде тап беретінінен де көпшілік хабардар. Күш-иммунитет неге әлсірейді дегенге келсек, оның себебін тұрмыс деңгейінен, өмір салтымыздан іздеген абзал. Мәселен, ішіп-жемдегі дәрумендердің жеткіліксіздігі, түрлі сырқаттардан, жағымсыз әдеттерден (алкоголизм, нашақорлық, шылымқорлық, т.б.) кісінің күш-қуаты кемиді. Бойдан әл кетті деген сөз ауруға қарсы тұратын қабілет-иммунитеттің төмендегенін білдіреді. Тәнге түсіп, қолайлы сәтті күтіп, «ұйқыда» жатқан кох таяқшасы немесе туберкулез туғызатын құрт та дәл осы кезде бас көтереді. Ол тез көбейіп, тәнді кеміріп, құрт ауруға шалдықтырады. Туберкулез таяқшасы ең алғаш сәбилік шақта жұғады. Оның жұққанжұқпағанын анықтау үшін балалар емханаларында сәбиге манту сынамасы (проба манту) жасалады. Тәніне кох қоздырғышы түскен баланы дәрігерлік тілде «сағым шалғандар» (виражные) деп атайды. Кейде «сағым шалған» сәби ауруға күрт шалдығады. Ал, тәнінде «таяқша» жатқанмен, туберкулез белгілері байқалмаса, оған құрт аурудың алдын алу үшін изониазид атты препарат беріледі. Бұл бала туберкулезге шалдықты деген сөз емес, ол сау, дәрі ішу оған тек құрт аурудың , Батыс Қазақстан облысы, Бөкей ордасы ауданы, Сайқын ауылы, Т.Жароков көшесі, 31-үй, 3- қабат, 28-кабинет, анықтама үшін телефондар: 8-(71140) 21130, 21190, факс 8-(71140) 21230, электрондық адресі: akimat_bokeyorda@mail.ru құрығына ілінбеу, бактерияға «бой бермеу» үшін керек. Нәресте тәнінің ауруға қарсы тұрар қауқары шамалы. Сондықтан туберкулез сияқты аса жұқпалы індеттен сақтау үшін оларға перзентханадан шықпай тұрып, БЦЖ вакцинасы егіледі. Бұл не? Ол да туберкулез құрты, бірақ, тіршілік ету қабілетінен айырылған, шалажаншар құрт. Оның бөбек тәніне аз ғана мөлшерде егілуі, нәрестенің бойында құрт ауруына қарсы тұратын күш (иммунитет) қалыптастырады. Балаға одан келетін еш залал жоқ. Француз ғалымдары Кальметт пен Герн (Calmett, Guerin) тапқан осы екпенің (вакцина) арқасында туберкулездің таралуы да, өлім-жітімге ұшырауы да айтарлықтай азайды. Біздің республикада бұл екпе айы-күні жетіп туылған нәрестелерге алғашқы төрт күн ішінде егіледі. Ал, шала туылғандарға салмағы 1 жарым келіге жеткенде жасалады. Алайда, жылдар өте келе оның әсері әлсіреп, қалыптасқан иммунитет ыдырай бастайды. Сол себепті де 6-7 жастағы сәбиге вакцина қайталанады. Манту сынамасы «жағымсыз» (отрицательный) әсер етіп, яғни, егілген тұс білінбей кеткендерге ғана вакцинация жасалады. Бүгінде ауданымызда туберкулез ауруының эпидемиологилық жағдайы өршіп тұр жылы 7 адам болса, 2017 жылы 6 адам қосылып, 13-ке жетті. Екі еседей өсіп отыр десек те болады. Туберкулездің алдын алудағы және анықтаудағы негізгі шараның бірі флюорографиялық тексеруден өтіп тұру. Бірқатар салаларда флюорографияның қорытындысы болмайынша, жұмысқа қабылданбайды. Төмендегі қызметшілер тобына бұл қызмет тегін көрсетіледі. 