Orientering om utslepp frå tunnel langs Kjøsnesfjorden. Ev39 Lavik - Skei

Transkript

1 Ev39 Lavik-Skei Orientering om utslepp frå tunnel langs Kjøsnesfjorden Prosjekt: Kontrakt: Ev39 Lavik - Skei Bjørset - Skei

2 2

3 UTARBEIDING OG GODKJENNING AV DOKUMENTET Prosjekt/kontrakt: Utarbeidd av: E39 Lavik Skei, Bjørset - Skei Statens vegvesen, Region vest Ragnar Seime Dato: Godkjent av: Sven Reidar Dale Signatur: 3

4 Innhold 1. TILTAKSHAVAR ORIENTERING OM PROSJEKTET MELLOMBELS UTSLEPP Kontor og bustadrigg Verkstadrigg Tunnel Dimensjonerande mengder av drifts- og drensvatn Vasskvaliteten på prosessavløpsvatnet Resipienten Rensetiltak Sedimentering Oljeavskiljing Etterbehandling av slam og olje Vurdering av miljørisiko Kontroll og oppfølging Supplerande tiltak PERMANENT UTSLEPP Planlagt drens- og overvassystem i tunnelen Vasskvaliteten på spyle- og drensvatn Resipienten Reinsetiltak Vurdering av miljørisiko Kontroll og oppfølging Overvaking Supplerande tiltak VEDLEGG

5 Figurliste Figur 1 Oversikt over tunnelområdet... 6 Figur 2 Sedimenteringsbasseng i form av containerkolonne Tabelliste Tabell 1 Vassmengder ved tunneldriving... 8 Tabell 2 Identifiserte tiltak for aktivitet som betyr miljørisiko i byggefasen Tabell 3 Vassmengder frå drift av tunnelen langs Kjøsnesfjorden

6 1. TILTAKSHAVAR I samband med bygging av E39 Bjørset Skei søkjer Statens vegvesen, Region vest om mellombels og permanent utsleppsløyve for drifts- og drensvatn frå Rv5 Tunnel langs Kjøsnesfjorden i Jølster kommune. 2. ORIENTERING OM PROSJEKTET Prosjektet omfattar bygginga av omlag 11 km veg på Ev39 på parsellen Bjørset Skei langs Jølstravatnet. Denne parsellen har eit stort masseunderskot som skal dekkast med å drive 2 km av ein ny tunnel langs Kjøsnesfjorden. Dette er ein mindre dele av heile tunnelen og det er enno ikkje bestemt kva tid resten skal byggast ferdig og takast i bruk. Men når det skjer vil den nye tunnelen strekke seg frå Kjøsnes til Lunde og vil også omfatte den eksisterande Stølsnestunnelen. Samla tunnellengde vert då 8,6 km. Arbeida som skal gjerast no på både Ev39 Bjørset - Skei og på Rv5 Tunnel langs Kjøsnesfjorden vil føregå i samsvar med gjeldande reguleringsplaner. Hovudmålet med denne utbygginga er betre framkomelegheit på Ev39 Bjørset - Skei. Anleggsarbeida er venta å starte i 3. kvartal 2016 og vil omfatte både bygging av veg i dagen på Ev39 og tunneldrivinga på Rv5. Tunneldrivinga er rekna å ta ca 1 år, medan vegbygginga skal vere avslutta i Den nye parsellen på Ev39 vert då opna for vanleg trafikk medan dei 2 km som er drive av tunnelen, vert ståande fullstendig avstengd inntil vidare. Anleggsområde for tunnelbygging Utslepp frå tunneldriving Permanent utslepp Figur 1 Oversikt over tunnelområdet Tunnelen er planlagt med tunnelprofil T9,5, dvs. 9,5 m total breidde og 2 x 3,50 m køyrebane. Dei 2 km av tunnelen som skal drivast no, vil bli teke ut gjennom eit tverrslag som går ut midtvegs på denne strekninga. Tunnelen har fall frå begge sider fram til dette tverrslaget som så har fall vidare ut til dagen i Pevika. Situasjonen er vist i oversiktskartet nedanfor og dei 2 km med tverrslaget ut til Pevika er her markert med ei kvit omramming. 6

