Kommunal praksis når pårørande melder om omfattande rusmiddelmisbruk

Transkript

1 Sakshandsamar, innvalstelefon Tor G. Turøy, Vår dato Vår referanse 2013/ Statens helsetilsyn Postboks 8128 Dep 0032 OSLO Kommunal praksis når pårørande melder om omfattande rusmiddelmisbruk Når pårørande melder om omfattande rusmiddelmisbruk skal kommunane undersøkje saka og vurdere om dei skal fremje tvangssak. Fylkesmannen i Hordaland har kartlagt praksis i kommunane i Hordaland når dei får slike meldingar frå pårørande. I denne rapporten til Statens helsetilsyn gjer vi greie for kva vi har funne. Kommunane i fylket vert orientert med kopi av rapporten. I tillegg legg vi ut informasjon om kartlegginga på nettstaden vår. Samandrag Innleiingsvis vil vi peika på fire forhold som kjem fram i kartlegginga: 1. Lite omfang I kartlegginga vår kjem det fram at pårørandemeldingar til helse- og sosialtenesta har eit etter måten lite omfang. I den perioden kartlegginga vart gjort, 2013, rapporterer kommunane om 77 pårørandemeldingar. Difor har ikkje alle kommunane hatt rutinar for korleis dei skal handtere slike meldingar. I alt 25 av 33 kommunar rapporterer at praksisen deira på dette området er i samsvar med lovkrava. Nokre små kommunar svarar at dei dei ikkje har hatt pårørandemeldingar, og difor ikkje har praksis på dette området. 2. Nav-kontora er sentrale i den kommunale rusomsorga I dei fleste Hordalandskommunane er det Nav-kontora som har oppgåva å vurdere pårørandemeldingane: I heile 89 prosent av fylket, rekna i folketal, har Nav i oppdrag å arbeide med denne oppgåva. Dette samsvar med at dei kommunane der det er Nav som har fullmakt til å reise tvangssak i rusomsorga, omfattar 86 prosent av folketalet i Hordaland. Nav-kontora er såleis sentrale i den kommunale rusomsorga. 3. Skilnad mellom by og land Vi har delt kommunane inn i fire grupper etter storleik, og ser då att dei tre kommunegruppene utanom Bergen alle har 21 pårørandemeldingar per innbyggjar. Bergen kommune hadde 11 pårørandemeldingar per innbyggjar. Det er altså ein tydeleg skilnad mellom by og land. Dette vert synleggjort ved at ein etter måten liten kommune som Sund (under 7000 innbyggjarar) har sju pårørandemeldingar, medan bydelen Bergenhus (om lag innbyggjarar) har fem pårørandemeldingar. Fylkesmannen legg til grunn at det ikkje er mindre rusproblem som er årsaka til at Bergen har så få pårørandemeldingar, men at det truleg er større terskel før slik kontakt frå pårørande vert «ei sak» i storbyen Bergen. 4. Rusmiddelavhengige som bur heime hjå foreldra Ein del rusavhengige bur hjå sine foreldre, som opplever dette som ei stor belastning. Vi treng fleire bustader for rusavhengige. Kommune og stat må samarbeide om å etablere tilrettelagde bustader for denne brukargruppa, og små kommunar bør vurdere å samarbeide om oppgåva. Statens hus Kaigaten 9, 5020 Bergen Telefon: Telefaks: Helse- og sosialavdelinga Postboks Bergen Org.nr: E-post: postmottak@fmho.no Internett:

2 Bakgrunn for kartlegginga I embetsoppdraget frå Statens helsetilsyn for 2013 er fylkesmennene gitt i oppgåve å innhenta kunnskap om område og problemstillingar som gjeld kommunale omsorgstenester etter helseog omsorgstenestelova (oppdrag 82.9). Heimel for å innhenta slik informasjon har vi i helseog omsorgstenestelova Fylkesmannen i Hordaland valde i 2013 å kartleggje praksis i kommunane i fylket når dei får meldingar frå pårørande om omfattande rusmiddelmisbruk. Grunnen til at vi valde å sjå på denne problemstillinga var at vi fekk informasjon frå nokre pårørande om at dei ikkje fekk attendemelding frå kommunen når dei melde frå om rusmiddelmisbruk. Føremålet med kartlegginga var å få oversikt over omfang og praksis når det gjeld slike saker i vårt fylke. Dette er eit område som vi frå før berre hadde svært avgrensa kunnskap om. I