Kjøpesenterland det nye sentrum for menneska?

Transkript

1 Kjøpesenterland det nye sentrum for menneska? Ronny Spaans, 18. oktober, 2017

2 Norske urbania? Er norske tettstader attraktive? Er dei i ferd med å bli romerske urbania slik som i Asterix «Byplanleggjaren»? Ja, dessverre, for den norske tettstaden som ei samling småskala, intime trehusgater er truga

3 Det nye Noreg Stathelle i Bamble kommune Stathelle i Bamble Kommune

4 Den nye norske staden, Roa sentrum på Hadeland. Noreg blir fylt av slike mini-urbania = big boxes.

5 Eit gigantisk «urbania»: Sandvika Storsenter, godt synleg frå motorvegen

6 Ja, takk begge delar, seier kommunepolitikarar i Levanger. Men er det mogeleg?

7 Kva med å blande funksjonane? Cittaslow blir sløv city når bykjernen blir eit museum. Ei løysing: flytte fastfoodkjeder inn i tomme lokale i sentrum. MacDonald s i Kristiansand

8 Fakta om kjøpesenter-noreg Kvar tredje krone vi handlar for, legg vi att på eit kjøpesenter Salsarealet til norske kjøpesenter aukar dramatisk I 2001: kvadratmeter I 2011: kvadratmeter Ein vedvarande katastrofe, Jan Olav Jensen, arkitekt og professor ved Arkitektur- og designhøgskulen.

9 Jamføring med andre land Vi har det største talet kjøpesenterkvadratmeter per innbyggjar i Europa. 926 kvadratmeter per 1000 innbyggjar Slik er tala for andre land: Sverige 434 Tyskland 181 Hellas 57 Kjelde: kjelde: Cushman & Wakefield, European Shopping Centre. Development Report, april 2016

10 Dirigerande rom i kjøpesenter Dirigerande rom Plassering av butikkane er ikkje tilfeldig Få benkar, leikebutikk strategisk plassert ved leikeareal osv. Få dører og vindaugo 99 % kjedebutikkar Ankerbutikkar 70 % impulskjøp

11 Kva planpolitikk fører staten? Byggjestopp for kjøpesenter i Nasjonale reglar og mål for kjøpesenter vart introdusert i 2008 Forskrift om rikspolitisk bestemmelse for kjøpesentre. Maksgrense på kjøpesenter 3000 kvadratmeter. Offisiell politikk: berekraftig byutvikling Olav Thons politikk: hyggelig med småbutikker, men tida har løpt i fra dem. Kjøpesenter er kommet for å bli (Dagens Næringsliv, 2013)

12 Min serie i Dag og Tid: g Eg og har Tid vore 36 på jakt byer etter menneske med kjærleik til byen. Dei veit best kva «trivsel» er.

13 Serien kom i vår ut på Dreyer forlag:

14 Kva skal gjerast for at norske byar og bygder skal bli trivelege og meir funksjonelle? Her fylgjer ei rekkje hugsereglar med negative og positive døme frå serien som illustrasjonar

15 1. Ver konsekvent

16 Gran på Hadeland

17 Gran frå lufta

18

19 Coop-Extra-låven på Gran på Hadeland, frå teikning til røyndom. Kva skjedde undervegs?

20 2. Ver ærleg sei di sanne meining om nybygg

21 Det nye P-hotellet ved jarnbanestasjonen i Trondheim kom høgst i 2013 på ei kåring over Trondheims verste bygg.

22 Clarion Hotel & Congress Trondheim

23

24

25

26

27 3. Fortetting

28 Her ligg Altas gamle tettstad Elvebakken. I staden for fortetting vart det nye sentrum plassert bak ein ås eit par kilometer unna.

29 Her vart det nye Alta plassert på ei billig tomt på ei myr. Men kvar vart det av fjordbyen Alta?

30 A list of drugs with a prominent place in the poetry of Six: Den billigaste tomta kan bli eit tapsprosjekt på langt sikt. Ingen utsikt til havet. Alta sentrum, med Nordlyskatedralen som fondmotiv.

31 Det finst håp for dei verste. Det nye Alta. Fotomontasje: Haldde arkitekter AS/Roxrud AS

32 Førde kjøpesenterbyen, som var på rett veg

33 fordi dei satsa på dette: Rådhus ved den einaste «gata» i byen, og oppgraderinga av elvesida. Men..

34 Så ville Coop vil byggje ut - Coop som har dette som byideal. Oslo tenkjer bilfrie gater. Kva får vi i kulturfylket Sogn og Fjordane?

35 Frå nettstaden til Coop om «Samfunnsansvar» «Det er nedfelt i vårt verdigrunnlag at Coop skal vise omtanke for mennesker, dyr og miljø, og arbeide for en bærekraftig samfunnsutvikling. Alle våre valg og handlinger skal være knyttet til dette løftet»

36 4. Heller gjenbruk enn nybygg

37 Gjenbruk Øvst: den gamle meieri-fabrikken i Melbu, no hotell og treningssenter Nedst: Rema 1000 i Melbu. Eit mini-urbania utan vindaugo Gjenbruk?

38 Albert Heijn i dei nederlandske småbyane Houten og Holten

39 Kva skal kassebygga brukast til om trenden snur?

40 Før gjenbruk - gjenoppdaging

41 Gjenreisingsarkitektur i Voss ei gjenoppdaging!

42 Kristiansands barokke byplan - Siktlinjer mot sjøen og landet - Ikkje berre bygning, men byen eit samanhengande kunstverk - Inspirasjonskjelde til Sverre Pedersen, byplanleggjaren bak 90 norske byar og bygder

43 Plassen, Moldes kulturhus, som ikkje er synleg frå hovudgata, fordi gatestrukturen er hovudsaka.

44 «Moldes bykart» - Kva er Moldes byrom? Kulturen eller naturen?

45 Siktlinjer? Kontakt med omgjevnaden?

46 Vågar vi satse på stadtypisk arkitektur?

47 Lom: Einsformig arkitektur? Stadtypisk byggjestil som skaper trivsel? Lom sentrum ein konstruksjon?

48 Kjøpesenter som kopi av tre stabbur i Lom. Lomværene glade: Dei kjenner seg att!

49 Domus-kjøpesenter i Røros

50 Sandens shopping i Kristiansand

51

52 Tanken om byidentitet må koma før det er for seint

53 5. Lytt på innbyggjarane!

54 Kven styrer stadutvikinga? Kommunale byplanleggjarar eller matvarebaronane - saman med hotellkongane? 10 av 11 bysentrum tapar i konkurranse med perifere kjøpesenter (Asplan Viak).

55 Kan lokale eldsjeler lite på politikarane? Ein ordførar (Masterix) som nett har opna eit nytt kulturhus eller kjøpesenter?

56 Nasjonale retningsliner i Tyskland I Tyskland har det vorte sett ei maksimumsgrense for kvadratmeter per kjøpesenter, kvadratmeter. Ein tysk delstat, Nordrhein-Westfalen: ei liste over bysentrumsbransjar som er ulovlege på bilbaserte kjøpesenter utanfor bykjernen. Stadig fleire tyske kommunar har teke over desse bransjeavgrensingane.