NR ÅRGANG 44. Norsk Ornitologisk Forening - Avdeling Hordaland - Foreningen for Fuglevern. Fuglar i Hordaland Nr Side 1

Transkript

1 NR ÅRGANG 44 Norsk Ornitologisk Forening - Avdeling Hordaland - Foreningen for Fuglevern Fuglar i Hordaland Nr Side 1

2 Minkar det på minken i StEIN ByRKJELAND OG terje HAUGLAND stamme av mink i naturen på våre kantar, og mange gir Diverre har vi ikkje så lang historisk kunnskap om kor store sjøfuglbestandane i Hordaland har vore. I åra vart det gjort eit omfattande arbeid med å kartlegge hekkekoloniar av sjøfugl langs kysten, og dette er faktisk den første kvantitative kunnskapen som ligg føre. Dette arbeidet resulterte i ein verneplan for hekkande sjøfugl som vart vedteken ved kongeleg resolusjon i Den 3. april dette året vart 70 sjøfuglreservat oppretta, mest alle i ytre og midtre fjordstrok i fylket. Store endringar over tid Året etter kom ei oppsynsordning i gang for desse naturreservata, men metodane som vart nytta gjer det vanskeleg å trekke haldbare tal ut av desse registreringane. Det var først frå 1993 av at metodane vart meir standardiserte. Vi ser at svært mange av sjøfuglreservata var heilt utan hekkande sjøfugl allereie då dei vart har nedgangen halde fram sidan. Særleg sterk er nedgangen for dei to terneartane våre, samt den kyst- Det har vore villmink i Hordaland sidan Den representerer eit leit problem for mange av sjøfuglartane våre, men kanskje er ikkje problemet fullt så stort Foto: Ingvar Grastveit. Tjuvjoen har vore heilt fråverande som hekkefugl i Hordaland i mest to tiår, og også steinvendaren er heilt borte no. Bestanden av teist er med unnatak av ein hekkekoloni marginal, men det var den også i Det er grunn til å tru at denne arten opplevde ein vesentleg nedgang før dette skiljet i tidsrekninga. Fylkesmannen i Hordaland har hatt sterkt fokus på situasjonen for sjøfuglane dei siste tiåra. Dette er heilt tydeleg eit tema som publikum er opptekne av, og tilbakemeldingane er mange. Det rår ei sterk oppfatning om at minken sine «herjingar» er den viktigaste årsaka til at sjøfuglbestandane er låge, og for mange er det uråd å forstå kvifor miljøvernforvaltinga ikkje har sett inn større ressursar for å redusere bestanden av denne introduserte arten. Vårt tilsvar har alltid vore at minken er ein lei faktor for sjøfuglane som vi gjerne skulle ha eliminert permanent, men slik Hordalandskysten ser ut, er dette i praksis ikkje mogleg. Mange har over tid sett i verk kampanjar for å få ned bestanden lokalt. Dei har ofte fanga store tal mink, men straks tiltaket høyrer opp eller innsatsen i alle fall vert redusert, vandrar det inn ny mink frå tilgrensande område. Varig effekt vil ein berre få dersom ein utryddar arten heilt i øygrupper som ligg så isolert frå anna landareal at minken i ettertid ikkje kan ta seg ut att ved slike område i Hordaland. Mink er berre eitt av mange trugsmål Dertil har vi heller ikkje fagleg grunnlag for å seie at minken er det aller største trugsmålet for sjøfuglane på Vestlandet. Det er mest berre lever vedvarande reproduksjonssvikt, og då særleg måsar og terner som ikkje kan dukke etter maten. Desse er i staden avhengige av at gjennom heile hekkesesongen. Dermed er næringssvikt ei langt meir sannsynleg hovudårsak, sjølv om predasjon frå mink utan tvil representerer ein viktig negativ tilleggsfaktor for somme artar. Mest råka og truleg aller mest teisten. Teisten hekkar i bergskòrer ytst på kysten, og ein rugande teist er eit lett byte for ein jaktande mink. Då er det gjerne ikkje berre egga som går tapt, men også den rugande fuglen. Ærfuglen er også utsatt for mink i Vestlandsnaturen, men denne arten har oppretthalde ein god bestand vesentleg lenger enn mange andre artar. Dei siste 6-7 åra ser vi likevel ein nedgang også for ærfuglen sin del, men så langt ikkje like sterk som lenger nord i landet. Organisert jakt på mink ved hjelp av spesialtrena hundar vart starta i Hordaland 27. november Denne dagen vart det teke ut heile 8 mink her i Innesøyane naturreservat i Fedje. Tom Udø (på biletet) har lang røynsle i slikt arbeid, og har gongar med hundane sine. I januar 2015 vart det teke ein ny mink i stader på Fedje med mindre ein kan utrydde arten heilt frå denne kommunen. Foto: Terje Haugland, SNO. Innesøyane heilt nord i Fedje kom- dei aller beste sjøfuglreservata i Hordaland, med gode bestandar det berre hekka grågås og nokre få par svartbak her. Området har bakgrunnen. Fuglar i Hordaland Nr Side 4 Fuglar i Hordaland Nr Side 5