helse- og omsorgstenestelova 10-1 står det om dette om meldingar frå pårørande: «Kommunene skal ved melding fra pårørende om omfattende rusmiddelmisbruk foreta de nødvendige undersøkelser i saken, og vurdere om det skal fremmes sak etter 10-2 eller Når saken er utredet, skal den pårørende ha tilbakemelding om dette. En persons pårørende etter første ledd er den som er definert som pårørende i pasient- og brukerrettighetsloven 1-3 bokstav b» Dei to nemnde paragrafane i kapittel 10 gjeld tvangstiltak overfor rusmiddelavhengige. Vi legg til grunn at heile personkretsen som 1-3 bokstav b lister opp er å sjå på som pårørande (det vil seia ektefelle, registrert partnar, personar som lever i ekteskapsliknande eller partnarskapsliknande sambuarskap med brukaren, barn over 18 år, foreldre eller andre med foreldreansvar, søsken over 18 år, besteforeldre, andre familiemedlemmer som står brukaren nær, verje og fullmektig). I rettleiaren for bruk av tvang overfor rusmiddelmisbrukarar, rundskriv I-0965/2000, skriv Sosial- og helsedepartementet at pårørande «kan pålegge sosialtjenesten å undersøke forholdene og vurdere om det skal fremmes tvangssak». Pårørande kan ikkje sjølv reisa sak om tvang. Dei pårørande skal ha attendemelding når kommunen har utgreidd saka og om kommunen har vurdert om dei skal fremja tvangssak. Kva som kjem fram i utgreiinga og om kommunen vil reisa tvangssak er undergitt teieplikt. Rusmiddelmisbrukaren kan likevel gi samtykke til at dei pårørande vert informert. Gjennom kartlegginga har Fylkesmannen i Hordaland fått eit visst innblikk i situasjonen i alle kommunane i vårt fylke, og vi har fått ei generell oversikt på fylkesnivå. Denne kunnskapen vil vere til nytte i vårt arbeid som tilsynsinstans for tenester etter helse- og omsorgstenestelova, men også som klageinstans og ved råd og rettleiing overfor kommunane. I denne rapporten vil vi ikkje presentera små tal på kommunenivå, fordi ein då vil kunna få inntrykk av kva sosiale problem einskiltpersonar som har kontakt med hjelpeapparatet har. Difor offentleggjer vi ikkje tal som omfattar færre enn fire personar. Gjennomføring av kartlegginga Kartlegginga vart gjennomført ved at vi stilte fire spørsmål til kommunane fylket. Vi har fått meir eller mindre utfyllande skriftlege svar frå alle kommunane i fylket. Dei første svar fekk vi 28. november 2013 og det siste 15. januar Dei fire spørsmåla vi stilte omhandla desse temaa: 1. Kva instans? 2. Kor mange? 3. Vurdering av eigen praksis 4. Er det noko meir å fortelje om problemstillinga? 2

3 Spørsmål 1 - Kva instans? For å få oversikt over kva for instans i kommunane som arbeider med slike spørsmål bad vi kommunane informere om dette. Oversikta under viser svara på desse to spørsmåla i forkorta form, der vi ikkje har tatt med kva underinstans på til dømes Nav-kontoret som arbeider med dei aktuelle problemstillingane. Vi spurte konkret om: Kva instans(ar) i din kommune har som oppgåve å ta i mot og vurdere meldingar frå pårørande om omfattande rusmiddelmisbruk, sjå helse- og omsorgstenestelova 10-1? Kva instans i din kommune har fullmakt til å reise tvangssak jamfør 10-2 og 10-3? Vi fekk desse svara: Kommune Vurdere meldingar Fullmakt til å reise tvangssak Askøy Avd. rus og psykisk helse Avd. rus og psykisk helse Austevoll Nav Nav Austrheim Nav Arbeider med delegasjon Bergen Nav Nav Bømlo Nav Nav Eidfjord Ikkje hatt slike saker Har ikkje skriftlege rutinar Etne Helse- og sosialavdelinga Helse- og sosialavdelinga Fedje Nav Nav Fitjar Nav, lege, helsesøster, skule Nav Fjell Nav Nav Fusa Nav Nav Granvin Nav Nav Jondal Psykisk helse Psykisk helse Kvam Nav Nav Kvinnherad Avd. rus og psykisk helse Avd. rus og psykisk helse Lindås Nav Nav Masfjorden Nav, barnevernet Legekontoret Meland Ruskoordinator i Helseavd Helsesjef Modalen Nav Ass. rådmann Odda Nav, Psykisk helse og lege Nav Os Nav Nav Osterøy Nav Nav Radøy Nav Nav Samnanger Nav, kommuneoverlege Kommuneoverlege og Stord Nav Nav Sund Nav Nav Sveio Nav Kommunalsjef for helse og sosial Tysnes Nav, psykisk helsevern, lege Ullensvang barnevern, Nav legekontor Nav Ulvik Nav Nav 3

