орда жұлдызы

Transkript

1 орда жұлдызы Газет 1930 жылдың 7 қыркүйегінен шығады Бөкей ордасы аудандық қоғамдық-саяси газеті 9 (7096) Ауыл тынысы Апталық басылым Аудан әкімдігінде Бөлім басшылары округтерді аралап қайтты Аудандық ауыл шаруашылық бөлімінің басшысы Сүйінбек Хайроллин бастаған құрамында осы бөлімнің бас маманы Серік Айтқалиев, ветеринария, кәсіпкерлік бөлімі басшылары Нұрқайыр Құсайынов, Ерлан Нүркенов, жұмыспен қамту орталығының директоры Берқайыр Қарағойшин, кірістер басқармасының салық төлеушілермен жұмыс және өндіру бөлімі басшысы Мұрат Таңатов округтерді аралап, шаруа қожалығы иелері мен кәсіпкерлердің, тұрғындардың қатысымен жиын өткізді. Әрқайсысы өз салаларындағы өзгерістерді түсіндіріп, қойылған сұрақтарға жауап қайтарды. Өз кезегінде Сүйінбек Жексенбайұлы мал шаруашылығын дамыту, мал тұқымын асылдандыру ісіне округтердегі қожалықтардың қатысына талдау жасап, мал қыстату науқаны барысымен таныстырса, Серік Сұлтаниярұлы мемлекет тарапынан шаруашылықтарға көрсетіліп жатқан көмек, қаржылық демеу (субсидия) жайын соңғы өзгерістермен байланыстыра түсіндірді. Нұрқайыр Ғайноллаұлы ветеринариялық талаптар, бірдейлендіру, малды есепке алу, шығару, мал ұрлығының алдын алу туралы баяндады. Нәтижелі жұмыспен қамту және жаппай кәсіпкерлікті да- мыту бағытында сөз қозғаған Ерлан Серікұлы мен Берқайыр Мұқанғалиұлы кәсіпкерлікті қолдап, несие беру жобаларымен қатар БЖЗҚ (бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қоры), МӘМС (міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру) туралы да мол мағлұмат берді. Ал, Мұрат Қабденұлы жылдарға арналған салық жинауды және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді арттырудың облыстық жол картасы жобасын 2017 жылдың 25 желтоқсанында Мемлекет басшысы қол қойған салық Кодексімен ұштастыра әңгімелеп, жиналғандарды адал салық төлеуші болуға шақырды. Әр округтің әкімшілігіндегілер ауылдарының тыныс-тіршілігінен ақ па рат берсе, күн тәртібіндегі мәсе лелерге қатысты ой-пікір білдіру шілер, сұрақ қоюшылар да аз болмады. Ш.Жексенбаев атындағы орта мектеп-бөбекжайы директоры Мәншүк Мұхамжарова ұялылық қалталы азаматтарды білім ұясында қолға алынып жатқан мектеп музейін жасақтауға демеушілік көрсетіп, жәдігерлер табуға жәрдемдесуге үндеді. Бұл ауылда жасырын түрде алкоголь ішімдігін сататындар да бар екен. Көлеңкелі бизнестегілерді жарыққа шығаруда тұрғындардың бей-жайлығына өкпе леген ауыл әкімі бизнестің таза лығы үшін күреспей отырған кәсіпкерлерге де өкпе артты. Аудандық мәслихат депутаты, «Нарын» шаруа қожалығы жетекшісі Нағим Тәжімұратов жолаушы тасымалдаумен айналысатын автокөлік жүргізушілердің айдау жолға иек артқан соң, көздері тастөбелеріне шығып кететінін айтып, көбінің ереже сақтамайтынын жеткізді. Әрі ол «Олар жаппай солжақтық қозғалысқа көшіп алған секілді. Сенің жолыңда бар жылдамдықпен қарсы келе жатқанда не істеріңді білмейсің. Сәл оңға бұрылсаң, «грейдерден құлайсың». Солға бұрылсаң, кінәні өзіңе жауып, көлігінің құнын даулайды. Сонда таранға бару керек пе?! Жекпе-жек келсек, бір сәрі. Қасындағы жолаушылардың тағдырын неге ойламайды? Отырған адамдар неге заңды сақтауды талап етпейді?»-деді. Бисен ауылдық округі әкімі Қайырсапа Саматов шаруа қожалықтарына, жалпы еңбек етуге ниеттенгендерге қазіргі күні бар мүмкіндік туғызылып жатқанына тоқтала келіп, шаруашылық иелеріне өнімдерін ауыл базарына шығарып, үзбей сатуды ұсынды. Ауданнан барған бөлім басшылары рухани жаңғыру, ауыл ажары, ұрпақ тәрбиесі, табиғаты, киіктерді қорғау, тағы басқа тақырыптарды да қозғап, жиынға қатысушылармен емен-жарқын пікір алысты. Олардың бұл сапары округ тұрғындары үшін де пайдалы болғанынан айта кетелік. Каримолла ҒАЙСИН. Дерт дендемесін десек... Аудан әкімі Нұрлан Рахымжанов ашып, жүргізіп отырған туберкулез ауруымен күрес жөніндегі аудандық үйлестіру кеңесінің отырысында бас дәрігер Әділгерей Ғаббас «Бұл құрт ауруы біздің кей округтерде өршіп отыр» дей келе, аталмыш дерттің жұқпалы түріне шалдыққандар оны күніне айналасындағы он азаматқа тарататынын әрі былтыр осы диагноздағы ордалық тұрғын айтылған нұсқаманы орындамай, тоғыз тәулік дегенде облыстық туберкулез диспансеріне барғандығын қынжыла жеткізді. Ал, дәрігер-нарколог Айгүл Наурызбаева дерттің дендеуі көбіне салауатты өмір салтын сақтамаудан екенін ескертіп, кейбіреулердің ауруханаға күшпен жеткізіліп жүргендігін тілге тиек етті. Сайқын, Орда және Т.Масин ауылдық округ әкімдері М.Аққалиев, М.Сейсенов, М.Қитанов өз аймақтарында тіркелген науқастардың әлеуметтік жағдайына тоқталса, аудандық жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлімі басшысының міндетін атқарушы Е.Сержанов оларға қарастырылған біржолдық көмек он бес айлық есептік көрсеткіш көлемінде төленіп жүргендігін айтты. Аудандық білім беру бөлімінің әдіскері Ж.Айғалиева балалар арасында аталмыш аурумен ауырғандар жоқтығын, қарым-қатынастағы оқушылар арнайы мектеп интернаттарға жоспарлы жолданып жүргенін, аудандық қоғамдық денсаулық сақтау басқармасының басшысы С.Рамазанова насихат жұмыстары ұдайы назарда екендігін және соңғы үш жылда бұл дерттің Мұратсай ауылдық округінде анықталмағандығын баса айтты. Кеңес барысында күн тәртібіндегі мәселе бойынша ұсыныстар білдіріліп, аудандық орталық аурухана директорының орынбасары Анарбек Белисанов аурудың қатерлі тобына жататындармен қатар олармен аралас-құралас жүретіндерді де назардан тыс қалдырмауды өтінді. Жиынды қорытындылаған Нұрлан Сағынтайұлы тиісті мекеме басшыларына нақты тапсырмалар берді. ӨЗ ТІЛШІМІЗДЕН. Еңбек ардагерлері жастармен кездесті ұйымдастыруымен «Рухани жаңғыру» бағдарламасы аясында жастар ауданымыздағы еңбек ардагерлерімен кездесті. «Нұр Отан» партиясы аудандық филиалы төрағасының бірінші орынбасары Тілеген Арыстанбеков пен жастармен жұмыс жөніндегі ресурстық орталықтың басшысы Исатай Құрмашевтың Сәрсенбі, Бейсенбі, Жұма, Сенбі, Оған Бөкей ордасы колледжі студенттері, аудандық аурухана қызметкерлері, М-С.Бабажанов пен М.Мәметова атындағы орта мектептің жас ұстаздары мен оқушылары қатысты. Шарада алғаш болып сөз алған ауданның құрметті азаматы Чарльз Қойшыбаев атқарған қызметтері турасында әсерлі әңгіме өрбітті. Сонымен қатар, өзге де ардагерлер Елдос Кенжеғалиев, Зейнеп Жексенбі, Әбдірахманова, Тамара Мағзомова және аудандық ардагерлер кеңесінің төрағасы Иманбай Машотов өткен қиын кезеңдер туралы сөз қозғап, өз естеліктерімен бөлісті. Жастар үлкендерге өздерінің алғыстарымен қоса, көкейлеріндегі сұрақтарын қойып, толымды жауап та алды. Тілеген Керейұлы қоғамда атқарған ерекше істерімен, адамгершілік асыл қасиеті, беделімен жұртшылыққа танылған шақырулы қонақтарға тәрбиелік маңызы зор әңгімелері үшін ризашылығын білдіріп, дендеріне саулық тіледі. Айша ҚҰРМАШ. Дүйсенбі, Сейсенбі,