1) Перзентханалардың, балалар ауруханаларының медициналық қызметкерлері; 2) Емдеу-профилактикалық мекемелердің емдеу, қызмет көрсету, ассу саласындағыларына; 3) Туберкулез мекемелеріндегілерге; 4) Қазақстанға тұрғылықты қоныс аударғандарға; 5) Әскери міндетін өтеуге шақырылғандарға; 6) Студенттер, училище оқушыларына; 7) жастағы жасөспірімдерге; 8) Жаңа босанған әйелдерге; 9) Емханалық топтағы туберкулезге ұшырау қаупі жоғары науқастарға; 10) Өкпесі мен өкпе қабында (плевра) қандай да бір зақымның салдары барларға; 11) Науқаспен байланыстағыларға. Тамақ өнеркәсібіндегілер мен азықтүлік саудасы саласындағыларға, мектепке дейінгі бала тәрбиесі мекемесіндегілерге, мектепте, жоғары және орта арнаулы оқу орындарында, дәріханаларда, қонақ үйде, жатақханада, моншада, жолаушы тасымалы саласында жұмыс істейтіндерге ол ақылы. Лаура КАРИНА, аудандық ҚДСБ-ның жетекші маманы. Сақтықта қорлық жоқ Ережені де ескер Орда орман және жануарлар дүниесін қорғау жөніндегі мемлекеттік мекемесінің міндеті орман алқабын өсіріп, сақтаудан басқа оны зиянкестер мен өрттен қорғау. 15 сәуір 15 қазан аралығында өрттің өршу қаупі өте жоғары дәрежеде болады. Даланың жайылымдық, шабындық жерлерін өрт шалса, мекемемен қоса, жекелеген адамдарға да үлкен шығын әкеледі. Өрт көбіне тұрғындардың бейқамдығы салдарынан орын алып жатады. Жағылған от, темекі тұқылдарының шоғын сөндірмей лақтыра салу кесірінен тұтанады. Кейбір тракторлардың өте ескі болуы салдарынан ұшқын тұрбалары істен шығады. Сол себепті техникаға күштің түсуі салдарынан өрт шығу қаупі жоғарылайды. Тағы бір қауіпке душар қылар себеп найзағай. Ол биік ағашты жерлерге ұзынынан қуалай түседі. Қарағайлардың түбінде бірнеше жылдан жатқан қылқанжапырақ та осы табиғат апаты салдарынан тұтанады. Өрт қаупі жоғары кезеңде демалушылар: Орда орман және жануарлар дүниесін қорғау жөніндегі мемлекеттік мекемесінен алған (тегін) рұқсат қағазымен арнайы жасақталған орындарға бара алады; демалып болғаннан кейін орындарын жинап, өрт ошақтары жоқ екендігіне көз жеткізу аса қажет; далалық жерде тұратын, шөп дайындайтын адамдарда сыпырғыш, сапалық, т.б. өрт сөндіру құралдарының болуы маңызды; өрт бола қалған жағдайда халықтың үлкен ынтымақта болғаны дұрыс. «Менің жерім емес жанып жатқан, басқа адамдікі» дегендей, өзімшіл пиғылдан аулақ болып, өртті бар мүмкіндігінше бірлесіп, жұмыла өшіру нәтижеге қол жеткізеді. Және де ұшқын шыққанын байқаған болсаңыз, мекеменің , немесе 101 нөмірлеріне шұғыл түрде хабарласуыңыз сұралады. Сонымен қатар, Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқықбұзушылық туралы кодексінің 367-бабына сәйкес, өрт қауіпсіздігі шараларын сақтамаған азаматтарға айыппұл салынатынын көптің қаперіне береміз жылы Н. деген азамат орман қорына шекаралас жерде жарамсыз трактормен шөп шауып, өрт қауіпсіздігі талаптарына құлақ аспағаны үшін оған 10 айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде айыппұл салынып, бюджетке теңге өндіріп алынды. Сол себепті, қауіп-қатер әкелетін тілсіз жаудан сақтанайық! Артур ҒАЗЕЗОВ, Орда орман және жануарлар дүниесін қорғау жөніндегі мемлекеттік мекемесінің күзету