4 Vaksdal Nav, kommuneoverlege Nav Voss Nav, lege, rus- og Nav Øygarden psykiatritenesta Nav Nav Kva kommunal instans som vurderer pårørandemeldingar I det alt vesentlege er det Nav-kontora som har oppgåva å ta imot og vurdere meldingar frå pårørande. I 20 av 33 kommunar er det Nav åleine som har ansvar for denne oppgåva, og i Bergen kommune gjeld dette for alle bydelane. Dei 20 kommunane der det er Nav som har denne oppgåva, omfattar 82 prosent av folketalet i Hordaland. Tek vi med dei sju kommunane der Nav har denne oppgåva i lag med andre, så om fattar desse 27 kommunane 89 prosent av folketalet. Det er viktig å presisera at Nav i slike saker ofte samarbeider med andre hjelpeinstansar, avhengig av om brukaren aksepterer slikt samarbeid. Vi har ikkje spurt spesielt om tilfelle som gjeld barn, men det kjem fram at i slike tilfelle er barnevernet ein sentral samarbeidsinstans. Svara fordeler seg slik: Nav 20 (61 prosent) Nav og andre 7 (21 prosent) Rus/psykisk helse 4 (12 prosent) Andre svar 2 (6 prosent) I alt 33 (100 prosent) I dei svara der Nav vert nemnd i lag med andre instansar, er det desse instansane det vert vist til: Lege (6), Rus/psykisk helse (3), barnevern (2), helsesøster (1) og skule (1). Kva kommunal instans som har fullmakt til å reise tvangssak Helse- og omsorgstenestelova kapittel 10 har to tvangsparagrafar, ein som rettar seg mot rusmiddelavhengige generelt, og ein spesiell retta mot kvinner som rusar seg under svangerskapet. Også på spørsmålet om kva instans i kommunen som kan reise tvangssaker er svaret i det alt vesentlege Nav-kontora. Dei 21 kommunane der det er Nav som har slik fullmakt, omfattar 86 prosent av folketalet i Hordaland. Svara fordeler seg slik: Nav 21 (64 prosent) Helsesjef/kommunelege 5 (15 prosent) Rus/psykisk helse 3 (9 prosent) Andre svar 5 (15 prosent) I alt *) 34 (103 prosent) *) Grunnen til at svaret overstig 100 prosent, er at ein kommune har svara at både kommuneoverlege og einingsleiar for helse og sosial har slik fullmakt. 4

5 Spørsmål 2 - Kor mange? I 2013 hadde vi fem tilfelle der pårørande kontakta oss fordi dei var misnøgd med kommunen si oppfølging eller attendemelding etter melding om omfattande rusmisbruk. Dette er eit lite tal, men vi visste ikkje kor stor andel av meldingssakene vi fekk kjennskap til ved at pårørande kontakta oss. Dersom vi samanliknar med kor mange pårørandemeldingar kommunane rapporterer om at dei har hatt, ser vi at om lag seks prosent av desse pårørande kontakta Fylkesmannen fordi dei var misnøgde med korleis kommunen fylgde opp meldinga deira. Dette prosenttalet gjeld også dersom vi skriv svara frå kommunane fram til å gjelde for heile I alt 32 av 33 kommunar har svara på spørsmål 2, og dei 32 fortel at dei på rapporttidspunktet hadde hatt 77 pårørandemeldingar. Når vi tek omsyn til at pårørande i dei fleste tilfelle veit at kommunen er inne med tiltak, og at dei difor ikkje treng melde frå til kommunen, så viser 77 pårørandemeldingar at problemstillinga har eit visst omgang. Svara på dei fem delane av spørsmål 2 fordeler seg slik: I kor mange tilfelle har pårørande til no i 2013 tatt kontakt med kommunen om omfattande rusmiddelmisbruk? I kor mange av desse tilfella har kommunen gjort nødvendige undersøkingar og vurdert tvang i saker etter at pårørande tok kontakt med kommunen om omfattande rusmiddelmisbruk? I kor mange av desse tilfella har kommunen reist tvangssak etter 10-2 og 10-3 etter at pårørande informerte kommunen om omfattande rusmiddelmisbruk? I kor mange av desse