Aksnesholmane naturreservat

Transkript

1 Aksnesholmane NR Kvam herad Etablert (kgl res) Areal ca 71 daa, der 14 daa er landareal Naturbase VV UTM 32N / Eigarar 4/1 Brit Jorunn Bjørke 4/2 Arne Hammersland 4/3,8 Marit Bøhler Nærbø Ottar Nærbø 4/4 Eve Nelson Aksnes 4/5 Anne Kristine Aksnes Jordåsen 4/6 Sverre Aksnes 4/7 Herborg Haaland Magnar Haaland Torstein Haaland Ferdsle Forbod Beiting Nei, men har vore tidlegare. Taretråling Tillate etter verneforskrifta. Retten har neppe nokon gong vore nytta. Trugsmål Mink: Mink finst permanent i nærområdet. Bestand (par) Grågås - 2 Siland - 1 Fiskemåse Sildemåse 1 - Makrellterne 15 1 Raudnebbterne - - Tjeld 2 4 Registreringar 2014 (27.6.): Fiskemåse 1 par, Tjeld 3 par, Grågås høyrt i området Fiskemåse Aksnesholmane Makrellterne Aksnesholmane Aksnesholmane naturreservat Aksnesholmane er mellom dei inste holmane i Hardangerfjorden. Det er ikkje mange holmar i denne fjorden, og dei som finst vil ofte vere viktige for hekkande sjøfugl. Det er avgjort tilfellet for Aksnesholmane sin del. Særleg er det fiskemåse som har dominert på denne staden. Bestandsutviklinga er noko dårlegare dokumentert her enn i dei fleste andre sjøfuglreservata i Hordaland, men det er ingen tvil om at dette har vore ein viktig sjøfuglkoloni i lang tid. Grunneigarane såg tidleg dette, og allereie i 1923 vart holmen verna etter initiativ frå eigarane. Bestandane har gått sterkt ned etter 1998, men med målretta og riktig skjøtsel bør det vere mogleg å bygge dei opp att i alle fall til eit visst nivå. Utgangspunkt for vernevedtak Aksnesholmane vart ikkje undersøkt i 1980 slik alle andre kandidatområde til sjøfuglverneplanen i Hordaland vart. Det er all grunn til å tru at det var gode førekomstar her den gongen, for mange har opp gjennom åra stogga på vegen og konstatert at det har vore godt med liv på desse holmane, men tilgjengelege kvantitative data har vi ikkje før i Då vart det registrert kring 155 hekkepar av fiskemåse her, forutan par makrellterne og 1 par sildemåse. Dei fleste måsane hekka då på den nordre holmen. Tilstand i 2011 Dårleg, dels som resultat av manglande beiting, mislukka (men velmeint) skjøtsel og truleg også predasjon frå mink. Det har tidlegare beita nokre sauer og kje på holmen, men det er ein del år sidan sist. Holmane er frodige, og slik beiting er her ein føresetnad for at ikkje graset skal bli for høgvakse for hekkande måsar, og at ikkje krattskogen skal ta overhand. For å redusere oppslaget av kratt og småtre, har det vore fleire rundar med skjøtselstiltak her. Det vart rydda ein god del småtre og krattskog vintrane 1997/98 og 1998/99, og tilsvarande tiltak har vore gjort også fleire gonger før dette. Nye ryddingar har vore gjennomført fleire gonger sidan 2006, men sjølv om skjøtselen var vel meint, har den vore meir destruktiv enn til gagn for fuglane. Stubbane etter nedskorne tre har produsert ei stor mengd nye skot som følgje av ryddinga, og holmane fekk raskt eit meir overgrodd preg enn før skjøtselstiltaket! Om beitedyr hadde vore tilgjengeleg kunne dette hjelpt vesentleg på situasjonen, men røynsla er elles at skal denne type skjøtsel ha positiv effekt ein slik stad, må stubbane behandlast med eit eigna plantevernmiddel. Dette vart gjort på ettervinteren 2012, og må gjerast om att også seinare. Ikkje alle tre vert fjerna frå desse holmane, og dette er ei medviten handling. Grunnen er at ein del av fiskemåsane her har teke til å bygge reir oppe i trea. Vi kjenner fenomenet frå nokre innlandslokalitetar i Hordaland, det har då vore tolka som ei tilpassing til ugunstige flaumar. På Aksnesholmane er dette meir truleg ein måte for måsen å unngå predasjon frå mink på. Om eit sjøfuglreservat i Hordaland skulle vere frekvent heimsøkt av mink, så må det vere Aksnesholmane. Mink har då også vore eit dokumentert problem her, men mest tydeleg var dette i den tida då det hekka mykje sjøfugl her, med godt totalresultat. Mink har også vore registrert dei seinare åra, men langt mindre frekvent. Ein del individ er også blitt skotne eller fanga i feller her. Fellefangsten er intensivert i 2015.