инженері. «Бөкей ордасы ауданы әкімі аппараты» ММ «Б» корпусы бойынша бос мемлекеттік әкімшілік лауазымға орналасуға жалпы конкурс жариялайды 1. Бөкей ордасы ауданының білім беру бөлімінің бас маманы, E-R-4 санаты Хабарландырудың толық нұсқасы gov.kz, интернет-ресурсында жарияланды. Гүлжу Мәжитова Облыс жұртшылығына кеңінен танымал, еңбек ардагері Гүлжу Мәжитова 80 жастан асқан шағында өмірден озды жылы Орда ауданында дүниеге келген Гүлжу Мәжитқызы Орал ауыл шаруашылық техникумын бітіргеннен кейін еңбек жолын М.Мәметова атындағы совхозда бөлімше зоотехнигі болып бастаған. Кеңшарда аудандық ауыл шаруашылық басқармасында зоотехник, аудандық партия комитетінде нұсқаушы жұмыстарында істеді. Алматы жоғары партия мектебін аяқтаған соң, Камен аудандық партия комитетінде хатшы, кеңшар директоры, бірінші хатшы, Орал облыстық мұрағаттар және құжаттама басқармасының басшысы лауазымын атқарып, зейнеткерлікке шықты. Еңбегі еленіп, ескеріліп, «Халықтар достығы» ордені және бірнеше медальдармен марапатталды. Қазақ ССР Жоғарғы Кеңесінің депутаттығына сайланды. Ол Бөкей ордасы ауданының құрметті азаматы еді. Гүлжу апамыз зейнеткерлік демалысына шыққан соң да қоғамдық жұмыстардан қол үзбеді. Қайырымдылық бағытындағы іс-шараларға, ұлттар достығының нығаюына, жастар тәрбиесіне, салт-дәстүріміздің сақталуына өзіндік үлес қосты. Бар саналы ғұмырын облысымыздың әлеуметтік-экономикалық дамуына арнады. Марқұмның отбасы мен ағайын-туыстарының қайғысына ортақтасып, көңіл айтамыз. Гүлжу Мәжитқызының асыл бейнесі, адамгершілік жарқын келбеті біздің жадымызда ұзақ сақталады. Бөкей ордасы ауданының әкімдігі, аудандық мәслихат, «Нұр Отан» партиясы аудандық филиалы, аудандық ардагерлер кеңесі. Құттықтаймыз! Мекемеміздің басшысы Еркеғалиев Жанғуат Жұмарыстанұлын зейнеткерлік жасқа толуымен құттықтаймыз! Зор денсаулық, мол бақыт, шаңырағына шаттық тілей отырып, өмірдің барлық қуаныштарын отбасымен бірге кешуіне, кісілік келбетінен танбай, ұзақ ғұмыр сүруіне тілектестігімізді білдіреміз. Құтты болсын зейнеткерлік жасыңыз, Аман болсын әрқашан да басыңыз. Бейнет көрмей қызығы мол өмірде, Әлі талай асулардан асыңыз. Игі тілекпен: аудандық жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлімі мен халықты жұмыспен қамту орталығының ұжымдары. Сайқын ауылының М.Мәметова көшесіндегі 12 үй, 5- пәтер сатылады. Аламын деушілер болса, нөміріне хабарласып, жолығуларына болады. Бағасы келісім бойынша. Еске алу Бисен ауылдық округіне қарасты Көктерек елді мекенінің тұрғыны болған адал жар, аяулы ана, сүйікті әже Шабанова Айжамал Тәндібайқызының өмірден озғанына 10 жыл толуына орай сағына еске аламыз. Жатқан жері жарық, топырағы торқа болсын дейміз. Сізсіз бірақ таңда атар, күнде батар, Жоқтығың бір өзіңнің жанға батар. Сағынып, сарғаюмен күн кешеміз, Иманың жолдас болғай бізден айтар. Сағына еске алушылар: жолдасы Табылды, қыз-күйеулері Данагүл-Марғұлан, Алмагүл-Анарбек, жиендері Арман, Ханшайым, Нұрдәулет, Нұргелді, Әдия, Әлихан, Арнұр. Меншік