- Небары екі жыл ішінде қазақ күресінен, самбо мен дзюдодан облыстық турнирлерде, республикалық жарыста жеңімпаз

Transkript

1 Киіктің көз жасы Бір үйір киік ымырт түсе Сағат көпірінің жазығына тұяқ іліктірген. Күзде орылған қылтанақсыз қырына аялдамай, жыңғылды ойына ойысқанда, шүйгінді шөпке ілікті С С Орал өңірі ОБЛЫСТЫҚ Қоғамдық-саяси газет Газет 1917 жылдың 28 шілдесінен бастап шығып келеді жылы "Құрмет Белгісі" орденімен марапатталған БЕЙСенбі, 15 наурыз 2018 жыл 30 (20594) oral_oniri@inbox.ru twitter.com/zhaikpress 7 Құрт пен тары небір дертке дәрі Жаңа жылдағы жаңғыру мерекесі Көрісу салтына байланысты Орал қаласындағы шаралар Абай алаңында шағын қойылыммен басталды. Х. Бөкеева атындағы облыстық қазақ драма театрының ұлттық киім киген әртістері қазақтың кәріжасы аралас қуана қауышатын дәстүрін бейнеледі, көрермендерге ақтан дәм татқызып, бауырсақ таратты Халықты алдап, ақша жасаудың амалы ма?.. Тасқала ауылының тұрғыны Жаңыл Мұханалиева «ҚазТрансГазАймақ» АҚ Батыс Қазақстан өндірістік филиалы Тасқала газ учаскесіне қатысты арыз-шағымын айта келді Аян чемпион! Наурыздың 9-10-ы күндері Беларус елінің Гомель қаласында дзюдо күресінен жасөсіпірімдер арасында «Кубок Прайда» халықаралық турнирі өткен болатын. Аталмыш тунирге Тасқала аудандық спорт мектебінің оқушылары да қатысып, ел намысын қорғады. Сайып келгенде, Қ. Сәтбаев атындағы мектептің оқушысы Аян Бисен чемпион атанды. 23 келі салмақта күрескен ол, қос ресейлік және беларус, финалда украиналық қарсыласын тізе бүктіріп, ел мерейін асқақтатты. - Небары екі жыл ішінде қазақ күресінен, самбо мен дзюдодан облыстық турнирлерде, республикалық жарыста жеңімпаз атанды. Міне, халықаралық турнирде де жеңіске жетті. Бұл еңбектің жемісі, - дейді бапкері Еркебұлан Мұсағалиев. Айта кетейік, намысты додаға Қазақстан, Беларус, Ресей, Ингушетия, Украина, Израиль, Иран елдерінен барлығы 800- ге жуық жасөспірім спортшы қатысқан. Динара БЕРІШ, Тасқала ауданы арғымақ ақпараттар Көктеректі кескендерге айыппұл салынды Жыл басынан бері Орман және жануарлар дүниесін қорғау жөніндегі Чапаев мемлекеттік мекемесі бойынша ел байлығын қорғауға байланысты 13 тексеріс жүргізілген. Бұл шараның қорытындысымен екі адамға хаттама толтырылды. Айталық, Ақжайық аудандық ІІБ-ның жергілікті полиция қызметімен бірлескен байқастауда аудан тұрғыны С. тоғайға 9620 теңге залал келтіргені анықталды. Ол бір текше метр көлемінде көктерек кескен. Сөйтіп, оған ҚР Орман кодексінің 36-бабының 1-бөлігімен, ҚР ҚКның 340-бабының 2-бөлігімен теңге айыппұл салынды. Ал жуырда тағы бір бірлескен байқастау кезінде Е. деген азамат та Орман кодексінің аталған бабын бұзу кезінде қолға түсті. Ол жеті текше метр көктеректі кескен. Оған да теңге айыппұл салынды. Бекем БЕКҰЛЫ, Ақжайық ауданы

2 2 Бейсенбі, халық пен билік 15 наурыз 2018 жыл «Рухани жаңғыру өзінен бастау Сәрсенбі күні Астана қаласындағы ҚР Орталық коммуникациялар қызметі алаңында Батыс Қазақстан облысының әкімі Алтай Көлгіновтың қатысуымен баспасөз мәслихаты өтті. Алтай Сейдірұлы Елбасы Н. Ә. Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» бағдарламалық мақаласы бойынша өңірде атқарылған жұмыстар жайлы баяндап, республикалық БАҚ өкілдерінің сұрақтарына жауап берді. Жұбан мен Қадырдың поэзиясы өрбіген, Дина мен Құрманғазының күйі күмбірлеген, Махамбеттің жыры төгілген, Жәңгір хан мен Жаһаншаның жаңашылдығымен танылған Ақ Жайық өңірінде «Рухани жаңғыру» аясында ауқымды жұмыстар атқарылуда екенін айтқан облыс әкімі Алтай Көлгінов әр бағыт бойынша жеке-жеке тоқталып өтті. Өткен жылы «Рухани жаңғыру» бағдарламасы аясында жалпы саны 250 мыңнан аса адамды қамтыған 150-ге жуық шара өткізілген. «Рухани жаңғыру» жобалық кеңселері аудандар мен Орал қаласында белсенді жұмыс істеуде. Қоғамдық сананы жаңғыртуда құрамына зиялы қауым, «Нұр Отан» партиясы өкілдері, Қазақстан халқы ассамблеясы мүшелері, үкіметтік емес ұйымдар, қоғамдық пікір лидерлері мен жастар кірген облыстық сарапшылар кеңесі маңызды рөл атқаруда. XXI ғасырда ауадай қажет сапалы білім беру, үштілділікті дамыту, цифрлық сауаттылық сияқты басымдықтарды қамтамасыз етуге жағдай жасау жергілікті атқарушы билік құрылымдарының негізгі міндеттерінің бірі. Мәселен, облыс бюджетінің 45 проценттен астамы білім саласын дамытуға бағытталған. Былтыр 24 жаңа білім беру нысаны ашылып, 17-сі жөндеуден өтті. «Назарбаев зияткерлік мектептері» АҚ-мен меморандум негізінде мұғалімдердің, мектеп директорларының біліктілігі арттырылуда. Жаңартылған бағдарлама 100 пайыз оқулықтармен қамтамасыз етілген. Облыстың 250 мектебі заманауи робототехника кабинеттерімен жасақталды. Сонымен қатар өңірімізде IT-мектебін ашу жоспарлануда. Күні бүгін мектептер Bilim Land цифрлық білім беру платформасының ресурстарын белсенді пайдалануда. Бұл платформа мектеп бағдарламасы бойынша жасалған 10 мыңға жуық қолданушы үшін интерактивті сабаққа мүмкіндік туғызып отыр. Мұғалімдерге арналған мыңдаған көрнекі құрал ұсынады. Қазақ, ағылшын, орыс тілдерінде онлайн және офлайн режимдерінде жұмыс істейді. Облыстың 400-ге жуық мектебінің 330-ы кең жолақты интернетпен қамтылған, ал қалған 30 мектепте интернет жылдамдығы төмен жылдары Ақпарат және коммуникациялар министрлігімен бірлесіп, 443 елді мекеннің 100-ден астамын интернет желісіне қосуды жоспарлап, бекіттік. Қазір облысымыздың 300- ге жуық елді мекенінде интернет бар. Оған қоса 220 шағын жабдықталған мектептерді Bilimbook компьютерлік құрылғыларымен қамтамасыз етеміз. Ол біз үшін өте маңызды: біз ауыл мен қала жастарының ақпараттық-білім беру ресурстарына тең қолжетімділігін қамтамасыз етуге тиіспіз, деді Алтай Сейдірұлы. «Президенттің бес әлеуметтік бастамасы» атты Үндеуінде жоғары білім алудың қолжетімділігі мен сапасын арттыру мақсатында қосымша 20 мың грант бөлінетіні айтылды. Бұл өз кезегінде жастар үшін жаңа көкжиектерге жол ашады. Облыста, әсіресе, шалғай ауылдарда мұғалімдер, дәрігерлер мен ауыл шаруашылығы мамандары жетіспейді. Өткен жылы жергілікті бюджет есебінен облыс мектептерінің түлектеріне арнап 200 грант бөлінді. Ұзақ мерзімді жоба болғандықтан, бұл бағыттағы жұмыстар болашақта да жалғасады. Осы гранттар бойынша білім алған жас мамандар бес жыл ауылға барып жұмыс істеуі тиіс. Қазіргі таңда облыста төрт ЖОО (екеуі мемлекеттік, екеуі жеке) және 38 колледж жоғары және орта кәсіптік білім беруді жүзеге асырады. Мәселен, М. Өтемісов атындағы БҚМУ-да «Рухани жаңғыру» институты құрылып, жобалық менеджмент негіздері бо- йынша семинарлар өткізіп, өлкетану, ғылыми-ағартушылық бағыттағы тарихи басылымдарды жарыққа шығарумен айналысуда. Жәңгір хан атындағы БҚАТУ-да студенттерге қазірден бастап оқу орнының қабырғасында бизнес жобаларды жүзеге асыруға мүмкіндік беретін кәсіпкерлікті қолдау орталығы ашылды. Шетелдік компаниямен бірлесіп, биотехнология, инженерия және ауыл шаруашылығы мамандарын даярлау мақсатында «Мечта» зертханасы өз жұмысын бастады. Итальяндық «СантАнна» университетімен әріптестік аясында ІТ-білім, қаржылық сауаттылық дағдыларына үйрету қолға алынды. Елбасы «Бес әлеуметтік бастамада» жоғары оқу орындары мен колледждердің студенттерін жатақханамен қамтамасыз ету мәселесінің өзектілігін атап өтті. Біздің өңірде де жатақханаға мұқтаж студенттер аз емес. Бүгінгі таңда 2250 студент жатақханаға мұқтаж. Жоғары оқу орындарының 500, колледждердің 1750 студенті туыстарында немесе пәтер жалдап тұрады. Біз орта және кәсіптік оқу орындарының студенттеріне арналған төрт жатақхана салуды жоспарлап отырмыз, үшеуі студенттерге (барлығы 800 орын), біреуі оқытушыларға (120 орын). Екі жатақхананың құрылысы биыл басталады. Бұның барлығы «Рухани жаңғыруда» айтылған білімнің салтанат құруына жол ашатын болады. Елбасы стратегиялық мақаласында өзіміздікін ғана дұрыс деп, біржақтылыққа жол бермей, өзге елдің озық жетістіктерін зерделей отырып, синергиялық ыңғаймен қабылдауға шақырды. Демек, қоғамдық сананы өзгертудегі басты ерекшелік қазіргі инновациялық технологиялардың мүмкіндіктерін пайдалану мен цифрлық саланы дамытуда болмақ. Осы орайда, облысымыздың инновациялық дамудың тірегі болатындай әлеуеті зор. Бүгінде облыстағы 26 колледжде дуальды оқыту принципі қолға алынды. Оған 78 ірі кәсіпорын, зауыттар қатысуда. Мысал ретінде келтіретін болсақ, облыстағы «Орал трансформатор зауытында» 250 адам үш ауысымда еңбек етуде. Соның ішінде 100-ге жуық маман Жайық өңіріндегі оқу орындарының түлектері. Олардың орташа айлығы 165 мың теңге, деді Алтай Сейдірұлы. Елбасының «Цифрлық Қазақстан» бағдарламасы аясында «SmartCity» тұжырымдамасы қабылданып, 30 жоба жүзеге асырылуда. Соның ішінде балабақша кезегіне қоюдың электронды жүйесі, туу туралы куәлікті толтыру үшін сәбиді смс көмегімен онлайн тіркеу, медициналық ақпараттық жүйе, «Е-КСК» жүйесі, «Қауіпсіз қала», «SmartUralsk» орталығы және «Ашық әкімдік» кеңсесі жобалары тиімділігін және өміршеңдігін қазірдің өзінде дәлелдеп отыр. Бір ғана мысал, «Ашық әкімдік» қызметін пайдаланушылар саны 30 мыңнан асқан. Жалпы, аталмыш жобалардың нәтижесінде облыста заңды және жеке тұлғалардың арыз-шағымдары өткен жылы 2016 жылмен салыстырғанда 18 пайызға азайған. Өңірде жастардың әлеуетін арттыру үшін Орал қаласында және Ақжайық ауданында коворкинг орталықтар ашылды. Орталықта «Рухани жаңғыру» кабинеті, «07 live» жастар интернет каналы, «Заманауи дәрістер» пікір алмасу алаңы қызмет етуде. Таяу болашақта коворкинг орталықтар басқа аудандарда да ашылмақ. Интеллектуалды дарынды азаматтарды тәрбиелеу мақсатында былтыр тұңғыш рет өткен «Туған өлкем тірегім» форумы биыл да жалғасын таппақ жыл облыс үшін үлкен мәдени, рухани серпіліс әкелген жыл болды. Себебі өңірімізде ұлттық мәдениетті ұлықтау бағытында көптеген іс-шара өткізілді. Жыл соңы өңіріміз үшін маңызды оқиға Орал қаласында «Рухани жаңғыру» музейінің ашылуымен ерекшеленді. Облыс тұрғындарының, әсіресе, жастардың тәрбиесіне ықпалы орасан зор бұл музей меценаттардың қолдауымен іске асты. Ашылған уақыттан бері 5 мыңнан аса адам келген. Ұлтымыздың ұлы мұрасы домбыра үнін жастардың бойына сіңіру мақсатында өңіріміздің барлық мектебінде үзіліс кезінде қазақ композиторларының күйлерін ойнатуды қолға алдық. Оған қоса, мектептерде домбыра үйірмелері кеңейтілуде. Сонымен қатар облыс, аудан орталықтарының көпшілік жиналатын орындарында саз мектептерінің ұлттық аспаптар оркестрлері демалыс күндері өнер көрсетуде. Биыл күй атасы Құрманғазы Сағырбайұлының 195 жылдығына орай облыс орталығы Орал қаласында «Домбыра» күнін өткізу жоспарланып отыр, деді облыс әкімі. Бұдан соң Алтай Сейдірұлы батысқазақстандықтар латын әліпбиіне көшу туралы Елбасының бастамасын толықтай қолдап отырғанына тоқталып, әсіресе, жастар өз іс-шараларында латын әліпбиін қолдануды тұрақты үрдіске айналдырып отырғанын жеткізді. Өткен жылы облыстық «Орал өңірі» және «Приуралье» газеттерінің 100 жылдығы аясында газеттің өткен ғасырдағы латын әліпбиінде басылған нөмірлері көрермен назарына ұсынылғаны мәлім. Облыста латын әліпбиіне көшіру біртіндеп, кезең-кезеңмен және халықтың пікірімен санаса отырып жүргізілетінін баса айтқан облыс әкімі алдағы уақытта қос облыстық газетте арнайы айдарлар арқылы латын әліпбиін көпшілікке кеңінен таныстыру жұмыстары қолға алынатынын мәлімдеді. Өткен жылы «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» бағдарламасының «Туған жер» жобасын жүзеге асыруға тек жергілікті кәсіпкерлер мен меценаттар емес, туған ауылының тағдырына бейжай қарамайтын Ақ Жайық өңірінің әрбір тұрғыны белсенді атсалысуда. Бағдарламаны жүзеге асырудың оң нәтижелерінің бірі бизнес қауымдастықтың және тұрғындардың өз ауылдарына деген сана-сезімінің өзгеруін айтуға болады. Өткен жылы «Туған жер» жобасы бойынша меценаттар қаржысы есебінен 2,5 млрд. теңгені құрайтын 60 жоба жүзеге асырылды. Оның ішінде он әлеуметтік нысан (балабақша, спорт кешендері, медициналық амбулаториялар), бес мәдениет нысаны (ескерткіштер, музейлер) салынды және жөндеуден өткізілді. 24 нысанда абаттандыру (кіші сәулет формалары, саябақ, тынымбақтар) жұмыстары атқарылды. 21 нысанның материалдық-техникалық базасы жаңартылды. Биыл да осы жұмыстар қарқынды жүзеге асырылатын болады. Ағымдағы жылдың 1 наурызында облыс орталығында қамқорлыққа ерекше мұқтаж адамдарға арналған үйдің іргетасы салынды. Екі қабатты бейімдеу үйі 50 адамға арналған. Әлеуметтік нысанның құрылысы меценаттар қаржысы есебінен бой көтермек, деген облыс әкімі облыс мектептері жанынан өлкетану музейлерін ашу қолға алынғанын және «Рухани жаңғыру» аясында «Елім менің» жастар коалициясы құрылғанын атап өтті. Республикалық деңгейде еліміздің киелі орындарын көрсететін «Қасиетті Қазақстан» макет картасы Орал қаласында жасақталуда. Бұл жоба меценаттардың толық қолдауымен жүзеге асатын болады. «Қазақстанның мәдени жетістіктері» базалық бағыты бойынша былтыр облыстың шығармашылық ұжымдары Македония, Тайланд, Біріккен Араб Әмірліктерінде өткен халықаралық театрлар фестивальдеріне қатысып қайтты. Ұлттық мәдениетіміз бен төл өнерімізді кеңінен насихаттау бағытындағы шаралар биыл да жалғаспақ. Облыстағы өнер ордаларының қатарын биыл Орал қаласында құрылысы басталатын заманауи мәдениет үйі толықтырмақ. Осының барлығы жергілікті биліктің, ел азаматтарының ұлттық өнерге деген құрметі, қамқорлығы деп білеміз. Баспасөз мәслихатында облыс әкімі «Қазақстанның 100 жаңа есімі» тізіміне енген батысқазақстандықтардың есімдерін зор мақтанышпен атады. Бүгінде жинаққа есімдері енген Астана қаласындағы Мемлекеттік академиялық филармонияның солисі, «Жан шуақ» жүлдесінің иегері, «Болашақ» бағдарламасының түлегі, пианист Саида Қалықованы, Зеленов аудандық орталық ауруханасының медбикесі Елена Шушлебинаны және «ҚазИИТУ» ғылыми-білім кешенінің ректоры, ғалым Ақсерік Әйтімовті облыс жұртшылығымен қатар, республика халқы тұтас таниды. «Президенттің бес әлеуметтік бастамасы» атты Үндеуі өңіріміздің экономикалық дамуына тың серпін береді. Бірінші бастама: «Әрбір отбасына баспана алудың жаңа мүмкіндіктерін беру» бойынша 2017 жылы облыстың құрылыс саласындағы өсім 42 про-