2 Bestandsutvikling Det er stor mangel på kvantitative historiske data frå dette reservatet, men det er ingen tvil om at det har vore stabil og god hekking her i mange tiår. Det gjeld særleg fiskemåse, men truleg også makrellterne, sjølv om denne arten ikkje har vore like talrik her som måsen. Tilstanden må ha vore god tilbake på 1920-talet, ettersom holmen då vart verna etter privat initiativ frå grunneigarane. I åra var det tilfredsstillande hekking her dei fleste åra, med ein fiskemåsebestand varierande frå 100 til kring 160 hekkepar. Dei fleste av desse åra hekka det også makrellterner på holmen, og i 1995 også eit par raudnebbterne var eit særskilt godt år, med også dokumentert hekking av gråmåse i reservatet Aksnesholmane naturreservat, sett innover fjorden frå sør Foto: Magnus Johan Steinsvåg. Naturkvalitetar Tilstand Merknad Strandberg Dårleg Temmeleg overgrodd pr 2011, dels som følgje av gjennomført skjøtsel, men manglande oppfølgjing i ettertid. Fiskemåse Dårleg Tilstanden var god fram til Hekkekolonien er no krafig redusert, ei utvikling som har vore særleg framtredande dei siste åra. Makrellterne Dårleg Tilstanden var lenge rimeleg god, men makrellterne har ikkje hekka med kolonipreg her sidan Framande artar Dårleg Mink er definitivt ein negativ faktor for sjøfuglane i dette reservatet, kanskje noko mindre i dag enn tidlegare, men dette kan skuldast at det er mykje mindre fugl her no. Utfordringa er vanskeleg å handtere effektivt ein slik stad. Verneføremål Verneforskrifta pkt III Føremålet med vernet er å sikre best moglege vilkår for sjøfuglane i området samt å ta vare på ein viktig hekkelokalitet med dei plante- og dyreartar som naturleg er knytta til området. Bevaringsmål Mål nådd innan Naturtypar 2017 Naturtypen sin tilstand skal betrast frå «dårleg» til «god». Dette skal skje ved aktiv og oppfølgjande skjøtsel. Fiskemåse 2022 Hekkebestanden i reservatet skal vere klart styrka i høve til i dag,med bestandsmål på minimum 50% av situasjonen i Kolonien skal ha tilstrekkeleg ungeproduksjon til at den har positiv rekrutteringseffekt på den samla bestanden av fiskemåse i den nære regionen. Makrellterne 2020 Arten skal reetablere seg som hekkefugl i området, med minimumsbestand på nivå med situasjonen i Grågås 2012 Bestanden skal ha ei naturleg utvikling i reservatet, utan ekstradordinær påverknad frå menneskje eller andre samfunnsinteresser. Eventuelle skadeførebyggjande tiltak i framtida må finne stad utanfor naturreservatet. Framande artar 2015 Mink vil alltid vere ein faktor i dette reservatet så lenge det finst fast bestand av arten på fastlandet innanfor. Effektane på sjøfuglane sin reproduksjon skal likevel haldast på eit minimum. Forvaltingsmål Mål nådd innan Økologisk funksjon 2020 Naturreservatet skal vere eit regionalt referanseområde for langvarige effektar av gjennomførte skjøtselstiltak i godt gjødsla og vegetasjonsrike hekkekoloniar for sjøfugl, der røynslene frå Aksnesholmane skal vere førande for liknande skjøtselsutfordringar andre stader i fylket og gjerne også elles i landet. 123

3 Venstre: Den nordre holmen av Aksnesholmane har vore den beste hekkeholmen for fiskemåse dei seinare åra. Holmen har fått sterkt oppslag av frodig vegetasjon etter skjøtselstiltak vintrane 2010/11 og 2011/12 vesentleg meir enn det som er ønskjeleg av omsyn til hekkande fiskemåse. Biletet er teke Foto: Stein Byrkjeland. Høgre: Den søre holmen i Aksnesholmane, fotografert frå riksvegen same dag. Det er på denne holmen ein del av fiskemåsane har hekka i tre. Difor står det att ein del tre på holmen etter skjøtselstiltaka. Foto: Stein Byrkjeland. er diverre det siste året vi kjenner med tilfredsstillande hekking her. Fiskemåsen gjekk då jamt nedover til 25 hekkepar i 2005, og sidan har hekkebestanden vore lågare enn dette. Hekkinga av makrellterne høyrde mest heilt opp etter Dette «samanbrotet» fell saman i tid med ei tilsvarande utvikling for mange andre hekkekoloniar for desse artane på Vestlandet. Det kan vere utløyst av ein endra næringssituasjon, men på Aksnesholmane er det sannsynleg at også mink kan ha fått sterkare influens i denne tida. Det er ikkje sikkert det var meir mink då, men etffektane kan ha blitt meir avgjerande ettersom sjøfuglbestandane då var pressa av andre årsaker i tillegg. Trehekkande fiskemåsar har ikkje vore registrert på Aksnesholmane sidan Det kan såleis hende at denne tradisjonen i bestanden no har gått ut. Aksnesholmane har større artsvariasjon enn dei fleste kystnære lokalitetar i Hardangerfjorden. Til dømes er gravand registrert her fleire gonger, ein uvanleg art i denne regionen. Fleire par siland hekkar truleg på desse holmane, og dei seinare åra har det også bygd seg opp ein god hekkebestand av grågås. Heilt problemfritt er ikkje det, ettersom gjæsene vandrar med ungekulla sine over sundet til dyrka mark på fastlandet, der dei mellom anna er årsak til skade på små frukttre. To ungekull av grågås vart registrert i reservatet Den reelle hekkebestanden var nok større, eller har i alle fall vore det dei seinare åra. Tiltak Skilting Skiltinga med naturreservat-skilt og underskilt skal vere godt oppgradert, på alle relevante holmar. Fjerning av kratt og tre 2017 Påbegynt arbeid i dei seinare vintersesongane må følgjast opp og avsluttast. Det inneberer ny handtering av hogde tre, med påfølgjande stubbebehandling med eigna plantevernmiddel. All kvist og pas skal brennast på staden. Arbeidet må skje utanom hekketid, og ikkje seinare på våren enn 20. mars. Beiting 2017 Det må etablerast eit beiteregime med eit høveleg tal sau av eigna rase som kan beite på nytt oppslag av gras og småskog, slik at gjenveksten etter skjøtsel vert halden på eit høveleg nivå for hekkande fiskemåse.mattilsynet sine krav til dyrevelferd må følgjast. I den grad dette krev utsetjing av drikkekar og kanskje andre fasilitetar, må det leggjast til rette for at dette vert gjort. Fjerning av mink 2015 Det må etablerast ei ordning med utsetjing av minkfeller og tilsyn med desse på fastlandet, slik at skadeomfanget som mink kan påføre sjøfuglane på Aksnesholmane vert redusert monaleg. Overvaking All sjøfugl Dokumentasjon av minkfangst Lokaliteten skal overvakast meir intenst enn andre sjøfuglreservat, for å dokumentere effekten av skjøtselstiltak og minkfangst. Det inneberer minst 4 teljingar årleg i perioden 20. april juli, der hekkebestanden (tal aktive hekkepar) skal vurderast kvar gong for artane grågås, fiskemåse, makrellterne og eventuelt også andre måseartar som pr 2012 ikkje har vore etablerte på holmane. Ungeproduksjon må også registrerast. Resultata skal rapporterast til forvaltingsstyresmakta på årleg basis. Det er tilstrekkeleg å gjere dette ved hjelp av kikkert frå hovudvegen, men må vere ei prioritert oppgåve kvar gong personell frå SNO eller forvaltingsstyresmakta passerer her eller har oppdrag i nærområdet. Det må samlast inn påliteleg statistikk på all mink som er fanga i feller i samband med tiltaket ovanfor. Viktige data er: Tal fanga mink, dato for fangst, kjønn og alder. Fangsten må relaterast til tal aktive felledøgn. SNO organiserer innsamling av denne dokumentasjonen, og rapporterer til forvaltingsstyresmakta på årleg basis. 124