2 Орда 2 Адамдар. Жылдар. Тағдырлар Қазақ академиялық драма театрының бас режиссері болған Халық Қаһарманы Әзірбайжан Мәмбетовтің есімі қалың жұртқа жақсы таныс десек артық болмас. Ал, оның түп төркіні бөкейлік екенінен хабары барлар аз шығар. Әсіресе, кейінгі жастардың білмеуі мүмкін. Сондықтан да өзім естіген жайларды «Орда жұлдызы» оқырмандарымен бөліспекпін. Күй төгілген өңір немесе Ерғали Ещанов туралы Хан ордасы ауылында оздырылған домбырашылардың облыстық байқауын естіп, ұйымдастырушылардың бұл игілікті ісіне өте риза болдым. Нарын өңірі күйшілер отаны. Нарында туған нар тұлға Ел аузындағы деректерге сүйенсек, Мәмбеттің Мұқаш және Қартқожақ деген екі ұлы болған. Мұқаш Шәңгерей Бөкеевтің төңірегіндегі құсбегілердің бірі. Әзірбайжанның әкесі Мәди Жәңгір хан ашқан мектепте мұғалім, ал, анасы Қанипа тәрбиеші қызметін атқарыпты. Қанипаның ісмерлігімен, яғни, кілем тоқып, киіз басып, кесте төгіп, киім тігумен аты шығыпты. Олардың қыздары, кейін Қазақ ССР-нің халық әртісі болған Аққағаз 1923 жылы Шоңай ауылында дүниеге келген. Хан тұқымына аралас-құралас болған аталарының зардабы тиді ме екен, әйтеуір, осылайша ортадан шеттетілген Мәди отызыншы жылдары көршілес Ресейдің Савенко ауылына (қазіргі Волгоград облысы, Палласовка ауданы) барып тұрақтапты. Міне, осында 1932 жылы Әзірбайжан жарық дүние есігін ашады. Кейін отағасы Мәдидің Александров- Гай аудандық әскери комиссариатына қызметке тағайындалуына байланысты сонда қоныс аударады. Неміс-фашистері іргедегі Сталинград қаласына шабуыл жасаған шақта сол майданда жорық жолын бастаған Мәди 1945 жылы Прага қаласы маңында ерлікпен қаза табады жылы отағасының нұсқауымен Алматыға көшіп барған Қанипа ісмерлік өнерімен отбасын асырапты. Бауыры Мұхамедиярдың кеңесімен ұлын хореографиялық училищеге береді. Күйеуінің қазасынан соң анасы төсек тартып жатып қалады. Оны естіген қызы Аққағаз Мәскеудің ВГИК-тегі оқуын тастап, Алматыға оралады, балалар театрына жұмысқа тұрады. Қанипа 1946 жылы 45 жасында өмірден өтеді. Анасының жылын өткізген Аққағаз талантты суретші Әубәкір Ысмайловпен бас қосады жылы театр училищесіне түсіп, оны үздік бітірген актриса кейін қазақ мемлекеттік ән-би ансамблінің солисі ретінде жалпақ елге танылады. Хореография училищесі қабырғасында жүріп-ақ, мемлекеттік ән-би ансамблі жұмысына араласып, ақша тапқан Әзірбайжан Шәкен Аймановтың көзіне түсіп, тәлімін көрген. Сондықтан да Шәкеңді өзінің алғашқы ұстазы санаған. Алматыдағы оқуынан соң, Мәскеудің А.В.Луначарский атындағы театр өнері институтын бітірген Ә.Мәмбетов жылдары қазақ академиялық драма театрында режиссер, , , жылдары бас режиссер қызметтерін атқарады. Ол қазақ өнерін әлемге танытқан алыптардың бірі. Сол үшін де оған Халық қаһарманы атағы берілді. Сондайақ, «Отан», Еңбек Қызыл Ту, «Халықтар Достығы» ордендерінің иегері. Өткен ғасырдың аяғында ақ бас Алатаудан Сарыарқа төріне қоныс аударған Әзаға 2009 жылы бақилық болды. Айта кетелік, Әзағаң өмірлік серігі Ғазиза Жұбановамен Мәскеуде оқып жүрген кезінде танысыпты. Ғазиза Ахметқызын «Менің өмір әнім» деп атаған екен. Қырық жыл бойы бір-біріне сенімді серік болған олар төрт балаға ата-ана болуымен қатар, шығармашылық бірлікте табысты жұмыс істепті. Ғазиза оның драмалық спектакльдеріне музыка жазған. Әрі талантты режиссер сахнаға шығарған Шыңғыс Айтматовтың «Ана Жер-Анасы», Мұхтар Әуезовтің «Абай», «Айман- Шолпаны», Ғабит Мүсіреповтің «Қозы Көрпеш Баян сұлуы» өнердің өлмес туындылары. Ондағы кейіпкерлерді сомдаған Фарида Шәріпова, Зәмзәгүл Шәріпова, Ыдырыс Ноғайбаев, Хадиша Бөкеева, тағы басқа әртістердің бейнесі де әлі күнге көрермендердің жадында. Мына жайды да еске түсіре кетелік, қазақ театр өнерін әлемдік деңгейге алып шыққан ұлы суреткер өзінің ұлтжандылығын 1986 жылы Желтоқсан оқиғасы кезінде айқын аңғартты. Соққыға жығылған жастарға араша түспек болған оның өзін солдаттар аямай ұрыпты. Кейін ауыр халде ауруханаға жеткізіліп, Г.Колбиннің нұсқауымен қызметінен босатылады. Елбасымыз Н.Назарбаевтың ұсынысымен 1999 жылы Астанадағы Қалыбек Қуанышбаев атындағы қазақ мемлекеттік музыкалық драма театрына режиссерлікке тағайындалған ол 2000 жылы Астанадағы Күләш Байсейітова атындағы ұлттық опера және балет театры шымылдығының алғашқы ашылу салтанатына арнап М.Төлебаевтың «Біржан-Сара» операсын қойса, 2001 жылы талғампаз жұртшылық назарына Е.Брусиловскийдің «Қыз Жібек» операсын ұсынды. «Ондай болмақ қайда деп, айтпаңыз өнер сүйсеңіз» дегенді жастарымыздың есіне қайыра салып, Әзірбайжан аталарыңдай ұлтыңды шын сүйіп, қызмет қылыңдар демекпін. Сондай-ақ, редакция алқасына өлке тарихына қатысты тағылымдық материалдарды үзбей жариялап келе жатқаны үшін өзімнің аталық һәм ағалық алғысымды жеткіземін. Тарих ол біздің аға ұрпақтың өткен жолы, өшпес өнегесі. Есен ХАМИДОЛЛАҰЛЫ. Бөрлі ауылы. Құрманғазы, Дина, Дәулеткерей, Сейтектерді айтпағанның өзінде, кеңес дәуірінде туып өсіп, «кіші» халықтарды орыстандыру саясаты дәуірлеген шақтағы домбыраға «міңгірлеген, мыңқылдаған аспап, онымен дүниежүзілік сахнаға шығудың өзі ұят» деген «айып» тағылып, халқымыздың мақтанышы болған оркестрді сахнадан ығыстыруға әрекет жасалған тұста ұлттық музыкалық аспабымыздың зор мүмкіншілігін ашып, әлемге танытқан, сол арқылы ұлтымыздың рухын асқақтатқан Шамғон Қажығалиев, Мұхит Айтқалиевтердің өзі неге тұрады?! Егемен ел атанып, өзгелермен тереземіз теңескелі де ширек ғасырдан асты. Еркіндікке шыққан өнер ен далада еркін көсілсе керек-ті. Тек өнерде ғана емес, көп нәрсе де (оның ішінде мемлекеттік тіл де бар) тұсаулы аттай кібіртіктеп, бауырды жаза алмауымыз неден? Өйткені, жоғарыдан нұсқау күтіп үйренген үлкендер жұлқынған жастарға тоқтау салып отырғандай көрінеді. Әр нәрсеге бір нәрсе түрткі болады. Жоғарыдағы күйшілер сайысы бала күнімнен құлағымда қалған әңгімелерді санамда қайта жаңғыртты. Әбілқайыр хан заманында сарбаздардың басшысы әрі ту ұстаушысы болған Ер Қосай-Ерсары батырдың ұрпағы Мүсірәлі Бердиев 1818 жылы Жайықтың батыс бетіндегі Бөкей ордасының «Қаңбақты» деген жерінде дүние есігін ашыпты. Жастайынан өнер қуған ол Дәулеткереймен қанаттас жүріп, домбырашылығымен елге танылған. Өз жанынан да күй шығарған. Оның «Ортпа», «Мүсірәлі», «Кенжебай», т.б. туындылары музыкалық саздылығымен ерекшеленеді. Шығармалары біздің заманымызға Дина Нүрпейісова, Науша және Махамбет Бөкейхановтардың орындауында жеткен. Музыка зерттеушісі А.В.Затаевич Мүсірәлінің аталған дүниелеріне қоса, «Атқан алған», «Тұндырма» күйлерін нотаға түсіріпті. Көзі ашық, көкірегі ояу Мүсірәлі балалары Досжан мен Қуанышты Ордадағы Жәңгір мектебіне берген. Досжан кейін Орынбордағы Неплюев атындағы кадет корпусында оқыпты. Ордадан медресе бітірген Қуаныш ауылына оралып, бала оқытады жылы Мүсірәлі Шабанқара- Бегіс аталатын қырық шақты үймен Жайықтың шығыс бетіне көшіп, Дәуіт, Бегіс деген аталас ағайындарымен табысады. Солардың көмегімен болыстыққа да сайланып, ел басқарады. Ол замандасы, досы Дәулеткерейдің шығармаларын өмір бойы насихаттап өткендердің бірі. Күй атасы Құрманғазының асыл мұрасын саф алтындай сақтап, кейінгілерге үйреткен дәулескер күйші Ерғали Ещанов та (суретте) осы өңірдің тумасы (1864 жылғы). Нарын құмын, Астрахан өңірін жайлаған ол жасынан Құрманғазыға серік болып, шәкірті атанған. Ұстазының басына бұлт үйірілген, сонау қиын-қыстау кезеңде де қолынан келген жәрдемін аямаған. Каспий теңізі батағаларында еңбек ете жүріп, ұлы күйшімен байланысын үзбеген. Өзі де бірнеше күйдің авторы. «Бозашы», «Қоштасу», «Маңғыстау» күйлері жұртшылыққа кеңінен мәлім. Соңғы шығармасын 1905 жылы Маңғыстау өңіріне көшіп барғанда шығарған. Өзі 1949 жылы Астрахан облысы, Құмөзек ауданы, Аққұм ауылында дүние салған. Ерғали атақты күйші Сейтек Оразалиевпен де тығыз қарым-қатынаста болған. Оның да зираты сол төңіректе, Астрахан шаһарына таяу Лебяжі ауылы маңында. Сейтектің Нұрғаным деген қызынан туған жиені Фазыл Сұлтанов та өзінен бұрынғы күйшілердің шығармаларын шебер орындап, бұқара арасына насихаттауымен әйгіленген жан. Ол нағашысы мен Құрманғазының жерленген жерлерін анықтап, 1962 жылы атасының басына мал шалып, құран оқытқан. Кейініректе Батыс Қазақстан облыстық мәдениет басқармасының қолдауымен және ресейлік қандастарымыздың жанашырлық танытуы арқасында күйшілер С.Оразалиев пен Е.Ещановтың басына кірпіштен кесене тұрғызылды. Күй ықылым заманнан бері келе жатқан ата-бабаларымыздың әуенмен әрлеп, сазбен сызылтқан шежіресі. Домбырадан төгілген күмбір күйді көңіл қойып тыңдап, жүрекпен ұғына білу керек. Сонда ғана ұрпағымыздың ұлттық зердесі ашылады, жаһандану заманында жұтылып кетуден қорғалады. Елбасымыз нұсқаған рухани жаңғыруды жүзеге асыру үшін де күй өнерін насихаттап, дамытуымыз шарт. Есенболат ШАПЕНОВ, еңбек ардагері. Т.Масин ауылдық округі.