tilfella har kommunen gitt attendemelding til pårørande jamfør helse- og omsorgstenestelova 10-1 første ledd? I kor mange av desse tilfella har brukaren gitt samtykke til at kommunen kan gje pårørande informasjon som i utgangspunktet er undergitt teieplikt? Kommunen si oppfølging av pårørandemeldingar Kommunane svarar at dei har fylgd opp pårørandemeldingane ved nødvendige undersøkingar og vurdering av tvang i 73 av dei 77 sakene, altså 95 prosent. I dei sakene som ikkje er fylgd opp er meldinga nyleg komen inn eller personen oppheld seg ikkje i kommunen (eller i landet). Svara viser at kommunane tek pårørandemeldingane alvorleg, og raskt gjer nødvendige undersøkingar. I ein del tilfelle kjenner kommunen godt til den aktuelle brukaren og rusproblema dom vedkomande har, og i slike saker er det ikkje nødvendig med omfattande undersøkingar. I ein ganske stor del av sakene, nesten ein tredel, resulterte undersøkingane i at kommunen reiste tvangssak. I 72 av dei 77 sakene med pårørandemeldingar har kommunen gitt tilbakemelding. Ei årsak til at det ikkje er gitt tilbakemelding i alle sakene, er at undersøkninga som kommunen har starta førebels ikkje har gitt resultat. Vi har ikkje spurt om korleis tilbakemeldingane er gitt, men nokre har svara at dei svarar munnleg på munnlege meldingar og skriftleg på skriftlege meldingar. I litt meir enn halvparten av tilfella (56 prosent) har brukaren gitt samtykke til at kommunen kan gje pårørande informasjon som i utgangspunktet er undergitt teieplikt. Det er altså ganske ofte at brukaren set seg mot at pårørande skal få informasjon om deira situasjon. Vi har ikkje 5

6 spurt om brukaren har grunngitt dette, men vi har sett nokre døme på at brukarar som ikkje bur i lag med pårørande ikkje ønskjer at dei får teiepliktig informasjon. Det synest meir vanleg med samarbeid mellom pårørande og hjelpeapparat når brukaren bur i lag med pårørande/familie. By og land Vi har sett på om kommunestorleiken har betydning for kor mange pårørandemeldingar som er registert, og vi ser ein tydeleg skilnad mellom by og land: Kommunegrupper Pårørandemeldingar per innbyggjar 17 kommunar med mindre enn innbyggjarar kommunar med mellom 5 og innbyggjarar 21 4 kommunar med mellom 15 og innbyggjarar 21 Bergen kommune ( innbyggjarar) 11 Hordaland i alt ( innbyggjarar) 15 Vi har ingen indikasjonar på at rusmisbruket i Bergen er mindre omfattande enn i resten av fylket. Vi trur difor at skilnaden skuldast forskjellig terskel for at pårørande melder om rusmisbruk, og forskjellig terskel for kva tid kommunen startar undersøkingar. Eit av dei store Nav-kontora i Bergen fortel at dei berre har rapportert om skriftlege pårørandemeldingar. Eit anna Nav-kontor i Bergen skriv at dei ber pårørande konkretisera bekymringa si skriftleg. Ein annan skilnad er at tala frå Bergen viser etter måten fleire tvangssaker: Rekna i prosent utgjer 11 tvangssaker i Bergen 38 prosent av samla tal pårørandemeldingar, medan 12 tvangssaker utanom Bergen utgjer 25 prosent. I høve til samla folketal er det såleis liten skilnad mellom by og land når det gjeld tvangssaker. Tvangssak etter pårørandemelding per innbyggjar: Bergen 4,1 Resten av fylket 5,2 Dersom vi splitter opp dei samla tala mellom Bergen og resten av fylket, får vi denne tabellen: I kor mange tilfelle har pårørande til no i 2013 tatt kontakt med kommunen om omfattande rusmiddelmisbruk? I kor mange av desse tilfella har kommunen gjort nødvendige undersøkingar og vurdert tvang i saker etter at pårørande tok kontakt med kommunen om omfattande rusmiddelmisbruk? I kor mange av desse tilfella har kommunen reist tvangssak etter 10-2 og 10-3 etter at pårørande informerte kommunen om omfattande rusmiddelmisbruk? I kor mange av desse tilfella har kommunen gitt attendemelding til pårørande jamfør helse- og omsorgstenestelova 10-1 første ledd? I kor mange av desse tilfella har brukaren gitt samtykke til at kommunen kan gje pårørande informasjon som i utgangspunktet er undergitt teieplikt? Bergen Resten av fylket