7 Tunnelmassane som kjem frå denne delen av tunnelen utgjer m 3 fast fjell. Desse massane vert først frakta til eit mellomlager på Kjøsnes for knusing og sortering. Deretter vert alle massane frakta vidare til parsellen Bjørset Skei for å bli nytta til vegbygging. I denne omgangen vert det som nemnt ovanfor bygt 2,1 km av ein tunnel på i alt 8,6 km. Dei tekniske løysingane som gjeld for mellombels og for permant utslepp vil likevel gjelde for heile tunnelen. Utgreiinga om dimensjoneringa av permanent utslepp i kap. 4 omfattar difor heile tunnelen, medan kap. 3 om mellombels utslepp er avgrensa til å gjelde dimensjoneringa av den delen som vert bygd no. 3. MELLOMBELS UTSLEPP 3.1. Kontor og bustadrigg Det er usikkert kor mykje entreprenøren vil rigge av kontor- og bustadrigg, men dette vil ligge i nærleiken av parsellen Bjørset Skei og entreprenøren er sjølv ansvarleg for nødvendig byggjemelding Verkstadrigg Entreprenøren vil normalt søkje om oppføring av verkstadrigg med telt og støypt golv på anleggsområdet i Pevika. Avlaupsvatnet frå riggen blir reinsa igjennom ein slam- og oljeutskiljar før utslepp. Entreprenøren skal dokumentere at oljehaldig vatn og spillolje blir levert til godkjent mottak Tunnel Det skal først etablerast eit tverrslag inn til hovudtunnelen frå Pevika. Drivinga av dei 2 km av hovudtunnelen skjer vidare herfrå og alle tunnelmasser vert transportert ut til Pevika og vidare til mellomlageret på Kjøsnes, sjå oversiktskartet i Fig 1 og vedlag B-teikningar. Under drivinga vert drifts- og lekkasjevatnet frå stuffen ført ut av tunnelen og ut i forskjeringa der vatnet blir ført igjennom slambasseng og oljeutskiljar før det går til utslepp i Kjøsnesfjorden Dimensjonerande mengder av drifts- og drensvatn Til boreriggar for tunnelbygging må det tilførast vatn som skal kjøle ned mekanisk utstyr og fjerne borkaks frå borehola. Det er vanleg å rekne med 200 l/min, der driftstida er om lag 50 % av arbeidstida. Det er ikkje rekna med stor innlekkasje av vatn, og det er ikkje planlagt injeksjon i tunnelen. 7

8 Maksimale vassmengder på tunnelstuff Tunnellengde i fjell Dimensjonerande vassmengde [km] [m 3 /time] [l/sek] Driftsvatn 200 l/min i 50% av tida 6,0 Innlekkasje 100 l/min/km 2,1* 12,6** Sum 18,6 5,2 * Total tunnellengde i fjell ** Innlekkasje frå heile tunnellengda Tabell 1 Vassmengder ved tunneldriving 3.5. Vasskvaliteten på prosessavløpsvatnet Gjennom anleggperioden vil vasskvaliteten på drifts- og drensvatnet variere mykje. I dei tidsromma det føregår boring og sprenging vert det utvikla mykje steinstøv, slampartiklar og div. grunnstoff i partikulær eller oppløyst form som følgjer med avløpsvatnet i suspensjon. Når tunnelen blir driven på stigning renn vatnet i grøft bakover i tunnelen slik at vatnet blir filtrert for partiklar slik at det er mindre mengder partiklar som kjem ut. Når tunnelen blir driven på synk må vatnet pumpast ut. Dette medfører større mengder med finstoff som kjem ut. Slike anlegg bør oppdimensjonerast med større kapasitet på sandfang og oljeutskiljar. I tunnelen vil det bli brukt emulsjonssprengstoff med et nitrogeninnhald på 26,2 vekt-%. Om lag 10 % av sprengstoffet vil truleg forbli uomsett, av dette vil ca % bli ført til drensvatnet, dvs. 3-5 % av nitrogeninnhaldet. Det vert nytta sementprodukt til sikringsarbeid (sprøytbetong). Når slike produkt vert nytta, vil ein kunne få høge ph-verdiar i avrenningsvatnet. Ev. oljesøl vil kome frå lekkasje på maskiner og utstyr, og det er forventa at det blir små mengder av dette Resipienten Det rensa avløpsvatnet frå stuffen går til avløp i Kjøsnesfjorden gjennom eit dykka utslepp ved anleggsområdet i Pevika. Kjøsnesfjorden har eit stort tilsig og stort bassengvolum og dermed god resipientkapasitet Rensetiltak Vatnet som drenerer til tunnelen frå berget omkring vil ta til seg mindre mengder ureining frå tunnelrommet på vegen ut mot dagen. Difor vert rensesystemet dimensjonert for den samla mengda av prosessvatn og innlekkasjevatn. Alt vatnet går dermed gjennom eit sedimenteringsbasseng og ein oljeutskiljar før utslepp til resipient. Dimensjoneringsmetoden for dei aktuelle rensetiltaka legg til grunn desse føresetnadane. Metoden går fram av Norsk Forening for Fjellsprengningsteknikk (NFF) sin publikasjon «Teknisk rapport nr. 9, august 2009 Behandling og utslipp av driftsvatn fra tunnelanlegg». Kap Sedimentering For sedimeneringsdelen føreskriv publikasjonen denne metoden: 8