3 Орда 3 Ел дамуының жарқын үлгісі Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә.Назарбаевтың биылғы «Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері» атты Қазақстан халқына Жолдауының жетінші «Адами капитал жаңғырудың негізі» бөлімінде сапалы жұмыспен қамту және әлеуметтік қамсыздандырудың әділетті жүйесі, міндетті әлеуметтікмедициналық сақтандыруға кезең-кезеңмен көшу бәрібәрі қамтылған. Әлеуметтік Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласы ел дамуының жарқын үлгісі әрі нақты қадамды айқындайтын маңызды құжат. Онда сананы жаңғырту, ұлттық кодтан айырылмау, елдің игілігіне бағытталған мақсат-мүдделер туралы өзекті мәселе көтеріліп, оның бірнеше ауқымды жобасы жүзеге асуда. Ол шаралардан ауданымыз да қалыс қалып жатқан жоқ. Тарқатып айтсақ, «Туған жер», «Қазақстанның киелі жерлер географиясы», «Әлемдегі Қазақстан мәдениеті», «100 жаңа есім», «100 жаңа оқулық», «Латын әліппесіне көшу» бағыттарының аясында 4 кіші бағдарлама, яғни, «Атамекен», «Рухани қазына», «Тәрбие және білім», «Ақпарат толқыны» жобалары негізінде жұмыстар өткен жылдың сәуірінен басталды. Аудан әкімінің шешімдерімен бекітілген бағдарламалар іске асырушылардың жұмыс тобы, аудандық жобалық офис құрамы, әр кіші бағдарламаларға жауаптылар өз жұмыстарын тұрақты түрде атқаруда. Аудандық білім беру бөлімі ғимаратында орналасқан жобалық офиста бекітілген жауапты мамандар қызметтерін атқарып жатса, аудандық жұмыс тобының отырысы ай сайын кемінде бір рет оздырылып, істелген іске талдау жүргізіп, жоспарларды бекітеді. Кіші бағдарламаларға қатысты жұмыстарға келсек, «Атамекеннің» өзі «Әлеуметтік бастамалар картасы» және «Жомарт жүрек» бөлімдері бойынша жүргізілуде. Біріншісі, үкіметтік емес ұйымдардың, белсенді азаматтардың бастамаларын қолдауға, екіншісі, кәсіпкерлер тарапынан қолға алынған жобаларға бағытталған. Негізінен бағдарламада жергілікті кәсіпкерлер мен өңірден шыққан бизнес иелерін, танымал тұлғаларды туған жердегі нысандарды жөндетуге, жаңа объектілерді салдыруға, жалпы, көркейту жұмыстарына және қайырымдылық шараларға жұмылдыруға басымдылық берілген. Биыл меценаттық қолдаумен ауданымызда 20 жоба іске асады деп жоспарлануда. Жомарт жандардың белсенділігі арқасында жыл соңына дейін аталмыш тізім толығады деп күтілуде. Жоспарланғандар арасында спорт, балалар ойын алаңдарын салу және түрлі жөндеу жұмыстарын жүргізу көзделген. Мекемелер мен үкіметтік емес ұйымдар қызметкерлері ардагерлерге, мұқтаж адамдарға қол ұшын беру, тазалық жұмыстарына ықпал ету, әрі әр елді мекенде «Үздік көше», «Үздік аула» акцияларын ұйымдастыруға мұрындық болмақ. Қазірдің өзінде жергілікті жастар ұйымдары «Ардагерлерді ардақтайық!» акциясы шеңберінде қайырымдылық шараларына белсене кірісіп кетті. «Тәрбие және білім», «Рухани қазына» кіші бағдарламалары бойынша да мәдениет және білім саласында тек жыл басынан бері оздырылған шараларға бес мыңнан астам адам тартылды. Орал қаласында өткен «Туған жерім тірегім!» атты республикалық форумда белгілі мәдениет қайраткері Тұрсынбек Қабатовтың әр білім ошағында домбыра үйірмелерін ашқан абзал деген ұсынысын құптаған бөкейліктер оқу жылының екінші жартыжылдығында үш мектепте ақысыз факультативтер ұйымдастырды. Әрі бұл тәжірибе болашақта барлық мектептерге енгізілмек. «Спорттық рух» жобасы аясында асықтан жергілікті, аудандық деңгейде жарыстар өткізіп, мектептердегі қоңырау уақытында оқушылар асық ойнауды, бір-біріне үйретуді дағдыға айналдыруда. «Өлкетану» негізінде білім беру ұйымдарында кездесулер, көрмелер, байқаулар өткізіліп, тарихи орындар, Бөкей ордасы тарихи-музей кешенінің базасында ашық сабақтар, танымдық шаралар іске асуда. Мәдениет саласында да өнерде өзіндік орны бар ардагерлермен кездесулер, мәдени кештер, кітапханаларда дөңгелек үстелдер, байқаулар, латын қәрпіне көшуге қатысты диктанттар өтіп жатыр. Аудан әкімінің 2017 жылдың 10 қарашасындағы өкіміне сай ауданымыздың тарихы, киелі орындары туралы энциклопедия шығару бағытында жұмыс тобы құрылып, мәліметтер, деректер жинау басталып кетті. Осы орайда аудан тұрғындарын аталмыш жұмысқа белсене қатысуға шақырамыз. Әрі кітапқа енгізуге лайықты деректер болса, «Нұр Отан» партиясының аудандық филиалына, аудандық мұрағатқа немесе ішкі саясат бөліміне жолдауға болады. «Ақпарат толқыны» кіші бағдарламасы аясында ауылдық округтерде баннерлер ілініп, кей мекемелерде бағдарламаның логотиптері, бұрыштары орнатылды. Атқарылған жұмыстар туралы жерлестерімізге үнемі хабарланып отырылады. Аудандық басылымда аптасына кем дегенде екі-үш мақала жарық көрсе, әлеуметтік желілерде де (фейсбукте «Бөкей ордасы ауданы әкімдігі», «Бөкей ордасы Рухани жаңғыру», «Бөкей жастары» парақшалары және аудан әкімшілігінің ресми сайты) көрініс табуда. Тек қаңтарда қырыққа жуық мақала, әлеуметтік желілерде сексеннен астам материал жарияланды. Кейбір бейнематериалдар облыстық телеарнадан көрсетіліп жүр. Келешек жоспарларымыз да ауқымды, яғни, ауылдық округтерде аудандық жерлестер форумын, «Шеберлер ауылы» атты фестиваль, Бөкей ордасы тарихи-мұражай кешенінде «Рухани жаңғыру» атты экспозиция ашу, жоғарыда айтқанымыздай, ауданға қатысты энциклопедияны шығару, елордамыз Астана қаласының 20 жылдығына арналған түрлі мәдени-спорттық шараларды өткізу сынды іс-шаралар бар. Қорыта айтқанда ауданымыздың белсенділері, үкіметтік емес ұйым өкілдері, барша жерлестер Елбасы бастамасымен қолға алынған «Рухани жаңғыру» бағдарламасының жүзеге асуына атсалысып, ұлттық нақыштарымыз бен патриотизмді насихаттайтын игі істердің басы-қасынан табылады деп сенемін. Асқар ӘЖІҒАЛИЕВ, аудандық ішкі саясат бөлімінің басшысы. саланың әлеуеті Бұл бағытта аудан көлемінде біршама жұмыстар атқарылып келеді. Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі тарапынан мәртебесі анықталмаған 5300 адамның тізімі келген еді. Округ әкімдерімен бірлесе отырып, олардың бәрі реттелді. Қазіргі уақытта ақпараттық жүйелерде азаматтардың мәртебесін өзектендіру жұмыстары жүріп жатыр. Өзектендіру дегеніміз әр тұрғынның мәртебесін ақпараттық жүйелер бойынша нақтылау. Іс барысында мәлім болғанындай, өзектелмеген үш мыңдай адамның көбі өзін-өзі нәтижесіз жұмыспен қамтығандар, қоныс аударғандар және міндетті зейнетақы жарналары жоқ жұмысшылар. Міне, солардың атқарып жүрген жұмыстарын ресмилендірмей, өзектендіруді алға бастыру оңай болмай тұр. Мәселен, тойхана, дүкен және шаруа қожалықтарда істеп, күнкөріс жасайтындардың ауызша келісімінен басқа еш құжаттары жоқ. Табыс салығы өз алдына, зейнетақы (БЖЗҚ), міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру (МӘМС) қорларына ақша аударылмайды. Егер әр жұмыс беруші қызметкерлерінің болашағын, денсаулығын ойлап, тиісті жарналарды уақытында аударса, жұмысшы өз тарапынан болашағы үшін қам жасап, талаптар қоя білсе, жағдай едәуір жеңілдер еді. Жеке қосалқы мал шаруашылығын дамытып, сонымен тіршілік кешіп жатқандар да аз емес. Осы кісілер де кәсібін заңдастырып, МӘМС пен БЖЗҚ қорларына тиісті аударымдарын жасаса, нұр үстіне нұр болары кәміл. Елбасының биылғы Жолдауындағы «Кім көп жұмыс істесе, сол көп зейнетақы алатын болады» деген жолдар әр адам жұмысын ресми тіркетсе, бейнетінің зейнетін көре алатынын білдіреді. Бастысы, әр адам мұның бәрі өз үшін екенін ұғынуы шарт. Қазіргі заманда соңғы өзгерістерге дағдылана білгендер ғана жетістіктерге жете алады. Мемлекет басшысының 2015 жылғы 20 мамырдағы «Ұлт жоспары бес институционалдық реформаны жүзеге асыру жөніндегі 100 нақты қадам» бағдарламасының 84 қадамында әлеуметтік көмек тек оған шынымен зәру азаматтарға, ал, күнкөрісі төмен, бірақ еңбекке қабілеттілерге еңбекке ықпал ету және әлеуметтік бейімделу бағдарламаларына белсене қатысқан жағдайда ғана берілетіні жазылған. Бұл бағытта ауданымызда 2016 жылы «Өрлеу» қанатқақты жобасы іске қосылып, оған 51 адамы бар 10 отбасы тартылса, 2017 жылы 338 адамы бар 66 отбасы қосылды. Жобаның ерекшелігі отбасының еңбекке қабілетті мүшелері жұмыспен қамту шараларына қатысуға міндетті. Тағайындалған әлеуметтік көмекті өз ісін ашуға немесе жеке қосалқы шаруашылығын дамытуға жұмсауы тиіс. Осынау жоба биыл жаңа форматтағы атаулы әлеуметтік көмек түрінде жалғасуда. Жаңа үлгідегі мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмек осыған дейінгі берілген үш әлеуметтік төлемді (1. мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмек; жасқа дейінгі балаларға тағайындалатын балалар жәрдемақысы; 3. кәмелеттік жасқа толмаған төрт одан да көп баласы бар отбасыларға берілетін арнайы мемлекеттік жәрдемақыларды) біріктірген бірыңғай жәрдемақы. Бұл жерде атап өтетін жәйт, 2018 жылдың 1 қаңтарына дейін арнайы мемлекеттік жәрдемақы тағайындалған отбасылар үшін балалары кәмелеттік жасқа толғанға дейін сақталатын болады. Жаңа форматтағы атаулы әлеуметтік көмек шартсыз немесе шартты ақшалай көмек түрінде тағайындалады. Шартсыз ақшалай көмек құрамында еңбекке қабілетті мүшелері жоқ отбасыларға немесе еңбекке қабілетті мүшелері объективті себептерге байланысты жұмыспен қамту шараларына қатыса алмайтын отбасыларға (бала күтімінде болуы) көрсетілмек. Мұндай отбасыларға жәрдемақы алу үшін жұмыспен қамту шараларына қатысу міндетті емес. Шартты ақшалай көмек құрамында еңбекке қабілетті кем дегенде бір мүшесі бар аз қамтылған отбасыларға ұсынылады. Мұнда қойылатын шарт жұмыспен қамтудың белсенді шараларына міндетті түрде қатысуы. Аталған шаралар әлеуметтік көмек алушылардың әлеуметтік жауапкершілігін күшейтуге, олардың жұмыс іздеуге және өзін-өзі қамтамасыз етуге ынтасын арттыруға, сонымен бірге, тұрмысы төмен отбасылардың ел экономикасы мен қоғам өміріне қатысу деңгейін жоғарылатуға мүмкіндік бермек. Нәтижесінде бұл аз қамтылған жанұялардың өмір сапасына қолайлы әсер етуі тиіс. Жасыратыны жоқ, қазіргі уақытта еліміздің әр азаматына барлық мүмкіндіктер жасалған. Ең бастысы іске ынта қойып, адал тер төгу керек. Кенжебек ҚАДЫРҰЛЫ, аудандық жұмыспен қамту жәнеәлеуметтік бағдарламалар бөлімінің бас маманы.