4 I alle fall i 1989 var Aksnesholmane overnattingsplass for stare på ettersommaren. Denne funksjonen har no kanskje gått ut ettersom mange tre er fjerna ved skjøtselstiltak. Følgjande artsliste frå illustrerer Aksnesholmane sin verdi både for hekkande fugl i regionen og som rasteplass for trekkande fuglar: Fiskemåse 325 ind, makrellterne 25 ind, raudnebbterne 1 par, svartbak 1 ad., gråmåse 1 reir + 14 ind (herunder 5 adulte fuglar), tjeld 4 par, raudstilk 1 ind, småspove 1 par, fjøreplytt 5 ind, stokkand 14 ind. Trugsmål Manglande beiting og feilslått skjøtsel (sjå ovanfor), samt predasjon frå mink er hovudtrugsmåla i dette reservatet. Frå grunneigarhald er det hevda at fiskemåsen ser ut til å vere meir utsett for mink enn makrellterna, noko som kan vere ei rett vurdering ettersom inntrykket er det same i fleire andre reservat der desse artane er representerte. Det er fleire døme på at ferdsleforbodssona kring holmane ikkje alltid vert overhalde. Regelbrota skuldast stundom turistar som ikkje er lokalkjende. Det er likevel ikkje grunnlag for å hevde at dette er eit vesentleg problem her, og det er ikkje dokumentert at det har øydelagt hekking for fuglepar i reservatet. Tekniske inngrep, påverknad Ingen. Som ved alle andre sjøfuglreservat i Hordaland er det eit ferdsleforbod nærare enn 50 m frå strandlina i hekketida ved Aksnesholmane. Dette biletet viser såleis eit brot på verneforskrifta. Dramatisk for sjøfuglane er dette likevel ikkje, heller ikkje om det hadde vore omfattande måsehekking her. Foto: Stein Byrkjeland. Skilting OK pr Aktuelle tiltak Påbegynt skjøtsel må sluttførast og dungar med kvist og pas brennast i løpet av mars Tiltaket må følgjast oppmed bruk av eigna plantevernmiddel på ståande stubbar, for å motverke massivt oppslag av nye sideskot. I ettertid må ein også få hand om nokre sauer av eigna rase som kan beite ein periode på holmane. Beiting kan vere ei utfordring ettersom det ikkje finst ferskvatn naturleg på Aksnesholmane, og det er heller ikkje bygd skjul for husdyr her. Det er likevel kort avstand til fastbuande, så det bør vere mogleg å få til ei god samhandling om slike tiltak. Tiltak mot mink vil vanskeleg kunne gje varig effekt her, men det vil ikkje vere negativt med fellefangst inne på fastlandet. Det skal setjast opp ei informasjonstavle om naturreservatet på ein rasteplass ved riksvegen på nær Vangdalsbergtunnellen. Avtale er gjort med Statens Vegvesen om dette (2013). Overvaking Holmane skal overvakast og bestandane registrerast kvantitativt minst 4 gonger årleg (ca 20. april og ca 20. juli) i alle fall dei næraste 7 åra, for å dokumentere effektar av skjøtsel i området. Samstundes skal resultatet av skjøtselen vurderast, og desse vurderingane skal også nyttast ved tilsvarande skjøtsel i andre verneområde på kysten. Det er tilstrekkeleg at desse registreringane skjer frå riksvegen. Aksensholmane sett frå sør På dette tidspunktet var mesteparten av trea fjerna ved skjøtsel. Eit flyfoto i dag ville sett ganske likt ut, bortsett frå at bakkenivået er vesentleg meir overgrodd som følgje av at det har vakse ut store mengder sideskot frå stubbane som står att etter trefellinga. Foto: Magnus Johan Steinsvåg. 125

5 Flyfoto frå Aksnesholmane juli Også då var det mykje vegetasjon på holmane, likevel var der god måsehekking. Aksnesholmane , før skjøtselstiltak vart sett i verk. Det var då eit sterkt oppslag av ask og andre lauvtre, som følgje av at det ikkje hadde vore beitedyr på holmane på nokre år. Fotos: Stein Byrkjeland. Sverre Tveiten i Statens naturoppsyn i aksjon på Aksnesholmane Skjøtsel av dette slaget er ikkje fagleg eller teknisk krevjande, men tek lang tid og er i høg grad slitsamt. Røynslene frå arbeidet på Aksnesholmane dette året fortel klart at tiltaket må følgjast opp med beitedyr same år som skjøtselen er gjort. Alternativet er å smørje gift på stubbane. Om ikkje, vert veksten kraftig stimulert, og tiltaket har hatt negativ effekt. Foto: Stein Byrkjeland. Aksnesholmane etter skjøtsel Kvist vart samla i haugar, som seinare vart brent. Holmen er no veleigna for sjøfuglhekking, men det tek nokre år før måsane tek opp att gamle tradisjonar om å hekke på staden. Fotosyntesen arbeider raskare! Berre to år seinare sto holmen fram som meir overgrodd enn nokon gong. Skjøtselen vart repetert ein gong til i 2012, men heller ikkje det har gitt langvarig effekt. Foto: Stein Byrkjeland. 126