9 Sedimenteringsanlegget vert dimensjonert for 19 m 3 /t, som i flg tabell 1 er den maksimale vassmengda frå tunnelen. Dimensjonering av sedimenteringsbasseng for tunneldrivinga vert dermed slik: Qdim = 19 m 3 /time (Tabell 1) vf = 0,5m /time deff = 1,5m Aeff = Qdim / vf = 38 m 2 Til den praktiske utforminga av sedimenteringsbassenget vert det nytta ei containerkolonne med effektiv djupne på min 1,5m. Eit eksempel på utforming av ei slik løysing er vist i den aktuelle NFF-publikasjonen og attgjeve i fig 2 nedanfor. Strøyminga i dette bassenget skal være mest mogeleg lik strøyminga i eit konvensjonelt basseng. Mellom kvar container må det difor lagast ein opning for inn- og utløp som er stor nok til at den teoretiske vasshastigheita ved Qdim ikkje overskrid 0,01 m/s = 36 m/t. Dersom mengda av innlekkasjevatn endrar seg, må dimensjonane på vassreinsinga justerast tilsvarande. Aopning = Qdim/vdim = 19 / 36 = 0,53 m 2 Merk at kolonna må utformast slik at vatnet sin veg i gjennom bassenget vert lengst mogeleg. 9

10 Figur 2 Sedimenteringsbasseng i form av containerkolonne Oljeavskiljing Alt vatnet går videre fra sedimentasjonsbassenget til ein oljeavskiljar som dermed også får ei dimensjonerande vassmenge Qdim = 19 m 3 /t. Når oljehaldig avløpsvatn vert sleppt ut til resipient, stiller Forurensingsforskriften, kap 15 krav om at oljeinnhaldet ikkje skal overstige 50 mg/l. Det vil bli nytta prefabrikert oljeavskillar. Basert på kravet i Forurensingsforskriften er det utforma dimensjoneringsreglar for oljeavskillaren. Desse er attgjevne i NFF Tekn. Rapport nr 9 kap. 6.4: Oljeutskiljaren skal tømast så ofte at reinsinga er effektiv til ei kvar tid Etterbehandling av slam og olje Slam frå sedimentasjonsbassenget blir først teke opp og lagt til avrenning og tørking på mellomlageret på Kjøsnes. Deretter vert det lagra i eit deponi for stein- og jordmasser som vert liggande i Årdalen ved den aktuelle utbyggingsparsellen av E39. Slam-massane vert tildekt etter kvart med grus- og sprengsteinsmassar slik at det ikkje er fare for utvasking av finstoff. Spillolje frå oljeutskiljar og slam som er ureina av olje vert levert til godkjent mottak. Det vil bli stilt krav til entreprenørane om slik handtering. 10