3 Бейсенбі, 15 наурыз 2018 жыл әр адамның ҚОҒАМ 3 алады» центті құрады. Соңғы 2 жыл ішінде 3 мың адам өз үйінің кілттерін алды. Оның ішінде 700 отбасы жетім-жесірлер, ардагерлер, мүмкіндігі шектеулі жандар және басқа да әлеуметтік топтардың өкілдері. Биыл облыс орталығында көпқабатты үйлердің құрылысын бастаймыз, аудандарда бір және екі қабатты үйлер салынатын болады. Екінші бастама: «Жалақысы төмен жұмысшылардың еңбекақысын көбейту үшін олардың салық жүктемесін азайту». Біздің өңірде ай сайын ең төменгі есептік көрсеткіштің 25 еселенген көлемінен аз жалақы (60 мың теңге) алатын азаматтардың саны адамды (оның ішінде жалдамалы қызметкерлер) құрайды. Демек, бұл азаматтарға салық жүктемесі 1 процентке дейін төмендетілетін болады. Үшінші бастама: «Жоғары білім алудың қолжетімділігі мен сапасын арттырып, студент жастардың жатақханадағы жағдайын жақсарту». Президенттің бастамасына сәйкес біз орта және кәсіптік білім беретін оқу орындардың студенттеріне арналған жатақханалар салуды жоспарлап отырғанымызды атап өттім (үш жатақхана 800 орынға студенттерге, бір жатақхана 120 орындық ұстаздарға). Төртінші бастама: «Шағын несие беруді көбейту». Орта және шағын бизнес кез келген мемлекет экономикасының алтын тірегі. Президенттің 2050 жылға дейін ішкі жалпы өнімдегі орта және шағын бизнестің үлесін 50 процентке дейін жеткізу туралы нақты тапсырмасы бар. Қазір біздің өңірімізде бұл көрсеткіш 42 процентті құрайды. Елбасы тапсырмасына сәйкес биыл бизнесті шағын несиелендіруге 5 млрд. теңгеге жуық қаржы бөлінді. Инновациялық бизнес-жобаларды жүзеге асыруға 100 АЕК аспайтын гранттар беріледі. Міне, осы жоғарыда аталған игі жұмыстардың барлығы Елбасының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» бағдарламалық мақаласы аясында белсенді атқарылуда, дей келе, Алтай Сейдірұлы «Рухани жаңғыруды» тек меценаттардың есебінен түрлі жобаларды қаржыландыру, нысандар салу деп біржақты қарастыруға болмайтынын, «Рухани жаңғыру» әр адамның өзінің көркем мінезқұлқынан, отбасындағы тәлімтәрбиесінен бастау алатынын және бұл үздіксіз, ұзақ жылдарға созылатын үрдіс екенін ерекше атап өтті. Гүлмира САРБАСОВА, «Қазақпарат» халықаралық ақпарат агенттігі: Ақ Жайық өңіріндегі туристік нысандарының инфрақұрылымы қалай дамуда? Туризмді дамыту арқылы пайда табу көзделе ме және бұл бағытта қандай жұмыстар атқарылуда? Екінші сұрағым, сіз өз сөзіңізде ішкі туризмді дамытуда шағын авиацияның қызметіне жүгінуге болатынын айттыңыз. Осы жоба туралы кеңірек әңгімелеп берсеңіз? Алтай КӨЛГІНОВ: Сұрағыңызға рахмет. Бұл екі сауал бір-бірімен байланысты. Өңірде туристік орын өте көп. Кейбір нысандарда инфрақұрылым нашар екенін мойындауымыз керек. Әр нысан бойынша жұмыстанып жатырмыз. «Алаш» музейіне қатысты қиындық жоқ, аудандарда инфрақұрылымға қатысты мәселе бар. Баяндамамда атап өткен ең ірі нысандардың бірі «Бөкей ордасы» тарихи-музей кешені облыс орталығынан 600 шақырым қашықтықта орналасқан. Туристердің қызығушылығы зор болғанымен, ол жерге жету, әсіресе, көктем және күз айларында көп қиындық тудырады. Үкімет жол мәселесіндегі қиындықтарды шағын авиацияны дамыту арқылы шешуді ұсынып жатыр. Бізге де тапсырмалар берілді. ҚР Инвестициялар және даму министрлігімен бірге өңірде шағын авиацияны дамытуды қолға алмақпыз. Облыстық мәслихаттың отырысында техникалық-экономикалық негіздеме даярлауға бюджеттен қаржы бөлу мәселесін талқылаймыз. Жастар арасында сауалнама жүргізгенде, ең алдымен өзінің туып-өскен өңірін танып білгісі келетінін, содан кейін өзге аймақтың тарихымен танысқысы келетінін ұқтық. Демек, шағын авиацияны дамыту арқылы ішкі туризмді дамытамыз және шалғай ауылдар мен облыс орталығы арасындағы барыс-келісті жеңілдетеміз. Александра ВЛАСОВА, «Казахстанская правда» газеті: Оқушылардың жазғы демалысы жақындап келеді. Облыс әкімдігімен шалғай ауылдардың, аз қамтылған отбасылардың балаларына демалысты қызықты әрі пайдалы ұйымдастыруға қолдау көрсетіле ме? Өңір балалары жаз айларында Астана қаласында өтетін роботтар көрмесін тамашалау мүмкіндігіне ие бола ма? Алтай КӨЛГІНОВ: Облыста балалар туризмі өте жақсы дамыған. Қиын-қыстау кезеңде балалар лагерьлерін талан-таражға түсірмей, толықтай дерлік аман сақтап қалған азаматтардың арқасында өңірде балалар туризміне қажетті инфрақұрылым бар. Облыс орталығында «Атамекен», «Евразия» балалар лагерьлері қысы-жазы қызмет көрсетеді. Әр демалыс сайын балалар мұғалімдерімен бірге келіп, бір апта, он күндеп демалып қайтады. Бұл бағыттағы жұмыстарды жандандыра түсетін боламыз. Өңірде робототехника белсенді даму үстінде. «Назарбаев зияткерлік мектебінде», дарынды балаларға арналған лицейлерде, аудандардағы мектептерде робототехникамен айналысуға қажетті жағдай туғызудамыз. Оқушылар робототехника бойынша байқаулар мен жарыстарды қалт жібермейді, жиі қатысады. Біздің балалардың қатарында республикалық және халықаралық жарыстардың жеңімпаздары көп. Динара ЖҰМАБЕКҚЫЗЫ, 2017 жылы меценаттар қаржысы есебінен 2,5 млрд. теңге жұмсалып, 60 жоба жүзеге асырылды 10 әлеуметтік нысан 5 мәдениет нысаны 24 нысанда абаттандыру жұмыстары атқарылды 21 нысанның материалдық-техникалық базасы жаңартылды Облыс бюджеті 125 млрд. теңгені құрамақ Сейсенбіде облыстық қоғамдық кеңестің кезекті отырысы өтті. Облыстық мәслихат залында өткен басқосуға кеңес мүшелерімен қатар басқармалар мен департамент басшылары, саяси партиялар және қоғамдық ұйымдар өкілдері қатысты. Кеңес отырысында БҚО мәслихатының 2017 жылғы 6 желтоқсандағы 15-2 « жылдарға арналған облыстық бюджет туралы» шешіміне өзгерістер мен толықтырулар енгізу, БҚО мәслихатының 2016 жылғы 22 шілдедегі «БҚО бойынша жылдары субсидиялауға жататын әлеуметтік мәні бар автомобиль қатынастары тізбелерін айқындау туралы» 5-4 шешіміне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы мәселелер қаралды. Күн тәртібіндегі бірінші мәселе бойынша БҚО экономика және бюджеттік жоспарлау басқармасы басшысының орынбасары Алтай Құлқаев баяндады. Ағымдағы жылғы облыстық бюджетті нақтылау барысында Елбасымыздың биылғы «Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері» атты халыққа Жолдауы, алда тұрған стратегиялық тапсырмаларды орындау және өңірдегі әлеуметтік-экономикалық тұрақтылықты қамтамасыз ету негізге алынды. Нақтылануға ұсынылған бюджет параметрлеріне сәйкес облыс бюджетін қосымша 20,2 миллиард теңгеге арттыру жоспарланып отыр. Бұл қаражаттың басым бөлігі өңірімізде «Нұрлы жер» бағдарламасын іске асыруға, аудан-ауылдарды көгілдір отын мен таза ауыз сумен қамтуға, сапалы жолдардың құрылысына жұмсалады деп күтілуде. Сондайақ қорғаныс, төтенше жағдайлардың алдын алу, білім, денсаулық сақтау салаларын жетілдіруге де қаражат қаралмақ. Ағымдағы жылға бекітілген облыстық бюджет 105 миллиард теңге болса, осы өсім нақтыланған жағдайда ол 125 миллиардтан астам теңгені құрамақ, деді Алтай Есмағұлұлы. Сондай-ақ оның мәліметінше, өңірдегі мемлекеттік құрылымдардың материалдық-техникалық базасын нығайтуға, оның ішінен төтенше жағдайлар департаментіне құтқару техникаларын, жергілікті әкімшілік полиция қызметкерлеріне бейнежетондар мен планшеттер алу секілді шығындар қарастырылған. Сонымен қатар өңірде салынып жатқан мектептер мен мәдениет ошақтарының құрылыстарын аяқтау, білім ұяларына оқулықтар мен компьютерлер алуға, мұғалімдер білімін жетілдіруге, түрлі әлеуметтік қолдауларға, спорт саласына, денсаулық саласын заманауи емдеу құрылғыларымен қамтуға қаражат қарастыру жоспарланған. Ауыл шаруашылығын дамыту, қоршаған ортаны қорғау, туризм саласын жетілдіруге де қаржылай қолдау көрсетілмек. Кеңес отырысының күн тәртібіндегі екінші мәселе бойынша БҚО жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары басқармасы басшысының орынбасары Қазбек Менеев, Орал қаласы әкімінің орынбасары Рүстем Закарин баяндама жасады. Мамандар айтқан мәліметтерге сүйенсек, көпшілік маршруттардың шығынының артуына орай Орал қаласы және Жәнібек, Сырым, Қазталов, Қаратөбе, Тасқала, Шыңғырлау аудандары бағытындағы жолаушылар тасымалын субсидиялау бүгінгі таңда өзекті мәселеге айналып отыр. Осы жағдайды ескеріп, әлеуметтік маңыздылығына қарай субсидияланатын бұрынғы ауданаралық маршруттарға қосымша 13, ал қалалық маршруттарға 29 бағыттағы жолаушылар тасымалына демеуқаржы төлеуді ұсынды. Қоғамдық кеңес мүшелері аталған мәселелерді бірауыздан қолдағанымен, өздерінің сын ескертпелері мен ұсыныс-пікірлерін де ашық айтты. Олар қалалық қоғамдық көліктің әлі күнге дейін дұрыс жолға қойылмауын, тұрғындардың автобустарға сыймайтындығын, көліктердегі санитарлық жағдайының нашарлығын, жүргізушілер мен кондукторлардың мәдениеті төмен екендігін атап өтті. Нұрбек ОРАЗАЕВ, Cуреттерді түсірген Темірболат ТОҚМАМБЕТОВ

4 4 Бейсенбі, ҮЗІЛІС 15 наурыз 2018 жыл рым, Бөкей ордасы, Тасқала аудандарында аз да болса да нәтиже бар. Соған орай осынау аудандардың білім беру бөлімдерінің басшыларына мемлекеттікжеке меншік әріптестік жобасы аясында жоспарланған балабақшаларды салу және бөбекжайларды ұстау бойынша жер телімдерін заңға сәйкес тіркеуден өткізу жұмыстарын жалғастыру тапсырылды. Таяуда Тасқала ауданындағы Қ. Сәтбаев атындағы орта мектепті күрделі жөндеуден өткізу және оған сервистік қызмет көрсету бойынша жеке меншік әріптес айқындалды, бүкіл заңнамалық қағидаларды сақтай отырып, байқау өткізілді. Алайда келіссөздер кезінде келісімшарт талаптарына қатысты мәселе туындады. Соған орай құзырлы министрлікке хат жолданды, қазір ол мәселе қарастырылу сатысында. Жалпы, мемлекеттік-жеке меншік әріптестік үдерісінің жүргізілу барысына келсек, әр жобаның сипаттамасы әр түрлі. Жобаның сипаттамасына қарай мемлекет тарапынан қолдаулар қарастырылған. Мәселен, жеке әріптес 100 орындық балабақшаның құрылысын жүргізуге ниет танытты дейік. Ғимаратты толықтай іске қосу үшін (қажетті құрал-жабдықтармен қамтамасыз етуді қосқанда) шамамен 300 млн. теңге қаражат қажет. Мемлекет пен жеке кәсіпкер арасында үш жылдан отыз жылға дейінгі аралықты қамтитын ұзақ мерзімді келісімшарт жасалады. Конкурстың талабына сәйкес, жобаға жұмсалатын қаражаттың 40 пайызын кәсіпкер өз қалтасынан шығарса, қалған 60 пайызына қол жеткізу үшін заңнамаға сәйкес банктен несие рәсімдейді. Банктен алған қаражат мөлшерінің пайыздық сыйақысын мемлекет тарапынан төлеу көзделген. Бұл да жобаны іске қосу үшін мемлекет тарапынан көрсетіліп отырған қолдаудың бірі. Кейбір жеке кәсіпкерлер МЖӘ-нің жүзеге асу тетіктерін әлі де түсінбейді. Қаражаттың белгілі бір бөлігін тапсам, қал- Білім саласы ғанын Үкімет береді деп санайды. Ол дұрыс емес. Мәселен, бір жобаның құны шамамен 220 млн. теңгені құраса, бекітілген конкурстық құжаттаманың талаптарына сәйкес байқауға қатысушы инвесторларды күтеді Мемлекеттік-жеке меншік әріптестік кәсіпкерлерді түрлі инвестициялық жобаларға тарта отырып, мемлекетпен бірлесе бизнесті жаңа белеске шығаруға мүмкіндік беретін ірі жоба. Жеке капиталды тарту арқылы инфрақұрылымды дамытуға мүмкіндік беретін осынау әріптестік аясында тұрғындарға көрсетілетін қызметтердің сапасы да артатыны сөзсіз. Бұл орайда білім саласына инвестиция тартудың маңызы зор. Мемлекеттік-жеке меншік әріптестікті (МЖӘ) жүзеге асырудың қажеттілігі Елбасымыздың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» бағдарламалық мақаласында да көрініс тапқан. «Туған жер» бағдарламасын қолға алуды ұсынған Елбасы туған жеріне қамқорлық жасағысы келген кәсіпкерлерді, шенеуніктерді, зиялы қауым мен жастар өкілдерін қолдауға, ынталандыруға шақырады. Мемлекет басшысының «Осы арқылы қалаларды көгалдандыруға, мектептерді компьютерлендіруге, жергілікті жоғары оқу орындарына демеушілік жасауға, музейлер мен галереялар қорын құруға бола- ды» деп баяндағанына қарап, мемлекеттік-жеке меншік әріптестікті дамыту қаншалықты маңызды екенін аңғаруға болады. Бұл іске қатысуға ниетті жеке инвесторлар үшін елімізде қолайлы жағдайлар жасалып, заңнамалық базаны жетілдіруге баса көңіл бөлінуде. Аталмыш бағыттағы жұмыстар облысымызда да біртіндеп жолға қойылып келеді. Алайда жемісін берді деп айтуға әлі ертерек. Мәселен, бүгінгі таңда Орал қалалық және барлық аудандық білім бөлімдері МЖӘ тәсілімен инвестор тарту бағытында кәсіпкерлермен түсінік жұмыстарын жүргізді. Тек облыс орталығы мен Ақжайық, Сы- ұйымдастырушыға жобаның жалпы құнының 40 пайызы өзінің есепшотында жатқандығы туралы анықтама ұсынуы керек. Ал үміткердің ұсынған қаражаты байқау талаптарына сәйкес келмесе, конкурсты жүргізу рәсімі тоқтатылды. Байқауды ұйымдастырушы жасақталған конкурстық құжаттаманың талаптарына сәйкес жеке әріптестің инвестициялық шығындарын келісімшартта көрсетілген мерзімде өтейді. Сонымен қоса мемлекет тарапынан нысанның сипаттамасына орай барлық эксплуатациялық шығын өтеледі және мемлекеттік нысанды басқарғаны үшін сыйақы төленеді. Шығынның өтелуі айлық есептік көрсеткіштің өзгеруіне сәйкес іске асып отырады. Бұл жерде жеке әріптестің бизнесін ұзақ мерзімге дамытуға және жергілікті тұрғындарды жұмыспен қамтамасыз етуіне мүмкіндік беріліп отыр. Ол қос тарапқа да тиімді. Әзірге өңіріміздегі білім саласында мемлекеттік-жеке меншік әріптестік аясында жүзеге асқан жобалар жоқтың қасы. Жұмыс енді жанданып келеді. Тіпті шалғай аудан-ауылдарда балабақша, мектеп саламын дейтін кәсіпкерлер там-тұмдап бой көрсете бастады. Әрине, оның қажеттілігін нақтылап, елді мекеннің демографиялық ахуалын зерттеп-зерделейтін білім басқармасы. Бұған дейін жоспарлап қойған балабақшалардың жобалық құны 700 млн. теңгеден басталғандықтан, қомақты қаражат салатын инвестор табылмады. Бұл жобаға қызығушылық танытушылардың көбісі «Үкімет маған ақша береді, мен соны жаратамын» деген жаңсақ пікірдің жетегінде жүргендер. Сондықтан да біз жеке кәсіпкерлермен ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын жүйелі түрде жүргізудеміз. Жалпы, жүзеге асырылатын жоба бойынша жеке әріптесті айқындау мақсатында конкурс заңға сай облыстық білім басқармасының сайтына және мерзімді басылым беттеріне жарияланып тұрады. Нысан, мүлік мемлекеттің теңгерімінде болған жағдайда МЖӘ жобалары жоғарыда айтып өткен жүйе арқылы іске асады. Ал жеке әріптес мемлекетке өз ұсынымымен шыққан жағдайда оның өрбу жолдары басқаша. Меншігіндегі мүлікті немесе ұзақ мерзімге жалға алынған нысанды ұсыну үшін кәсіпкер БҚО білім басқармасына жолығып немесе хат жолдау арқылы өтінім бере алады. Басқарма мамандары жеке әріптеспен ұсынылған нысанның мүмкіндігін саралап, мемлекет тарапынан қолдау тетіктерін қарастырады. Сөзімді Елбасымыздың «Біз сіздерге өз кәсіптеріңізді жандандырып, аяқтарыңызға тұрып кетуге көмектестік, қолдау көрсеттік, енді шаруаларыңызды өрістетіп, дәулеттеріңізді молайтқан тұста мемлекет те сіздерден ел экономикасын қарышты дамытуға көмектесулеріңізді талап етуге құқылы» деп кәсіпкерлерді мемлекеттік-жеке меншік әріптестікке белсенді қатысуға шақырған сөзімен аяқтағым келеді. Ендеше, туған ауылына, өңіріне, еліне қолұшымды беремін деген қалталы азаматтар әріптестіктің пайдалы жағын түсініп, қолдайды деген үміттеміз. Ал бұл бағыттағы жұмыстарды жандандырып, дамытуға облыстық білім басқармасының мамандары мүдделі. Яғни инвестор, білім саласы сізді күтеді! Самиғолла СҮЛЕЙМЕНОВ, облыстық білім басқармасы бөлімінің басшысы Әр үзілісте күй күмбірлейді Бүгінгі таңда Елбасының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» мақаласы аясында оқушыларға күйді насихаттау, ұлттық мәдениетімізді дәріптеу мақсатында мектептерде «100 күйдің тарихы» жобасын енгізу бағытында жұмыстар жүргізілуде. Облыстық білім беру басқармасының берген мәліметіне қарағанда, өңірдегі барлық білім ошағына оқу-әдістемелік кабинеттің «100 күйдің тарихы» жобасы жолданған. Сол бойынша мектептерде үзіліс кезінде қоңыраудың орнына күй орындау енгізіліп жатыр. Жарқын бастаманы қолға алған білім ұяларының бірі қаладағы 47 жалпы орта білім беретін мектеп. Мұнда әр үзіліс сайын қоңыраудың сыңғырының орнына күй күмбірлейді. Біздің мектеп 2015 жылдың қыркүйек айында бүлдіршіндерге есігін айқара ашқан болатын. Сол алғашқы күндерден бастап «Мәңгілік ел» жалпыұлттық идеясын жүзеге асыру мақсатында мектепте қоңыраудың үнін күйге ауыстыру бағытында жұмыстар жүргізіле бастады. Мәселен, бүгін Нұрғиса Тілендиевтің «Аққу» күйі қоңыраудың орнына орындалды. Үлкен үзіліс кезінде біз сол күйдің шығу тарихы, күй авторының өмірбаяны жөнінде мектептің радиоторабы арқылы баяндап отырамыз. Сонымен қатар балаларға ұлттық салт-дәстүрімізді дәріптеу мақсатында үлкен үзіліс кезінде асық ату, тоғызқұмалақ, сондай-ақ интеллектуалдық бағыттағы дойбы мен шахмат ойындары да ұйымдастырылады. Оқушылар күйді тыңдай жүріп, оның тарихымен танысады әрі ойын да ойнайды. Уақыттарын тиімді пайдаланады. Адам өз елінің мәдениетін, әдебиетін, тарихын білуі, оған құрмет- пен қарауы керек. Әр бала мемлекеттің қамқорлығын сезініп өсуі керек. Сонда ғана ол бала мемлекетшіл азамат болып өседі. Осы бағытта мектепте көптеген жұмыс жасалып жатыр. Іс-шараларға атааналарды да тартудамыз, дейді мектеп директоры Наталья Ергужиева. Мектеп қоңырауында орындалатын күйлер күн сайын ауысып отырады. Бүгінде 24 мамырға дейін орындалатын күйлер белгіленіп қойылған. Мектепте 5, 6, 8-сыныптардың оқушылары үшін тоғызқұмалақ, ал 2, 3-сыныптардың шәкірттеріне асық ату үйірмелері жұмыс жасайды. Ясипа РАБАЕВА, Суретті түсірген Темірболат ТОҚМАМБЕТОВ