иесі: «Жайық Пресс» ЖШС Бас директор Жантас Сафуллин «Жайық Пресс» ЖШС Бөкей ордасы филиалы «Орда жұлдызы» Бөкей ордасы аудандық қоғамдық-саяси газетінің директор-редакторы: Бисенов Бауыржан Махутұлы Газетті есепке қою туралы Г куәлікті 2012 жылғы 19 қаңтарда Қазақстан Республикасының Байланыс және ақпарат министрлігінің Ақпарат және мұрағат комитеті берген. Газет БҚО Әділет департаменті, Бөкей ордасы аудандық Әділет басқармасында жылы тіркелген. Тіркеу ф-л. Газет жарияланымдарындағы автор пікірі редакцияның түпкілікті көзқарасы болып есептелмейді. Редакция оқырман хаттарына жауап бермейді, оны қайтармайды. Деректердің дәлдігі үшін автор жауапты. Мекенжайымыз: Батыс Қазақстан облысы, Бөкей ордасы ауданы Сайқын ауылы, Ғ.Әзербаев көшесі, 10/1 үй. Телефондар: Редактор: Тілшілер: (факс). Біздің электронды поштамыз: too-orda@bk.ru А белгісімен жарияланған материалдар ақылы болып есептелінеді. Газет Бөкей ордасы аудандық «Орда жұлдызы» газеті редакциясында компьютерлік әдіспен теріліп, беттелді. «Полиграфсервис» ЖШС баспаханасында басылды. Орал қаласы, Л.Толстой көшесі, 27/6 Газет аптасына 1 рет сейсенбі күні шығады. Көлемі 2 баспа табақ. Тапсырыс: 14 Таралымы: 1504 дана. Корректор: Меңсұлу Сұлтанғалиева.

8 8 Орда ЖҰЛДЫЗЫ Орда өнерлілер өлкесі Алдыңғы толқын ағалар Талаптыға нұр жауар Ақтөбе қаласында өткен «Би ханшайымы Нұрсұлу» атты ІҮ республикалық байқауда үлгілі «Орда гүлдері» би ансам блі жүлделі І орынды жеңіп алды. Қазақтың балет бишісі, Қазақ КСР-нің еңбек сіңірген әртісі Нұрсұлу Тапалова атындағы бұл байқауда тек «халықтық» және «үлгілі» атақтары бар би ұжымдары ғана өз бақтарын сынады. Аудандық демалыс орталығының хореографы Сәуле Сүндетованың жетекшілігімен өнер бәйгесіне түскен бөкейлік бишілерге (екі жүз мың) теңгенің сертификаты табысталғанын да айта кетелік. Жарайсыңдар, жерлестер! * * * Алматы қаласындағы «Қазақ стан таланттары» шығар машы лы қты дамыту орталығының ұйым дастыруымен Орал қала сында өткен «Ұлы дала ұрпа ғымыз» балалар мен жастар рес публикалық байқауында фортепиано класы бойынша өнерін көрсет кен аудандық саз мектебінің екінші сынып оқушылары Назерке Мара лова мен Аяжан Сәрсенғали (екеуінің де жетекшісі Гүлфия Их санова) жүлделі ІІ орын жеңіп алды. Қос өнерпазға жеңістерің құтты болсын дейміз. «Рухани жаңғыру» бағдарламасының «Рухани қазына» концепциясы аясында аудандық балалар және жасөспірімдер спорт мектебінде ардагер спортшы Тілеген Арыстанбековпен кездесу өтті. Тілеген Керейұлы кішкентай кезінен спортпен айналысқанын, жарыстарға қандай дайындықпен барғанын айтып, разряд алған кезінен әсерлі әңгіме өрбітті. Ол уақытта мектепте дене шынықтыру залының мүлдем болмағаны жасөспірімдерге ой салды. «Сөмкелерімізді қақпа жасап, футбол ойнайтынбыз. Жалпы, спорт күнделікті еңбек. Балалық шағымызда ерте тұрып, үйаула жұмыстарын жасаудың өзі біз үшін спорт еді ғой»,-деп ағынан жарылды кейіпкеріміз. Ал, Бисен ауылында тиіптік жобамен жаңа білім ұясы салынғанда