11 3.9. Vurdering av miljørisiko Det er utført ei risikoanalyse for tunnelarbeida og resultata er teken inn i utbygginga sin plan for ytre miljø. Risikoanalysen omhandlar også problemstillingar knytt til utslepp i samband med tunneldrivinga og det anleggsarbeidet som ellers kan ha verknad på vassdraget. Konklusjonen er at dei planlagde tiltaka sikrar at utsleppa ikkje vil føre til auka miljørisiko eller ureining i resipienten. Etter rensinga vert avløpsvatnet frå stuffen ført til utslepp på 10 m djupne i Kjøsnesfjorden. Bassenget i Kjøsnesfjorden er etter vårt syn så stort at utslepp av slam frå tunnelen ikkje vil få merkbar negativ innverknad på vasskvaliteten og livet i vatnet. Det er etter vår vurdering ikkje fare for at eventuelt slam frå tunnelen kan gje avleiring i vatnet i slikt omfang at det kan endra livssituasjon for mikrolivet i vatnet. Når det gjeld oppløyst næringssalt og forhøga ph i vatnet frå tunnelen viser vi til erfaringane frå Tynjadalen i Lærdal kommune i samband med bygging av Lærdalstunnelen. Omfattande registreringar og oppfølging i heile anleggsperioden i Lærdal viste at innhald av næringssalt eller ph verdiar ikkje hadde målbar negativ innverknad på fisk og mikrolivet i Lærdalselva. Desse funna er dokumentert i NIVA sin samlerapport frå 2001 om: Registrering og overvaking av vasskvalitet, botndyr og fisk i Lærdalselva og Kuvella frå 1994 til Vi kan difor ikkje sjå at desse tunnelarbeida med ei effektiv lengde i fjell på 2,1 km kan føre til uheldig belastning med tanke på kjemisk påverknad av vasskvaliteten i resipienten. Tabellen nedanfor viser aktuelle avbøtande tiltak for å unngå ureining av vassdrag frå tunneldrivinga. Aktivitet som betyr miljørisiko Utslepp av oljehaldig avlaupsvatn til vassdrag frå arbeida med driving og sikring. Aktuelle krav og restriksjon i prosjektet sin YM-plan Etablere tette flater slik at farlege stoff kan samlast opp snøgt. Avrenning skal skje via oljeutskiljar og sandfang. (Kap 5.3, pkt 6, side 36 i YM-planen) Identifiserte tiltak Oppsamling og sedimentering i basseng. Utslepp gjennom eigen leidning. Avstenging ved evt. oljelekkasje i tunnelen. Sikker jobb analyser (SJA). Dokumenterte arbeidsprosedyrer. Tabell 2 Identifiserte tiltak for aktivitet som betyr miljørisiko i byggefasen Kontroll og oppfølging Det skal førast regelmessig tilsyn med sandfang og oljeutskiljar med fjerning av slam og olje etter fastlagte rutinar. Byggherren skal godkjenne entreprenøren sitt kontrollprogram i god tid før tunneldrivinga startar. 11

12 3.11. Supplerande tiltak Det fins aktuelle tiltak som kan innførast dersom dei planlagde tiltaka ikkje gir forventa resultat. 1) Forlenging av utsleppsleidningen til utslepp på djupare vatn. 2) Stille strengare krav til mengde oljeutslepp. 3) Bruke sandfilteranlegg til rensing av slam. 4. PERMANENT UTSLEPP 4.1. Planlagt drens- og overvassystem i tunnelen I heile tunnelen blir det lagt separate ledningar for drens- og overvatn. Overvassledningen vert utstyrt med sandfangkummar for kvar 80. meter. Gjennomgåande vert det lagt ein drens- og ein overvassledning. I tillegg vert det som regel lagt ein hjelpedrensleidning der det kjem til syne større innlekkasje. Krava til utforming og dimensjonering av dette systemet fins i Statens vegvesen si handbok N500, kap km av tunnelen har fall mot Pevika. Resten av tunnelen har fall mot vestre utløp av den eksisterande Stølsnestunnelen. Alt vatnet går til resipient med sjølvfall. Prognoser for trafikk viser at det i gjennomsnitt for eit år vil gå 1600 køyretøy gjennom tunnelen pr. døgn 20 år etter at tunnelen er opna. Med ei slik trafikkmengde vert tunnelen vaska 1 til 2 gonger pr år. Under vaskinga vil eit spesialkøyretøy suge opp vaskevatnet fortløpande. Tabellen nedanfor viser dimensjonerande eller forventa mengder av spylevatn og drensvatn. Maksimale vassmengder i driftsfasen Tunnellengde Gjennomsnitt i fjell Eining [km] [m 3 /time] Spylevatn frå vask * 250 [l/min] 7,5 50% går i avløp og vert samla i kummane Innlekkasje ** 100 [l/min/km] 8,65 km 51,6 Vert ikkje rensa * Spyling av tunnelen vil bli utført inntil 2 gong pr. år. Det blir ikkje brukt såpe. * Erfaring frå tidlegare tunnelar viser at den verkelege innlekkasjen blir mindre. Over tid inntil 50%. Tabell 3 Vassmengder frå drift av tunnelen langs Kjøsnesfjorden Forventa mengder med drensvatn er det same som i tabell 2. Vasking av tunnelane blir gjort på eit skift. Mengda av spylevatn gjeld ved normalt forbruk. Om lag 50 % av spylevatnet frå vask bind seg opp med støv og partiklar og blir værande i tunnelrommet. Resten går til overvassanlegget der det blir samla opp i den nermaste sandfangkummen Vasskvaliteten på spyle- og drensvatn Den vesentlegaste ureininga er frå vegdekket og består av steinstøv og bitumen. I tillegg kjem partiklar frå slitasje av bildekk og sotpartiklar frå motorkøyretøy. Det meste av dette materiale vert fjerna under tunnelvask. 12