4 4 Орда Заманауи Қазақстанның келбетін танытуға әрі жастардың үлгі алуына мүмкіндік беретін «100 жаңа есім» жобасы жайында Елбасы «Жастар өмірге шынайы көзбен қарап, өз тағдырларына өздері иелік ете алатын азаматтар болуы үшін оларға үлгі ұсынуымыз керек» деген болатын. Елдің алғысын арқалаған бүгінгі күннің батыры мен ақынын көрсеткісі келетін қалың жұртшылық тарапынан кең қолдау тапқан бұл еңбекке республикаға танымал адамдармен қатар, игі іс тындырған өзге де жайсаң тұлғалар енді. Өз облысымыздан сол жобаға енген азаматтарды терең тану біздің парызымыз, олардың жетістіктеріне ұмтылу мақсатымыз. Батыс өңірінен шыққан жайсаңдар Ақсерік Әйтімов «Қазақ ин новациялық және телеком муни кациялық жүйелер университеті» ректоры. Ақсерік Сарыұлы Батыс Қазақстан да бәсекеге қабілетті үш деңгейлі білім беретін ірі жеке меншік ғылымибілім кешенін құрды. Сонымен қатар, ол жастарға заманауи ғылым мен технологияны меңгеруге қолғабыс етіп жүр. ЭЕМ операторларына арналған курстардан бастап, жоғары буын мамандарына курстар ашу арқылы жергілікті кәсіпорындар мен мекемелерді мамандармен қамтамасыз етуге септігін тигізуде. БҚО-ның әрбір үшінші тұрғыны «ҚазИжТЖУ» ҒБК-нің оқу орындарының бірін тәмамдаған десек, артық айтқандық емес. Ақпараттық технологиялар, радиоэлектроника мен телекоммуникация саласындағы мамандар елімізде үлкен сұранысқа ие. Оларды дайындау үдерісіне инновациялық технологияларды енгізе отырып, кадрларды дайындаудың деңгейін көтеру үшін Ресейдің және алыс шетелдің жетекші жоғары оқу орындарымен халықаралық байланыстарды тиімді пайдаланып, білім жүйесін жаңғыртуға зор үлес қосуда. А.С.Әйтімов басқаратын ұжым өзінің ғылыми-педагогикалық қызметінде ресейлік жетекші жоғары оқу орындарымен, ҒЗИ мен ғылыми консорциумдардың академиялық құрылымдарымен елеулі жетістіктерге қол жеткізді. Оның ұйымдастырушылық-құрылтайшылық етуімен ҚазИжТЖУ жанынан П.Г.Кузнецов атындағы Тұрақты дамудың халықаралық ғылыми мектебінің Қазақ бөлімі (Мәскеу облысы Дубно университеті мектебінің филиалы), «Қазақ экология және өмір қауіпсіздігі академиясының» бөлімдері құрылды. Ол ҚР Президентінің Алғыс хатымен марапатталған, «Шапағат» медалін иеленген. Халықаралық дәрежедегі «Біріккен Еуропа» марапатын алған. Елена Шушлебина Зеленов ау дандық ауруханасының учаскелік медбикесі....ақтөбе қаласының 35 жасар тұрғыны Роза Тасқала ауданында туысқандарының үйіне қонаққа келген болатын. Жүктілігіне байланысты таңертең оны туыстары облыстық перинаталдық орталығына жеткізу мақсатында жолға шығады. Жолда жүкті әйелдің толғағы басталғанын байқайды. Шұғыл Переметное ауылынан жедел жәрдем шақырады. 19 шілде күні сағат 11:20-да Зеленов аудандық ауруханасына ОралТасқала тас жолынан қоңырау түседі. Еңбек демалысына шығуына байланысты акушер-гинеколог қызмет орнында жоқ болған. Алайда, бригадамен учаскелік медбике Елена Шушлебина шұғыл жолға аттанады. Діттеген орынға жеткен медбике әйелдің медициналық кітапшасынан жүктіліктің қиын өтуіне байланысты жағдайы мәз емес екенін біледі. Оны ішінде фортепианода еркін ойнайтын дәрежеге жетеді. Бірақ, 1994 жылғы операциядан кейін үздік оқушы көру қабілетінен айырылады. Басына түскен қиындыққа қарамастан, Саида музыкамен айналысуды жалғастырып, он екі жасында өзінің тұңғыш рет музыкалық концертін берді. Он бес жасында алғашқы музыкалық шығармаларын жазады. Университет қабырғасында жүріп, ол Италияның Киоджи қаласындағы шеберлік сыныбына қатысқан. Мектептік бағдарлама бойынша СанБартоломедағы конкурсқа қатысып, екінші орын алады. Осы жарыстан кейін Румыния консерваториясының ректоры Саиданы жабық конкурсқа шақырады. Бұл конкурста пианисткомпозиторлар өзі жазған туындысын орындауы керек-ті. Бүгінгі таңда Саиданың шақты жеке шығармалары бар жылы Саида «Болашақ» бағдарламасының стипендиясына қол жеткізеді. Одан кейін Флоренция қаласындағы Л.Керубин атындағы консерваторияға ректордың шақыртуымен магистратураға түседі. Саида қазақ, орыс, ағылшын, сондай-ақ, испан және француз тілдерінде еркін сөйлейді. Бүгінгі таңда ол Тоқсан бестің алғысы Отағасы Хасен Сәрсенғалиев ( ) екеуміз ұзақ жыл Орда орман шаруашылығында істедік. Үш ұл, төрт қыз өсірдік. Үлкенім Алтынай қазір 67 жаста, кенжепайым Қанат 50-де. Өзім көп балалы ардақты ана ретінде 53 жасымда зейнеткерлікке шыққанмын, бұйырса алдағы мамыр айында 95-ке толамын. Ұл-қыздардың бәрі де өсіп-өніп, өз алдарына кетті. Қолымда немерем бар-ды, ол да аудан орталығына қызметке тұрып, бұл күнде қартымның шаңырағында бір өзім қалдым. Ауыл ішіндегі балаларым колдарына шақырғанмен, қара шаңырақты қимаймын. «Әзірге денім сау, ара-тұра келіп, қал-жағдайымды біліп тұрсаңдар жарайды» деймін оларға. Биылғы қаңтар айының соңында орман шаруашылығының директоры Талғат Саматовтың зейнеткерлікке шығуына байланысты орнына жаңа басшы келді. Тегі Мырзағалиев, есімі Бауыржан екен. Құрметті еңбек демалысындағы байырғы орманшылардың үйлеріне кіріп, тұрмыс-тіршіліктерімен танысуына қарағанда білігі мол азамат сияқты. Менің де баспанама бас сұғып, «қандай көмек керек?» дегенде не сұрарымды білмей, абдырап, үйге тақала өсіп, бұтақтары терезе сабалап тұрған қос теректі кесіп, өз материалыма ауламды қоршаттырып беруді құлаққағыс жасадым. Сөзге келген жоқ, «Болады» деді. Кешікпей жұмысшылар келіп, осынау істі қолға алды. Иә, «Ұлық болсаң, кішік бол» деген. Иманжүзді Бауыржан Бақтығалиұлына бүгінгі Алғыс айту күні тоқсан бестің ризашылығын жеткізіп, еңбегіне табыс, отбасына бақыт тілеймін. Осындай қайырқом жастар көбейе берсін! Қамия СӘРСЕНҒАЛИЕВА, зейнеткер. Хан ордасы ауылы. Аяма жүрек жылуын Қазақы қасиеттердің асылы қамқорлық. Сондықтан да шығар, мектебімізде және республикамыздағы барлық білім ұяларында өткізіліп жатқан қайырымдылық акциясының «Қамқорлық» деп аталуы. тексеріп, денсаулығымен таныса келе түсік тастау қаупі барын аңғарады. Осындай жағдайда тек дәрігер ғана нақты шешім қабылдап, ота жасай алады. Ол мұндай қиын жағдаймен бірінші рет бетпе-бет келіп тұр. Елена Сергеевна әйелді босандыру керек деген шешім қабылдайды. Сағат тілі 12:40-ты соққанда Роза аман-есен қызын өмірге әкеледі. Оның біліктілігі мен жігерлілігінің арқасында Розаның денсаулығына еш қауіп төнбей, баласын бауырына алады. Бір қыдыру уақыттан кейін дені сау ана мен бала Переметное ауылының аудандық ауруханасына жеткізілді. Саида Қалықова Астана қаласы мемлекеттік академиялық филармониясының солисі. Саида 1985 жылы 1 сәуірде Орал қаласында туған. Анасы 25 жылдан астам мемлекеттік қызметте жұмыс істеген. Ал, әкесі инженер-энергетик. Саида алты жасында 11 С.Сейфуллин атындағы қазақ мектебіне барды жылы 21 орта және 3 музыкалық мектепті үздік аяқтады. Оны тәмамдаған соң, Орал қаласындағы Құрманғазы атындағы музыкалық колледжге оқуға түсті. Мұны да жақсы аяқтап, 2006 жылы Астана қаласындағы Қазақ Ұлттық өнер университетіне түсіп, оны 2010 жылы үздік бітірген жылдары «Болашақ» бағдарламасы бойынша Италияның Флоренция қаласында магистратураны «Loude» белгісімен аяқтап, музыка академигі дәрежесін алып шығады. Қазіргі кезде Астана қаласы мемлекеттік академиялық филармониясының солисі. Саида бірінші сыныпқа барған кезінде әке-шешесіне айтпай-ақ, музыка мұғаліміне жазылады. Аз уақыттың қоғамдық өмірге белсене араласып, бүкіл әлемдік қайырымдылық шараларына қатысуда. Жетістіктері: Республикалық және халықаралық конкурстардың лау реаттары: «Джованни Таленти» Италия (2008 ж.), «Шаг навстречу» Ресей (2009 ж.), Пианист-композиторларға арналған К.Филча конкурсы Румыния (2009 ж.); Қазақстан, Ресей, Италияда жеке концерттерін өткізген; Оркестрмен концерт: Санкт-Петербург (2009 ж.) Юрий Темиркановтың басшылығымен симфониялық оркестр; Флоренция (Италия, 2014 ж.) «Пергола» театрының симфониялық оркестрі режиссер Алессандро Пинсаути; Астана (2014 ж.) Мемлекеттік филармонияның симфониялық оркестрі, жетекшісі Ерлан Бақтыгерей; Астана (2016 ж.) қазақ халқының әйгілі аспаптары, режиссер Нұрлан Хамзин; Жалпы, 60 концертке, соның ішінде, 10 қайырымдылық шарасына қатысқан. Дайындаған Раушан ЖАНАТҚЫЗЫ. Акция әлеуметтік педагог «Қайырымдылық жылы жүректен» атты салтанатты жиынмен ашылып, оның барысында оқушыларға бейнероликтер көрсетілді. Сонымен қатар, мектеп дәлізіне арнайы бұрыш жасақталды, әлеуметтік жағдайы төмен және қолайсыз жанұяларды анықтау үшін рейд жүргізілді. Дәлелсіз себептермен сабаққа келмей жүрген балаларды анықтау мақсатында мұғалімдер үй-үйді аралады. Психолог Т.Мұханбетшина бастауыш сынып оқушыларына «Болады, болмайды», «Жүректен шыққан ақ тілек», Н.Ізтұрғанова жоғарғы сыныптықтарға «Әрқашан күн сөнбесін», ал, дефектолог А.Ғиниятова ерекше білім беруді қажет ететін балалармен «Қайырымдылық ғажайып өмір есігі» психологиялық тренингтерін өткізді. Қосымша білім беру педагогтары М.Хасенова мен А.Салауат «Қайырымдылық ізгі ниет» тақырыбында эссе жазу сайысын ұйымдастырып, үздік шәкірттерге мақтау қағаздарын табыстады. Сынып жетекшілері де өз сыныптарында қамқорлық, қайырымдылық жөнінде тәрбие сағаттарын ұйымдастырды. Мектеп, орман шаруашылығы, өрт сөндіру мекемесі ұжымдары және кәсіпкер А.Сисенқызының демеушілігімен аз қамтылған, әлеуметтік көмек қажет ететін жиырма төрт оқушыға киім-кешек пен оқу-құралдары табыс етілді. Акция ұйымдастырушы-педагог А.Хайроллина мен музыка жетекшісі Г.Ағишанованың жетекшілігімен өткен «Жүрегім толы жақсылық» мектепішілік концертімен қорытындыланды. Иә, жетімін жылатпаған бабаларымыздың адамгершілікті биік ұстап, кісілікті ту етіп, қолдан келген жәрдемін ұсынудан тартынбаған қасиеттерін оқушылар бойына дарытып, тәрбиелеу мақсатындағы мұндай шаралар өз жалғасын таба берері кәміл. А.СИДЕКОВА, Жәңгір хан атындағы орта мектептің әлеуметтік педагогы.