5 ДАЛА-ҚАЛА Бейсенбі, 15 наурыз 2018 жыл Қар шығару мен мұз кесу басты назарда 5 Жауынгерлердің аналарына құрмет Ауған соғысының жауын герлеріне елдің құрметі ерек ше. Оны біз айқын сезініп ке леміз. Таяуда Халықаралық әйел дер күніне орай Ауған елінде қаза болған жерлестеріміздің аналары мен жұбайлары на жергілікті атқарушы билік құ рылымдары тарапынан құр мет көрсетілді. Яғни түрлі кез десу шаралары ұйымдасты ры лып, сый-сияпаттар жасал ды. Айта кету керек, мұндай шаралар жыл сайын өтіп ке леді. Бұған жауынгерлер-ин тернационалистердің отба сылары да, БҚО ауған соғысы ардагерлері мен мүгедектері қоғамы да дән риза. Анатолий БОРОВСКИЙ, БҚО ауған соғысы ардагерлері мен мүгедектері қоғамының төрағасы Синоптиктердің болжамынша, Наурыз мейрамынан кейін күн күрт жылиды деп күтілуде, жаңбыр жаууы ықтимал. Сол ке зең де судың деңгейі көтеріліп кетуі мүмкін. Себебі жерде тоң қа лың. Су тасқыны қаупін алдын алу бағытында облыс басшы лығы мен құзырлы құрылымдар тарапынан тиісті шаралар алынуда. Ж ергілікті БАҚ өкіл де ріне берген сұхбатында облыс әкімі Алтай Көлгіновтің айтуынша, қазір жағ дай тұрақты, бірақ су тасқыны ның қаупі бар. Қаңтар-ақпан айларында қар көп жауған жоқ. Ақпан айының соңы мен наурыз айының басын да қар өте көп түсті. Қазір тұр ғындар арасында түсіндіру ша ра лары, ал қауіпті аймақтарда мұз ке су жұмысы жүргізілуде. Сон дай-ақ қарды жүйелі түрде шығару да қолға алынды. Мәселен, күні ке ше ғана 200 мың текше метр қар шығарылды. Бұл әлі де аз. Әр аза мат өзінің ауласында ғы қарды шығаруы керек, өкінішке орай, кейде бұл жұмыстар жасалмай жатады. Ал көшедегі қарды ком муналдық мекемелер тазалай ды, бүгінгі таңда олар күндіз-түні жұмыс жасауда. Жалпы, қар об лыс орталығының жеке секторлары мен Тасқала, Зеленов, Теректі ау дандарында мол, деді Алтай Кө лгінов. Міне, осынау мәселеге байла нысты апта басында су тасқыны на қарсы облыстық штабтың оты рысы өтті. Облыс әкімінің орын басары Бағдат Азбаевтың төр аға лығымен болған кеңеске барлық аудан әкімдері селекторлық ре жимде қатысты. Жиында Бағдат Оразалдыұлы күн жылынғанша қала және аудан әкімдері тиісті мекемелер мен бір ге қар шығару жұмыстарын тәу лік бойы жүргізе отырып, көше лер мен арықтарды қардан толық тазалау қажеттілігін айтты. Сон дай-ақ әкімдіктер жергілікті по ли ция қызметімен бірлесіп, тұр ғындарға су тасқыны қаупі тура лы үнпарақтарды жүйелі түрде таратулары керек. «Қазгидромет» РМК БҚО бойын ша филиалының директоры Нұр жан Шияптың баяндауынша, тоң ның терең қатуы топыраққа ыл ғалдың сіңуін тежейді, ал бұл жағ дай өзен арналарына құйы ла тын ағынды су көлемін ұлғайтуы мүмкін. Су тасқынының болу-бол мауы жауын-шашынға, тоңның ер уіне, өзен бассейндерінің тұрақ- ты қар жамылғысымен жабылу көлеміне, сондай-ақ күндізгі және түнгі ауа температурасының нөлден жоғары көрсеткішке тұрақты көшуіне байланысты. Облыстық төтенше жағдайлар департаментінің басшысы, гене рал-майор Жасұлан Жұмашевтың сөзіне қарағанда, қар тазалау, мұз кесу, өзен арналары мен арық-атыз бойын қоқыстан та зарту жұмыстарына 2000-нан астам адам мен 600-ге жуық техника жұмылдырылған. Облыс аумағындағы өзен-көлдер әлі де қысқы режимде. Су қойма ларын дағы мұздың қалыңдығы 50 см-ге де йін, ал Жайық өзенінде 35 смді құрайды. Өзен арналарында мұз кептелісі болуы ықтимал аумақ тарда 2335 ойық ойылып, 57 мың шаршы метр мұз алынған. Қала бойынша 8 учаскеде мұз кесу аяқ талып, қазір Тасқала ауданы аумағында мұз кесу жұмыстары жүріп жатыр. Ауа райы күрт жылынар болса, Жа йық, Шаған, Деркөл өзендерінің арнасы мен еріген қар суы нан негізгі қауіп облыс орталығының оңтүстік бөлігіне қоса саяжай лар ға да төнеді. Су тасқыны ықтимал аумақта 75 бау-бақша бірлестігі орналасқан. Қазіргі таңда қала ма ңындағы саяжайларды адам тұрақты мекендейді, олардың 4483-і балалар. Саяжайлар су тасу қаупі бар аймаққа жатады. Өздеріңіз біле тіндей, саяжайлар тұрақты ме кен деуге емес, тек жаз мезгілін де бау-бақша егуге ғана арнал ған. ТЖД қызметкерлері облыс тық жастар саясаты басқармасының еріктілерімен саяжай алқаптары на рейдтер ұйымдастыруда. Су тасу қаупі, су тасқыны кезіндегі іс-қимыл жайлы тұрғындармен жиын дар, әңгімелесулер өткізіп, түсіндіру жұмыстарын қолға ал дық. Саяжайлар аумағында су көте рілетін болса, жалғыз амал тұр ғындарды қауіпсіз жерге көшіру. Қазіргі таңда Орал қаласында 28 уақытша қоныс аудару қосыны белгіленді, деді БҚО ТЖД төтен ше жағдайлардың алдын алу бө лімінің бастығы, азаматтық қор ғау капитаны Марс Отаров. Бұған дейін Зашаған кентінде еріген қар суынан және көктемгі жаңбырдан кейін пайда болатын көлемі көлдей шалшық сулар тұрғындарға үлкен қиындық ту дырып келген еді. «Көш жүре ба ра түзеледі» демекші, соңғы жыл дары арық жүйесінің құры лысы на қажетті қаражат бөлініп, ке зеңкезеңімен арықтар салу, су өт кізу құбырларын орнату нәти жесінде бұл мәселе күн тәртібі нен түсті. Төтеншеліктер тұрғын дарды биік ғимараттарда пайда болған мұз сүңгілерінен мейлін ше сақ болуға шақырады. Қауіп тің алдын алу мақсатында әлеу меттік нысандардың шатырын қар мен мұздан тазалау, қоршау бел гілерін қою бағытындағы жұмыс тар жүруде. Төтеншеліктердің мәліметіне қарағанда, Орал қаласының оң түстік аумағы мен саяжайларға қоса, Тасқала, Атамекен, І Ше жін, Амангелді, Подстепный, Асан ауылдарында да қиындық туды ратын аймақтар бар. Кеңес барысында аудан әкім де рі су тасқынының алдын алу ба ғытында атқарылған жұмыстар туралы есеп берді. Динара ЖҰМАБЕКҚЫЗЫ, Алғабастағы онлайн қызмет Алғабас ауылдық округінде картридер қондырылды. Яғни халыққа қызмет көрсету орта лықта рында көрсетілетін мемлекеттік қызмет тұрғындарға қолжетімді бола түсті. Картридер чипке электрон дық цифрлық қолтаңба жа зылған жаңа жеке куәлікті оқып, ком пьютерге тасымалдағыш ретінде пайдаланатын құрал. Ауылдық әкімшілік мамандары тұрғын дар ға электрондық қызметтер алу мә селелері жөнінде кеңес бе ре ді. Картридердің көмегімен ЭЦҚ жазылған куәліктің иесіне ауыл дан шықпай-ақ мемлекеттік қыз мет онлайн түрде көрсетіледі. Айта кетейік, ауданда 18 ауылдық округ бар. Солардың ішінде элек трондық үкіметтің өзіне-өзі қыз мет көрсету бұрышы алғаш рет Алғабаста ашылды. Әзірше картридердің көме гі мен Алғабаста 10-нан астам анық тама алынды. Басым көпшілігі мекенжай анықтамасы. Ауылда тұң ғыш рет ұйымдастырылғасын шығар, қызмет алушылар саны аз. Округ тұрғындарының 30%-ы ЭЦҚ-мен қамтылған. Уақыт өте бұл көрсеткіш ұлғаятынына се німдіміз. Сонда көбі цифрланды ру жүйе сін оңай меңгереді. ЭЦҚ арқылы жыл жымайтын мүлкіңіз дің бары немесе жоқтығы тура лы, мекенжай, зейнетақы аударым дары туралы анықтамаларды ха лыққа қызмет көрсету орталық тарына барып, кезекте тұрмайақ үйіңізде отырып ала аласыз. Қазіргідей ақпараттың көп, интер неттің дамыған кезінде уақыты ңыз бен қаржыңызды үнемдеуге мүмкіндік жасалуда. Ауылдық ок ругте Жаңажол, Тегісжол, Тоған, Қарағай, Бесоба елді мекендері бар. Халық саны 2 мыңнан астам, дейді Алғабас ауылдық округі әкі мі аппаратының жетекші мама ны Фарида Қуанышқызы. Болат ЕСҚАЛИЕВ, Ақжайық ауданы

6 6 Бейсенбі, ОҚЫРМАН 15 наурыз 2018 жыл Аудандық электр торабының қызметкері Сергей Шилихин сабырлы да сырбаз мінезді азамат. Екеуара әңгіме-дүкеніміз қазақ тілінде өрбіді жылы Жәнібек ауылында өмірге келдім. Әкем Иван Петрович ғұмырын теміржолмен байланыстырған еңбек адамы. Анам Анна Ивановна бала тәрбиесімен айналысқан мейірімді жан. Ұлы Отан соғысының отты жылдарында Сталинград майданының берік тылы болған Жәнібек өңірінің төтенше жағдайға көшіріліп, өмір тынысының соғыс жағдайына бейімделгенін кішкене кезімнен ата-анамның әңгімесі арқылы ұғынып өстім жылы дүниеге келген әкем соғысқа ілікпесе де, тылға тасталған бомбадан жарақат алған. Анам соғыс Алғабастың жанашыр жастары «Жас келсе, іске» демекші, Алғабас ауылының жастары қандай іс болса да, ұйымшылдық танытып келеді. Былтыр «Жыл үздігі 2017» аудандық байқауында «Жанашыр жастар» аталымын жеңіп алған алғабастық жастар әлеуметтік желі арқылы көмек сұраған Тасқала ауданының тұрғыны Магира есімді ананың тұсында элеваторда халық қазынасын күзетті. 1 орта мектепте білім алдым. Сегізінші сыныпта оқып жүргенімде әкем қайтыс болып, кешкі мектепке ауысып, білім ала жүріп, жұмыс істедім. Аудандық автотранспорт кәсіпорнында ұста болып, жүргізушілер даярлайтын мектепті тәмамдап, сол мекемеге мамандығым бойынша орналастым. Қиыр Шығыста әскери міндетімді өтеп келген соң, аталмыш мекемеде 1991 жылға дейін жұмыс істедім. Озат жүргізуші ретінде алғысхаттармен марапатталдым. «Құрмет тақтасына» суретім жанайқайына бейжай қарап отыра алмаған. Алғабас ауылдық округ әкімі Мейірбек Хасанов ауыл жастарын бастап Тасқала ауданына барып, ауыл тұрғындары атынан қаржылай көмегін табыс етті. Әрине, жақсылық жасауға жаны ілінді. Кәсіпорын таратылған соң аудандық электр торабы мекемесіне жұмысқа кірісіп, күні бүгінге дейін еңбек етіп келемін жылы Ростов облысының Шахты қаласының тумасы, «Сіз орысша да білесіз бе?..» сол жердегі техникумды аяқтап, Жәнібекке жолдамамен келген Татьяна Владимировнамен көңіл жарастырып, отау құрдым. Зайыбым да біздің мекемеде жұмыс істейді. Қызым Ирина Волгоград қаласындағы пединститутте оқыды. Қазір сол қаладағы орта мектепте мұғалім. Отбасылы. Күйеубалам Виталий екеуі біздерге Ника мен Маша есімді жиен сыйлады. Ұлым Александр Махамбет Өтемісов атындағы БҚМУ-дың дене тәрбиесі және спорт факультетін бітірді. Келінімнің есімі Маша. Қазір Волгоград қаласында тұрады, екеуі де ішкі істер құрылымдарында қызмет атқарады, деді Сергей Иванович. «Балаларыңыз Ресейде екен, соларға қарай қоныс аудару ойда жоқ па?» деген сауалымызға ағамыз: «Мына тұрған Палласовкаға барғанда сол жердің қазақтарының өзінің менталитеті өзгеріп, орыстанып кеткенін көріп, ол жаққа барғанда өз қазақтарымызды сағынып, қайтуға асығамыз. Бірер жыл турасында Орал қаласында тіземе ота жасаттым. Әлібек есімді хирург жігіт отасын сәтті жасап, сөзімен де емдей білді. Үнемі қазақша әңгіме айтамыз. Сол сәтте туыстар хабарласып, мен орысша жауаптасып жатсам, Әлібектің «Сәке, сіз орысша да білесіз бе?» дегені», деп ағамыздың өзі рахаттанып күліп алды. Ақкөңіл мінезімен, ақ пейілімен бауырына талай ұлттың баласын басқан халқымыздың кішіпейіл, ақжарқын болмысын санасына сіңірген, тілімізге құрметпен қараған, қазақты туысына балаған Сергей Шилихиннің емен-жарқын әңгімесі жанымызды жадыратты. Меңдігүл ФАЗЫЛОВА, ҚР Журналистер одағының мүшесі, Жәнібек ауданы құштар жастардың әр ісіне жан сүйсінеді. Рухы асқақ, жігерлі жастар спорттық шаралардан да қол үзген емес. Жуырда ауыл жастарының ынтымағын нығайту мақсатында мектеп түлектері арасында баскетболдан ашық турнир ұйымдастырылды. Бұл турнирге 1986 жылы мектеп бітірген түлектер бастаған, жалпы саны 13 команда қатысты. Барлық қатысушы команда қаржы жинап, мектеп оқушыларына спорттық киімдер және спортқа қажетті құралдар алып берді. Ойын соңында әр командаға бағалы және қаржылай сыйлықтар табыс етілді. Нұрболат ЖҰМАҒАЗИЕВ, Алғабас ауылдық мәдениет үйінің директоры, Сырым ауданы Шәкірттерімізбен мақтанамыз Бұрынғылар «Адамзат баласының бұл өмірде үш түрлі міндеті болады. Біріншісі ұрпақ өрбітіп, тәрбие беру, екіншісі ұстаз болып, шәкірт баптау, ал үшіншісі ілім-білім жинап, қоғамға қызмет ету» деген екен. Шәкірт тәрбиелеуде және оларға сапалы білім беруде қалалық 16 мектептің ұстаздары аянбай еңбек етіп келеді. Аталмыш мектептегі тәрбие жұмыстары «Білім туралы», «ҚР-ның мемлекеттік жастар саясаты туралы» заңдарын басшылыққа ала отырылып жүргізілуде. Мектеп директоры Мария Кабакованың ұйытқы болуымен өткізілетін патриоттық шаралардың да мәні зор. Білім ошағында қыркүйек білім айлығы, қазан мамандық таңдау, ал қараша жастар қозғалысының жанданатын уақыты, желтоқсан патриоттық шаралардың мерзімі болса, қаңтарда жылдың үздік оқушылары анықталады. Мұнда атааналармен тығыз байланыс орнатылған. Конференциялар, форумдар, дөңгелек үстелдер жиі өткізіліп тұрады. Сондай-ақ зияткерлік ойындар, тренингтер, пікірталастар, дөңгелек үстелдер мұғалімдердің жоспарынан тыс қалмайды. Мектеп оқушылары үлкенді сыйлап, кішіге ізет көрсете біледі. Ұстаздарының еңбегін оқуда, өнерде және спортта ақтап жүрген оқушыларымыз аз емес. Біз оқушыларымызбен мақтанамыз. Гүлмира САТУҚЫЗЫ, қалалық 16 мектептің қызметкері Ең ауқымды таралған жұқпалы дерт Туберкулез қауіпті дерт. Туберкулез адамдардың денсаулығына біршама нұқсан келтіретін әлемде ең ауқымды таралған жұқпалы аурулар қатарына жатады. Туберкулез жұқпасының ең басты көзі туберкулезбен ауыратын науқас пен оның қақырығы болып табылады. Қатты сөйлеу, түшкіру, әсіресе, жөтелу кезінде ауыздан сілекейдің ұсақ, көзге көрінбейтін тамшылары ұшады. Сау адам жұқпасы бар ауамен тыныс ала отырып, туберкулезге шалдығуы мүмкін. Тазалықты сақтамайтын науқастың жерге немесе еденге түкірген қақырығы кепкеннен кейін ауаға көтеріле отырып, заттарға, киімдерге және қабырғаларға қонады. Микробтары бар шаң-тозаң ауамен бірге өкпеге барып, сау адамның сырқатқа шалдығуы мүмкін. Туберкулезді жетік емдеудің ең басты шарты ауруды дер кезінде анықтау болып табылады. Тұрғындардың барлығы туберкулез белгілері жайлы толық хабардар болулары керек және сол белгілер пайда болған жағдайда, денсаулықты тексерту мақсатында емханаға тез арада қаралулары қажет. Туберкулездің ең алғашқы басты белгілері: жөтелдің екі аптадан астам уақытқа созылуы, қатты шаршау, әлсіздік, тәбеттің төмендеуі, дене салмағының азаюы, кеуде қуысының ауыруы, түнгі уақыттағы терлеу, дене қызуының көтерілуі. Тұрғындар арасында өкпе туберкулезін анықтау мақсатында емханаларда флюорографиялық тексерулер жүргізіледі. Туберкулезді емдеудің толық курсы тегін жүргізіледі. Туберкулез әлеуметтік және жалпы медициналық мәселе. Сондықтан туберкулездің алдын алу мақсатында әлеуметтік және медициналық тұрғыда бағытталған шаралардың кешені жүргізіледі. Туберкулездің алдын алу шарала- ры екі бағытта жүргізіледі. Оның біріншісі арнайы шара туберкулезге қарсы БЦЖ вакцинасын егу және туберкулез инфекциясы жұққан балаларға химиопрофилактикалық ем жүргізу. Біздің елімізде туберкулезге қарсы жаппай егу перзентханаларда жаңадан дүниеге келген сау нәрестелерге жүргізіледі. Одан кейін туберкулезге қайта егу жұмыстары 6-7 жастағы балаларға жасалады. Алдын ала манту сынамасы жасалып, іріктелгеннен кейін, яғни туберкулез жұқпасы анықталмаған жағдайда жүргізіледі. Балалар арасында туберкулезді дер кезінде анықтау үшін және инфекцияның жұғу дәрежесінің қандай жағдайда екенін білу мақсатында туберкулин сынамасы және диаскентест әдісі қолданылады. Әрбір адамның денсаулығы өз қолында, салауатты өмір салтын ұстанып, арақ пен нашақорлықтан бойды аулақ салу керек, спортпен айналысып, тамақтану мәселесіне көңіл бөліп, адам ағзасына қажетті заттар мен витаминдерге бай азық-түліктерді пайдалану қажет. А Дания ИСКАКОВА, облыстық салауатты өмір салтын қалыптастыру орталығының дәрігері