13 4.2. Resipienten Det er gjort kort greie for status til resipienten i kap Under normal drift blir drensvatnet sleppt ut i om lag like store mengder i Pevika og ved den vestre enden av eksisterande Stølsnestunnelen. Drensledning og overvassledning vert samla i ein utløpsledning utanfor kvar tunnelende. På begge stadane vert vatnet ført gjennom utløpsledningen til 3 m under lavvasstanden Reinsetiltak Ved utslepp av oljehaldig avløpsvatn til resipient skal som nemnt tidlegare, oljeinnhaldet ikkje overstige 50 mg/l. Spyle- og avløpsvatnet går til sandfang som omtala i kap Kvart sandfang har eit volum på ca. 0,6 m 3 og ei overflate på ca. 0,8 m 2. Avstanden mellom dei er ca. 80 meter. Den delen av spylevatnet som ikkje vert bunde i tunnelrommet (sjå kap 4.2), går til næraste sandfang. Derfrå blir det pumpa opp til ein tankbil der slammet frå sandfanget vert filtert frå. Etter filtreringa vert det rensa vatnet pumpa attende i sandfangkummen. Dersom fylkesmannen finn det naudsynt vil vaskevatnet bli levert til eit godkjent mottak. Utanom tunnelvaskinga vert det normalt ikkje ført vatn til sandfanga frå vegen. Og sidan drensvatnet går i ein eigen leidning og det er tunnelvasking to gonger om året, kan vi sjå bort frå at overvassanlegget i tunnelen leverer vatn til resipienten. Tunnelrommet og ledningsanlegget er bygd slik at overvatn ikkje skal kunne trenge inn i drensystemet. Drensystemet er bygd som ein gjennomgåande drensledning med nødvendige forgreiningar for å samle opp alt vatn som kjem frå berggrunnen ikring tunnelen. Drensvatnet frå tunnelen er dermed reint grunnvatn Vurdering av miljørisiko Kum- og rørsystemet for overvatn frå tunnelen har god magasineringsevne i høve til dei vassmengdene som kan opptre. Vatnet må passere minste eit sandfang med dykka utløp før det når fram til tunnelenenden. Avløpsvatnet si samansetning har normalt mindre omfang av ureinande materiale. Ved eit punktutslepp i tunnelen, t d ved ein tankbillekkasje vil ein betydeleg del av den veska som vert frigjort bli værande på vegoverflata. Dette skjer fordi vegoverflata har forholdsvis lita helling. Mesteparten av den veska som finn vegen fram til nermaste sluk og sandfang vil stoppe der. Dersom eit utslepp i tunnelen består av tyngre vesker, vil ein større del finne vegen ned i rørsystemet. I eit slikt tilfelle vil rørledningen og alle kummane vidare fram til utløpet også utgjere eit magasin. Det er vår vurdering at desse tiltaka er tilstrekkelege til at utsleppa ikkje vil føre til auka miljørisiko eller ureining Kontroll og oppfølging I det permanente opplegget for kontroll og drift for tunnelen blir det laga prosedyre for spyling og reingjering av tunnelen. Vegvesenet sitt KS-opplegg må dokumentere denne prosessen. 13

14 4.6. Overvaking Det bør leggjast opp til prøvetaking minimum ein gang pr. år i samband med kontroll og reingjering av tunnelen. Mellom anna av ph, suspendert stoff og total nitrogen Supplerande tiltak Det er vurdert at det ikkje er behov for supplerande tiltak. 14

15 VEDLEGG 1 Utdrag av teikningar frå byggeplanen Føljer som eige dokument 2 Plan for Ytre Miljø Føljer som eige dokument 15