5 Орда 5 Елімізде Алғыс айту күні өмірге келгеніне көп болмауы себепті, кейбіреулерге ол мереке ретінде сезілмеуі мүмкін. Жақынжуықтарымызға, көптен араласпаған таныс-тамырымызға хабарласып, жасаған жақсылығын еске алып, алғыс айту арқылы мерекені сезіну, сезіндіру өз қолымызда. Алматыдан жеткен ақ тілек Ал, сан жылдық тарихы бар мейрамды өзге елдер қалай тойлайды? АҚШ және Канада халықтары Алғыс айту (Thanksgiving Day) күнін қараша айының әрбір төртінші бейсенбісінде атап өтетін көрінеді. Бұл атаулы күн алғаш рет 1621 жылы ағылшындық колонистердің бастамасымен тойланған. Қыс мезгілі өте ауыр болып, адамдар аштыққа ұшырағандықтан губернатор Уильям Брэдфорд қол астындағылардың көңіл-күйін көтеру үшін Алғыс айту күнін белгілейді. Айналадағы басқа да көршілер оны жылы қабылдап, қаһарлы қысты аман-есен өткереді. Рақмет айту күнінің басты нышандарының бірі түйе тауық. Себебі, ағылшындық колонистер мерекені алғаш тойлағанда орманда атылған төрт түйе тауықты жеген екен. Кейіннен, яғни, 1789 жылы Джордж Вашингтон Рақмет айту күнін «Ұлттық мереке» деп жариялаған. Бұл күні барлық отбасы міндетті түрде дастархан басына жиналып, туыстарына жақсылық жасауға асығады, жақындарын қуанту үшін түрлі тосын сыйлар ойлап табады. Қаладағы метроларда ерекше үстелдер орнатылып, адамдар ақша, азық-түліктерін қайырымдылыққа әкеліп қояды. ХVІІ ғасырдан келе жатқан әртүрлі киімдерді киген тұрғындар шеруге шығып, думанды кештер ұйымдастырады. Кассава Либерия Америкадан қашық орналасқанымен, айтулы күнді атап өтуі өте ұқсас. Ерекшелігі Либерияда қарашаның соңында емес, алғашқы бейсенбісі күні тойлайды және күркетауық етінің жанында міндетті түрде тарихқа өз ізін қалдырған жыл кассава өнімі болады. Бақытты өмір үшін алғыс айту шарасы дәл Америкадағы секілді өтеді. Енді Германияда алғыс айту мейрамын «Erntedankfest» атап, қазан айының алғашқы жексенбісі күні егін алқабында тойлайды. Келесі жылы да егін осылай түсімді болсын деп ниеттеніп, тамаша табиғат (орман, көкөніс, жеміс-жидек) тарту еткен тағдырға алғыс айтады. Дастарханға жаңа піскен көкөніс, жеміс-жидек, дәндідақыл, Германияның дәстүрлі тағамдарын, өзге де дәмдітәттілерді ұсынып, атап өтеді. Осы азықтарды мейрам нышаны ретінде дастарханға қойып, көшеде фестивальдер де өткізеді. Израиль халқы да Суккот мерекесі алғыс айту күнін 3000 жылдан бері тойлап келеді. Шөл далада ауырмай-сырқамай, аман-сау жүргендері үшін тағдырға алғыс айтады. Көшеге шағын шатыр тігіп, жеміс-жидек, көкөністермен дастарханды әрлеп, отбасы мүшелері кешкі ас ішеді, барлығына алғыс жаудырады. Корея елінде алғыс айту шарасы 15 тамызға қарай, Чхусок деген атаумен мерекеленеді. Мейрам үш күнге созылады, жол бойында жиын жасалады. Кәрістер ұлттық тағамын, сонпхъян ( 송편 ; songpyeon) атты күріш бәлішін дастарханға қойып, халықтық ойындар ойнайды. Қытайлықтардың да бұл мерекені атап өтуі ерекше. Олар үшін бұл мереке қыркүйек айының соңы мен қазанның ортасы болып есептеледі. Тіпті, кейде мұны «күз ортасындағы фестиваль» деп те атайды. Жиын-терім маусымының аяқталғанына қуанып, қуаңшылық болдырмай, астықты жинап алғаны үшін айдаһарға алғыс сезімін білдіреді. Қытайлықтар мерекені отбасында ғана емес, тұтас «деревня» болып тойлайды. Балаларын әдемі киіндіріп, шеруге шығарады. Сосын кешкілік айға қарап, келешек күннен жақсылықтың болуын тілейді. Ал, жапондықтар оны 23 қарашада салтанатты жағдайда атап өтеді жылы екінші дүниежүзілік соғыста жеңіліп, қалжыраған жапон билігі бүкіл бақ та, жақсылық пен дәулет те, тек еңбек арқылы келетінін халыққа осылай ұғындырған. Сөйтіп, күріш жиналған қара күздің 23 қарашасын «Еңбек күні» немесе «Алғыс айту» мерекесі деп жариялаған. Содан бері осы күні Күншығыс елінің тұрғындары 23 қарашада еңбектің құдіреттілігі туралы айтып, бір-біріне алғысын жеткізеді. Десек те, Алғыс айту күнін тұтас мемлекет емес, бір қала тұрғындары тойлайтын елді мекендер бар. Мысалы, Голландиядағы Лейлан қаласы халқының бұл мерекеге құрметі ерекше. Себебі, Америка жеріне алғаш аяқ басқандардың қатарында Лейлан қаласының байырғы тұрғындары да болған. Ежелгі Америка жерін көріп келген Лейланның қарапайым адамдары осылай Алғыс айту күнін өз шаһарында да тұрақты өткізуді дәстүрге айналдырып жіберді. Міне, осылайша әр ел өзінше тойласа да, мұның мән-мағынасы, тағылым алар тәрбиесі жетерлік. Сондықтан бір-біріңізге алғыс айтып, құрметпен қарап жүргеннің артықтығы жоқ Раушан АППАҚОВА. Ұстаз әр адамның жүрегіне ерекше жылылық нұрын себетін, аяулы тұлға бейнесімен өзектес ұғым. Ұстаз деген әр қазақ баласы үшін қашан да қасиетті болған. Өйткені, ұстаз шәкірттің пірі, ұстаз ана, ұстаз үлгі-өнеге. Одан тәрбие алған немесе ұстаз алдын көрген деген, ата тәрбиесін көрген деген сөзбен пара-пар. Осы орайда, өзім білім нәрімен сусындап, түлеп ұшқан Б.Жәнекешев атындағы орта мектептің ұстаздары жайында айтқым келеді. Алғаш мектеп табалдырығын аттап, бастауыш сыныпқа барғанымда, қолыма қалам ұстауды үйреткен Жұпар Қуановаға айтар алғысым шексіз. Ол кісіден шыдамды болуды, асқан әділдікті үйрендім десем, артық айтпағандығым. Жоғары сыныпта Отан қорғауға, адамгершілік пен өжеттілікке тәрбиелеген алғашқы әскери дайындық пәнінің мұғалімі Замир Әлесовті, ең сүйіп, ұнатып оқыған физика, математика сабақтарынан білім берген Назгүл Рахимова мен Тұрсынгүл Елеуованы әркез қадірлеп, олардың алдында басымды иемін. Әсіресе, бірнеше мәрте аудандық, облыстық олимпиадаларға дайындап, күн-түн демей шәкірт үшін тер төккен Назгүл апайымның жақсылығы орасан. Ол кісінің физика пәнінен берген білімінің арқасында Алматы қаласындағы радиоэлектроника және байланыс әскери инженерлік институтына оқуға түстім. Қазіргі уақытта Алматы облысындағы Үшарал қаласының Алакөл ауданында станция басшысымын. Назгүл Сабырқызының айтқан ақыл-кеңесі, үйреткен тәлім-тәрбиесі әлі де жадымда. Ал, осы мектеп қабырғасында жүрген кезде екінші анамызға айналған сынып жетекшіміз, ыстығымызға күйіп, суығымызға тоңып, не жасаса да біз үшін күйіп-пісіп жүретін, шын мейірбан қамқор ұстазымыз Тұрсынгүл Елеуқызының да орны бір бөлек. Үлкен өмірге бала жастан тәрбиелеген аталмыш жандарға мен бүгін шексіз алғыс айтамын. Дендеріне саулық, отбасыларына амандық, білімді шәкірт тәрбиелеуде мол қажыр-қайрат тілеймін. Және барша нәзік жанды ұстаздарымды алдағы 8 наурыз Халықаралық әйелдер мейрамымен құттықтаймын! Бағдат КЕРЕЙ. Алматы қаласы. Қазақтың кәріс келіні «Бала кезімізден әңгіме төркіні ұлттық мәселеге ауысса, анамыз оған аса мән берудің, өзіңді бөлектеудің еш қажеті жоқ деп үйрететін»,-деді Александра (Саша) Әлішева бізбен тілдескенде ағынан жарылып. Иә, ынтымақ пен бірлік насихатталған кәріс Владимир Магай отбасында үш қыздың ортаншысы болып өскен Саша жұбайымен осы сөзді қызы Каринаға да ұғындырып келеді. Сәл өскен соң оны ұлы Әлиге де түсіндірмек. Жоғарыда айтқанымыздай, кейіпкеріміз Александра Владимир мен Татьянаның ортаншысы. Бұл кәріс отбасының біздің өңірге қоныс аударуына сонау бір жылғы репрессиялар өз ықпалын тигізген. Сашаның өз бабалары Қиыр Шығыстан сол кездегі Шешен-Ингуш Республикасына мәжбүрлеп көшірілген, кейін Қырғызстанға қоныс аударған. Нағашылары (олар да кәрістер) Қырғызстанды пана тұтқан көрінеді. Осылайша, өзге жерде табысқан екі жас Қазақстанның Орал қаласына тұрақтайды. Осында дүние есігін ашқан қыздарын тәрбиелеп, талмай еңбек етеді. Ұрпақтарының жоғары білім алуларына мүмкіндік туғызып, тұңғышы Алла мен біздің кейіпкеріміз Сашаға отау құру тойын өткізген отағасы әр кәріске тән төрт үстел қағидасын өтеуде. Толығырақ айтар болсақ, кәрістерде осынау дәстүр өмірлеріне берік енген. Алғашқы үстел сәби бір жасқа толғанда, екіншісі перзенті отау құрғанда жайылады екен. Ал, үшінші үстелді ата-ананың мерейтойында ұрпағы ұйымдастыруы қажет. Соңғысы адамның ақырғы сапарымен байланысты. Міне, Сашаның әкесі де екі қызын ұзатып, бүгінде Алматы қаласында қызмет етіп жүрген кенжесі Людмиласының қуанышын күтуде. Айта кету керек, кейіпкеріміздің Орал қаласында тұратын әпкесі өзі сынды бір кәрістің жары атанса, Александра сайқындық Қайрат есімді қазақ жігітінің етегін ұстап, бүгінде Әмірхан-Гүлшара Әлішевтердің кенже келіні. Александраның айтуынша, қайырымдылық, мейірбандық салтанат құрған елімізде ол ешқашан өзін жатсынбаған. Жаңа шаңырақтың босағасын аттап, үй тірлігіне үйреніскенде де енесі мен абысындары Гүлшат пен Мнаура да білмегенін үйреткен. Соңғысы қазақ тілін меңгеруге көмектесіп жүр. Өзара қарым-қатынасқа келгенде Александра ортасына байланысты тілі орысша шыққанын, әрі өзінің ана тілін меңгерудің қажеттілігі туындамағасын да шығар, оны біле бермейтіндігін жасырмады, ал, мемлекеттік тілдің қарапайым тұрмыстық сөздерін ұғынады. Ұлттық тағамдардан көбіне түрлі салаттарды ащылығын азайтып дайындайды екен. Айта кетелік, қазіргі күні оның ата-анасы еңбек визасымен Оңтүстік Кореяда жұмыс істеуде. Олардың сүйікті Қазақстанына қайтып ораларына қыздары сенімді. Міне, біз жүзі басқа болса да, қазақ жігітімен жүрек табыстырған кәріс қызының әңгімесінен көңілге тоқығанымыз осы болды. Раушан БАҚЫТОВА. Сайқын ауылы.