7 Бейсенбі, 15 наурыз 2018 жыл көкейкесті 7 Киіктің көз жасы Бір үйір киік ымырт түсе Сағат көпірінің жазығына тұяқ іліктірген. Күзде орылған қылтанақсыз қырына аялдамай, жыңғылды ойына ойысқанда, шүйгінді шөпке ілікті. Қары сәл қалыңдау болса да, қарын тойғызарлық екен. Шағын үйір қадала тебіндеді. Үйір шетіндегі кәрі теке басын жерден жұлып алды. Құлағына гүріл естілгендей болған. Қауіп қылар ештеңе жоқ. Екі аяқтылар бұл жолы да айласын асырған екен. Ық жағындағы сайдан шыға келген машина бұларға тіке тартты. Сәл аңыраған киіктер жан ұшыра қашты. Прожектордың өткір жарығы үйірдің үстінде үйіріліп жүр. Қалың қардан еркін жүре алмаған УАЗ көлігі ауыр ыңыранады. Екі ара әп дегенде алшақтай түскенмен, киіктер қара үзіп кете алмады. Қалың қар оларға да оңай соқпай келеді. Қашанға шыдарын кім білсін?! Қалың қарға киліккен бір ешкі кейіндей берді. Кәрі теке іркіле тосқан. Бүгін ғана күйектен өткен жас шыбыш. Әдемі жанары үрейге толып, дәрмені құрып қалыпты. Құрсағында мұның ұрығы «еркек тоқты құрбандық» құтқару керек. Ішкі түйсігі. Теке шабысын тежеп, үйірді алға асырды да, бір бүйірге қиыстай тартты. Қуғыншыларға да керегі теке еді. Соңына түсті. Ұлы қуғын. Желмен ойнап, құспен жарысып, шабыс тілеп, жеп-жеңіл жүйткитін күндерінің келмеске кеткенін кәрі теке түйсінді. Тынысы тарылып, төрт аяқтан әл кетіп барады. Гүріл жақындай түсті. Бір ғайыптан болмаса, құтылуы қиын-ды. Сағат сайына су түсіретін жіңішке жыра қарға толып тұр екен. Бұрылып үлгермеген теке созыла секірді. Текені өкшелеп қалған УАЗ-да тоқтай алмады. Салдыргүлдір... Гүріл дыбысы өшті. Самбырлаған екі аяқтылардың даусы ғана естіледі. Бұл кезде шабуға дәрмені қалмаған теке аяңмен қырға қиялап бара жатты. * * * Иә, ақбөкендер не көрмеді дейсіз?! Көбейген де, қырғынға ұшырап, құрып кетуге аз қалған кездері де жиі қайталанып келеді. Бұрын сары даланы еркін кезіп, қыр мен ойды тегіс алып, ыңырсып жататын бөкендер қазір Қазақстан, Ресей, Моңғолия жерінде ғана кездеседі. Негізгі массасы, яғни 80 пайызы Қазақстан жерінде. Иә, екі аяқтылар 1950 жылдан 1990 жылға дейінгі кезеңде бұларды бағалы кәсіптік аң деп қарады. Азық-түлік, химиялық өнеркәсіп, денсаулық сақтау қажеттілігі үшін деп жаппай аулап, еті мен терісі, мүйізі үшін аз қырғынға ұшыратқан жоқ. Қазақстандағы киіктің құрып кетуге аз қалған кезі 2003 жыл еді. Сол жылы бар-жоғы 21,1 мың ғана киік қалған екен. Содан 2014 жылға дейін бөкен саны тәп-тәуір артып, 256,7 мыңға дейін жетті жылы қайта жұтап, киік саны үш есе кеміп, 84,3 мыңға түсті. Ресми деректер бойынша 2017 жылы қазақ даласында 152,6 мың киік бар дейді, кім білсін?.. Екі аяқтылар айтқан «Иттің иесі болса, бөрінің тәңірі бар» деп, бұларды құрып кетуден сақтап жүрген табиғи қолайлы жағдай туғанда өсімге ерекше бейімділіктері. Бұлар екі аяқтылар құсап жетімін далаға тастаған емес. Адасып қалған лақты тап келген ешкі исіне емізіп, қарнын тойғызып кете береді. Соның арқасында лақтар аман сақталып, тез көбейе алады. Оның үстіне екі аяқтылардың бұларға мейірімі түсетіндері де бар. Бір жылдары Қазақстанда киікті аулауға тыйым салатын қаулы қабылдады жылы Халықаралық табиғатты қорғау одағының (ХТҚО) Қызыл кітабы тізіміне енгізді. Тіпті киік санын қалпына келтіру бағдарламасы жасалып, қоршаған ортаны қорғау жөніндегі көп тараптық келісімдер мен халықаралық өзара түсіністік жөніндегі меморандумға қол қойып, қоршаған ортаны қорғау жөніндегі беделді ұйымдармен ынтымақтық жасады жылы киікті табиғаттан алуға толық тыйым енгізді. Өкінішке орай сондай шаралар алынып жатса да, жергілікті жерде аулау тыйылмады. Оның үстіне ара-тұра індет жайлаған кездер де бар. Осындай жағдайлардан Қазақстандағы киік саны 2003 жылы 21,1 мың ғана болып, ғалымдарды алаңдатқан еді. Адамдарды түсініп бола ма?! Бұларды қамқорлыққа ала бастады жылға дейін киікті аулауға жан-жақты тыйым салу, басын сақтап, санын қалпына келтіру бағдарламасын әзірледі жылы ҚР АШМ Орман және аң шаруашылығы комитетінің «Охотзоопром» ӨБ» РМҚК жүйесінде жануарлар жүйесін мемлекеттік қорғау жөніндегі республикалық мамандандырылған қызметін ұйымдастыру көп қорған болды жылы Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің бұйрығымен 2020 жылға дейін киік аулауға тыйым салуды енгізді. Қазіргі кезде жануарлар дүниесін мемлекеттік қорғау жөніндегі республикалық мамандандырылған қызметі киік мекендейтін барлық өңірді қамтиды. Қарамағында 16 тірек пункті кіретін 250 инспекторы бар. Олар жол талғамайтын аутокөліктермен, спутниктік радиобайланыспен, оптикалық және навигациялық аспаптармен, фото және бейне аппаратуралармен, нысанды киім-кешек, табельді қарумен, Ми-2 тікұшақпен қамтамасыз етілді. Алайда аулаушылар аздап айылын жиғанмен, реті келгенде қырып кетуін әлі қойған жоқ. Бүгінгі қуғын осының көрінісі еді. Неге екенін қайдам, екі аяқтылардың құмары бұлардың мүйізіне түсіп отыр. Мүйізді киік көрсе, қалайда қағып алуға тырысады. Өткен 2017 жылы облыс бойынша заңсыз киік аулаған 44 іс тіркелсе, оның 15-сі Жаңақала ауданынан еді. Облыс бойынша 23 іс сотта қаралып, жаза алынса, оның үшеуі де осы ауданға тиесілі. * * * Иә, шекеге біткен екі мүйіз текелердің сорына айналды. Биылдың өзінде қанша қуғын көрді. Ең үлкен қуғын жақында Көпжасар даласында болды. Қуатты көлік мінгендер теке біткенді қырып, даланы қан сасытып кетті. Періштесі қаққан шығар, бұл сол қырғыннан аман қалып еді. «Әкемді алған Құдайға да сенбеймін» деген қорғаушыларға да сенім болмайды екен. Тіпті солардың кейбіреуі реті келсе, мүйізіңді қағып алуға немесе аулаушыларды ізіңе салып жіберіп, олжаны бөлісіп алуға әзір тұратын сияқты. Жалпы, мүйізді қымбат бағаға сатып алушыларға неге тыйым салынбайды екен? Ақшаға қызыққандар теке көрсе, көздері қызарып кетеді. Сілесі құрып ұзақ жатқан кәрі теке таң атып кеткенін, тұру керегін түйсінді. Екі саны ұйып қалғанын сезді. Екі ұмтылып барып қайта жатты. Машина гүрілі жақындап келеді. Таяу келіп тоқтады. Дабырлаған адам дауыстары. Бұған енді бәрібір сияқты, тұруға да, қашуға да ниет қылмады, қылса да оған халі жоқ-ты. Нән теке екен... Бұйырған деген осы. Екі мүйізі жарты келіден де асатын шығар?.. Не істейміз? Бауыздайын ба?.. Уақыт алып қайтесің, мүйіздерін кесіп ал. Тізесімен кеудесін басқан екі аяқты мүйізін аралауға кірісті. Ауыр салмақтан тынысы тарылып, тұяқ серпуге жарамай жатқан шарасыз текенің көзінен мөлдір моншақ домалады. Теке есін жиғанда, екі аяқтылар көліктеріне мініп, жүріп кеткен еді. Екі шекесі сынып барады. Не болғанын түсіне алмады. Есіне күй тартқан жас шыбыш үшін жас текешікпен болған соңғы шайқасы түсті. Екеуі екпіндей ұмтылып, сарт соғысқан. Кәрі текенің миы аузына түскендей болды. Есі барда кетуді ойлаған. Жоқ, жас теке майдан даласын тастап барады екен. Жеңіс дәмі қандай тәтті! Шыбыш күйектен шықты. Рахат-ай! Жаны жай тапқандай болды. Мүйіз орнының ауырғаны сезілмейді. Теке үзіліп кеткенін білген жоқ. Жабылмай қалған жанарында мөлдір тамшы тұрып қалыпты. Киіктің көз жасы... Адамдар неге қатыгез еді?.. Өмірзақ АҚБАСОВ, Жаңақала ауданы

8 басты байлық Сурет ғаламтордан алынды 8 Бейсенбі, 15 наурыз 2018 жыл ҚҰРТ пен тары небір дертке дәрі Қ азіргі таңда ғалымдар Менделеев кестесінде гі 118 элементтің 80нен астамы тірі ағза ның құрамында кездесетінін дә лел деді. Адам ағзасының 60 па йызы судан, 34 пайызы органи ка лық, 6 пайызы бейорганикалық заттардан тұрады. Яғни адам ағза сының толыққанды дамуын тұтас химиялық элементтер тобы қам тамасыз етеді. Олар тірі ағзадағы орташа мөлшеріне қарай микро элементтер, макроэлементтер жә не ультрамикроэлементтер болып үш топқа бөлінеді. Химиялық эле менттердің біреуінің жоқ болуы немесе жетіспеуі ағзадағы қалып ты жағдайды бұзады. Алайда қан дай да бір элементтің шамадан тыс көп болуы да денсаулыққа кері әсерін тигізуі мүмкін. Сонымен, «Басты байлық» айдарының кезек ті санында адам бойындағы эле менттер сырына үңіліп, денсау лық қа өте пайдалы дегендеріне тал дау жасап көрейік. Жалпы, химиялық элементтер адам ағзасында әркелкі тарала ды. Негізінен, микроэлементтердің көпшілігі бауырда, сүйек және бұлшық ет ұлпаларында жинала ды. Кейде элементтер нақты бір мүшелерге ғана тән болады. Мә селен, мырыш қарын асты бе зінде, йод қалқанша безінде, фтор тіс кіреукесінде, алюминий, мышьяк пен ванадий шашта, кад мий, сынап және молибден бүй ректе, қалайы ішек ұлпаларын да, стронций қуық безі мен сүйек ұлпасында, барий көздің пиг ментті қабатында, бром, марганец және хром гипофизде және т. б. мүшелерде ең көп жиналады. Микроэлементтер ағзада өзара байланысқан және бос ионды тү рінде де кездеседі. Кремний, алю миний, мыс және титан ми ұл паларында нәруызбен кешен тү рінде, ал марганец ион түрінде кездеседі. Сутек және оттек мак роэлементтері су молекуласын тү зетіні белгілі, ал су ересек адам ағзасының шамамен 65 пайызын құрайды. Көміртек, сутек, оттек және азот, күкірт, фосфор нәр уыздың және нуклеин қышқылдарының, ағзаның басқа да бел сенді био ло гиялық қоспа ларының құра мында бар. Мәселен, салма ғышама мен 70 келі бо латын адам ағза сын да 1700 г каль ций, 250 г калий, 250 г натрий, 42 г магний, 5 г темір, 3 г мырыш, 0,2 г мыс, 0,1 г марганец, молибден, ко бальт болса, үш келіге дейін ми нералды тұздар және бұған қоса қоректік заттар бар. Енді тіршілік элементтеріне, яғни адам денсаулығы үшін аса маңызды элементтердің әрқайсы сына жеке-жеке тоқталып өтейік. Кальций ең бірін ші кезекте ас қорыту жұмысына, жүйкеге, адамның қорғаныс қабілетінің жетілуіне және шаухат өндіру жүйесіне қа тысады. Яғни кальций тапшылы ғы әлсіздік пен асты қорыта ал мауға себеп болып қана қоймай, белсіздік пен бедеулікке де әке ліп соғуы мүмкін. Екіншіден, каль ций қанды тазалауда басты рөл атқарып, жүректің қалыпты жұ мыс жасауына кепіл болады. Каль цийдің үшінші міндеті жүйке жүйесі арқылы белгі беру. Ми адамға тойғаны немесе ұйқысы келгені туралы белгі береді, ал осы хабарды жүйке жүйесінің талшықтары арқылы керекті же ріне жеткізуге кальций жауапты. Кальций, сондай-ақ бұлшық еттер дің ширығуы мен босаңсуына жә не қанның ұю процесіне де жауап береді. Мәселен, пышақ кесіп кет кен жерден қан тоқтамаса неме се таңертеңгілік тіс тазалағанда үнемі қызыл ет қанайтын болса, демек, ағзада кальций жетіспей ді. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДСҰ) мәліметінше, кальцийдің тәуліктік мөлшері 1 жасқа дейінгі нәрестелерде 600 мг болса, он жасқа дейінгі қажеттілік 800 мг. Кальций же тіспеушілігі туындаған жағдайда, балалардың өсіп-жеті луі мен тіс те рінің шығуы кешеуілдеп, сүйек тері қисайып, түрлі асқынулар туындауы мүмкін. Жас өспірімдер мен жас тарға күніне мг каль ций қажет. Ал жас аралы ғындағы ер-азаматтар мен әйел адамдар үшін тәуліктік мөлшер 1000 мг құрайды. Бір қызығы, 50 жастан асқан әйел адамдарда кальций жетіспеуші лігі күрт ар тып, ағзаның оны «тұ тынуы» 1500 мг асады екен. Д дәрумені кальцийдің ажы рамас бөлігі болып табылады. Қарапайым тілмен айтқанда, кальцийге мол түрлі өнімдерді тұтынуыңыз мүмкін, алайда құра мында Д дәрумені болмаса, ағза минералдың тіпті жартысын да қабылдай алмайды. Шай мен ко фе, газдалған сусындар және аль когольді ішімдіктер мен шылым ағзадағы кальцийдің «жуылуына» алып келеді. Кальцийдің қайнар көзі сүт өнімдері десек, соның ішінде құрт тың сүйектің қатаюына, көздің кө руіне, тістің сау өсуіне және ас қорыту сөлінің қалыпты бөлінуі не пайдасы орасан зор. Құрт каль ций мен ақуызға өте бай болған дықтан, тағамның бұл түрін кеңес заманында ғарышкерлер мәзірі не қосқандығын тарихтан білеміз. Қазақ ғарышкері Айдын Айымбе товтің ғарышқа өзімен бірге 1,5 келі құрт ала кеткені белгілі. Дие толог мамандардың айтуынша, 100 грамм құртта 3 грамға жуық ақуыз, 3,2 грамм кальций мен фосфор, белгілі мөлшерде А1, В2, Д дәрумендері бар. 100 грамм құрттан ағзаға 60-қа жуық кило ка лория беріледі. Ұзақ уақыт сақ талып, шөлдетпей, қарныңды той дыратын құрттың біз елей бер мейтін емдік қасиеті де мол екен. Әсіресе, көктем мезгілінде жиі кездесетін дәрумен жетіспеуші лік тің, яғни авитоминоздың алдын алуға және ағзадағы жоғалған тұздың орнын толтыруда да кә дімгі құрт көмекке келеді. Құрамында иммунитетті жақ сар татын С дәрумені, сүйектің қа таюына көмектесетін Д дәрумені, кальций, мыс, мырыш, күміс, те мір, кремний, магний, кальций, алюминий микроэлементтері же терлік. Са:P (кальций-фос фор) үй лесімді түрде кездес кен, ал бұл, әсіресе, балалар үшін аса ма ңызды. Құртты көп жеген адамдар да ішкі секреция бездері қа лып ты жұмыс атқарып, ішкі мүшелер дің, түрлі бездердің қызметі жақ сарады. Әсіресе, қан айналымы түзеледі. Құрттың май құрамы төмен болғандық тан, бауырдың майлануы, іштің өтуі сияқты ауру ларға шипа болады. Жасы ұлғай ған кісілерде зат ал масу баяулайтыны мәлім, бұл жағдайда құрт тың құрамында егде кісілерге қа жет, зат алмасу ды және бауыр дың қызметін жақ сартатын холин және метионин деген заттар бар оның құрамында В тобының дә румендері болған дықтан, қария ларда жиі кездесетін атеросклероз ауруы ның да алдын алады. Йод - өмірлік маңы зы бар элемент. Йод жинақтаушы мүше бо лып табылатын қалқан ша безі үшін құрылыс материалы. Дүниезүзілік денсау лық сақтау ұйымының (ДДСҰ) мә ліметіне сүйенсек, әлем халқы ның 1/3 бөлігінде йод жетіспеу шілігінің белгілері бар. Маман дар дың мәлімдеуінше, жер ша рындағы бір миллиардтан ас там адам табиғи йод жетіспейтін аймақтарда өмір сүреді. Қазақ стан да сол аймаққа жатады. Негізінде дені сау адамға күн сайын шамамен 150 мг йод қа жет. Егер осы қажеттіліктің орны толмаса, ағзада түрлі аурулар туындауы мүмкін. Мәселен, қан құрамындағы йодтың аз болуы ағзаның инфекцияларға қарсы тұру қабілетін төмендетеді, тіпті ақыл-естің кемдігіне соқтыруы да ғажап емес. Сонымен қатар йод тапшылығы тахикардия, қолдың дірілдеуі сынды ауруларға ұшы ратады. Орынсыз күйгелектік пен жылау, бұлшық ет әлсіздігі де нақ осы себептерден туындайды. Ал асқынған жағдайда ағзадағы тұз бен су айналымы бұзылып, тері асты тіндерінің ісуі де мүмкін. Йод тапшылығы, әсіресе, бала лар мен жасөспірімдерде, әйел дерде жиі кездеседі. Жас ағзада йод жетіспесе, интеллектуалдық қабілет нашарлайды. Ал жүкті әйелдерде түсік тастау, мезгілі нен бұрын босану, баланың дұрыс жетілмеуі жиі байқалады. Жалпы, медицина тілімен қан құрамында йодтың жетіспеушілігін гипотие роз деп атайды. Күнделікті ас мәзірінде теңіз қырыққабатын, жұмыртқа, сүт және ет өнімдерін жүйелі пай далану йод тапшылығының ал дын алуға көмектеседі. Әсіресе, балықтың құрамында йод, фос фор, кальций көп мөлшерде кез деседі. Инсульт, инфаркт сынды ағзадағы дерттің алдын алатын балық майының құрамында Омега 3, Омега 6, Омега 9 сияқты өте пай далы аминқышқылдары бар. Темірдің адам ағзасы үшін маңызы зор. Тағы да ДДСҰ мәліметіне жүгінсек, жер шарының 3,6 млрд. тұрғынында жасырын темір тапшылығы және 1,8 млрд. тұрғынында темір тап шылығы анемиясы анықталған. Темір тапшылығы біртіндеп және кезеңмен дамиды. Ең алдымен, ба уырда, көкбауырда, сүйек миында темір қоры азайып, қан сарысуын да ферритин деңгейі төмендейді. Жалпы, адам қанында 3 грамға жуық темір бар. Оның мөлшері көрсетілген шамадан төмен болса, қанның қызыл жасушасының, яғни гемоглобиннің түзілуі нашарлап, тыныс алу функциясы бәсеңдейді. Балалардың темір тапшылығы интеллектуалдық дамуының және жұқпалы ауруларға иммунитеті нің әлсіздігіне, ақыл-ой дамуының төмендеуіне, дене және психо моторлық дамуының шектелуіне, есте сақтау зейінінің төмендеуіне әкеледі. Темір жетіспеген кезде тері бозарады, тырнақ жұмсарады әрі тез сынады, ауыз қуысы және асқазанның сілекейлі қабаты бү лінеді. Көпшілігіміз анемияға жеңілжелпі дерт ретінде қарап, оның салдарына мән бере бермейміз. Әсіресе, әйелдер үшін темір тапшылығы анемиясы аса қауіпті. Өйткені жүктілік, босану мен бала емізу кезінде әйел адамның ағза сында темір өте көп мөлшерде шығындалады. Жасөспірімнің бойы тез өскенде, спортпен қарқынды айналысқанда ағзадағы темірге деген сұраныс күрт артады. Те мір жұмыртқаның сарысында, қара құмықта, грек жаңғағында, күнжіт, фасоль, өрікте, мейізде көп болады. Динара ЖҰМАБЕКҚЫЗЫ, (Жалғасы бар) * Мақала Уикипедия ашық энцик лопедиясынан алынған мәліметтер негізінде жазылды

