Ei reise gjennom kjøpesenterlandet Noreg. Ronny Spaans, 13. april, Oslo

Transkript

1 Ei reise gjennom kjøpesenterlandet Noreg Ronny Spaans, 13. april, Oslo

2 Norske urbania? Er norske tettstader attraktive? Er dei i ferd med å bli romerske urbania slik som i Asterix «Byplanleggjaren»? Eller har dei klart å halde på sjarmen, idyllen og trivselen?

3 Det nye Noreg Statthelle i Bamble kommune Stathelle i Bamble Kommune

4 Den nye norske staden, Roa sentrum på Hadeland. Noreg blir fylt av slike mini-urbania.

5 Eit gigantisk «urbania»: Sandvika Storsenter, godt synleg frå motorvegen. Korleis finn du vegen til tettstaden Sandvika?

6 Fakta om kjøpesenter-noreg Kvar tredje krone vi handlar for, legg vi att på eit kjøpesenter Salsarealet til norske kjøpesenter aukar dramatisk I 2001: kvadratmeter I 2011: kvadratmeter Ein vedvarande katastrofe, Jan Olav Jensen, arkitekt og professor ved Arkitektur og designhøgskulen.

7 Jamføring med andre land Vi har det største talet kjøpesenterkvadratmeter per innbyggjar i Europa. 898 kvadratmeter per 1000 innbyggjar Slik er tala for andre land: Sverige 417 Finland 399 Spania 244 Tyskland 180 Kjelde: kjelde: Cushman & Wakefield, European Shopping Centre. Development Report, november 2015

8 Min serie i Dag og Tid: Eg har vore på jakt etter menneske med kjærleik til byen. Dei veit best kva «trivsel» er. g og Tid 36 byer

9 Serien kjem ut i år på Dreyer forlag: tittel: KJØPESENTERLANDET Planlaus norsk stadutvikling

10 Kva skal gjerast for at norske byar og bygder skal bli trivelege og meir funksjonelle? Her fylgjer fem hugsereglar med døme frå serien som illustrasjonar

11 1. Ver konsekvent

12 Coop-Extra-låven på Gran på Hadeland, frå teikning til røyndom. Kva skjedde undervegs?

13 2. Ver ærleg sei di sanne meining om nybygg

14 Det nye P-hotellet ved togstasjonen i Trondheim kom høgst i 2013 på ei kåring over Trondheims verste bygg.

15 Clarion Hotel & Congress Trondheim

16

17

18 3. Fortetting

19 Her ligg Altas gamle tettstad Elvebakken. I staden for fortetting vart det nye sentrum plassert attom ein ås eit par kilometer unna.

20 Her vart det nye Alta plassert på ei billig tomt på ei myr. Men kvar vart det av fjordbyen Alta?

21 A list of drugs with a prominent place in the poetry of Six: Den billigaste tomta kan bli eit tapsprosjekt på langt sikt. Ingen utsikt til havet. Alta sentrum, med Nordlyskatedralen som fondmotiv.

22 Det finst håp for dei verste. Det nye Alta. Fotomontasje: Haldde arkitekter AS/Roxrud AS

23 Førde kjøpesenterbyen, som var på rett veg

24 fordi dei satsa på dette: Rådhus ved den einaste «gata» i byen, og oppgraderinga av elvesida. Men..

25 Så ville Coop vil byggje ut - Coop som har dette som byideal. Oslo tenkjer bilfrie gater. Kva får vi i kulturfylket Sogn og Fjordane?

26 Frå nettstaden til Coop om «Samfunnsansvar» «Det er nedfelt i vårt verdigrunnlag at Coop skal vise omtanke for mennesker, dyr og miljø, og arbeide for en bærekraftig samfunnsutvikling. Alle våre valg og handlinger skal være knyttet til dette løftet»

27 Misoppfatta fortetting

28 Arendal det vart for «tett» for strandpromenaden

29 - Strandpromenaden vart redusert til 2, 1 meter, fordi husværa på toppen av bygningen skulle ha kveldsol. - Det vart ikkje plass til rullestolbrukarar i Barbu. - Kommunen mottok ei klage frå Norges Handikapforbund i 2014.

30 Det nye Sætre i Hurum Vakkert med eit idylliske gatenett!

31 Sætre i Hurum

32

33 Son i Oslofjorden Son i Akershus

34 En gang Sons nye sjøside BYGGET I SON I AKERSHUS

35 5. Heller gjenbruk enn nybygg

36 Før gjenbruk - gjenoppdaging

37 Gjenreisingsarkitektur i Voss ei gjenoppdaging!

38 «Moldes bykart» - Kva er Moldes byrom? Kulturen eller naturen?

39 Plassen, Moldes kulturhus, som ikkje er synleg frå hovudgata, fordi gatestrukturen er hovudsaka.

40 Gjenbruk Øvst: den gamle meieri-fabrikken i Melbu, no hotell og treningssenter Nedst: Rema 1000 i Melbu. Eit mini-urbania utan vindaugo, fiendsleg til alt omkring seg. Gjenbruk?

41 Albert Heijn i dei nederlandske småbyane Houten og Holten

42 Det siste punktet: Vågar vi satse på stadtypisk arkitektur?

43 4. Tilpassing og harmoni

44 Einsformig arkitektur eller stadtypisk byggjestil som skaper trivsel? Lom sentrum konstruksjon eller «brun og blid»?

45 Kjøpesenter som kopi av tre stabbur i Lom. Arkitektstanden kritisk: nostalgi! Kjøpesenternæringa kritisk: kostbart! Lomværene glade: Gjenkjenning!

46 Tollebeek i Flevoland. Fyrste hus i landsbyen vart reist i Einsformig? Konstruksjon? Høghus finst ikkje. Og ikkje minst: biletet vitnar om ein kommunalt gjennomregulert tettstad.

47 Kven styrer stadutvikinga? Kommunale byplanleggjarar eller matvarebaronane - saman med hotellkongane?

48 Byplanleggjar Faroll Hamer i Washington Post, 8. april i år: Building developers are reactive and megalomaniacal. Just like Trump. "They view themselves as victims. They see regulations as getting in the way of what s good for economic development and society as a whole, and believe governments exist to pick on them. MEN: Sandvika storsenter har 30 millionar i året til marknadsføring

49 Asterix ein arg stadaktivist? Det finst eldsjeler og eit par omreisande stadaktivstar. Kan dei åleine klare kampen? Finst det ein Morten Harket dei kan bruke? Kvar finn dei styrkedrópar imot sterke utbyggjarar?

50 Kan lokale eldsjeler lite på politikarane? Ein ordførar (Masterix) som nett har opna eit nytt kulturhus, godt synleg for alle? Asterix skjemmest, Obelix ler av slik fåfengd.

51 Det må sterkare lut til: I Noreg har byplanutdaninga opp til våre dagar vore eit delfag innanfor arkitektur. Skort på fagkunnskap i norske kommunar I Nederland: utdanning i byplanleggjing, samfunnsgeografi og arealplanleggjing i alle store byar. Reguleringsplanar og retningsliner blir difor lett overkøyrde. Vi er for liberale og ettergjevande andsynes sterke utbyggjarar

52 Nasjonale retningsliner skal ikkje brytast. I Tyskland har det vorte sett ei maksimumsgrense for kvadratmeter per kjøpesenter, kvadratmeter. Ein tysk delstat, Nordrhein-Westfalen: ei liste over bysentrumsbransjar som er ulovlege på bilbaserte kjøpesenter utanfor bykjernen. Stadig fleire tyske kommunar har teke over desse bransjeavgrensingane.