ағамыздың замандастары дене шынықтыру ісіне құлшына кірісіп, ауданаралық түрлі жарыстарда көшбасынан көрініпті. Әңгіме арасында спорттан әлі қол үзбеген ол ертеңгісін белтемірге тартылып, жұмысқа велосипедпен баратынын жасырмады. Барлық жетістіктер тек қана еңбекпен келетіндігіне және балаларды ерте жастан спортқа бейімдеу қажеттігіне көпшілік назарын аударды. Жасөспірімдер кеш қонағының сөздерінен мол мағлұмат алып, оны аса қызығушылықпен тыңдады. Шара соңында балалардың ынтасын оята білген спорт ардагеріне естелік сыйлық тарту етілді. Раушан аппақова. Ұлы даланың үздік ойыны Қазақтың ұлттық ойыны тоғызқұмалақты осылай деп атаған тіптен орынды. Өйткені, ол жастар дың логикалық ойлау қабілетін арттырып, математикалық амалдарды Спорттан қол үзбеген жан тез шығаруға дағдыландырады, дамытады. Сондықтан да Жәңгір хан атындағы орта мектепте тоғызқұмалақтан жарыс жиі оздырылады. Мақсат осынау ойынның та- рихын таныстыра отырып, ережелерін үйрету, шеберліктерін шыңдау. Сондай-ақ, оқушыларды ұйымшылдыққа, достық қарым-қатынасқа, ұлттық рухты, сананы қалыптастыруға бейімдейді. Осы жолғы турнирге іріктелген 30 оқушы қатысты. Турнир швейцарлық системамен 5 турды қамтыды. Қыздар арасында І орынды А.Ақтөреева (8 «а» сынып) иеленсе, ІІ орынды Л.Сәрсемәлиева (8 «в» сынып), ІІІ орынды Д.Темірболатова (5 «в» сынып) қанжығасына байлады. Ал, ұлдар арасында Т.Жамбылов (9 «а» сынып) І, Д.Серіков (5 «в» сынып) ІІ, Ф.Абдолов (10 «в» сынып) ІІІ орыннан көрінді. Жеңімпаздар мен жақсы ойын көрсеткен оқушыларға Диплом мен мадақтама қағаздар табысталды. Рафаэль ДЕНГИЗБАЕВ. Хан ордасы ауылы. Бәрекелді! «Дарабозда» дараланған Айша Орал қаласында «Атадан-мұра» қоғамдық қорының қолдауымен бүлдіршіндер мен мектеп оқушылары арасында «Дарабоз» республикалық шығармашылық бай қауы өтті. Балалардың өнерге деген сүйіспеншіліктерін арттыру, жасөспірімдердің рухани, адамгершілік және көркемдік дамуына жол ашу мақсатында оздырылған бұл байқауда өнер көрсеткен аудандық балалар саз мектебінен фор- тепиано сыныбының оқушысы Айша Азамат (жетекшісі Гүлфия Ихсанова) ІІІ орынға ие болып, диплом мен арнайы сертификат алды. Айзада ТІЛЕПОВА, аудандық балалар саз мектебі директорының оқу-тәрбие ісі жөніндегі орынбасары. Ақжүніс НҰРЛАНОВА, аудандық БЖСМ директорының оқу ісі жөніндегі орынбасары. Шынықсаң, шымыр боларсың Жерлестеріміздің еншісінде екі алтын, үш күміс, бір қола Қазталов аудандық балалар-жасөспірімдер спорт мектебінде пауэрлифтингтен (штанганы жатып сығымдап көтеру) ұйымдастырылған жасөспірімдер арасындағы ашық турнирге қатысқан біздің аудандық БЖСМ-нің жеті тәрбиеленушісінің алтауы олжалы оралды. Атап айтсақ, қыздар арасында Әдемі Хамит пен Ұлмекен Сағидоллақызы І, Махаббат Қайношева ІІ, ер балалар арасында Оралхан Мұхамметқалиев пен Нұрқасым Сабыров ІІ, Рахатәли Сираж ІІІ орынды иеленді. Оларды және бапкері Рахым Қожағалиевті жеңістерімен құттықтап, алда да жарыс тұғырынан көріне беріңіздер дейміз. Ақжүніс ЖАНДАРБЕКҚЫЗЫ.