9 Бейсенбі, 15 наурыз 2018 жыл мейрам 9 Жаңа жылдағы жаңғыру мерекесі Көрісу салтына байланысты Орал қаласындағы шаралар Абай алаңында шағын қойылыммен басталды. Х. Бөкеева атындағы облыстық қазақ драма театрының ұлттық киім киген әртістері қазақтың кәрі-жасы аралас қуана қауышатын дәстүрін бейнеледі, көрермендерге ақтан дәм татқызып, бауырсақ таратты. Қойылымда ақсақал бата беріп, баршасына жақсылық тіледі. Ақ жайық жастары атынан студенттер флешмоб ұйымдастырды. Одан кейін А. Островский атындағы облыстық орыс драма театры ғимаратының алдында «Бір жасыңмен!» атты театрландырылған концерт басталды. Елбасымыздың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» мақаласында жазылғанындай, ата-баба дәстүрін жылданжылға жаңғыртуға баса мән берудеміз. Соның бірі бүгін өтіп жатқан шуақты да жарқын көрісу мейрамы. Бүгін көктем лебі сезілетін күн. Көрісу ғасырлар бойы бабалар бұлжытпай ұстаған дәстүр, жаңа жылдағы жаңғыру мерекесі. Кішілер үлкендерге сәлем беріп, ағайын, дос-жаран өкпе-ренішін кешіріп, ізгі тілектерін жаудырып, бір-бірімен қуана қауышады. Бұл дәстүр еліміздің батыс өңірінде ғана емес, өрісі кеңейген сайын, еліміздің түкпір-түкпірінде аталуда. Көрісу бүгінде жалпыұлттық мерекеге айналды. Оны тойлауда ұлт-ұлыстар арасында шекара жоқ, деді Орал қаласының әкі мі Мұрат Мұқаев. Театр ғимараты алдына құрылған сахнада қазақтың ән-күйлері төгіліп, ұлттық салт-дәстүрден көріністер қойылды. Нұртай АЛТАЙҰЛЫ, Лавр ХАЙРЕТДИНОВ, ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігінің Агроөнеркәсіп кешеніндегі мемлекеттік инспекция комитетінің БҚО-дағы аумақтық инспекциясының басшысы: Көрісу салты бала күнімізден санамызға сіңген рухани құндылық. Мерекені, негізінен, Атырау, Батыс Қазақстан, Маңғыстау өңірінің тұрғындары және Ақтөбе облысы жұртшылығының жартысынан көбі тойлайды. Жыл басын 14 наурыздан бастап атап өтуге еліміз бойынша бетбұрыс жасалуда. Соңғы жылдары Қазақстан халқы ассамблеясы игі істерге ұйытқы болып, аудандар арасында «Бейбітшілік пен келісімнің жол картасы» жобасының жандануына бастамашы болды. Осындай жобалар жалғасын тапса екен. Көрісудің тәрбиелік мәні зор. Бұрын ру-ру болып қақтығысып қалған жағдайда, даулы тараптар айтқа байланысты мәмілеге келіп, бірін-бірі кешіріскен. Мұндай маңызы ерекше мейрамды думандатып, асқақтатып, шартарапқа хабарлап тойлауымыз қажет. Абай алаңына жиналғандардың қарасын көріп, көңілім қоңылтақсып тұр. Көпшілікке кеңінен насихаттау керек. Көп ұлтты Қазақстан үшін төс қағыстырып амандасатын, отандастарымызға игі тілегін арнауға мүмкіндік беретін көрісу күнінің қадірі айрықша. Биыл қыс аяғы ұзаруда. Нағыз көктем енді басталады деп үміттенемін. Жеміс ҚҰБАЕВА, Батыс Қазақстан инженерлік-технологиялық колледжінің оқытушысы: Колледжіміздің студенттері мәдени шараға белсене қатысуда. Көрісу күнінде бәрі бірдей «Ақжайық жастары» деген жазуы бар күртеше киіп, флешмоб ұйымдастырды. Біздің оқу орнында «Серпін» бағдарламасымен оңтүстік өңірлерден келіп оқып жатқандар бар. Оларға батыс өңірде айрықша тойланатын амал күнінің мән-маңызын түсіндіреміз. Көрісу күнінен басталған шара Наурыз мерекесіне ұйымдастырылатын тәрбие сағаттарына ұласады. Асыл ДӘУЛЕТОВА, М. Өтемісов атындағы БҚМУ-дың құқықтану факультетінің 1-курс студенті: Мен Ақтөбе облысы Н. Байғанин ауданы Қарауылтөбе ауылындағы мектептің түлегімін. Біздің жақта да көрісу күнін ауқымды тойлайды. Бір ерекшелігі, ауылдастарым көрісуді наурыздың он үшінен бастай береді. Жайық өңірінің жөн-жоралғысымен салыстырғанда, айрықша айырмашылық жоқ. Сонымен қатар облыста менің ауылыммен аттас елді мекен бар екенін біліп, қуандым. Аян САҚОШЕВ, облыстық жастар мәселелері жөніндегі басқарманың басшысы: Көрісу күнін тойлау өңірімізде жылдан-жылға жаңа бағыт алуда. Мерекелік көңіл күйді тұрғындардың жарқын жүзінен байқауға болады. Көрісуді дәріптеу мақсатында түрлі акциялар ұйымдастырылады. Ертең мәдениет қызметкерлері, жергілікті өнерпаздар және жастар қоғамдық көліктерге мініп, тұрғындарды құттықтайды. Галина ШАТАЛОВА, Орал қаласының тұрғыны: Орыс халқы көктем қарсаңында бірбірімен амандасып, кешірім сұрасады. Кездескенде «Құдай кешірсін, мен де кешірдім» дейді. Қыстың соңғы күнінде өтетін бұл дәстүр бәріне қатысты. Үлкен кішіні баласынбайды, тума-туыс, дос-жаран бір-бірін іздейді. Қазақтардың ұлттық дәстүрі көрісудің мән-маңызы да осы салтымыздан айнымайды. Наурыздың 22-сі жаңа күн, жыл басы екенін білемін. Жерлестеріміз жыл басынан ерекше жаңалық, мейірім күтеді. Елімізде құрбан айттың да ерекше тойланатынынан хабардармын. Құрметті әріптестер және Урал Тех Сервис ЖШС-ның ұжымы! Сіздерді Ұлыстың ұлы күні Наурыз мерекесімен құттықтаймын! Елімізді шуағына бөлеген Ұлыстың ұлы күні әр шаңыраққа мерейлі шаттық, мол ырыс пен мызғымас ынтымақ сыйласын. Әрбір отбасына құт-береке, молшылық әкелсін. Наурыз мейрамы құтты болсын! Құрметпен: Александр Баклан, Урал Тех Сервис ЖШС-ның директоры

10 10 Бейсенбі, спорт 15 наурыз 2018 жыл Еркін күрестің оғланына құрмет Таяуда Орал қаласындағы ОЖСШМ спорт залында Қазақстанның құрметті спорт қайраткері, өңірімізге танымал балуан Ерген Орынбасаровтың жүлдесіне арналған жылы туған жасөспірімдер арасындағы еркін күрестен ел біріншілігі өтті. Ерген ағамыздың спорт саласына сіңірген еңбегі ұшан-теңіз. Бапкерлік қызметі де жоғары деңгейде, ол бірнеше мықты шәкірт тәрбиелеген жан. Міне, осы орайда Ерген Елеусізұлының жүлдесіне байланысты республика көлемінде ауқымды шара ұйымдастырылуда. Облысымыздағы спорттың дамуына зор үлесін қосып жүрген ағамыз батысқазақстандықтардың мақтанышы, деді турнирдің ашылу сал- танатында облыстық дене шынықтыру және спорт басқармасының бөлім басшысы Асылбек Өтешов. Ерген Елеусізұлына жерлестері атынан игі тілегін арнаған Сырым ауданы әкімінің орынбасары Асланбек Сарқұлов оның иығына қазақы салт-дәстүр бойынша шапан жапты. Пайғамбар жасына жетіп отырған Ерген ағамызға әріптестері мен шәкірттері тілектерін арнап, сый-сияпат көрсетті. Еліміздің әр өңірінен бағын сынағалы келген 250-ге жуық балуан боз кілемде терін төгіп, барын салды. Боз кілемдегі белдесулерге Ресейден келген балуандар да қатысып, жарыстың мәртебесін биіктетті. Екі күнге созылған жарыс нәтижесі бойынша жергілікті балуандар арасынан Мейрамбек Силыбаев (29 келі, Бөрлі) пен Қазбек Бақытов (47 келі, Сырым) белдесулерін сәтті аяқтап, жеңіс тұғырынан көрінді. Кавказдық балуандардың осал болмайтындығын Сандмагамед Армадов (32 келі, Шешенстан), Саид Бараханов (35 келі, Ресей), Хамзат Астамиров (38 келі, РФ Шешенстан) және Григорий Саридис (66 келі, РФ Орынбор) сықылды спортшылар дәлелдеді. Көрші облыстардан келіп бағын сынаған Жангелді Өтеулі (42 келі, Маңғыстау облысы), Қожахмет Мырзақов (53 келі, Ақтөбе), Нұрбек Бекболатов (59 келі, Ақтөбе) пен Әлімжан Сәлімжандар да (73 келі, Ақтөбе) жарыстың биік сатысынан көріне білді. Турнир қорытындысында Қазбек Бақытов «үздік балуан», Саид Бараханов «үздік техникасы үшін» аталымдары бойынша марапатқа ие болды. Жеңімпаз-жүлдегерлерге ұйымдастырушылар атынан диплом, медаль, кубоктар мен бағалы сыйлықтар табыс етілді. Темірболат ТОҚМАМБЕТОВ, Ахмед САДАЕВ, бапкер (РФ Шешенстан): Бұл турнирге сегіз палуан әкелдік. Соның үшеуі алтын алды, біреуі күмісті олжалады. Ал екеуі қола жүлдені қанағат тұтты. Жалпы нәтиже жаман емес. Шешенстанда бұл спорт түрі жақсы дамыған. Атақты спортшылар баршылық. Бізде бәсекелес болатын елдердің қатарында қазақстандықтар да бар. Әсіресе, жас балуандардың болашағы қуантады. Балуанның бабы мен бағы осындай ірі жарыстарда ашылады. Өз басым Орал қаласына алғашқы рет келіп тұрсам да, табаным тигеніне қуаныштымын. Шәкірттерім де тәжірибе алмасып, біраз ысылды деп ойлаймын. Серікбай ЖҮКЕЕВ, спорт ардагері: Ергенмен жас кезімізден таныспыз. Ол Алматыда оқып жүргенде, мен Шымкентте білім алдым. Жарыстарда кездесіп, бір-бірімізге қолдау білдіріп жүрдік. Ол кездегі жарыстар қазіргіге қарағанда қиындау еді. Көптеген балуандармен белдесіп жеңсең ғана финалдық айналымға өтесің. Міне, сондай жарыстардан ысылып тәжірибе жинаған Ерекең кейін танымал балуанға айналды. Сол кездің мықтымын деген балуандарын ұтып, төрешілер мен жаттықтырушылардың көзіне түсті. Қазіргі таңда зейнет жасына жетсе де, әлі күнге спорт залдан табылып, жастарға білгенін үйретіп жүреді. Қазбек БАҚЫТОВ, жарыс жеңімпазы (Сырым ауданы): Ағаларымыздың жолын қуып, елімнің туын биікке көтерсем деп армандаймын. Былтыр еркін күрестен әлем чемпионатының күмісін алған Нұрлан Бекжанов сияқты ауылдас ағаларымыз биік шыңнан көрініп жүр. Соларға қарап біз де жігерленеміз. Туған жерім Бұлдыртыдан көптеген танымал тұлғалардың шыққанына мақтанамын. Осы жарыста 47 келі салмақ бойынша күресіп, бағымды сынадым. Өткізген үш кездесу де оңайға соқпады. Барлығы да жақсы дайындықпен келген. Әсіресе, финалдық белдесуде орынборлық палуанды соңғы секундтарда 3:2 есебімен жең-дім. Болашақта әлемдік жарыстарда топ жарсам деп армандаймын. Наргиза универсиадаға жолдама алды Таяуда ШҚО-ның Риддер қаласында шаңғымен спорттық бағдарлаудан өткен ел чемпионатынан батысқазақстандықтар үлкен олжамен оралды. Еліміздің сегіз облысынан 130-дан астам спортшы қатысқан сайыста 12 жерлесіміз облысымыздың намысын абыроймен қорғады. Әсіресе, облыс құрамасының сапындағы зеленовтық шаңғышылар жақсы өнер көрсетті. Мәселен, қысқа, орта қашықтықтарда және классикалық бағдарлауда Наргиза Ерқосаеваның өзі 20 жасқа дейінгі қыздар арасында алтыннан алқа тағып, ұзақ қашықтыққа жарысқанда мәре сызығын екінші болып кесті. Тағы бір зеленовтық жас ару Карина Малаева болса, 12 жасқа дейінгі қыздар арасында, ұзақ қашықтық сайысы мен классикада топ жарып, қысқа және орта қашықтықтарда қола мен күміс жүлделерді еншіледі. Ал ұлдар арасынан қаратөбелік Арсен Көшербаев 12 жасқа дейінгі ұлдар арасында классикалық бағдарлаудан ең үздік болса, шаңғымен түрлі қашықтықтарға жарысудан күміс және қола медальдарды еншіледі. Сондай-ақ Эльдар Болатжанов, Еділбек Елубаев, Жасмина Аманғали, Ақжайық Елубаевалар да жүлдегерлер сапынан көрінді. Ерлер арасындағы эстафеталық сында бір спортшымыздың шаңғысының сынуына байланысты жігіттеріміз алғашқы үштікке іліге алмай қалды. Жалпы, облысымыздың спортшылары жақсы дайындықта екенін көрсетті. 6 алтын, 4 күміс және 7 қола медаль қоржынға түсті. Мұндай жетістікке біз алғаш рет қол жеткізіп тұрмыз. Ең басты жетістігіміз, Наргиза Ерғосаеваның келер жылы Ресейдің Красноярск қаласында өтетін ХХІХ Бүкіләлемдік қысқы универсиадасына жолдама алуы, дейді шаңғышыларды ел чемпионатына бастап барған зеленовтық бапкер Серік Хайруллин. Мәди ЫҚЫЛАС