6 Орда 6 Журналистің қойын дәптерінен...кеше ғана күн жадырап тұрған. Жаймашуақ кездің де өз қадір-қасиеті болатынын түсінбей жататынымыз рас-ау?! Қара жердің беті борап өткен қар бұрқасынымен қыс көрпесін жамылыпты. Желтоқсан айының ортасы болса да, күн райы жылымық. Қалыбыма сыймай кеткен сәтімде бар даусымды шығарып, өлең оқитын әдетімнен жаңыла бастағандаймын ба?! Ара-тұра Ұлдай апам (ақын Ұлдай Сариева) «Гүлнар, өлең жаз!» деп көптен бері көкейге қонбай кеткен аппақ әлемге өзіне біткен өр мінезбен дем беріп қояды. «Өлең деген құдіретті күш мені маңына жуытпай тастап кетті ғой»,- деп жауап қайтарамын. Оным рас. Өзім сүйіп оқитын Фариза, Мұқағали, Жұматайлардың жыр кітаптарын парақтамағаныма да әр қылығы қайынқаптал ит қаншығының айбат көрсете алмай, үйшіктен басын шығарып, қыңсылағанындай әсер береді. Ойлар... Тағат таптырмас ойлар... Бұрын «адам аласы ішінде...» деген сөзге мән бермеген екенмін. Іші-бауырыңа еніп жүріп, пасық пиғылын танытқан тәрбие деген текті ұғым тізгіндемеген аянышты жандарды да көрдім. Қара күйе жағып, абыройымды түсіруге талпынғанның сөзін «ұйып» тыңдағандардың да алдында ақталуды қажет деп таппадым. Таңғы ұйқымды ашар-аспастан бүгін тағы есіме түстің, әке! Алты жыл өтіпті. Ақпан айы болатын. Тас төбеден түскендей суық хабар есеңгіретіп тастаған. «Құдай-ау, қашан жетер екенмін?!»-деп ойлағам сонда тарамтарам боп сорғалаған көз жасым жеткен мендік пейіл қасқыртірліктің ұлыған бөлтірігіне ұқсап, болмашыға жаға жыртысуды да бастан кешіртті. Қалың тобырмен алысқан Абай бабаның жанарын алысқа тіккен ойлы келбеті көз алдыма келді. Құдай сақтасын! Бұл дәме емес, өз ортаң, биік деңгейлі жандардың алақаныңа ұлпа қондырғандай ізетін сағыну, аңсау шығар, сірә?! Әдеп әлемінде түйсінгенім болса да, сырт көзге қыңыр, қырсық, оспадар жанға айналғандаймын. Шынында да солай ма?! Қайсыбірін айтайын, әке?! Бәзбіреулерге қарапайым жанның бірі болып көрінгеніңмен, мен үшін сенің орның әрдайым биікте. Алматы қаласынан зооветеринарлық институтты тәмамдап, киелі Орда жеріне жолдамамен келген кезіңде екі қыздың әкесі едің. Ата-әжелерің арқалы сынықшы Әке туралы үзік ой біраз уақыт болған. Үстелімнің үстінде тұрғанымен, соны оқуға желкемнің қыры жібермейтін де секілді. Әлде осынау мөп-мөлдір тазалыққа негізделер жырәлемінен бірте-бірте жырақтай бастадым ба екен... Иә, адамды күйбің тірліктің ұсақ-түйектері қажытпай қояма?! Ойым сансаққа кетті... Қаһарлы қыс мезгілінің де өзіндік көркі бар. Терезе әйнегіне үңілдім. Күн райы бұлыңғыр көрінді. Жанарыма ілінгені: жел өтіне тербеліп тұрған жалаңаш теректер. Сырт көзге бұтақтары әлсіз көрінгенімен, тамыры тереңде жатқанына көпшілік мән бере бермейді. Қыз-ғұмырдың әлдеқашан қатайған қауырсын қанаты бір нәп-нәзік сезімнен жұбаныш іздейтіндей. Бұл не? Өткен күнге сағыныш па?! Санам ояу, өзім өң мен түстің арасында қалықтап жүргендеймін. Ақылың жетер іске мінезің тізгін бермей, «принцип» деген қандағы қолайсыз «кесел» басынғысы келген қасиетсіздермен жаға жыртыстырады. Арсыздың бетімді жуып. 600 шақырым жол... Үздіксіз қоңырау соғылып, алыстағы дос, таныстар көңіл айтып жатты. Өзіңді жоғалтқаныма сене алар емеспін. Адамдықтан аласармаған болмысың, мейірімге тұнған жанарың ойымнан шықпай, сағыныштың сары шәлісін жамылып, үнсіз жылай бердім, жылай бердім... Түсінігі саяз жанды көрінгенге құлпы ашылмайтын жұмбақ әлеміме енгізбейтінім өзіңе тартқан адалдығымнан ба екен?! Болмыс-бітімдегі кереғар қайшылық тұяғына шаң тимес тарпаң мінезді жылқы жануарының кейде оқыс оқыранғанын көзге елестеді. Әттең, менің үнімді сен ешқашан ести алмайсың. Адалдық пен адами тазалықты жоғары қоятын дос-жолдастарың да көп еді-ау. Пенде баласына қылаудай жамандық жасамақ тұрмақ, ондай ойдан ада едің-ау, әкешім! Жып-жылы боп тұратын мейірімді жүзіңді көрмегелі, қара жерді алтыншы мәрте қар жапты. Туған жер деп ентелеп болғанын ашып айтпағаныңмен, елдегі ағайындар жақсы біліп, бастарына тәу етеді. Марқұм Айғаным әжеміз: «Түсімде Тасболатжанымның соңынан қос құлын еріп жүр. Екі балалы болғанын ғана көреді екенмін»- депті. Түсі айнымай келіп, екінші қыз өмір есігін ашқаннан кейін алты айдан соң, жарық дүниемен қоштасыпты жарықтық. Ал, өзіңіз Хан ордасына келіп, киелі өлкеде анамызбен бірге отыз жыл бақытты ғұмыр кешкен екенсіз. Балалығымыздың да алаңсыз шағы осы өңірде өтті. Игі жақсылармен жора-жолдас болған әке-шешемді білетіндер «Тасболат пен Қазиманың көзі ғой...» деп жатады әлі күнге. «Әкең өлсе де, әкеңді көрген өлмесін» дегендей, сол көзкөргендер маған тым ыстық. Бәрін жақсы көрем. Бәрі мен үшін қымбат. Совхоздың малын Ресейдің ет комбинатына өткізу кезінде орыстардың кез келгенінің тілін тауып, уақытымен тапсыратының жайлы жағымды әңгімелерді көп естідім. Қызметке алғырлығыңды бірге мал айдап барған қарапайым малшылар мен өзіңмен қызметтес болған замандастар да аузынан тастаған емес. Кейде қонақтықтан немесе іссапардан түн ауа келген кезіңде әлдеқашан ұйықтап қалған біздердің беттерімізден сүйіп, маңдайымыздан өбетін кезіңді сағындым, әке! Осы ақпан айында сізді қара жер құшағына тапсырғанымызға әлгінде айтқандай алты жыл болды. Егер ортамызда жүрсең, алдағы наурыз айында сексен жасқа толар ең. Әттең... Иә, айналасына ақыл-парасатымен танылған аяулы анамыз Қазимадан айырылған соң да, көрші-көлем, ағайынтумаға сыйлы қалыппен ғұмыр кештіңіз. Бір қыдыру уақыттан кейін қосағыңызды сағынғандай, Сіз де артынан кете бардыңыз ғой. Анашым екеуің бір баланың бетіне жел болып тиіп көрмеп едіңіз. Тіпті, Сіздің орныңыз әркез биікте болуына анамның ықпалы мол болғанын қазір түсінгендейміз. «Әкелерің келе жатыр» десе, тып-тыныш бола қалатынбыз. Ешқашан дауыс көтеріп, ұрысқаныңызды да естімеппіз. Тағы да қара жерді мамық қар жапты. Өмір-өзеннің тынымсыз толқындары ғана өтпелі ғұмырдың әр сағатын тиімді пайдалануды үнсіз ескертетіндей... Бірде анам түсіме еніп, балалығымыз өткен қара шаңырақта мені құшағына қысып тұрып: «Енді ақиретте...»- деп еді. Кездесеміз деген сөзді айтқан жоқ. Жаратқанның құлы болып, иманыңды бекіт дегісі келді ме екен... Осы түс көпке дейін санамнан шықпай тұрып алды. Иә, мәңгілік өмір бақида шығар. Ырылдасып өтер ит-тірлік адамдарға тән. Ғұмыр-дария алға асып барады. Әкесіз һәм анасыз тірлік бүгінде мені де шыңдай түскендей. Өздеріңізден алған тәлім-тәрбие өмірлік азығыма айналғанын мақтаныш етемін. Рухтарыңа арнап, жұма күндері қоңыр бауырсағымды қоңырсытамын. Ұрпақтарыңызды желеп-жебей беріңіздер, Әке, Ана... Сіздерді қатты сағындым... Гүлнар ҚАДЫРОВА, Қазақстан Журналистер одағының мүшесі. Имандылық иірімдері Өлі разылығы үшін сауапты істен сырт қалма «Өлі разы болмай, тірі байымайды» дейді халқымыз. Дүниеден өткендердің аруағын сыйлап, әрулеп қойып, басын қарайту, жұма сайын құран бағыштап, еске алу кейінгі ұрпақтары мен бауырларының міндеті. Сондай-ақ, зираттарды малға тапатпау, аяқ асты еткізбеу тірілерге сын. Осыларды ескерген үлкендеріміздің бастамасымен аудан орталығындағы, кейбір ауылдық округтердегі қауымдар қоршалды. Әрине, оның бәрі де тұрғындар белсенділігімен, жекелеген кәсіпкерлердің араласуымен жүзеге асты. Баршасына Алланың нұры жауып, істеріңіз өрге бассын дейміз. Өткен күзде бір топ сайқындық ардагерлер Мәмбет ауылындағы (бұрынғы М.Мәметова атындағы кеңшардың 1 бөлімше орталығы) үлкен қауымды да қоршау үшін қаржы жинауды ұсынған. «Қазпоштаның» аудандық бөлімшесінен арнайы есепшот та (KZ ВВ ) ашылды, жәшік те қойылды. Дегенмен, қарқын баяу. Қажетті ақша осы кезде жиналса, күн жылына материал алдырып, көктемде жұмыс басталып кетер еді. Құрметті сайқындықтар және мәңгілік мекендерін Мәмбет ауылынан тапқандардың ұрпақтары! Өздеріңіз бас болып, аталмыш шараға жанашырлық танытсаңыздар екен. Білуімізше, қайсыбір марқұмдардың балалары, немерелері «шіріген бай» болмағанымен, қалталылар қатарынан. Солар да араласып, қомақты қаржымен, керекті құрылыс заттарымен, техникамен көмектессе, нұр үстіне нұр болары хақ. Көптің қолдауымен бітетін сауапты істен ешқайсымыз тартынбайық, ағайын! Иманбай МАШОТОВ, аудандық ардагерлер кеңесінің төрағасы.