3 delane av fylket som først fekk permanent bestand, og som også har dei tettaste bestandane no. Første hekking av storskarv i Hordaland vart påvist her på Lyngøy, Sørøyane naturreservat heilt sør i Bømlo 22. Krevjande arbeid Det er tid- og ressurskrevjande å jakte mink, og tiltaket kan vere bortimot poenglaust dersom ein gir opp før ein er heilt i mål. Heilt i mål er ofte vanskeleg å kome ved hjelp av tradisjonelle metodar. Ein kan fange store tal mink ved tradisjonell fellefangst, men då er det ofte unge, urøynde mink som vert fanga, som ikkje har makta å skaffe seg sitt eige revir. Det er grunn til å tru at det er dei territorielle minkane som representerer størst trugsmål mot hekkande sjøfugl. Skal ein ta ut slike individ, må ein ofte gjennomsøke store område med spesialtrena hundar, og drive minken ut av steinurer eller lange jordgangar der hundane har markert. Det kan sjå brutalt ut og har unekteleg nokre etiske sider ein kan stille spørsmål ved, men det er effektivt og gir ein heilt annan effekt enn bruk av minkfeller åleine. Noreg fekk ein handlingsplan mot mink i 2011, og denne planen fokuserer nettopp på slike tiltak. Dette er tiltak som Fylkesmannen i Hordaland har følgt opp sidan Vi har sett fokus på nokre av dei ytre kyst- dei viktigaste sjøfuglførekomstane. Og vi har særleg fokus på holmar eller øygrupper som ligg litt for seg sjølv, med håp om at vi skal makte å halde slike område permanent minkfrie, utan at ny mink vandrar inn frå tilgrensande område dersom ein maktar å utrydde minken heilt frå fokusområdet. Mindre mink enn før Resultata er gode, og faktisk noko overraskande i positiv retning. Vi kyststroka i dag. Dette er område som fram til for ganske få år sidan ofte hadde sterke bestandar av mink. Det fell saman med rapportar frå Sogn og Fjordane, der det har vore særs lite mink å sjå dei seinare åra. Det er ikkje sikkert klarlagt kva som er årsakene til denne utviklinga, men det synest å vere ein samanheng mellom førekomst av mink og oter i desse områda. I område der oter i dag har vandra inn med sterk bestand, er ofte minken desimert. Forsking i Storbritannia har påvist at oter kan fortrengje mink i visse område, og det kan sjå ut til at det same har skjedd og enno skjer på Vestlandet. I så fall kan oteren vere vel så effektiv til å halde minkbestanden nede enn vi menneske maktar å oppnå. Minken blir ikkje utrydda på denne måten, men kan bli sterkt desimert. Då er kanskje ei god forvalting av oteren det viktigaste tiltaket vi har for å kunne halde minken i «sjakk» over lang tid. Bestanden av mink synest å vere noko tettare i midtre og indre fjordstrok, men også her er inntrykket at det er merkbar reduksjon. I dag har oteren reetablert seg også på denne delen av kysten, men ettersom oteren har vandra inn att til Hordaland frå nord, er det dei nordlege og ytre Kystfylka sør for Hordaland har enno ikkje fått oteren attende, og det er første dei aller siste åra at arten fann vegen til Sunnhordland. Det har samanheng med at ekspansjonen stogga opp nokre år midt i fylket vårt. Det kan ha samanheng med at her er torskeruser i utstrakt bruk, og svært mange otrar går seg Fylkesmannen i Hordaland løyvt nokre midlar for å prøve å utvikle torskeruser med rømingsveg for oter. Ein prototype av dette vart testa ut på otrane i dyreparken i Kristiansand like etter 17. mai i år. Dei første tilbakemeldingane kom frå dette prosjektet idet denne artikkelen vart skriven. Rapportane er lovande, men konstruksjonen må fører fram, skal vi gjere det vi kan for at eksisterande torskeruser vert fasa ut over nokre år og erstatta med ny type. Målretta tiltak mot den attverande minkbestanden i utvalde område kan saman med oteren sin påverknad gje von om at vi kan makte å halde delar av kysten i Hordaland permanent minkfri. Eit utkast til forvaltingsplan for sjøfuglreservata i fylket set fram visjon om dette i 15 område langs kysten vår frå 2018 av. Sjå eigen tabell kva område dette gjeld. - område lenge stansa midt i Hordaland. Dersom ei torskeruse med hevdande oter kan fortrengje mink. Fotos: Terje Haugland, SNO. Fuglar i Hordaland Nr Side 6 Fuglar i Hordaland Nr Side 7