11 Бейсенбі, 15 наурыз 2018 жыл әлеумет 11 Басты мақсат Ата Заңда мемлекетіміздің зайырлы екендігі көрсетілген. Соған сәйкес 1992 жылы «Діни сенім және діни бірлестіктер» туралы заң қабылданды. Заң қабылданғаннан кейін еліміздегі діни ахуал өзгерді. Заман талабына сай заңнама талаптарын жетілдіру қажет болды жылы аталған заңның жаңа жобасы талқыланып, күшіне енді. Дейтұрғанмен былтырдан бастап мемлекет пен діни ұйымдардың арасындағы қарым-қатынасты реттеу, қоғам сұранысына сай құқықтық мәселелердің шешімін табу бағытында заңнама талаптарына енетін өзгерістер қоғамда кеңінен талқылануда. Бұл реформадан қандай жаңалықтар күтеміз? Осы жайында облыстық дін істері басқармасының басшысы Саялбек Ғиззатовпен сұхбаттастық. Саялбек Махамбетұлы, діни ахуалды реттеу әлі күнге өзекті мәселе ретінде саналуда. Соған сәйкес заң жобасына енетін жаңа баптардың ерекшеліктері жөнінде айтсаңыз. Құқық, заң мәселесі қоғамдық қатынастарға байланысты өзгеріп тұрады. Биыл Парламент Мәжілісінің депутаттары Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне «діни қызмет және діни бірлестіктер мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасы заңының жобасын талқылауда. Заң жобасында адамның діни сенім бостандығы қорғалатыны, сонымен қатар атеистік көзқарасы болуына қатысты ешкімді жазғыруға жол берілмейтіні көрсетілген. Себебі Құдайға сенбейтіндерге діндарлар тарапынан қысымшылық көрсетілетіні айтылып жатады. Радикалдық көзқарастағы адамдардың Құдайсыз деп айыптауы, осының салдарынан адамның үрейде болуы мемлекеттің зайырлылық ұстанымда- рына қайшы. «Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы» заңның соңғы жобасына «Заңды діни қызметке кедергі келтіруге, дінге көзқарасы себептері бойынша жеке және заңды тұлғалардың азаматтық құқықтарын бұзуға немесе дінге сенушілердің немесе дінге сенбеушілердің сезімдері мен қадір-қасиеттерін қорлауға жол берілмейтіні» туралы бап енгізілген. Әлі күнге көшеде қара жамылып, бетті тұмшалау, сақал қою мен балақ қысқарту секілді қоғамдық көріністер дауға айналып тұр. Заң шеңберінде бұған қатысты нормативтік актілер қарастырылып жатыр ма? Айта кетейін, деструктивті діни ағымдардың сыртқы көріністерін қоғамда насихаттау мәселесі жанжақты сарапталуда. Бетті бүркеп, ниқап киюдің дәстүрлі діни танымға қайшы екенін көптеген азамат айтуда. Ең бастысы, бұл қоғамдағы қауіпсіздік мәселесі. ҚР Әкімшілік құқықбұзушылық туралы қауіпсіздік мәселесі кодексіне енетін бапта «бетәлпетті тануға кедергі келтіретін киім-кешекті қоғамдық орындарда киіп жүруге қатысты заңнама талаптарын бұзу жеке тұлғаларға ескерту жасауға немесе елу айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде айыппұл салуға негіз болатыны» көрсетілмек. Дін адамдары мұны жеке бас құқығына, діни сенім бостандығына қайшы деп қабылдамауы керек. Бет-әлпетін бүркеген адам, шын мәнінде, нені көздейді? Оны біз білмейміз. Осы тұрғыдан алғанда, қауіпсіздік мәселесіне көңіл бөлініп отыр. Ал сақал қою, балақ қысқарту, кейбір халықтың діни киімін киіп алып жүру мұның бәрі кешенді түрде қарастырылады. Сыртқы атрибуттарды, киім-кешекті қоса алғанда, деструктивті діни ағымдарға қатыстылығын айқындайтын белгілер уәкілетті, ұлттық қауіпсіздік және ішкі істер құрылымдарының бірлескен нормативтік-құқықтық актісінде бекітіледі. Адамның діни сенімі мен сыртқы киіміндегі өзгерістер сарапталып барып, қосымша бекітілетін заңнамалық актілермен жауапкершілікке тарту мәселесі қаралады. Шетелде діни білім алып жатқандарды қадағалауға алу амалдары күшеюде екенін білеміз. Заңнама аясында қандай талаптар қойылмақ? Жастар шетелдік күмәнді діни оқу орындарына кетіп қалып жатыр. Қазіргі уақытта бакалавр дәрежесі бойынша негізгі білімді еліміздегі ЖОО-ларда алу мәселесі қаралуда. Қазақстандағы теологиялық оқу орындарында оқығаннан кейін шетелге ҚМБД жолдамасымен барған дұрыс. Елімізде Нұр-Мүбарак Египет Ислам мәдениеті университеті мен тоғыз медресе бар. Медреселердің біреуі Орал қаласында орналасқан. Христиандық және басқа бағытта діни білім алу мәселесі ше? Еліміздегі православтар Мәскеу епархиясына бағынады. Олардың Алматыда діни семинариясы бар. Мәскеуге тікелей бағынғаннан кейін мамандарды оқыту мәселесін өздері шешеді, бірақ миссионерлердің бәрі біздің құрылыммен келісім жасайды. Шетелдік діни бірлестік өкілдері арнайы бұйрықтарымен, жолдамасымен келеді. Айта кетейін, заңнама талаптарында өзге діни бірлестік өкілдерінің ұсыныс-пікірлері де ескерілмек. Мәселен, діни ұйымдар республикалық, аймақтық, жергілікті болып үшке бөлінеді. Соның ішінде, аймақтық діни бірлестік құру үшін 500-ден кем емес ҚРның азаматын тіркеуі және олар екі облыстың немесе екі қаланың тұрғындары болуы керек. Енді жаңа заң жобасы бойынша бір облыстан 500 адам жиналса, діни бірлестік құруға рұқсат етілмек. Сондай-ақ гуманизм ұстанымына сай әкімшілік санкцияларды жеңілдету, заңнама талаптарын бұзған жағдайда алдымен ескерту беру қарастырылуда. Мемлекет пен діни бірлестіктер арасындағы айырым ұстанымына қарай құқықтық реттеудің жаңа талаптары еніп жатқаны рас па? Заңнама аясында мемлекеттік және бюджеттік мекемелердің қызметкерлеріне бірнеше шектеу қойылады. Біріншіден, мемлекеттік қызметкерлер өзінің қызмет бабын діни бірлестіктер мүддесі үшін пайдаланбауы қажет. Екіншіден, мекеме басшыларының өз қарамағындағы адамдарды діни бірлестікке тартуына, яғни үгіт-насихат жүргізуіне тыйым салынады. Кейбір басшылар өзінің діни ұстанымына байланысты ұжым мүшелерін алалауы, мәжбүрлеу шараларын еркінен тыс қолдануы мүмкін. Үшіншіден, мемлекеттік қызметкер діни бірлестіктердің құрылтайшысы немесе бастамашысы бола алмайды. Бюджеттік мекеме өкіліне үшінші нұсқаудың қатысы жоқ. Әрине, Ата Заңымызда жазылғандай, мемлекеттік қызметкерлердің діни сенім бостандығына қысым жасалмайды. Мәселен, жұмыс кестесінен тыс уақытта қалаған діни құлшылығымен шұғылдана алады. Нұртай АЛТАЙҰЛЫ 192 қызметкер жазаға тартылды Батыс Қазақстан облысы бойынша ішкі мемлекеттік аудит департаменті алға қойылған міндеттер мен функциялар негізінде 2017 жылы мемлекеттік сатып алу туралы заңнамасының сәйкестігіне және қаржылық есептілік пен бухгалтерлік есептілік аудит жүргізу болып табылады жылы департаментпен 43 бюджет бағдарламалары әкімшіліктерінде, 214 бақылау нысандарында жүргізілген 255 аудиторлық іс-шаралармен барлығы ,7 миллион теңгенің бюджет қаржысы бақылаумен қамтылды. Жүргізілген аудиторлық іс-шаралар қорытындысымен барлығы ,3 миллион теңгенің бюджет және басқа заңнамалардың бұзушылықтары анықталды. Соның ішінде бақылау іс-шаралары қорытындысымен қалпына келтірілгені ,2 миллион теңгені құрады. Есепті кезең ішінде департаментпен мемлекеттік сатып алуларға бақылау жүргізіп, 546 ретте 4 722,2 миллион теңгеге мемлекеттік сатып алу бұзушылықтары анықталды. Аудиторлық іс-шаралар қорытындысымен 56,4 миллион теңгені құрайтын 21 мемлекеттік сатып алу рәсімі қайта жарияланды. Құқық қорғау органдарына департаменттен мамандар бөлініп, барлық тергеу тексеру материалдарына 142 қорытынды берілді. Бақылау іс-шаралары қорытындысымен бақылау және аудит объектілеріне анықталған бұзушылықтарды жою туралы 197 ұсыныс енгізілді. Есепті 2017 жыл ішінде қабылданған іс-шаралар нәтижесімен ,0 млн. теңгенің тауарлары, жұмыстары, қызметтері бухгалтерлік есепке қалпына келтірілсе, бюджет кірісіне 202,5 млн. теңге өндірілді. Сонымен қатар бюджет және басқа заңнамалардың бұзушылықтарымен Қазақстан Республикасы Әкімшілік құқықбұзушылық туралы кодексіне сәйкес 126 лауазымды, 19 заңды тұлға барлығы 22,1 млн. теңгеге әкімшілік жауаптылыққа тартылып, бюджет кірісіне 17,0 млн. теңге немесе 77 пайызы өндірілді. Бақылаумен қамтылған нысандары бойынша жіберілген бұзушылық кемшіліктері үшін 192 қызметкер тәртіптік жазаға тартылды. Процессуалды шешім қабылдау үшін құқық қорғау органдарына жіберілген ,6 мың теңгеге 22 материал бойынша төрт қылмыстық іс, оның ішінде департамент бастамасымен бір қылмыстық іс қозғалды. Өткен жыл ішінде мемлекеттік рәсімдері 2016 жылға қарағанда екі есе көп камералдық бақылаумен қамтылып, нәтижесінде облыс бойынша мемлекеттік сатып алудағы бұзушылықтар алты пайызға төмендеді жылы бұл көрсеткіш 21,8 пайыз құраған жылы департаментке 719 арыз-шағым түссе, барлығы дер кезінде қаралып, тиісті жауаптар берілді. Бұл көрсеткіш 2016 жылмен салыстырғанда екі есе ұлғайып отыр. Арыз-шағымдардың 80 пайызға жуығы мемлекеттік сатып алу саласына тиесілі. Меңдіхан ЛҰҚПАНОВ, Батыс Қазақстан облысы бойынша ішкі мемлекеттік аудит департаментінің басшысы

12 12 Бейсенбі, ел-жұрт 15 наурыз 2018 жыл Сый-құрметке лайық жандар Отан үшін еңбек ету, оны қорғау әрбір азаматтың міндеті жылдар қазақ халқына үлкен қайғы-қасірет келтірді. Елбасымыз Н. Ә. Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласында «Туған жеріне көмек жасаған жандарды қолдап құрметтеудің түрлі жолдарын табу керек» деп атап көрсеткен болатын. Расында да бойында отаншылдық сезімі қалыптасқан жандар арамызда аз емес. Ал олардың арасында мүмкіндігі шектеулі адамдар кездессе, тіпті құба-құп. Елбасымыз атап көрсеткеніндей, тап сондай жандарды қолдап-көтермелеп отыру маңызды іс. Мүмкіндігі шектеулі жандар... Әдетте осы ұғым ойыңа түссе, белгісіз бір дәрменсіз жандар көзіңе елестейтін сияқты. Әрине, ондай адамдардың бары да рас. Алайда сол санаттағылардың басым көпшілігі жыланудан аулақ, барынша өздерінің қоғамға қажетті екеніне сенімділігін көргенде, еріксіз таңданасың. Мәселен, аяғынан айырылған бірінші топ мүгедегі тасқалалық Руслан Шахметовтың өнегесі үлгі етуге әбден лайық. Мал өсіріп, жем-шөп дайындаумен айналысамын. Қожалығымның атауы «Әскербек». Жеке кәсіппен айналысқаныма биыл 14 жыл толмақ. Жалпы, жалғыз емеспін. Қарауымда Дархан, Әлібек, Шоқан сынды қажырлы жігіттер бар. Бірақ бәріне баскөз болып жүрген өзім. Әзірге ісіме көңілім толады. Келешекте де қалыпты жұмысымды жалғастыра беремін. Ешкімге де алақан жаймай, өз күніңді өзің көргенге не жетсін?! Мемлекеттен де несие алып көргенім жоқ. Бар мүмкіндігімді пайдаланып, өмір сүріп жатқан жайым бар, дейді Тасқала ауданы, Атамекен ауылының тұрғыны Руслан Мұхамбетрақымұлы. Жылқы баптап, қой-ешкі, сиыр өсіретін ол атбегіліктен де аулақ емес. Кейбір сәйгүліктері талай бәйгеге қатысып, иесіне екі көлік «сыйлапты». Оның мемлекетке иек артпайтыны былай тұрсын, тіпті өткен жылдары Қазақстан ауылдық округі аумағындағы екі көпірді өз есебінен жөндеткен екен. Міне, бұл да нағыз азаматтық іс. Ал оның жерлесі, үшінші топ мүгедегі Лидия Қалиева (суретте) да кәсіпкер. Ол ет және жар 2021 жылдарға арналған бағдарламасы» бойынша Мерей ауылдық округінің тұрғындары Сапарғали Ахметов пен Әбілхайыр Жәкиевтер мемлекеттен тиісінше 1,5 млн. және 5 млн. 220 мың теңге несие алып, шаруасын дөңгелетуде. Басқа аудандарда да белін бекем буып, тәуекелді мұрат тұтқан мүмкіндігі шектеулі жандардың саны көп. Мәселен, шыңғырлаулық «Табын» жеке кәсіпкерлігінің басшысы Болат Жандәулетұлы 1 млн. несие алып, халыққа қызмет көрсетуде. Теректілік Нұрлыбай Қапизов 3 миллион теңге несие алып, мал өсіреді. Атакәсіппен ордалық Асылбек Башпақов та айналысады. Оның осы мақсатқа алған несиесі 2 млн. теңге. Қазір облыста 120-дан астам сол санаттағы адамдар еңбек етіп жүр. Бізге әлі де белгісіз немесе кәсіпті жаңадан бастап жатқандар қаншама?! Олардың шамамен 80 пайызы мал шаруашылығымен айналысуда. Басым көпшілігі Ақжайық ауданында тұрады. Оларға мемлекет тарапынан несие беру ісі де жақсы жолға қойылған. Жергілікті мемлекеттік құрылымдар аталмыш адамдарды барынша қолдап, көмек көрсетіп отырады. Біз соған ризамыз, дейді облыстық мүгедектердің ерікті қоғамының төрағасы Жұмажан Қожжанов. Мемлекет мүмкіндігі шектеулі кәсіпкерлерге тек қаржылық жағынан қолдау көрсетумен бірге оларды «Бизнес Бастау» бағдарламасы бойынша оқытып алуға да мән береді. Өйткені қай тың істі бастарда тәжірибемен қатар кәсіпкерлік жөніндегі терең білімнің де маңызы зор. Демек, 20 мүмкіндігі шектеулі адамның қазір аталмыш бағдарлама бойынша оқуының келешекте өздеріне пайдасы мол болмақ. Серік ИХСАНҒАЛИ, Жерлес ғалымдар үздіктер қатарында Жыл сайын еліміздегі ЖОО профессор-оқытушылар құрамының педагогикалық және ғылыми шеберлігін саралайтын «ЖОО-ның үздік оқытушысы» байқауы тағы да үздіктерді анықтаған болатын. 500-ге жуық үміткердің арасынан іріктеліп, үздік деп танылған 200 оқытушыны ҚР Білім және ғылым министрі Ерлан Сағадиев Астана қаласында марапаттаған еді. Облыстың үш бірдей ғалымы «Жоғары оқу орнының үздік оқытушысы 2017» атанып, биіктен көріне білді. Олар: ауыл шаруашылығы ғылымдарының докторы, «ҚазИИТУ» ректоры, Ресей жаратылыстану ғылым академиясының корреспондент мүшесі Ә. Баяхов, М. Өтемісов атындағы БҚМУ-дың «Қазақстан Республикасы тарихы» кафедрасының доценті, тарих ғылымдарының кандидаты А. Байболсынова, М. Өтемісов атындағы БҚМУдың «Тарих, экономика және құқық» факультетінің «Экономика және менеджмент» кафедрасының доценті, экономика ғылымдары кандидаты А. Тлесова. Қарапайым кіші ғылыми қызметкерден танымал ғалымға айналған жерлесіміз Әліби Баяхов селекция, биотехнология саласында ғылыми жобалармен Маңғыстау, Қызылорда, Батыс Қазақстан облыстарында республикалық және облыс деңгейінде 10 ғылыми жобаға басшылық жасап, озық инновациялық технологияларды өндіріске енгізген жаңа селекциялық жетістіктердің авторы. Ал Альфия Байболсынова Қазақстан тарихы, этнография, деректану, мәдениеттану және ғылыми-экспедициялық жұмыстарына басшылық етіп, өлкетанушы-тарихшы ретінде танылған жас ғалым. Ғалымоқытушы Айгүл Тлесова оқу үрдісіне инновациялық технологияларды оқу үдерісінде белсенді түрде енгізуде. Ол көптеген жылдар бойы экономика мамандықтарының студенттері мен магистранттарының ғылыми-зерттеу жұмыстарына жетекшілік жасауда. «Үздік ЖОО оқытушылары» сертификат пен төсбелгіден бөлек, әлемнің жетекші университеттерінде ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізу мен біліктілігін арттыру мақсатында тағылымдамадан өтуге мүмкіндік беретін арнайы грантқа да ие болды. Өз тілшіміз Ерен еңбегі елеусіз қалған жоқ О тан қорғауға тек тылай ет өнімдерін дайындап сатады. Тағы бір тасқалалық Майсура Ахметова арбаға таңылғанына қарамастан, дүкен ашып отыр. Сөйтіп үш кәсіпкер де қажырлы еңбегімен қатар, жекелеген жерлестеріне жұмыс тауып берді. Тілге тиек етсек, өткен жылы аталмыш ауданда «Нәтижелі жұмыспен қамту және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың біздің Батыс Қазақстан облысынан 72 мыңның үстінде ер-азамат алынды. Оның ішінде әйел адамдар да бар еді. Майданға кеткен сарбаздардың тең жартысы қайта оралмады. Сол кездегі Орал облысының Тайпақ ауданына қарасты Базаршолан ауылынан да біраз азамат соғысқа аттанды. Сол кезде Тайпақ қаракөл совхозында үш ферма болатын. Мал шаруашылығын жүргізудің ауыртпалығы негізінен әйел, бала-шағаға түсті. Қажыбай Күзембаев Тайпақ қаракөл совхозында бір отар қой бағатын-ды. Туған жері Тайпақ ауданының Базартөбе ауылы. Аға шопан Қажыбай Күзембаев 1939 жылы әскер қатарына шақырылады. Шопанның таяғын жолдасы Мәдина Күзембаева ұстап қалады. Мәдина 1916 жылы Қаратөбе ауданында дүниеге келген. Қажырлы әйел шопан қызметінде 1948 жылға дейін істеп, абыроймен көрінді. Күйеуі Қажыбай әуелі фин соғысына, кейін Ұлы Отан соғысына қатысып, ұрыс даласында мерт болған. Шаңырақтарында бір ұл, бір қызы бар еді. Қиынқыстау жылдары ел басына түскен ауыртпалықты азаматпен бірдей көтеріскен Мәдина апай 1948 жылы 1 ферманың зоотехнигі қызметіне ауысып, көп ұзамай ферма меңгерушілігіне бекітілді. Осы қызметте 1954 жылға дейін істеді. Бұл соғыстан зардап шеккен шаруашылықтарды қалпына келтіру жылдары еді. Мәдина Күзембаева өзіне тапсырылған қай жұмысты да үлкен жауапкершілікпен атқара білді. Мәліметтерге қарасақ, аға шопан Мәдина Күзембаева соғыс жылдары әрбір 100 аналық қойдан дан қозы алған, мал басын % аман сақтаған. Қоғамдық малды өз төлі есебінен көбейткен. Соның арқасында Отан қорғаушыларға қаржылай және азық-түлікпен көмек жолдаған. Қорытып айтқанда, «Барлығы Отан үшін!» деген ұранмен еңбек еткендердің бірі. Еңбек еленіп, алыстағы ауылда еңбек етіп жүрген қарапайым қазақ әйелі 1947 жылы II шақырылған Қазақ ССР Жоғарғы советінің депутаты болып сайланады. Сайлаушылар 120 Тайпақ сайлау округі бойынша Мәдина Күзембаеваны ҚазССР Жоғары советінің депутаттығына бірауыздан сайлады. Мәдина апай ерен еңбегі үшін бірнеше орден-медальмен марапатталды. Бұған қоса Мәдина Күзембаева Тайпақ ауданының қоғамдық жұмысына да белсене қатысқан, талай мәрте жергілікті советтердің депутаты болған белсенді адам еді. Ғазиз ХАЙМОЛДИН, зейнеткер, Ақжайық ауданы