7 Орда 7 Дерек пен дәйек 2017 жылғы әлеуметтік-экономикалық көрсеткіштер п/п Көрсеткіштер атаулары Бірлік өлшемі Қаңтар-желтоқсан 2016 ж. Қаңтаржелтоқсан 2017 ж. 1. Өнеркәсіп өнімінің көлемі млн. теңге 560,6 589,1 97,3 2. Негізгі капиталға жұмсалған инвестициялар көлемі мың. теңге , ,0 349,2 Тұрғын үйлерді іске қосу шаршы метр ,6 3. Кезең соңына мал мен құс басының саны бас Ірі қара ,5 соның ішінде, сиыр ,9 Қой ,2 Ешкі ,4 Жылқы ,4 Шошқа 0 0 Түйе ,2 Құс ,2 Ауыл шаруашылық өндірісі Ет тонна 6 219, ,0 104,5 Сүт тонна , ,1 100,2 Жұмыртқа мың дана 320,8 321,1 100,1 Ауыл шаруашылығы жалпы, өнімінің көлемі ағымдағы бағамен млн.теңге млн. теңге 6 483, ,0 107,8 5. Орташа айлық жалақы теңге ,3 6. Жұмыспен қамту органдарына жұмыс іздеп келгендер адам ,9 Жұмысқа орналасқандардың саны адам ,5 Кәсіптік оқуға жолданды адам ,7 Қоғамдық жұмысқа жолданды адам ,0 Жұмыссыздардың саны, кезең аяғына адам ,8 7. Халық саны адам ,4 8. Халықтың көші-қоны адам Келгендер ,4 Кеткендер ,3 Айырымы х 9. Туғандар саны адам ,6 Өлгендер саны ,5 соның ішінде, нәрестелер өлімі адам ,0 Табиғи өсімі х 10. Халықтың ауру-сырқаулығы жағдай ӨІЖА ,0 Гепатит 1 ӨРЖВ ,0 Туберкулез ,7 Мерез ,0 Қотыр Педикулез Бөлшек сауда тауар айналымы млн.теңге 3 243, ,2 91,0 12. Жүк айналымы млн. ж/ш Жолаушы тасымалдау көлемі 13. Тіркелген қылмыстар саны бірлік ж.5-қаңтар-қыркүйектегі шағын кәсіпкерлік субъектілеріне жатқызу критерилерінің өзгеру есебімен; ж жылғы желтоқсанның басына; ж.8,9,10,13-қаңтар-қарашадағы. Негізгі пайдалану бағыттары бойынша негізгі капиталға салынған инвестициялардың аудандық көлемі Көрсеткіштер Барлығы соның ішінде: Ауыл, орман және балық шаруашылығы Өнеркәсіп Кен өндіру өнеркәсібі және карьерлерді қазу Өңдеу өнеркәсібі Электрмен жабдықтау, газ, бу беру және ауа баптау Сумен жабдықтау; кәріз жүйесі, қалдықтардың жиналуын және таратылуын бақылау Құрылыс Көтерме және бөлшек сауда; автомобильдерді және мотоциклдерді жөндеу Көлік және қоймалау 364 Тұру және тамақтану бойынша қызметтер Ақпарат және байланыс Қаржы және сақтандыру қызметі Жылжымайтын мүлікпен жасалатын операциялар Кәсіби, ғылыми және техникалық қызмет Әкімшілік және қосалқы қызмет көрсету саласындағы қызмет Мемлекеттік басқару және қорғаныс; міндетті әлеуметтік қамтамасыз ету Білім беру Денсаулық сақтау және әлеуметтік қызметтер Өнер, ойын-сауық және демалыс Өзге де қызметтер түрлерін ұсыну Аудандық статистика басқармасы. % Маман кеңесі Вирустық гепатиттер А, В, С, Д және Е вирустары тудыратын инфекциялық вирустық гепатиттер жіті және созылмалы түрде өтуі мүмкін. Өткен жылы ауданымыз бойынша екі вирустық гепатит тіркелді. Оның бірі жіті вирустык гепатит (В) болса, екіншісі созылмалы вирустық гепатит (С). Науқастанған екі әйел де жұмыс жасындағы адамдар. Оларға қоса отбасылық қарым-қатынас болған екі адам да осы ауруға қарсы екпелерін алды. «А» вирустық гепатитінің инфекцияның көзі «А» гепатитімен ауыратын науқас адам болып табылады. Сондай-ақ, лас су қоймасында шомылу кезінде су жұтып қойса, қолға нәжіс тиген жағдайда, көкөніс пен жемісті, тұрмыстық заттарды, ойыншықтарды ластанған сумен жуғанда немесе қайнамаған суды тұтынған кезде жұғуы мүмкін. Ал, «В» және «С» вирустық гепатиттерінің жұғу жолдары: қорғанбай жыныстық қатынасқа түскенде; ауру адамның қанын немесе қан құрамын құйғанда, ағза мен тіндерді ауыстырғанда; үй жағдайында залалсыздандырылмаған медициналық құралдарды қолданғанда; 102 хабарлайды сұлулық салондарында залалсыздандыру ережесін сақтамай (татуировка, пирсинг, маникюр мен педикюр) косметикалық шаралар жасаған кезде; ортақ қолданыстағы инемен есірткіні тамырға енгізгенде; жеке тазалық құралдарын (қайшы, ұстара, тіс щеткасын) ортақ қолданғанда; босанған кезде анадан балаға. Алдын алу (профилактикалық) шаралар: вакцина қабылдау; жеке тазалық құралдарын (ұстара, маникюр жиынтығы, қайшыны) қолдану; лицензиясы бар арнайы мекемелерде (татуировка, пирсинг және т.б.) косметикалық шаралар жасату; кездейсоқ жыныстық қатынас кезінде мүшеқап қолдану; медициналық шараларды қабылдау үшін арнайы емдеу ұйымдарына жүгіну. Вирустық гепатиттерден сақтану өз қолыңызда. Ауруды емдегеннен гөрі алдын алу оңай екенін ешқашан естен шығармаңыз. Гүлнар СҰЛТАНҒАЛИЕВА, аудандық ҚДСБ-ның жетекші маманы. Жедел алдын алу іс-шарасы Тұрғындар арасында тәртіпсіздік пен ұсақ құқықбұзушылықтарға «мүлдем төзбеушілік» қағидатын қалыптастыру әрі азаматтардың құқықтық танымы мен мәдениетін арттыру мақсатында ауданымызда «Тәртіпсіздік және құқықбұзушылыққа мүлдем төзбеушілік» жедел өткізілді. Облыс прокуратурасының «Өзіңнен баста!» жобасын орындауды да көздеген бұл шара нәтижесінде 50 әкімшілік құқықбұзушылық анықталып, 4 іс сотқа жолданды. Кінәлі азаматтарға теңге айыппұл салынып, оның теңгесі, яғни, 84,2 пайызы өндірілді. Ал, бірқатар әкімшілік құқықбұзушылық жасағандарға ескерту жасалды. Аудандық жергілікті полиция қызметі. «Бөкей ордасы аудандық жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлімі бос азаматтық қызмет лауазымына орналасуға ашық конкурс жариялайды Орда ауылдық округі бойынша жалғызілікті қариялармен, мүгедектермен жұмыс жасау жөніндегі әлеуметтік қызметкер 1 бірлік. Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: арнаулы орта, жоғары әлеуметтік, медициналық, экономикалық, психологиялық, педагогикалық немесе негізгі орта және әлеуметтік даярлық туралы сертификаты болуы. Қажетті құжаттар тізімі: 1)Түйіндеме; 2) Өтініш; 3) Жеке куәлік көшірмесі; 4) Білімі туралы құжаттың нотариалдық шандырылған көшірмесі; 5) Еңбек кітапшасының көшірмесі; 6) Медициналық кітапша немесе анықтама (086). Хабарландырудың толық нұсқасы интернет-ресурсында жарияланды. Конкурсқа қатысуға тілек білдіруші азаматтар қажетті құжаттарын хабарландыру жарияланған күннен бастап 15 күнтізбелік күн ішінде кешіктірмей мына мекенжайға тапсыруы тиіс. БҚО, Бөкей ордасы ауданы, Сайқын ауылы, Ә.Бөкейханов көшесі, 2 үй. Бөкей ордасы аудандық жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлімі. Анықтама телефоны: Еске алу Сайқын ауылының тұрғыны болған, ардақты әке, сүйікті ата Ахметжанов Ғабділ Ахметжанұлының қайтқанына 10 жыл толуына орай сағына еске аламыз. Жатқан жеріңіз жайлы, иманыңыз жолдас болсын деп өзіңе дұға бағыштаймыз. Зымырап өтіп жатыр өмір мына, Қайғы жұтқан адамдар аз ба мұнша? Біз Сізді еске аламыз, сағынамыз, Тағдырдың көніп мынау жазғанына. Еске алушылар: ұл-келіні Тілекқабыл- Самиға, қызы Тұрсынгүл, немерелері Тілекжан-Мөлдір, Алтынбек, Әсемгүл- Рустам, Мейрамгүл-Алтынбек, Алтынгүл-Айбек, жиендері Айзада, Табиғат, шөбересі Рақман. Меншік иесі: «Жайық Пресс» ЖШС Бас директор Жантас Сафуллин «Жайық Пресс» ЖШС Бөкей ордасы филиалы «Орда жұлдызы» Бөкей ордасы аудандық қоғамдық-саяси газетінің директор-редакторы: Бисенов Бауыржан Махутұлы Газетті есепке қою туралы Г куәлікті 2012 жылғы 19 қаңтарда Қазақстан Республикасының Байланыс және ақпарат министрлігінің Ақпарат және мұрағат комитеті берген. Газет БҚО Әділет департаменті, Бөкей ордасы аудандық Әділет басқармасында жылы тіркелген. Тіркеу ф-л. Газет жарияланымдарындағы автор пікірі редакцияның түпкілікті көзқарасы болып есептелмейді. Редакция оқырман хаттарына жауап бермейді, оны қайтармайды. Деректердің дәлдігі үшін автор жауапты. Мекенжайымыз: Батыс Қазақстан облысы, Бөкей ордасы ауданы Сайқын ауылы, Ғ.Әзербаев көшесі, 10/1 үй. Телефондар: Редактор: Тілшілер: (факс). Біздің электронды поштамыз: too-orda@bk.ru А белгісімен жарияланған материалдар ақылы болып есептелінеді. Газет Бөкей ордасы аудандық «Орда жұлдызы» газеті редакциясында компьютерлік әдіспен теріліп, беттелді. «Полиграфсервис» ЖШС баспаханасында басылды. Орал қаласы, Л.Толстой көшесі, 27/6 Газет аптасына 1 рет сейсенбі күні шығады. Көлемі 2 баспа табақ. Тапсырыс: 9 Таралымы: 1487 дана. Корректор: Меңсұлу Сұлтанғалиева.