7 Det er nok tilfeldig at alle dei tre kommunegruppene utanom Bergen har 21 pårørandemeldingar per innbyggjar, men dette indikerer likevel at det ikkje er openberre skilnader mellom kommunegruppene etter kor store kommunene er. Dei fire kommunane som rapporterer om meir enn tre pårørandemeldingar er: Bergen 29 Sund 7 Os 7 Fjell 6 I Sund gjeld dei sju meldingane fem forskjellige personar, men det er likevel eit høgt tal for ein så liten kommune (6500 innbyggjarar). Det kjem ikkje fram kva som er grunnen til at Sund har så mange pårørandemeldingar. Det kjem heller ikkje fram kvifor så pass store kommunar som Askøy og Stord ikkje har fleire meldingar. Askøy melder imidlertid at kommunen i september 2013, like før kartlegginga, samla innsatsen i den kommunale rusomsorga ved å oppretta ei eiga avdeling for rus og psykisk helse. Stord kommune skriv at problemstillinga er veldig smal i høve til totalen i kommunen. Spørsmål 3 - Vurdering av eigen praksis Vårt spørsmål var: Vurderer kommunen at praksisen dykkar på dette området er i samsvar med forvaltningslova, pasient- og brukarrettslova og med helse- og omsorgstenestelova? Eit par kommunar har ikkje svara, og nokre kommunar svarer at dei ikkje har hatt slike saker. Nokre av desse svarar at dei kjenner til kva som står i lovene, og vil innretta seg etter dette dersom dei får pårørandemeldingar. Tre kommunar, Austrheim, Lindås og Masfjorden, svarar at dei arbeider med å få på plass rutinar og delegasjonar. Resten av kommunane, 25 kommunar, svarar at praksisen deira er i samsvar med lovene. Nokre kommunar har svara utdjupande om praksis og rutinar. Spørsmål 4 - Noko meir de vil fortelja oss om desse problemstillingane? I alt tjue kommunar har svara på vårt opne spørsmål om det er noko meir dei vil fortelja oss om problemstillingane. Fleire har svara at dei har få eller ingen pårørandemeldingar, og nokre svarar at dei har få eller ingen tvangssaker. Bergen kommune, som har meir enn halvparten av innbyggjarane i Hordaland, har rimelegvis fleire erfaringar på dette området, og har gitt oss fem forskjellige innspel. Det kjem fram at pårørandemeldingar ikkje har omfattande omfang i høve til den samla kommunale innsatsen innan helse og omsorg, eller som Stord kommune skriv: Det vert ei veldig smal problemstilling i høve totalen i kommunen. Ei årsak til at det ikkje er fleire pårørandemeldingar kan vere at hjelpetenestene allereie er inne eller har vore inne med tiltak overfor den rusavhengige, og at pårørande kjenner til dette eller er involverte i eit samarbeid med hjelpetenestene. Bergen kommune skriv at: Det er forøvrig sjelden at tjenestene mottar meldinger vedr. saker som er nye for dem Øygarden kommune skriv om den eine pårørandemeldinga dei rapporterer om: I dette tilfellet er pårørande, mor (som er meldar), med i ansvarsgruppa. Difor har ho vore svært delaktig under heile prosessen. Bergen kommune påpeikar den viktige rolla som pårørande til rusmisbrukarar har: Pårørende tar mye 7

8 ansvar, og opplever det som en stor belastning. I sakene har tjenesten hatt tett samarbeid med foreldre og bruker. Fleire kommunar tek opp problemstillinga med tvang i rusomsorga, og det at dei har lite eller ingen erfaring med å nytta tvangsparagrafane. Ullensvang herad skriv at: Me ynskjer at fylkesmannen tek initiativ til ein fagdag med fokus på tvang overfor denne brukargruppa. Os kommune, som har meir erfaring, presiserer at: Bruk av tvang vert alltid vurdert, men sjeldan nytta då det alltid vert forsøkt løysingar som innber frivillige tiltak. Også Bergen kommune presiserer dette med frivillig behandling: Tjenestene