4 Slutt på minkoppdrett i Hordaland? minkfarm att i Hordaland. Om det ikkje kjem nye pelsdyrfarmar i framtida, tyder dette at ny rekruttering frå forvilla tammink er ein eliminert faktor. Oteren er tilbake i Hordaland etter å ha vore fråverande innverknad på bestanden av mink i naturen. I tillegg kan vi vente effekt av målretta forvaltingstiltak. I sum kan dette gjere sitt til at førekomsten av mink kan bli vesentleg redusert på Vestlandet i framtida, sett i høve til den situasjonen mange av oss har opplevd. Nokre delar av kysten skal haldast permanent minkfrie, andre stader vil vi vere avhengige av hjelp frå oteren for å kunne halde bestanden av villmink på eit akseptabelt lågt nivå. Vil dette føre til at vi får meir sjøfugl i Hordaland i framtida? Kanskje, men det treng slett ikkje bli slik. Minkbestanden har nok vore vesentleg redusert i nokre år, men enno har vi ikkje sett klåre effektar på bestandane av sjøfugl. Eit mogleg unnatak er Sørøyane naturreservat heilt sør i Bømlo. Her veit vi at det tidlegare var mink som tok store mengder egg frå toppskarv og måsar, sikkert også frå andre artar. Her ser vi at bestanden av teist har teke seg godt opp dei siste åra, noko som er viktig ettersom dette tradisjonelt er vår aller viktigaste hekkestad for denne arten. Området har vore nøye ste spor etter mink. Vi ser også at makrell- og raudnebbterne har hatt Hordaland i desse to åra. Utgangsbestanden er rett nok særs låg etter mange «svartår» på rad, men mange av dei para som har hekka har gjort desse koloniane har lege i område vi veit framleis har ein veletablert bestand av mink, og produksjonen her har ikkje vore merkbart lågare enn i minkfrie område. Vi ser faktisk nokre små, men lovande teikn for sjøfuglane i Hordaland dei aller siste åra. Terner og teist har hatt eit par positive år, Som følgje av dette har vi også registrert tjuvjo med hekkeåtferd i 2-3 område. Toppskarven har over tid greidd seg bra sjølv om mange an- nok mat i hekketida, og storskarven har etablert seg som ny hekkeart i to sjøfuglreservat i fylket. Vi har ingen garanti for at dei positive tendensane vil vare ved, men om dei gjer det, vil Tal mink det er utbetalt skotpremie på i Sund kommune (øvst) og Fjell kommune (nedst) gaste årsaka er truleg at bestanden av mink i naturen på Sotra er genuint mindre. Fuglar i Hordaland Nr Side 8 Fuglar i Hordaland Nr Side 9

5 det bli meir livat på kysten vår om nokre år. Vi kan ikkje styre storskala miljøfaktorar som næringssvikt og klimaendring, så innsatsen vår for å forvalte sjøfuglane på eit anstendig nivå må rettast mot realistiske tiltak, sjølv om slike tiltak kan ha avgrensa totaleffekt. Tiltak for å redusere førekomsten av mink i naturen er eitt av desse. Fleire vil nok meine at vi kunne og burde gjort meir i så måte, men vi avgrensar innsatsen til tiltak som vi trur kan gje målbar positiv effekt på lang sikt. Stein Byrkjeland, Fylkesmannen i Hordaland, epost: fmhosby@fylkesmannen.no Terje Haugland, Statens Naturoppsyn, epost: terje.haugland@miljodir.no ute. Fuglar i Hordaland Nr Side 10 Fuglar i Hordaland Nr Side 11