8 8 Орда 1 наурыз - Дүниежүзілік азаматтық қорғаныс күні Мектеп өмірі Негізгі мақсат айқын Өз бастауын 1932 жылы 1 нау рыздағы Женева аймақтық ассоциациясы деп аталып, яғни, әлемнің барлық елдерінде жергілікті аймақ қауіпсіздігін құру туралы халықаралық келісімдерге қол қоя алатын азаматтық қорғаныстың халықаралық ұйымы Бас Ассамблеясы 1 наурызды Дүниежүзілік азаматтық қорғау күні деп белгілепті. Бұл күні табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлардың алдын алу әрекеттерін тұрғындарға үйрету, мүмкін болатын шұғыл жағдайларды төтенше бөлім қызметкерлерін үйлестіруге бағытталған шаралар ұйымдастыру барлық мемлекеттерде дәстүрге айналуда жылдың қазан айында Елбасымыз Н.Назарбаев азаматтық қорғаныс халықаралық ұйымы жарлығына бірігу туралы заңға қол қойды. Сөйтіп, түрлі мемлекеттердің табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар салдарын жою және алдын алу саласындағы үкіметтік органдардың үйлесімді қимылдарын күшейтетін халықаралық ұйымының мүшесі болдық. БҚО төтенше жағдайлар департаменті (бастығы, генерал майор Ж.Жұмашев) Дүниежүзілік қорғаныс күніне орай 1 ақпан 1 наурыз аралығында төтенше жағдай кезінде қарапайым адамдарға не істеу керектігін оқыту, арнайы жасақтардың әрекетін үйлестіру үшін үгіт-насихат жұмыстарын өрістетуге бағытталған іс-шаралар жоспарын жасаған, сол бойынша жұмыстар жүргізудеміз. Жеке құрамының дайындығы мен машықтық дағдысын тексерудің негізгі түрі оқу-жаттығуларға баса көңіл бөлінуде. Кәсіпорындар мен шаруашылық объектілер де назардан тыс қалып жатқан жоқ. Тұрғындармен кездесулер, әңгіме-сұхбат, ашық есік күндері, бәрі-бәрі ескеріліп келеді. Тұрарбек АПАҚАЕВ, аудандық ТЖБ бастығы, азаматтық қорғау майоры. Қазақы болмыс һәм тұрмыс Ұлттық нақыштарымызды ұмытпайық! Мұратсай ауылдық мәдениет үйінде ауылдық округ әкімі Жалғас Ташуовтың бастамасымен ұлттық құндылықтарымызды кейінгі ұрпаққа дәріптеу мақсатында мазмұнды шаралар өтуде. Оларда қазақтың ежелгі тұрмыс-тіршілігі, жөн-жоралғысы насихатталды. Солардың ішінде, қазақтың ілгеріде игілігіне жараған құрал-сайманы қол диірмен де бар. Дәстүрдің озығы бар, тозығы бар демекші, техниканың қарыштап дамыған дәуірі бір кездері бабалар мұрасына айналған құралды қолданыстан шеттеткені рас. Сондықтан да бидайдан ұн жасап шығаруға арналған бұл аспапты бүгінде жастардың бірі білсе, бірі білмейді. Сақыпжамал апа Әшенова ауылдасы Бақыт Сүндетованың анасынан мұра болып қалған қол диірменін көпшілік алдына шығарып, ұлттық бұйымның қыр-сыры туралы кеңінен баяндап, бидай тартып көрсетті. «Ұлағат» әжелер ансамблінің мүшелері де белсенді қатысып, ұмытыла бастаған салт-дәстүріміз хақында өз естеліктерімен бөлісті. Кеш соңында көпшілік қызықтаған диірмен А.Құсайынов атындағы білім ұясының мұражайына табысталды. «Рухани жаңғыру» бағдарламасы негізінде А.Құсайынов атындағы орта мектепте қазақтың ұлттық ойындарын насихаттау бағытында асық ойнау мен арқан тартыстан жарыс өткізілді. Салт-дәстүр, әдет-ғұрыпты жаң ғыр тып, туған жерге, Отанға деген сүйіспеншілік сезімін арттыру мақсатында өткен бұл шарада өске лең ұрпақ үшін біраз мағлұматтар берілді. Атап айтар болсақ, асық ұсақ малдың (қой, ешкі) жілігінен алынатын жұмыр сүйек. Кеңес өкіметі кезінде ойынның осы түрі еріккеннің ермегі саналды. Ондағы жүгіру, секіру, көздеу, асыққа дөп тигізу, жеңу-жеңіліс, ұту-ұтылу сынды қимыл-қозғалыстың өзі денсаулыққа пайдалы. Нағыз бәсеке дерсің. Шеберлікке, мергендікке, батылдыққа, тез шешім қабылдауға жетелейтін ойынға балалар бүгінгі шарада зор қызығушылық танытты. «Ұлан» және «Қайсар» атты командалар жасақтап, өзара сынға түсті. Шара соңында ауыл әкімі Жалғас Ташуов мектеп оқушылары мен ойынға қатысушыларды салауатты өмір сүруге шақырып, ептілік пен жылдам қимылдағандарға ризалығын білдірді. Асық атуда жеңіске жеткен Болашақ Маратов «Мергендігі үшін» дипломмен марапатталып, сыйсияпатқа ие болды. Қос командаға да мадақтама табысталды. Қасым ЕСЕКЕШЕВ, мәдениет үйінің директоры. Тайғара бастауыш мектебінде де қазақтың ұлттық дәстүрлері мен ойындарын насихаттау мақсатында «Ұлттық ойын халық мұрасы» атты аталмыш шара оздырылды. Онда «Ауылым алтын бесігім» тақырыбында дөңгелек үстел ұйымдастырылып, ауылымыздың үлкендері оқушыларға диірмен тарту, ұршық иіру, тағы басқа қазақы тұрмыста қолданылған заттарды түсіндірді. Ал, Дәмелі апа Есенбаева ауылдың құрылған жылдары мен мал, егін шаруашылықтары, қой қырқу орындары болып, онда көптеген ауыл тұрғындары жұмыс жасағанын шәкірттерге әңгімелеп берді. Айнагүл ИСАНОВА, ата-ана. Мұратсай ауылдық округі. «World skills» сайысы Аспазшы Айгүлдің жеңісі Бөкей ордасы колледжінде «World skills» жобасы аясында 3-курс студенттері арасында аспазшылардың «World skills Kazakhstan 2018» кәсіби шеберлік конкурсы өтті. Бес кезеңнен тұрған жарысқа он студент қатысып, бақтарын сынады. Алдымен, шараға қатысушылар өзөздерін таныстырса, тест тапсырмаларын орындауда берілген сұрақтарға жауап беріп, белсенділік танытты. Кәсіптік шеберлікте өздерімен бірге әкелген шикізат өнімімен дастарханды безендіріп, жеміс пен көкөністерден түрлі салат жасады. Соңғы кезең дайын пирогты безендіруде аспазшылар өз идеяларын үлкен шеберлікпен ортаға салды. Бұл байқауда студенттердің мамандыққа деген қызығушылықтары жоғары екендігі байқалды. Нәтижесінде Айгүл Аязбаева жүлдегер атанып, наурыз айында Орал қаласында өтетін «World skills Kazakhs tan 2018» конкурсына жолдама алды. Ал, Әсемгүл Беке нова ІІ, Айнұр Нұржанова ІІІ орындарды иеленіп, Дипломдармен марапатталды. Талғат ТҰРАЛИЕВ, колледждің аға шебері. Тәрбие тамыры тереңде Қазақ халқы ұл мен қыздың тәрбиесін жеке-жеке бөліп қарап, ерекше мән берген. Бала тәрбиесіндегі осындай маңызды ерекшелік арқылы ұлды батылдыққа, ержүректілікке, отансүйгіштікке үйретсе, қыз баланың бойына инабаттылық, әдептілік, сыпайылық секілді қасиеттерді сіңіріп отырған. «Балаңды өз тәрбиеңмен тәрбиелеме, өз ұлтыңның тәрбиесімен тәрбиеле» деген қазақ халқы ежелден бала тәрбиесін ұлттың келешегімен байланыстырып қараған екен. Ұят болады! Осы екі сөздің мағынасын, әлдебір жаман әдеттерден аулақ болып, сақтану керектігін әке-шешеміздің берген ақылымен бала кезімізден құлағымызға құйып өстік. Ал, қазіргі заманауи ақпараттық технологиялардың арқасында балаларымызға тән сол бір қасиеттер жойылып бара жатқандай... Бірде көшеде келе жатып, 6-7-сынып оқитын бір топ ер балалардың қол алысып, иық қағыстырып амандасып жатқандарына куә болып, іштей риза болдым. Осындай ізгі қасиеттерді, яғни, қайырымдылыққа, сыйластыққа тәрбиелеу мақсатында Б.Жәнекешев атындағы орта мектепте педагог ұйымдастырушы Жайнагүл Рашидова мен өзін-өзі тану пәнінің мұғалімі Ақторғын Шәңгереева «Жүректен жүрекке», әлеуметтік педагог Ақжарқын Ғазезова мен логопед Индира Абдолова «Алтын жүрек» атты қайырымдылық ән кештерін өткізді. Онда ата-аналар балаларымен, ұстаздар шәкірттерімен қосылып, Отан, атамекен, туған жер туралы әндерді нақышына келтіре шырқады. Қайырымдылық кеште биші қыздар мың бұрала билесе, жас әншілер тамылжыта ән салды. 8 «а», 7 «ә» сынып оқушыларының дайындаған көріністері әсерлі шығып, көрермен көзіне жас алды. Сондай-ақ, ауыл әкімі Қайырсапа Саматов пен әлеуметтік қызметкер Айтқаным Бияшева шараға қатысушыларға жүрекжарды лебіздерін білдірсе, мектеп директоры Айгүл Шамшетдинова мүмкіндігі шектеулі оқушыларға сый-сияпат тарту етті. Екатерина МӨКЕШЕВА. «Палуан деген кім?» Қазақтың даңқты палуандарын бүгінгі ұрпаққа насихаттау, тарихымызға құрметпен қарайтын саналы, білімді, ел намысын қорғайтын азаматтарды тәрбиелеу мақсатында балалар-жасөпірімдер туризмі және экология орталығының қосымша білім беру педагогы Нұржан Сариевтың ұйымдастыруымен «Қазақтың даңқты палуандары» атты тәрбиелік шара өтті. Онда оқушыларға танымал палуандары мыздың бірі «Балуан Шолақ» (азан шақырылып қойылған есімі Нұрмағанбет), тарихымыздағы тұңғыш кәсіпқой палуан Қажымұқан Мұңайтпасұлының өмір жолдары туралы баяндалса, Кеңес Одағының кезінде Олимп шыңын бағындырған Жақсылық Үшкемпіров, Шәміл Серіков жайында да мәліметтер беріліп, бейнесюжеттер көрсетілді. «Кім тапқыр?» бөлімінде ұяшықтарда жасырынған сұрақтардың жауабын Нұрислам Өтеғалиев, Думан Ғизатов және Әділет Бұрхан тауып, белсенділік танытты. Шара соңында «Палуан деген кім?» бекіту сұрағы қойылып, БЖТжЭО әдіскері Айшагүл Ержанқызы шараға белсене қатысқан шәкірттерге мадақтамалар табыстады. Айшагүл ЕРҒАЛИЕВА, әдіскер.