erfarer at når pårørende har bedt om tvang eller vi av eget initiativ tar opp med tjenestemottaker at vi vurderer tvang, så velger tjenestemottaker dialog mht frivillig behandling. I og med at problemstillinga med systematisk arbeid i kommunal rusomsorg ikkje har så stort omfang, har fleire kommunar peika på at denne oppgåva eignar seg for interkommunalt samarbeid, som Austrheim kommune skriv: Eg trur me treng å samarbeide med fleire kommunar for å få dette på plass. Fylkesmannen har tatt informasjonen frå kommunane til orientering, og vi har fått betre kunnskap om og oversikt over arbeidet i kommunane i vårt fylke på dette området. Vi har valt å gje att innspela frå dei 20 kommunane i sin heilskap: Askøy Tvangssaker er utfordrende saker for kommunen. Det handler mye om at tvang er en stor inngripen i individets liv, og det er noe som man vil unngå så langt det lar seg gjøre. Askøy kommune har i samarbeid med de andre kommunene i region vest (Fjell, Sund og Øygarden) hatt noen møter om rusarbeid i kommunene. I disse møtene er det avdekket et behov for å øke kompetansen på tvang. Det er kommet forslag på at kommunene skal samarbeide mer og øke hverandres kompetanse i forhold til vanskelige saker hvor tvang vurderes som virkemiddel. Askøy kommune har også begynt å se på felles rutiner og prosedyrer når det gjelder gravide rusavhengige og tvang. Dette mener vi er viktig arbeid for å sikre mors omsorgsevne, sånn at hun blir i stand til å ta vare på seg selv og barnet. Dette er viktig arbeid for å sikre at den gravide får helhetlig oppfølging fra kommunen. Austrheim Til tider er problemet med rus lite i vår kommune. Det er et stort apparat for få og sporadiske brukere, men vi har klart å løyse dei sakene med tek i mot. Vi treng i tida framover betre butilbod til denne gruppa og vi vil jobbe systematisk med dette. Eg trur me treng å samarbeide med fleire kommunar for å få dette på plass. Bergen Tjenestene får en del meldinger der pårørende er bekymret mht rus og livsituasjonen for sin/sine slektninger. Det er ikkje ofte de konkret ber om tvangsinnleggelse i hht. HOL 10-2 / I flere av sakene har den rusavhengige bodd hos sine foreldre. Pårørende tar mye ansvar, og opplever det som en stor belastning. I sakene har tjenesten hatt tett samarbeid med foreldre og bruker. Tjenestene erfarer at når pårørende har bedt om tvang eller vi av eget initiativ tar opp med tjenestemottaker at vi vurderer tvang ihht. HOL 10-2/10-3, så velger tjenestemottaker dialog mht frivillig behandling. Dersom tjenestene konkret blir bedt om å vurdere tvangstiltak, vil dette bli gjort og pårørende vil bli skriftlig orientert om at det er gjort, men ikke om utfallet. Det er forøvrig sjelden at tjenestene mottar meldinger vedr. saker som er nye for dem, i all hovudsak dreier dette seg om løpende kontakt med pårørende i saker tjenestene kjenner og arbeider med over tid. 8

9 Et tema som ofte kommer opp i kontakt med pårørende er frustrasjon over psykiatrien. Mange av disse brukerne har et mer framtredende psykiatrisk problem enn rusproblem, men avvises av psykiatrien når tvangskriteriene etter psykisk helsevern ikke vurderes å foreligge. Bømlo Vi trur det er eit underforbruk av tvangssaker etter Noko av grunnen kan være at pårørande og andre hjelpeinstansar ikkje er godt nok informert om lovverket. Vi har svart isolert sett ut frå saker der pårørande har meldt bekymring og ikkje dei sakene vi har reist på eige initiativ. Etne Dette er problemstillingar som ikkje oppstår ofte. Fedje Om det skulle oppstå slike saker som Fedje kommune har lite og ikkje erfaring med, ville vi ha rådført oss med f.eks lege og andre instansar t.d. Fylkesmannen. Fitjar På dette området har me nok forbedringspotensiale. Men me er eit lite kontor som er tett på brukarane og følgjer opp dei henvendelsane me