13 Бейсенбі, 15 наурыз 2018 жыл мәселе 13 Халықты алдап, ақша жасаудың амалы ма? немесе тұрғындардың жанайқайын тыңдайтын кім бар? Тасқала ауылының тұрғыны Жаңыл Мұханалиева «ҚазТрансГазАймақ» АҚ Батыс Қазақстан өндірістік филиалы Тасқала газ учаскесіне қатысты арыз-шағымын айта келді. Оның айтуынша, газ есептеуіш құрылғысын (счетчик) уақытында тексеруден өткізбегені үшін ешқандай ескертпей, базадан айырып тастап, мойнына 12 мың теңге жүктеп қойған. 7 ақпан күні пайдаланған газдың ақшасын төлеуге барған Жаңыл Мұханалиева (суретте) кассир қыздан бір ай бұрын газ есептеуіш құрылғысының айырып тасталғанын, енді қайта қостыру үшін 12 мың теңге төлеуге тиіс екендігін естігенде, төбесіне жай түскендей болған. Түк түсінбей мекеме басшысы Ақылбек Наурызовқа кірдім. Ол «қалаға барыңыз» дегеннен басқа ештеңе деген жоқ. Ертесіне газ есептеуіш құрылғыны қалаға апарып тексеруден өткізгенімде, олар жарамды екенін айтты. Жарамды болса, мен неге 12 мың тең- ге төлеуім керек. Менің газ есептеуіш құрылғымның уақыты шілде айында біткен. Ай сайын газдың ақшасын төлеуге барып жүрміз, сонда неге ескертпеген? Әбден жеті ай өткеннен кейін барып естеріне түсіп жатыр ма? Неге осы уақытқа дейін ескерту қағазын (уведомление) бермеген. Мүмкін 12 мың біреуге ақша емес шығар. Алайда біз сияқты қарапайым тұрғындардың қалтасына кәдімгідей салмақ салатыны анық. Уақытында ескертілсе, мойнымызға пәленбай мың ақша іліп неміз бар?! - дейді Жаңыл Мұханалиева. Газ мекемесіне ашулы тек бір адам емес. Сонымен қатар Гүлжамал Жакиева есімді әжей де теңге төлеуге тиіс болған. «Жолдасым газдың ақшасын төлеуге барғанда кассада отырған қыз «Сіздің теңге абоненттік берешегіңіз бар» депті. Жолдасым ашуланып үйге келді «ай сайын кешіктірмей төлеп отырмыз ғой, қайдағы берешек?» деп. Содан мұндай ақшаны бұлар ауадан алып отыр ма деп газ мекемесінің басшысынан себебін сұрағанымызда, бізге газ есептеуіш құрылғының тексеруден өтуге тиіс уақыты шілде айында өтіп кеткендігін айтты. Бұл қалай сонда? Төлеп келген күндерді есептеп, алып тастағанда әлгі теңгеден қазір 26 мыңы қалып отыр. Ай сайын ақша төлеуге барғанда «Сіздің газ есептегіш құрылғыңыздың уақыты өтіп кетті немесе осындай уақытта тексеруден өткізуіңіз қажет» деп неге айтпайды. Уақытында ескерту қағазын неге жібермейді? Шілде айында жіберуге тиіс ескерту қағазын осы күні кеше әкеліп тұр. Ақша алуды біледі, ал ескертуді білмей ме сонда?! Газдың төлеміне 500 теңге жетпей қалса жетіп келеді, енді 43 мыңға барғанша неге айтпаған? Білмей жүре берсек, 100 мыңға дейін апарып қоятын түрлері бар. Газ есептегіш құрылғы әлі бес жылға дейін жарамды. Бір тиын да төлемеймін!» - дейді ашынған әжей. Мәселенің анық-қанығын білмек болып, газ учаскесіне бас сұғып едік, басшысы Ақылбек Наурызов қандай бір пікір білдіруден бас тартып, «қалаға барыңыз» дегеннен әріге аспады. Жазған құлда шаршау жоқ. «Қалаға барыңыз» деген соң «ҚазТрансГазАймақ» АҚ Батыс Қазақстан өндірістік филиалы іші- нен орын тепкен «РЦКУ-Уральск» ЖШС-ның директоры Ерлан Мырзабековпен тілдестік. - Газ есептегіш құрылғының жарамдылық уақыты бес жылға дейін. Бес жылдан соң міндетті түрде тексеруден өткізу қажет. Егер уақытында тексерістен өтпесе, нормативтік аударыммен әр адам басына есептелінеді. Бір адамға 10 теңге 6 тиын. Сосын көпшілікке ашық келісімшарт деген бар. Онда абоненттің барлық міндеті жазылып тұрады. Біз үш ай бұрын әр абоненттің түбіртек қағазының (квитанция) астына «Сіздің газ есептегіш құрылғыңыз осындай уақытта тексеруден өтуі қажет» деп жазамыз. Бірақ бұлай жазу немесе ескерту қағазын (уведомление) жіберу біздің міндетімізге кірмейді. Газ есептегіш құрылғыны абоненттердің өздері қашан, қай уақытта тексертетінін білулері қажет. Енді сіз айтып отырған тұрғындардың наразылығына келетін болсақ, газ есептегіш құрылғының тексерістен өткізгендігі жөнінде сертификатпен бізге келсе, бір айдың нормативтік аударымын алып тастаймыз, дейді Е. Мырзабеков. «Түбіртектің астына ескерту жазып отырамыз» деген соң, біз де түбіртекке үңіліп көрдік. Көзі нашар көретін адам былай тұрсын, орыс тілінде жазылған ондағы тым ұсақ жазуды сау адамның көзі әрең көреді екен. Жарайды, осы тұста тұрғындарға газ есептегіштің тексеруден өтуге тиіс уақытының өтіп кеткендігі неге бір-екі айдан кейін емес, бақандай жеті айдан соң айтылады? Әлі қанша адамның дәл осылай сең соққан балықтай сенделіп жүрерін бір Құдайдың өзі біледі енді. Әлде бұл да аңқау халықты алдап соғып, ауадан ақша жасаудың бір амалы ма? Есенжол ЕЛЕКЕНОВ, Тасқала ауданы Балық қорғау құрылғыларын қондыруға міндетті! Көктемгі су деңгейінің көтерілуі басылғаннан кейін облысымыздың барлық балық шаруашылығы бар су айдындарында бекіре, сондай-ақ ұсақ балықтардың қарқынды түрде жылыстауы және қоныс аударуы басталады. Су тарту құрылыстарының суару және басқа да қажеттіліктерге су тартуы кезінде құнды балық түрлерінің шабақтары түсіп, зақымдалуы мүмкін. Жыл сайын облысымыздағы бау-бақша қоғамы, шаруа қожалықтары және коммуналдық кәсіпорындар 78 су тарту құрылғысының көмегімен 15 миллион текше метрден артық су тартады. Суару және кәсіпорындардың басқа да қажеттілігі үшін балық шаруашылығы су айдындарынан су тарту облыстық орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі аумақтық инспекциясының ке- лісімімен су тарту құрылыстарына балықтарды түсуден қорғайтын арнайы құрылғыларды қондырған жағдайда жүргізіледі. Балық қорғау құрылғылары балық шаруашылық маңызы бар су айдындарында су сорғызу барысында балық шабақтарының түсуінен, жарақаттануынан және өлімінен сақтандыру мақсатында қондырылады. Суару маусымы басталмас бұрын суды пайдаланушылар су тарту құрылыстарына балық қорғау құрылғыларын қондыруға міндетті. Балық қорғау құрылғыларының қарапайым түрлерін қондырған жағдайда аумақтық инспекциядан келісім алудың қажеті жоқ. Мұндай құрылыстар барлық су жинау құрылғыларында (суару сорғылары, мотопомпалар және т. б.) болуы керек. Балық шаруашылығы су айдындарынан су тартатын сорғы стансаларын тиімді балық қорғау құрылғыларымен (ағын тудырғышы бар баулықтар АББ-10, АББ- 50, АББ-175, АББ-300, АББ-500, сүзетін тосқауылдар) жабдықтау керек. Бұл қ ұ р ы л ғ ы л а р д ы ң дұрыс жұмыс жасап тұруын үнемі қадағалап отыру су пайдаланушылардың міндеті болып табылады. Су пайдаланушылар балық шаруашылығы су айдындарынан су тарту құрылыстарына балықтардың түсуінен қорғайтын арнайы құрылғыларды қондырмай су тартқан жағдайда әкімшілік жауапкершілікке тартылады. ҚР ӘҚБтК-ның 383-бабының 5-тармағына сәйкес, жеке тұлғаларға он, шағын кәсіпкерлік нысандарына отыз, орта кәсіпкерлік нысандарына жетпіс және ірі кәсіпкерлік нысандарына жүз елу айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде әкімшілік айыппұл салынады. Облысымыздағы балық шаруашылығы бар су айдындарында су тарту құрылыстарына балық қорғау құрылғыларын қондыруда бар талаптарды орындап бірлесіп жұмыстансақ, өзен-көлдердегі балық қорын көбейтіп, табиғи байлығымыздың артуына өз үлесімізді қосар едік. Гүлсара ЕРМҰХАНОВА, облыстық орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі аумақтық инспекциясының жетекші маманы

14 14 Бейсенбі, замандас 15 наурыз 2018 жыл Ол кісінің жұмысы көзге көрінбейді. Әсіресе, көктем, күз айларында жұмыс қыза түседі. Көктемде үйлердің төбесіне жиналған қарды аршу жұмысы тұрса, күзде жылу маусымы басталған сәттің де күйбең тірлігі жетерлік. «Медик, шаңырақ» пәтер иелері кооперативінің төрағасы Рахат Шақуов өз жұмысы туралы ой бөлісті. Біздің қарауымызда көпқабатты 11 тұрғын үй бар. Бүкіл үйдің тіршілігі жертөледен басталады. Өйткені су да, жылу да жертөле арқылы барады. Бірақ соған тұрғындар аса мән бермейді. Үйлердің ауласын сыпырамыз, күзде жапырағын жинаймыз, қыста қар тазалаймыз. Тұрғын үйді кооперативке қабылдарда ең алдымен тұрғындармен келісімшартқа отырамыз. Онда біздің қандай қызмет түрлерін көрсететініміз туралы анық жазылған. Әр үйдің аула сыпырушысы бар. Одан бөлек слесарь, электрик барлығы 17 адам жұмыс жасайды. Бізге Үкіметтен қаражат бөлінбейді. ПИК-тер тұрғындардың ай сайынғы төлейтін ақшасымен күн көреді. Бес жылда бір рет подьездерді ақтап, сырлап, жөндеу жұмыстарын жүргіземіз. Оның өзіне де біраз қаражат керек. Қалайда халықпен тіл табысып, жұмыс жасауға тырысамыз. Бұл жұмыстың қиыншылықтары да, қызығы да жетерлік, дейді Рахат Есетұлы. Осы салада он жылдан аса уақыт қызмет жасап жүрген біздің кейіпкерімізді адамдардың жауапкершілігінің, мәдениетінің төмендігі қатты қынжылтады. Тұрғындардың көбі пәтерін жалға беріп қойған. Кейбірі тәулікке, сағатқа жіберіп, табыс тауып отыр. Сөйте тұра, сондай табыс әкеліп отырған пәтерінің ПИК-ке төлейтін ай сайынғы теңге ақысын төлемейді. Ауланың тазалығы, үйіндегі жылудың, судың, электр жарығының уақытымен беріліп отырғандығы үшін ПИК-тің бірнеше қызметкері адал еңбек етіп отырғандығын кейбіреуі түсінгісі Тұрғын үйдің тіршілігі жертөледен басталады келмейді. Одан бөлек, уақытша тұрғындар «бүгін бар, ертең жоқ» адамдар. Сондықтан олар тіптен жауапсыз. Мәселен, унитазға картоптың қабығын салып жібереді де, тұрбалар бітеліп қалады. Оны слесарь бейнеттеніп тазалайды. Осының бәрі көзге көрінбейтін, солай болуы тиіс сияқты жұмыстар болғанымен, оның сыртында тұрғындардың бейжайлығы, жауапкершілігінің төмендігі тұр, дейді «Медик, шаңырақ» ПИК-тің төрағасы. Осы салада жұмыс жасай жүріп, адамдардың психологиясын әбден меңгеріп алған кейіпкеріміз өз жұмысында қордаланып қалған мәселелер туралы көбірек айтты. Ең үлкен мәселе тұрғындардың ақшасын уақытымен төлемейтіні, төлегісі келмейтіні болып тұр. Дәл қазір бір үйден 500 мың, екінші үйден 600 мыңдай ақшамыз бар ала алмай жүрген. Осы қаржы уақытымен төленсе, көп мәселеміз шешілер еді. Бір құбырды ауыстыру үшін де, кәріз жүйесін жөндеу- ге де қаражат керек қой жылға дейін тұрғын үй коммуналдық шаруашылығын жаңғырту бағдарламасы бар. Тұрғын үйлердің көбі кеңес заманында салынған. Төбелері ескіріп, бітіп тұр. Көктем кезінде жоғарғы қабаттардағы үйлерге төбеден су аға бастайды. Тұрғындарға аталмыш бағдарлама бойынша төбемізді жаңартайық десек, олар сенбейді. Түсінбейді, түсінгісі келмейді. «Менің жағдайым жақсы болса болды, қалғаны соқпайды» деген көзқарас қалыптасқан. Осындай мәселелер бар, дейді ол. Әр күні қарама-қайшылықтар мен дау-дамайға толы болса да, кейіпкеріміз өз жұмысын жауапкершілікпен атқаруға тырысады. Бейнеті көп, көзге көрінбейтін жұмыстың қызығы да жетерлік. Тұрғындар тұрмыстық қалдықтарды қоқыс жәшігіне апаруға ерінетіні соншалық, кейбірі балконнан лақтыра салады екен. Сол қоқыс кейде аула сыпырушының дәл алдына тура түсіп жатады. Кейіпкерімізді тағы бір таңқалдыратын дүние, жалғызбасты кейуана көп. Ауырып, мазасы кетіп жатқан ша- ғында жанында бір жақыны болмайды. Дүние салған күннің ертеңіне әлгі кейуананың жақындары толып кетеді. Сосын марқұмның дүние-мүлігін бөліп алу басталады. Жалпы, адамдардың өзі тұрып жатқан үйге немқұрайлылығы, өзі күнде түсіп-мінетін баспалдақ бойына қақырып-түкіріп кететіні, қолына ұстап келе жатқан қоқысын баспалдақ бойына тастап кететіні кейіпкеріміздің жанына батады. Ол жұмыс жасайтын, оқу оқитын саналы адамдардың ішкі мәдениетінің төмендігіне налиды. Мақаламыздың кейіпкері Рахат Шақуов жақында 60 жасқа толады. Зайыбы Айгүлмен бірге тәрбиелеп өсірген ұл-қызы да ел игілігіне қызмет етуде. Көзге көрінбейтін, жақсы ат әкелмейтін жұмыстан шаршап келгенінде, алдынан жүгіріп шыққан немерелері дәтке қуат береді екен. «Немерелерімді қарауға қалайда уақыт табуға тырысамын. Соларды иіскегенде, күні бойы шаршағанымның қайда кеткенін өзім де байқамай қаламын», дейді Рахат Есетұлы. Гүлжамал ЖОЛДЫҒАЛИ, АҚПАРАТТЫҚ ХАБАРЛАМА «Орал» ӘКК» ҰК» Акционерлік қоғамы қатысу үлесі 100% «Орал» МҚҰ» ЖШС 2018 жылы сәуірдің 3 күні сағат де (Астана уақытымен) Мемлекеттік мүлік тізілімінің веб-порталында аукцион жолымен, төмендету әдісін қолдану арқылы сауда өтетіндігін хабарлайды. Саудаға салынып отырған мүліктің алғашқы (бастапқы) құны: 1) «Орал» МҚҰ» ЖШС қатысу үлесі 100% (сексен төрт миллион тоғыз жүз отыз мың) теңге; Объектінің төменгі бағасы болып табылады: «Орал» МҚҰ» ЖШС қатысу үлесі 100% (алпыс жеті миллион тоғыз жүз қырық төрт мың) теңге; Кепілдік жарнасы саудаға салынған мүліктің алғашқы (бастапқы) құнының 15%-ын құрайды. Мүлікті сатудың шарты: сатылудағы мүліктің құнының кепілдік жарнасын алып тастағанда, сатып алу келісімшартына қол қойған күннен бастап, жеңімпаз 5 (бес) банктік күн ішінде төлеуі тиіс, сонымен қатар толық төленгеннен кейін қабылдаутабыстау актісіне 1 (бір) жұмыс күні ішінде қол қою қажет. Аукционға қатысушыларды тіркеу хабарлама жарияланған күннен бастап жүргізіледі және электрондық аукцион басталғанға дейін екі сағат бұрын аяқталады. Аукционға қатысу үшін мыналарды көрсете отырып, тізілім веб-порталында алдын ала тіркелу қажет: 1) жеке тұлғалар үшін: жеке сәйкестендіру нөмірін (бұдан әрі ЖСН), тегін, атын, әкесінің атын (бар болған жағдайда); 2) заңды тұлғалар үшін: (бұдан әрі БСН), толық атауын, бірінші басшының тегін, атын, әкесінің атын (бар болған жағдайда); 3) кепілдік жарнаны қайтару үшін екінші деңгейдегі банктегі есеп-айырысу шотының деректемелерін; 4) байланыс деректерін (пошталық мекенжайы, телефоны, факс, ). Жоғарыда көрсетілген деректер өзгерген кезде қатысушы бір жұмыс күні ішінде тізілімнің веб-порталына енгізілген деректерді өзгертеді. Аукционға қатысушы ретінде тіркелу үшін қатысушының ЭЦҚ қойылған саудасаттыққа қатысуға өтінімді тізілімнің вебпорталында тіркеу қажет. Шетелдік заңды тұлғалар қазақ немесе орыс тілдерінде нотариат куәландырған аудармасы бар құрылтай құжаттарының нотариат растаған көшірмелерін ұсынады. Аукцион жеңімпазы сатушыға сауда-саттық келiсiмшарт жасасу кезінде келесі құжаттардың түпнұсқаларын не нотариат куәландырған көшірмелерін ұсынады: 1) жеке тұлғалар үшін: жеке басын куәландыратын құжат; 2) заңды тұлғалар үшін: заңды тұлғаларды тіркеу (қайта тіркеу) туралы куәлік; заңды тұлғаның өкілі екендігін растайтын құжаттама және оның жеке басын куәландыратын құжат; Құжаттардың түпнұсқалары салыстырып тексерілгеннен кейін бір жұмыс сағаты ішінде қайтарылады. Аукционға қатысуға өтінім тіркелгеннен кейін тізілімнің веб-порталы үш минут ішінде өтінім берілген сату нысаны бойынша кепілдік жарнаның түсуі туралы мәліметтердің тізілімнің дерекқорында болуы тұрғысынан автоматты түрде тексеру жүргізіледі. Қатысушының көрсетілген талаптарды сақтамауы, сондай-ақ сатушының шотына сауда-саттық өткізу туралы хабарламада көрсетілген кепілдік жарнаның сауда-саттық басталуға дейін екі сағат бұрын түс- пеуі тізілім веб-порталының өтінімді қабылдаудан бас тарту үшін негіз болып табылады. Тізілімнің дерекқорында сатушының шотына кепілдік жарнаның түскені туралы мәліметтер болған жағдайда, тізілімнің веб-порталы өтінімді қабылдауды және қатысушыны аукционға жіберуді жүзеге асырады. Тізілімнің дерекқорында сатушының шотына кепілдік жарнаның түскені туралы мәліметтер болмаған жағдайда, тізілімнің веб-порталы қатысушының өтінімін кері қайтарады. Тізілімнің веб-порталы автоматты тексеру нәтижелері бойынша тізілімнің вебпорталында көрсетілген қатысушының электронды мекенжайына өтінімді қабылдау не қабылдаудан бас тарту туралы электрондық хабарлама жібереді. Аукционға жіберілген қатысушыға, аукцион залына веб-порталы берген аукцион нөмірі арқылы рұқсат беріледі. Жалғыз қатысушыға сатуға рұқсат етіледі. Егер аукцион бөлмеде аукцион басталған кезден бастап екі минут ішінде қатысушылардың бірде-бірі аукционда объектісін сатып алу ниетін растамайтын болса, объектісінің бастапқы бағасы 5% мөлшеріндегі қадамға азаяды; Егер баға азайғаннан кейін екі минут ішінде қатысушылардың бірде-біреуі объектісін сатып алу ниетін растамайтын болса, объектісінің соңғы жарияланған бағасы белгіленген қадаммен азаяды. Егер объектісінің бағасы белгіленген ең төменгі мөлшерге жетсе және қатысушылардың бірде-бірі объектісін сатып алу ниетін растамаса, онда аукцион өткізілмеген болып танылады. Егер аукционға тіркелген қатысушылардың саны екеуден аз болса, аукцион өтпеді деп жарияланады. Аукцион сауда-саттық нәтижелері тура- лы хаттама тізілімнің веб-порталында қалыптастырылады, оған сауда-саттық өткізілетін күні сатушы мен аукцион жеңімпазы ЭЦҚ-ны пайдалана отырып қол қояды. Сатып алу-сату шарты жазбаша түрде сатушы мен жеңімпаз арасында жасалады және келiсiмшарт жасасудың негiзi ретiнде сауда-саттық нәтижелерi туралы хаттамаға негіз болады. Сауда-саттықта ұтқан тұлға сауда-саттық нәтижелерi туралы хаттамаға немесе сатып алу-сату шартына қол қоюдан жалтарған жағдайда, ол енгізген кепілдік жарнасын жоғалтады және сатушыға кепілдік жарнамен жабылмаған бөлігінде оның іс жүзінде шеккен залалының орнын толтырады. Бірыңғай сауда-саттық операторы вебпорталдың жұмыс жасауына жауапты және қатысушылардан кепілдік жарнасын қабылдайды, жеңімпаздың кепілдік жарнасын аударады және өзге қатысушылардың кепілдік жарнасын қайтарады. Сату-сатып алу келісімшарты бойынша есептесу ісі жеңімпазбен «Орал» ӘКК» ҰК» АҚ арасында жасалады. Оның негізінде сатып алушы төлемдерді мынадай тәртіппен жүзеге асырады: 1) Кепілдік сомасы алдын ала төлем ретінде есептеледі. 2) Мүліктің қалған сомасын өтеу, қос тараптың келісімімен жүзеге асырылады. Аукцион өткізу бойынша қосымша ақпаратты Орал қаласы, Чагано-Набережный к-сі, 84-үй мекенжайынан және мына телефон арқылы алуға болады: 8 (7112) Кепілдік жарна мен төлемдерді жүзеге асыру реквизиттері: «Ақпараттық-есептік орталығы» АҚ, БСН , БСК KZKOKZKX, ЖСК KZ , Банк: «КАЗКОМ МЕРЦБАНК» АҚ, КНП 171, Кбе 16.