får. Fjell I forhold til samtykkeskjema opplever vi til tider at dette undertegnes og inndras flere ganger av enkelte, viktig å ha gode rutiner for å sjekke hvem en til enhver tid har samtykke til å snakke med. Ved Nav Fjell gjennomgås og underskrives samtykkeskjema ved første møte mellom tjenesteyter og bruker. Skjemaene blir rutinemessig gjennomgått med bruker årlig. Fusa Har sjeldan brukere med omfattende rusbruk i kommunen. Kvam Det er sjeldan at pårørande kontaktar oss om dette. Vi trur at det er fleire pårørande i Kvam som opplever at nokon i familien har eit alvorleg, øydeleggjande rusmiddelmisbruk, men som ikkje kjenner til at dei har rett til å melda frå og få situasjonen vurdert etter desse paragrafane. Vi meiner difor at det er behov for meir informasjon til pårørande om kva hjelp dei kan få. Kan det lagast eit samarbeid om info både på nasjonalt nivå og lokalnivå? Meland Vi vil utarbeide en prosedyre for mottak av meldingar. I samarbeid med nabokommune. Odda Vi vil arbeida med å klargjera skriftlege rutinar og gjera dei kjent i organisasjonen. Os Bruk av tvang vert alltid vurdert, men sjeldan nytta då det alltid vert forsøkt løysingar som innber frivillige tiltak. Osterøy Kommunen har implementert rusoppfølging inn i psykiatrieininga. Der oppfølgingsarbeidet blir heimla etter Lov om helse- og omsorgstenester. Vedtak etter 10 er framleis i Nav, jmfr kommentarpunkt ovanfor om ansvarsfordeling. 9

10 Stord Det vert ei veldig smal problemstilling i høve totalen i kommunen. Sund Vi får dei fleste bekymringsmeldingane via telefon og tek ofte i tillegg eit møte med pårørande. Vi tek kontakt med den det gjeld og ber om samtykke til å innhente informasjon frå samarbeidande instansar. Dette for å få grunnlag til å gjere gode vurderingar. Vi forsøker å samarbeide med klient om frivillige tiltak både rundt kartlegging og i verksetting av tiltak. Dersom vi ikkje får tak i klient og informasjonen vi har motteke er alvorleg nok, tek vi kontakt til politi og evt. helsevesen. Sakene vert alltid drøfta med avdeling for rusmedisin. Konklusjonar vert samanfatta i klientjournal. Tilbakemeldingane til pårørande vert i hovudsak gjeve munnleg. Ullensvang Me ynskjer at fylkesmannen tek initiativ til ein fagdag med fokus på tvang overfor denne brukargruppa. Vaksdal Problematisk med rusavhengige sitt manglende samtykke i forhold til pårørende sitt sterke ønske om tvungen behandling. Voss Vi har som nemnt ikkje mange aktuelle saker om tvang i vår kommune, slik at svargrunnlaget er svært begrensa. Øygarden I dette tilfellet er pårørande, mor (som er meldar), med i ansvarsgruppa. Difor har ho vore svært delaktig under heile prosessen. Sluttkommentar Bergen kommune påpeikar at fleire rusavhengige bur i lag med foreldra, og at dette er ein belastning for foreldra. Austrheim kommune skriv at dei treng eit betre bustadtilbod til dei rusavhengige. Helse- og sosialavdelinga til Fylkesmannen i Hordaland har i 2013 hatt eit særleg fokus på bustadsituasjonen for vanskelegstilte, og i denne samanheng har vi kartlagt bruken av mellombels bustadtilbod i Hordalandskommunane. Her kom det klart fram at det er direkte samanheng mellom dei å vera rusavhengig og det å vere bustadlaus. Mange rusavhengige bur hjå familie sjølv om korkje familien eller den rusavhengige ønskjer det, fordi det ikkje er andre bustadalternativ. Fylkesmannen i Hordaland sluttar seg difor til det Austrheim kommune skriv om at vi treng eit betre bustadtilbod til dei rusavhengige. Fylkesmannen meiner det er eit offentleg ansvar å skaffe fram betre bustadtilbod, og at vi treng eit betre samarbeid mellom kommune og stat på dette feltet. Med helsing e.f. Helga Arianson fylkeslege Øystein B. Jacobsen seksjonsleiar Brevet er godkjent elektronisk og har derfor ingen underskrifter. Kopi til kommunane i Hordaland 10