15 Бейсенбі, 15 наурыз 2018 жыл хат-хабар 15 Өткен ақпан айы бойы Краснояр орта жалпы білім беретін мектебінде «Құстарға қамқорлық» және «Балықтарға аэрация» акциясы біршама жақсы жүрді. Бағырлай өзені мен Кругловская деген жерлердегі шағын қара сулардағы ба- «БҚО Жәнібек ауданы Жәнібек ауылдық округі әкімінің аппараты» ММ «БҚО, Жәнібек ауданының Жәнібек ауылының орталық алаңын қайта құру» жобалық-сметалық құжаттамасы даярланып жатқанын хабарлайды. Құжаттама мемлекеттік экологиялық сараптамаға жолданады. Осыған орай мемлекеттік экологиялық Оқушылар жарады Сауда-саттық Теректі ауданы Ұзынкөл ауылынан (бұрынғы ХVІІІ партсъезд) 10 сотық жері бар, алты бөлмелі үй тез арада сатылады. Газ кіргізілген, барлық жағдайы бар. Қосымша жылыжай да бар 12 х 8. Қалаға 35 шақырым. Бағасы келісім бойынша. Тел.: , Орал қаласы С. Тюленин аялдамасы маңынан аумағы 45,7 м 2 екі бөлмелі пәтер сатылады. Панельді үй, 5-қабат (5), бұрыштан емес. Жақсы күйде. Тел.: Жаңақала ауданындағы шаруа қожалық сатылады. Өзен қасында, малға жайлы, жаңа салынған үй, қора-қопсы, сарайлар бар. Жер телімін (3000 га) заңдастыруға болады. Тел.: С. Тюленин ауданынан панельді үйдің 3-ші қабатынан үш бөлмелі, ауданы 62,3 м 2 үй сатылады. Бөлмелері бөлек, сантехникалық торабы жаңартылып, кафельденген. Кондиционер, кабельдік желі орнатылған, балкон қапталған. Тел.: , , Орталықтан ауданы 96 м 2 газдандырылған жер үй сатылады. Үйге ыстық/ салқын су, әжетхана, душ, газ кіргізілген. 4 сотық жер телімі бар. Тел.: , , лықтардың қауіпсіздігі үшін су астына оттегі жіберу жұмыстары ұйымдастырылды. Көктемнің алғашқы жаймашуақ күндері басталған сәттен-ақ оқушылар мұға - лімдерімен өздері жасаған құстардың ұяларын ауыл іргесіндегі Жайық өзенінің жағалауында өскен теректерге ілу шараларын бастады. Мектептегі «Экология» үйірмесінің жетекшісі Д. Тапаев және үйірмеге қатысатын мектеп оқушылары Тайпақ орман және жануарлар дүниесін қорғау жөніндегі мемлекеттік мекемесі ұжымындағы Б. Райымқұлов, Н. Қалиев, Е. Килишев, Қ. Мендіғалиев, А. Шерстянкин, А. Қайырғалиев, Т. Душаевпен бірге мұз ою және ұя дайындау жұмыстарын жүргізді. Жұмыс барысында 16 суат, 80 дөңгелек ойық жасалып, құстарға ағаштан 10 ұя дайындалып, терек басына ілінді. Тайпақ орман және жануарлар дүниесін қорғау жөніндегі мемлекеттік мекемесінің аңтанушы маманы Талғат Мұратұлы балаларды туған өлке табиғатымен таныстырып, өсімдіктер мен жануарларды бақылап зерттеу, қорғау жолдары жөнінде әңгімелеп берді. Қамажай ИЛЬЯСОВА, Краснояр ОЖББМ мұғалімі, Тайпақ ауылы, Ақжайық ауданы сараптама жүргізу барысында қызығушылық танытқан тұлғалардан ескертулер мен ұсыныстарды жазбаша түрде Орал қ., Дамбы тұйығы, 5/1 мекенжайы бойынша, тел.: , «БҚО табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасы» ММ-ға ұсынуыңызды сұрайды. Қызмет көрсету Асаба, әнші, 3D экранда фото, видео. Сапалы, бағасы тиімді. Асаба Шыңғыс. Тел.: Жұмысқа шақырамыз Шаруа қожалығына мал бағуға жұмысшы қажет. Тел.: Бес жылдан кем емес жұмыс өтілі бар жұмысшыларды агрофирма жұмысқа қабылдайды. Агроном (агроном-полевод) жалақысы т., жөндеу бойынша механик, К-744, Т-150, МТЗ-1221, МТЗ-82 тракторларына механизатор және газэлектр дәнекерлеуші қажет. Мекенжайы: Орал қаласы, Производственная көшесі, 2. Тел.: , Бір кездері Бөкей ордасы ауданы, Хан Ордасы ауылында бірге жүріп, сыйлас, сырлас болған құрбымыз, құда-құдағи атанып, құйрық-бауыр жейтін күнге жете алмай кеткен, өсіп-өнген үлкен әулеттің сүйікті келіні, аяулы жар, асыл ана, Орал қаласының тұрғыны болған Роза Қабенқызы Саматованың бұл фәниден бақиға өткеніне 15 жыл болып отыр. Сұм ажал келмесе егер ертелетіп, Отырар ең немереңді еркелетіп. Бес балаң бес шаңырақ атанғанда Жүрер ең өміріңе шүкір етіп. Өтті 15 жыл, өтті ғой өмір айлап, Сағынып ұл-қызың жүр өзіңді ойлап. Сен кеткелі 15 рет құс та оралды, Қанатына сағыныш сазын байлап. Сен келмейсің, аттандың бақиыңа, Қатал тағдыр қаратпады алды-артыңа. Сен тіпті жөніменен үлгермедің, Аманаттап балаларды жан жарыңа. Ержетті олар қиналса да құлап мың, Сүйеніші болып, міне, құдаңның. Дұға арнап, тілейді олар әрқашан, Орының болғай, - деп төрінен жұмақтың. Еске алушылар: құда-құдағилары Берікжан-Ұлмекен, Жанай-Арай, балалары Қуанышбек, Алтынбек-Нұршат, немересі Мансур «GREEN ECO TECHNOLOGY» жауапкершілігі шектеулі серіктестік, Батыс Қазақстан облысы, Зеленов ауданы, Махамбет ауылдық округі Горбунов ауылы маңайында жұмыс жасап тұрған өнеркәсіпті кеңейту үшін, қосымша құрылыс қалдықтарын өңдеу технологиялық линиясын орналастыратын аумақ құрылысы жобасының қоғамдық тыңдауы 2018 жылдың 5 сәуірінде сағат де, БҚО, Зеленов ауданы, Махамбет а/округі, Горбунов ауылының маңындағы қалдықтарды қайта өндеу және пайдаға асыру кешенінде өткізіледі. Барлық қызығушылық танытушы тұлғалар, арнайы мекемелер «GREEN ECO TECHNOLOGY» әкімшілігіне жолығуға болады. Байланыс телефоны: ; Қоршаған ортаны қорғау бөлімі кейіннен кешенді сараптама жүргізу үшін БҚО, Орал қ., Короленко к-сі, 22 мекенжай бойынша орналасқан М. Өтемісов атындағы БҚМУ-дың дене шынықтыру-сауықтыру кешенінің құрылысы экологиялық кодексінің талаптарына сәйкес (57-бап) ШЖҚ РМК М. Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университеті ҚР білім және ғылым министрлігінің сауалнама түрінде қоғамдық тыңдаулар өткізілетіні туралы хабарлайды. Тапсырыс беруші: ШЖҚ РМК М. Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университеті ҚР білім және ғылым министрлігі, 8/7112/ , 8/7112/ ҚОӘБ бөлімін әзірлеуші: ЭКОПРОЕКТ ЖШС, 8/7112/ ; Жұртшылық өкілдері ҚОҚ жобасының материалдарымен таныса алады және өздерінің ескертулері мен ұсыныстарын мына электрондық мекенжай бойынша бағыттайды: patimacaid@mail.ru немесе тел.: 8/7112/ Батыс Қазақстан облысының кәсіподақтар орталығы «Құрылыс кешені және тұрғын-үй коммуналдық шаруашылық қызметкерлерінің салалық кәсіподағы» ҚБ төрағасы Ғарапша Әділұлы Сахиповқа анасы Қайырша Лашынқызының дүниеден озуына байланысты қайғырып көңіл айтады. «ОРАЛ ӨҢІРІ» Батыс Қазақстан облыстық қоғамдық-саяси газеті , Орал қаласы, Мұхит көшесі, 57/1. Е-mаіl: оral_oniri@inbox.ru Меншік иесі: «Жайық Пресс» ЖШС Бас директор Жантас Набиоллаұлы САФУЛЛИН Бас редактор Бауыржан Файзоллаұлы ҒҰБАЙДУЛЛИН Редакция алқасы: Сырымбек Тұяқов, Сәкен Әбілхалықов (бас редактордың орынбасарлары), Жаннат ЕСПОЛАЕВА (жауапты хатшы), Нұртас Сафуллин (гуманитарлық бөлім), Нұрбек ОРАЗАЕВ (экономика бөлімі). Қолжазбаларға пiкiр айтылмайды және пайдаланылмаған хат авторларына жауап қайтарылмайды. Деректердің дәлдiгi үшiн автор жауапты. Жарияланым авторларының пiкiрлерi редакция көзқарасын бiлдiрмейдi. Редакция тапсырысымен жазылмаған материалдар үшін қаламақы төленбейді. «Орал өңірінде» жарияланған материалдарды сілтемесіз көшіріп басуға болмайды. Мақалалар электрондық нұсқада қабылданады. А белгісімен жарияланған материалдар ақылы болып есептеледі. Газет ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігінде 2006 жылғы 4 мамырда тіркеліп, 7201-г куәлігі берілген Телефондар: Бас редактор , Бас редактордың орынбасарлары , Жауапты хатшы Жарнама қабылдау тел/факс: ; Бухгалтерия Е-mail: zhaikpress@inbox.ru Газет облыстық газетi редакциясының компьютерлiк орталығында терiлiп, беттелдi. "Полиграфсервис" ЖШС баспаханасында басылды. Л.Толстой көшесі, 27/6. Телефон: Индексі: Осы нөмірдің таралымы: , 4 баспа табақ. Газет аптасына үш рет шығады. Корректорлар: Н. СҰЛТАНОВА, Г. Қолғанатова Кезекшi редактор: я. рабаева

16 16 Бейсенбі, керуен сарай 15 наурыз 2018 жыл Құттықтаймыз! Бөкей ордасы ауданы Сайқын ауылының тұрғыны, өңірінің ақсақалы, тыл ардагері, асқар тау әкеміз, қадірлі атамыз Мағауия ЕСМАҒҰЛОВТЫ 90 жасқа толғалы отырған мерейтойымен құттықтаймыз! Би байқауы дәстүрге айналмақ Хадиша Бөкеева атындағы қазақ драма театрында «Батыс жұлдыздары» атты аймақтық би байқауы өтті. Байқауға Орал қаласынан, облысымыздың аудандарынан және Атырау облысынан барлығы сексен би ансамблі қатысып, өнер көрсетті. Мәдени шарада облыстық мәдениет, архивтер және құжаттама басқармасының басшысы Қадырболат Мұсағалиев өнерпаздарға сәттілік тілеп, ұлттық би өнерінің мән-маңызына тоқталды. Шараны ұйымдастырушы, хореограф Қарлығаш Қадырбекқызының айтуынша, аймақтық би байқауы дәстүрге айналып, жыл сайын өткізілмек. Байқау талабы бойынша бишілер қазақ халқының ою-өрнектерін, салт-дәстүрін би қимылдары арқылы айшықтауы керек. Қазылар би ансамбльдерінің шеберліктерімен қатар, олардың ұлттық нақышқа сай костюмдеріне де ерекше көңіл бөлді. Бірінен бірі қалыспайтын өнер ұжымдарын бағалау оңай болмады, дейді Қарлығаш Қадырболатқызы. Байқау нәтижесі бойынша Орал қаласындағы 36 мектептің «Ай тұмар», Назарбаев зияткерлік мектебінің «Ғажайып», Теректі ауданының «Жұлдыз» би ансамбльдері үздіктер қатарынан көрінді. Сонымен қатар қаламыздағы «ККК Dance studio», «Step up» заманауи би ұжымдарының өнерлері көп ішінен көзге түсіп, ерекше бағаланды. Өз тілшіміз Келдің, әке, 90 жастың төріне, Өмірің бар тек шындықпен өрілген. Ардақты әке, сүйікті ата атанып, Аман жүрші кәрілікке берілмей. Анамыз Ұлғаным 90 жасты көре алмады, Ішінде кетіп еді көп арманы. Аруағы оның сізге разы шығар, Өзі өсірген жайқалып жүр ұл-қыздары. Әкежан, өрлей берсін өр кемеңіз, Ақтауға тәрбиеңізге тер төгеміз. Мың жасап үрім-бұтақ ортасында, Мәңгілік үстем болсын мерейіңіз. Игі тілекпен: бала-келініңіз Нұрболат-Нағима, қыз-күйеу балаларыңыз Ерлан-Анаргүл, Нұролла- Мейрамгүл, немере-жиендеріңіз Қазталов ауданы Қазталов ауылының тұрғыны, аяулы әкеміз, сүйікті атамыз Болат ЕГЗАЛИЕВТІ 19 наурызда толатын мерейлі 63 жасымен және зейнетке шығуымен шын жүректен құттықтаймыз! Құтты болсын қуанышты күніңіз, Бақытты боп шаттық өмір сүріңіз. Алпыс үштің асқарына жеттіңіз, Енді жүзге құлаш сермеп шығыңыз. Мереке күн нұрға толсын жүзіңіз, Қуаныңыз, шаттаныңыз, күліңіз. Бала-шаға қызығына кенеліп, Ортамызда аман-есен жүріңіз. Игі тілекпен: зайыбыңыз Гүлнар, қыз-күйеу балаларыңыз Ерік-Әсел, Аслан-Жазира, немере-жиендеріңіз Жәнібек ауылының тұрғыны, бірімізге сүйікті жар, бірімізге ана, бірімізге асыл әже Нұрсәуле Жұмахайқызы Нұрқатованы зейнеткерлік 58 жасымен шын жүректен құттықтаймыз! «Арулар асыл жандар» Хадиша Бөкеева атындағы Батыс Қазақстан облыстық қазақ драма театрының наурыз айындағы репертуары 25 наурыз сағ Мен ішпеген у бар ма? Иран-Ғайып (реквием) Сәкен Ғұмаровтың музей үйінде дәл осындай атаумен көрме өтуде. Оған С. Ғұмаров атындағы балалар көркемсурет мектебіндегі жас мұғалімдердің еңбектері қойылған. «Өнер өмір айнасы» атты музей жобасы аясында ұйымдастырылған шараның мақсаты жас суретшілермен арадағы байланысты нығайту. Көрмеге жиырмаға жуық жұмыс қойылған. Олардың ішінде Балжан Бимашеваның «Алатау», Ұлжан Есжанованың «Алма ұстаған бала» және Ләйлә Нұрлыбаеваның «Махаббат» сынды картиналарына көпшілік қызығушылықпен қарауда. Көрме 22 наурызға дейін жалғасады. 30 наурыз сағ Қысқа ғұмыр Ф. Буляков Темірболат ТОҚМАМБЕТОВ, (мұңды комедия) Өмір-өзен жақсылығын жалғасын, Тіршілікте сәттіліктер қолдасын. Отбасымен мақтанамыз қашанда, Арамызда сіздей ана болғасын. Игі тілекпен: жұбайыңыз Амангелді, бала-келініңіз Арман- Ұлпан, Азамат, немерелеріңіз Аружан, Нұргелді Cонау балалық шақтың мекені, мәңгі сағыныш болған Жаңақала ауданына қарасты Айдархан ауылында тұратын жеңгеміз Әлия Мұсағалиеваны биыл 50 жасқа толу мерейтойымен Есетов Мұттайырдан тараған ұрпақтар құттықтайды. Ақ жеңгем, асыл жеңгем, дара жеңгем, Өр мінезді, ержүрек, өктем жеңгем. Отыз жылда ортамыздан орын алып, Қаны бір, жаны бір боп сіңген жеңгем. «Аңғал батыр» ағамның намысын асқақ тұтып, Бойына ар-ождан, адалдық жиған жеңгем! Мына қу бас пендеңнің қолынан келсе, Алладан жәннатқа жолдама алып берер едім, аққу жеңгем!!! Құттықтаушылар: Толқын, Мөлдір, Айдана, Әшөнтай, Фатимөш, Румпик, Асанөк және Тони Instagram: oralkazteatr Facebook: Khadicha Bukeeva Анықтама тел.: