Bustadsosial handlingsplan for Time kommune TIME KOMMUNE

Transkript

1 Bustadsosial handlingsplan for Time kommune TIME KOMMUNE

2 Innhald 1. Innleiing 2. Samandrag. Handlingsplan Utbetring av bustader Nye private bustader Sal av kommunale bustader Nye kommunale bustader Oppfølging i bustad Sjukeheim Rusmisbrukarar Organisering 3. Dei vanskelegstilte på bustadmarknaden Husstandar med utilfredsstillande buforhold Nåverande bustad Ueigna bustad Tiltak med nåverande bustad Treng ny bustad Kommunale bustader Rusmisbrukarar 4. Økonomiske verkemiddel Oppføringslån Startlån Bustadtilskot til etablering/utbetring Bustadtilskot til tilpassing/utbetring Prosjekteringslån Bustønad Økonomisk sosialstønad til bustad Vedlegg: Folkemengde og buforhold i Time 1. Folkemengde 2. Bustadforhold i Folke- og bustadteljinga Bustadbygging og framskriving av folkemengde

3 1. INNLEIING. Det er eit overordna mål i norsk bustadpolitikk at alle har rett til å bu i ein god bustad i eit godt bumiljø. Kommunen har plikt til å hjelpa dei som av ulike grunnar ikkje er i stand til å skaffa seg eigna bustad på eiga hand, eller som ikkje greier å halda på bustaden sin. Stortingsmelding nr. 49 ( ) om bustadetablering for unge og vanskelegstilte oppfordrar kommunane til å utarbeida lokale bustadsosiale handlingsplanar for å kunne betre situasjonen for unge og vanskelegstilte på bustadmarknaden. Ein bustadsosial handlingsplan fører til at kommunen får: - auka kunnskap om bustadbehovet i kommunen - auka kunnskap om statlege verkemidlar - meir samkjørt bustadpolitikk mellom einingane - betre utnytting av den kommunale bustadmassen - meir målretta og meir effektiv bruk av verkemidlane - større effektivitet ved å samordne ressursane Husbanken skal nytta dei lokale handlingsplanane når verkemidla skal fordelast. Det vert difor sett krav til kva planen skal innehalda. Planen må omfatta desse områda: - Oversikt over folkemengde og buforhold i kommunen - Kartlegging av dei vanskelegstilte gruppene sine bustadbehov - Kartlegging og vurdering av dei statlege og kommunale verkemidla inkludert den kommunale bustadmassen. - Vurdera organiseringa av det bustadsosiale arbeidet i kommunen. - Satsingsområde, strategiar og tiltak. Planen skal ta føra seg hjelp både til å etablera seg i bustad og til å verta buande i bustad. Det vart sett ned ei styringsgruppe og ei arbeidsgruppe for prosjektet i november 2003, og arbeidet med planen kom i gang tidleg i Kartlegginga av dei vanskelegstilte vart gjennomført i februar-mars Medlemar i arbeidsgruppa har vore sosialsjef Brit Haukland, avdelingssjef drift av bygg Oddvar Listog, fagkonsulent i omsorg Arnfinn Bø, konsulent ved økonomiavdelinga Torbjørn Lending og fagleiar planseksjon Helge Herigstad (leiar og sekretær). Rådmannen si leiargruppe har vore styringsgruppe. Husbanken har gitt kr i tilskott til prosjektet. Kartlegginga og arbeidet med dei ulike delane av planen har vist at det er udekka behov knytta til bustad for grupper av vanskelegstilte. Desse gruppene har vanskar med å halda på bustaden sin utan oppfølging. Arbeidsgruppa har vald ikkje å gå nøye inn på den generelle bustadbygginga i kommunen då kommunen har ein eigen del om bustadbygging i kommuneplanen. Dessutan er det for tida stor bustadutbygging i Time, så det vil sannsynlegvis ikkje verta mangel på private bustader i åra framover. Det er heller ikkje lagt vekt på ungdom i etableringsfasen, då denne gruppa ikkje ser ut til å ha store vanskar med å koma inn på bustadmarknaden i Time.

4 2 SAMANDRAG. HANDLINGSPLAN 2.1 Utbetring av bustad Det er 8 private bustader som treng fysisk utbetring for at husstanden skal kunna bu der framover. Dette reknar vi med kvar enkelt husstand kan ordna sjølv. Kommunen kjem inn med hjelp til å bruka Husbanken sine økonomiske ordningar. 2.2 Nye private bustader I alt 43 husstandar treng ny ordinær bustad på den private marknaden enten leigd eller kjøpt. 18 av desse er husstandar som bur i kommunale bustader, og som bør flytta til tilsvarande private bustader. Dei andre bur i eigne eller leigde private bustader som er for dårlege, eller dei manglar bustad, dvs bur mellombels på institusjon, pensjonat, hos venner, kjende e l. Det er for tida stor utbygging av nye bustader i Time. Kommunen bør ta dette behovet opp med utbyggjarane med sikte på å få desse til å planleggja og byggja nye bustader tilpassa dei behova som desse husstandane har. Kommunen må bruka alle dei økonomiske hjelpemidla som er til disposisjon frå Husbanken for å setja husstandane i stand til å klara dette økonomisk. 2.3 Sal av kommunale bustader 8 kommunale bustader bør seljast til dei som bur der. I tillegg er det ein kommunal bustad som i dag ikkje er i bruk, og som utvalet meiner bør seljast. Salsinntektene bør gå til kjøp av nye bustader. Dette vil frigjera midlar til kjøp av 5-6 eksisterande eller nye bustader som er betre eigna til føremålet enn dei som vert selde. 2.4 Nye kommunale bustader 20 husstandar treng ny kommunal ordinær bustad. Desse vil kunna få tildelt kommunal bustad etter kvart som det vert ledige bustader. Vi må få betre sirkulasjon i dei kommunale bustadene vi har i dag ved at nokre husstandar skaffar seg eigne og nokre bustader vert selde og nye kjøpte inn. Dersom vi får til dette, vil vi ha nok bustader til dei husstandane som nå treng kommunal bustad, jf pkt 2.2 og 2.3 over. 17 husstandar treng samlokaliserte bustadar. Dette vil vera kommunale bustader. I gjeldande økonomiplan er det ført opp investering til 3-4 kommunale bustader pr år til sosialt vanskelegstilte/flyktningar samt ombygging/rehabilitering av 4 nye omsorgsbustader til psykisk helsevern i 2006, i alt 14,5 mill kr i brutto investering og 4,8 mill kr i statsstøtte. 2.5 Oppfølging i bustad 44 husstandar treng meir oppfølging frå tenesteapparatet enn dei får i dag. Dette gjeld først og fremst tilsyn og kontakt i eigen bustad ein eller nokre få gonger pr veke. Nokre få treng meir omfattande hjelp og bistand inn i bustaden. Dette er tilsyn og hjelp som må vurderast løpande av heimetenestene, og som må tildelast etter denne vurderinga og etter dei ressursane som er tilgjengeleg til ei kvar tid.

5 2.6 Sjukeheim 15 personar i kartlegginga er vurderte til å trengja plass på sjukeheim. For tida er det 9 personar på venteliste til sjukeheimsplass. 4 av desse var med i kartlegginga. I alt er det då våren/sommaren 2004 eit udekka behov på ca 20 sjukeheimsplassar. I økonomiplanen er det sett av midlar til ta i bruk 7 nye plassar i Dessutan vil det verta vurdert om omsorgsbustadene i Røyrvika i større grad kan brukast som alternativ til sjukeheim, m a ved å få betra hjelpetilbodet om natta. 2.7 Rusmisbrukarar Ei av dei største utfordringane i kommunen er korleis vi skal løysa bustadproblema for rusmisbrukarane og gi dei god hjelp og oppfølging i bustaden. Arbeidsgruppa har i denne omgang ikkje gått inn i denne problematikken, og legg ikkje fram noko forslag til dette nå. Ei arbeidsgruppe er i gang med å sjå nærare på dette. 2.8 Organisering I Time er arbeidet med bustader for vanskelegstilte organisert i ei intern arbeidsgruppe med sosialsjef, fagkonsulent omsorg, avdelingssjef for drift av bygg og konsulent ved økonomiavdelinga (lån og støtte frå Husbanken). Denne organiseringa har til nå vist seg å fungera bra. Dei viktigaste instansane i dette arbeidet er med i gruppa og har gode drøftingar og samarbeider godt. Det synest ikkje å vera nokon grunn til å endra på denne organiseringa nå.

6 3. DEI VANSKELEGSTILTE PÅ BUSTADMARKNADEN: Time kommune gjennomførte i våren 2004 ei kartlegging av husstandar med utilfredsstillande buforhold. Metoden som vart nytta, er utvikla og tilrådd av Husbanken. Sidan same metode vert nytta i alle kommunar som lagar bustadsosial handlingsplan, er det lettare å samanlikna på tvers av kommunegrensene. Husbanken nyttar også resultata av kartleggingane overfor staten når det gjeld å visa behov og å øva press. Dei som er kartlagde, er husstandar som av ulike grunnar har vore i kontakt med hjelpeapparatet i kommunen i løpet av dei siste 6 månadene og som ikkje har tilfredsstillande buforhold. Ein husstand har utilfredsstillande buforhold i følgjande tilfelle : Husstanden har ikkje eigen bustad, men bur ute, i campinghytter, pensjonat, hos familie/kjende, eller mellombels på institusjon Husstanden har ein leigd bustad med leigekontrakt på under 12 månader og det er usikkert om kontrakten vert forlenga. Bustaden er ueigna for husstanden, t.eks. fordi bustaden manglar bad/wc, har dårleg standard, er ekstremt miljøbelasta, ikkje tilpassa for funksjonshemma eller har urimeleg høge buutgifter. Eit av medlemane i husstanden har spesielle behov for eige husvære, eller husstanden står i fare for å mista bustaden fordi ein eller fleire i husstanden manglar buevne. Vi har også valt å kartleggja alle som bur i kommunale bustader sjølv om dei har leigekontrakt på meir enn 12 månader. Grunnen til dette er at vi ønskjer å vurdera om desse bustadene er eigna til føremålet, om nokre av leigetakarane kan kjøpa bustadene eller om nokre av bustadene er aktuelle for sal. Unge førstegongsetablerarar kan også reknast med til dei vanskelegstilte på bustadmarknaden, fordi inngangsbilletten til den første bustaden ofte er svært høg. Desse kjem i liten grad med i kartlegginga, då bare dei mest vanskelegstilte av desse har vore i kontakt med kommunen. Kartlegginga vart gjennomført blant brukarar av sosialkontor, heimebaserte tenester, støttekontakt/avlastning, barnevern og ergoterapi. Opplysningane er registrerte på bakgrunn av opplysningar einingane har om husstandane, og det er fagfolka sine vurderingar som er lagde til grunn for dei tilrådde tiltaka. For å unngå høge forventningar, er ikkje brukarane spurde. Kartlegginga er gjennomført i løpet av ein kortare periode på våren 2004, og gir bare eit bilete av situasjonen i denne tida. Det er også bare dei som har vore i kontakt med hjelpeapparatet som er registrerte. Vi må difor gå ut frå at det er fleire som vil ha vanskar med å etablera seg, eller med å bli buande i eigen bustad enn det som kjem fram i kartlegginga. Fordi mange av bustadverkemidla er retta mot ulike målgrupper, vart husstandane registrerte innanfor følgjande målgrupper: Økonomisk vanskelegstilte økonomi er hovudårsaka til bustadproblemet. Fysisk funksjonshemma personar som av denne grunn må ha fysiske tilretteleggingar for å kunna fungera i bustaden. 1.gongs etablert flyktning personar med opphald på humanitært eller politisk grunnlag som kommunen har tatt imot.

7 2.gongs flyktning flyktningar som har flytta til kommunen på eige initiativ. Psykisk utviklingshemma. Personar med psykiske sjukdomar psykiatrisk langtidspasient med diagnose eller kontakt med behandlingsapparatet i to år eller meir. Rusmisbrukarar i kontakt med behandlingsapparatet eller som innrømmer eit rusproblem. Sosialt vanskelegstilte personar med bustadproblem som ikkje høyrer under dei andre kategoriane t.d diskriminering. Andre funksjonshemmingar funksjonshemma som ikkje høyrer med til dei andre kategoriane. Dersom eit hushald fell inn under fleire målgrupper, er husstanden gruppert etter det kjenneteiknet som er mest framtredande ved bustadbehovet. Det er kjenneteikn ved hovudforsørgjaren som vert lagt til grunn for grupperinga, eventuelt til eit anna husstandsmedlem dersom vedkomande er årsaka til bustadproblemet. 3.1 Husstandar med utilfredsstillande buforhold. 135 husstandar i Time vart i kartlegginga vurdert til å ha utilfredsstillande buforhold. Desse fordelte seg slik på målgrupper: Den største gruppa er flyktningar i kommunen. Det er også mange økonomisk vanskelegstilte, fysisk og psykisk funksjonshemma og rusmisbrukarar. Økonomisk vanskelegstilt Flyktning 1. gangsetablert i kommune Flyktning 2. gangsetablert i kommune Førslehemma, fysisk funksjonshemma Psykisk utviklingshemma Psykiatrisk langtidspasient Rusmisbrukar Sosialt vanskelegstilt Andre funksjonshemmingar Figur 1. Målgruppe Figur 2. Type hushald Par med barn Par utan barn Einsleg med barn Nær halvparten av alle registrerte er einslege. Men det er også mange einsleg og par med barn. Einsleg 62 Anna

8 Dei aller fleste har låge inntekter. 35 husstandar har bare sosialhjelp å leva for. 67 har inntekt under statleg Bare sosialhjelp bustøttetak, dvs ca kr for 1-2 hushald med 1-2 Under statleg personar, kr for bustøttetak hushald med 3 personar. 20 Under øvre grense har under øvre grense for for bustadtilskott bustadtilskott frå Høgare inntekt Husbanken ca kr for ein einsleg person stigande med ca kr pr person i tillegg. 10 hushald har høgare inntekt enn denne grensa. Figur 3. Inntekt Under 1 år Figur 4. Samanhengande butid i kommunen 1 år 2 år 3-5 år Meir enn 5 år Dei aller fleste har budd lenger enn 5 år i Time. Men godt 20 har budd kortare enn 2 år i kommunen Samanlikning med andre kommunar Alle kommunar som lagar ein bustadsosial handlingsplan, vert tilrådd av Husbanken å bruka same kartleggingsopplegg. Oversikta nedanfor viser ei samanlikning med ein del andre kommunar. Kommune Utilfredsstillande buforhold Folkemengde I alt Pr 1000 innbyggjarar Time ,4 Tysvær ,2 Stord ,3 Os ,2 Voss ,5 Kvinherad ,3 Larvik ,8 Tønsberg ,6 Time har litt færre registrerte husstandar med utilfredsstillande buforhold enn dei fleste andre kommunar i samanlikninga. Dessutan er nok talet for Time noko for høgt fordi vi har med ein del kommunale bustader som ikkje er direkte utilfredsstillande ut frå definisjonen i

9 kartlegginga. Men det er usikkert i kva grad andre kommunar også har tatt med ein del slike kommunale bustader. I fleire kommunar bur t eks rundt 1/3 av dei registrerte i kommunale bustader det same som i Time-registreringa. Det er vel grunn til å konkludera med at dei bustadsosiale problema i Time stort sett er mindre enn i dei andre kommunane i tabellen. 3.2 Nåverande bustad. 27 av dei kartlagde har ikkje eigen bustad, men bur på pensjonat, hos venner eller er mellombels på institusjonar som fengsel, sjukehus e l. 12 leiger privat, 35 har eigen bustad, 8 bur hos føresette og 53 bur i kommunal Figur 5. Nåverande bustad. bustad. Av desse 53 er det bare 6 som vi Pensjonat, venner o l 12 vurderer til å ha Fengsel, sjukehus o l utilfredsstillande 15 buforhold. Dei andre Leiger privat - under 12 mnd 5 er med i kartlegginga Leiger privat - over 12 mnd 7 fordi dei leiger av Eigen bustad kommunen og det er 35 usikkert kor lenge dei Bur hos føresette 8 kan eller bør bu i ein Kommunal bustad 53 kommunal bustad Av dei 27 utan eigen bustad er det 14 rusmisbrukarar, 6 psykiatrisk langtidspasientar, 2 fysisk funksjonshemma og 5 økonomisk eller sosialt vanskelegstilte. Av dei 12 som leiger privat er det 4 økonomisk vanskelegstilte, 3 psykiatriske langtidspasientar, 3 rusmisbrukarar og 2 sosialt vanskelegstilte. Det er først og fremst personar med fysiske funksjonshemmingar som bur i eigen bustad, og psykisk utviklingshemma som bur hos føresette. I dei kommunale bustadene er det først og fremst flyktningar og økonomisk vanskelegstilte som bur. 3.3 Ueigna bustad. Tabell 1. Ueigna bustad 1) Bustaden manglar eige bad/wc 3 Så dårleg standard at det kan vera helsefare å bu der 3 Trangbudd meir enn 2 personar pr soverom 1 Bustaden er ikkje tilpassa rørslehemma i husstanden 17 Manglande tilgjenge til bustaden medfører isolasjon 1 Buutgiftene er urimeleg høge i forhold til behov og marknad 2 Ein person i bustaden har så store bistandsbehov at det er behov for annan bustad 28 Husstanden står i fare for å mista bustaden på grunn av manglande buevne 5 Sum 61 1) Inkl 6 i ueigna kommunal bustad

10 Som nemnt er i alt 135 husstandar med i kartlegginga. 27 av desse er med fordi dei ikkje har eigen eller leigd bustad. 55 er med fordi dei bur i ein ueigna privat bustad, 6 er med fordi dei bur i ueigna kommunal bustad, og 47 er bare med fordi dei bur i ein kommunal bustad. Grunnen til at dei 61 har ueigna bustad er vist i tabell husstandar har ueigna bustad fordi ein person i husstanden har store bistandsbehov og treng annan bustad. 17 bustader er ikkje tilpassa rørslehemma som bur der. 5 kan mista bustaden på grunn av manglande buevne. Bare 7 bustader har særleg dårleg standard. Det er også svært få som har ueigna bustad på grunn av for høge buutgifter. Av dei 28 husstandane med store bistandsbehov er 8 fysisk funksjonshemma, 5 psykisk utviklingshemma, 7 psykiatriske langtidspasientar og 8 har andre funksjonshemmingar. 3.4 Tiltak med nåverande bustad. I kartlegginga har det vore viktig å vurdera kva som eventuelt kan gjerast med nåverande bustad for at husstandane kan halda fram å bu der. Svaralternativa er - Bare fornying av kontrakt - Bustaden vert tilpassa til fysisk funksjonshemma i husstanden - Det vert gitt nødvendig hjelp og oppfølging frå kommunen - Bustaden vert både tilpassa og det vert gitt nødvendig hjelp og oppfølging frå kommunen Det viser seg at 11 husstandar vil kunna bu vidare i bustaden dei har dersom slike tiltak vert sette inn. I 8 av desse tilfella treng bustadene utbetring for funksjonshemma i husstanden. Alle 11 treng oppfølging frå tenesteapparatet. Dette resultatet er noko uventa. Vi skulle tru at det var ein del fleire bustader som kunne utbetrast slik at funksjonshemma kunne bu der vidare. Dette synest ikkje å vera tilfelle. For å vera sikre, har gruppa gått gjennom materialet to gonger for å vurdera slike tiltak. Husbanken har i andre kommunar registrert at rundt 30% av husstandane kunne bu vidare med ulike tiltak. Husbanken sjølv vurderer dette til å vera lågt. I Time er det bare 6 % av bustadene som kan utbetrast, altså langt lågare. Det er vanskeleg å seia kva som kan vera grunnen til dette. Dei fleste bustadene som er ueigna, har svært dårleg standard. Vi må tru at mange av desse er lite eigna for utbetring, eller at det vil verta altfor dyrt. Det vil vera betre å få ein ny bustad. Ein grunn kan også vera at Time til nå har vore flinke til å gi nødvendig hjelp til dei aktuelle husstandane. Huseigarane kan også ha vore aktive med å utbetra bustadene eventuelt i samarbeid med tilskott frå kommunen/husbanken. I tillegg til dei 11 husstandane som er nemnde over, er det 23 husstandar som treng å få ny leigekontrakt. Dette gjeld bare kommunale bustader, jf eige kapittel nedanfor.

11 3.5 Treng ny bustad 73 husstandar er vurderte til å trenga ny bustad. Dette er hushald som ikkje har bustad, som har eit usikkert privat leigeforhold eller bur i ein ueigna eigen eller privat leigd bustad. I tillegg er det 26 husstandar i kommunale bustader som også er vurderte til å trenga ny bustad. Desse vert nærare omtala i eige kapittel. Dei 73 husstandane fordeler seg slik på kva type ny bustad dei treng: Tabell 2. Type ny bustad Ordinær privat bustad utan oppfølging 14 Ordinær privat bustad med oppfølging frå tenesteapparatet 9 Ordinær kommunal bustad med oppfølging frå tenesteapparatet 20 Samlokalisert kommunal bustad med dag/kveldsbemanning 13 Samlokalisert kommunal bustad med døgnbemanning 3 Sjukeheim 14 Sum husstandar treng ein ny ordinær bustad. 23 av desse meiner vi kan kjøpa eller leiga privat bustad sjølv på den private marknaden. Fleire av desse er ikkje i ein slik økonomisk situasjon i dag at dei kan skaffa seg ny leigd eller kjøpt privat bustad. Men vi vurderer det slik at desse i løpet av ei viss tid vil kunna klara dette sjølv. 20 husstandar treng ny kommunal bustad. Dette er husstandar som av økonomiske grunnar ikkje vil vera i stand til å skaffa seg privat bustad. Forde dei har ein for dårleg bustad i dag, er det bare kommunal bustad som er aktuelt. 16 husstandar treng ein ny samlokalisert bustad med dag/kveld- eller døgnbemanning. Blant desse er det 1 funksjonshemma barn og 6 funksjonshemma ungdomar som nå bur heime. Dei 9 andre er alle over 80 år og har eigen bustad. Alle treng ny samlokalisert bustad på grunn av fysisk eller psykisk funksjonshemming, og det er lite å gjera med bustaden eller hjelp inn i bustaden for å bøta på dette. Det er 14 personar treng sjukeheimsplass. Alle desse er eldre personar. 6 bur mellombels i institusjon og 8 bur privat i eigen bustad. Dei treng sjukeheimsplass på grunn av fysisk eller psykisk funksjonshemming, og det er lite å gjera med bustaden eller hjelp inn i bustaden for å bøta på dette. Av dei 43 som treng ny ordinær bustad, er det 29 som også treng noko oppfølging frå tenesteapparatet. Desse treng denne oppfølginga: Tabell 3. Behov for oppfølging i ny ordinær bustad Tilsyn/kontakt ein gong pr veke eller sjeldnare 12 Tilsyn/kontakt fleire gonger pr veke 12 Tilsyn/kontakt dagleg 3 Praktisk hjelp/miljøtiltak 1-5 timar pr veke 1 Praktisk hjelp/miljøtiltak kvar dag 1 Sum 29

12 3.6 Kommunale bustader 53 husstandar som bur i kommunale bustader, er med i kartlegginga. Dei fleste er med fordi vi ønskjer å vurdera om desse bustadene er eigna til føremålet, om nokre av leigetakarane kan kjøpa bustadene eller om nokre av bustadene er aktuelle for sal. 36 av desse husstandane er flyktningar og 8 er sosialt vanskelegstilte. Dei fleste har låg inntekt. 2/3 av husstandane har budd meir enn 2 år i kommunen. Tabell 4. Tiltak med nåverande bustad eller ny bustad Bør bli buande i nåverande kommunale bustad 23 Det vert gitt nødvendig hjelp og oppfølging i bustaden 2 Ny ordinær privat bustad utan oppfølging 12 Ny ordinær privat bustad med oppfølging frå tenesteapparatet 6 Samlokalisert bustad med dag/kveldsbemanning 1 Sjukeheim 1 Kjøp av bustad 8 Sum husstandar bør etter vurderinga bu vidare i den nåverande kommunale bustaden. Dette er husstandar med dårleg økonomi, dei fleste har bare sosialhjelp å leva for. Dei vil verken nå eller i dei komande åra ha særleg sjanse til å skaffa seg eigen bustad eller leiga annan privat bustad. Bustadane deira er dessutan i god stand og godt eigna for dei. Det er difor rimeleg å leggja til grunn at desse bør få bu i kommunale bustader i lenger tid framover. 2 av desse treng noko oppfølging frå kommunen. Arbeidsgruppa meiner at 8 husstandar bør få kjøpa den kommunale bustaden dei bur i. Dette er husstandar som har budd lenge i same bustad og som har økonomisk evne til å klara eit kjøp nå med bruk av aktuelle lån og tilskott frå Husbanken. Bustadene er dessutan relativt lite eigna for bruk til andre grupper. Ved å selja vil kommunen få frigjort kapital til å skaffa meir eigna bustader. Det er 18 husstandar som er vurderte til å trenga ein ny ordinær bustad. Dei treng ikkje bytta bustad fordi den nåverande kommunale bustaden ikkje er god nok. Men vi meiner at dei vil ha økonomi til å leiga eller kjøpa privat bustad. På denne måten får vi frigjort kommunale bustader. Det er også meir tilfredsstillande for den enkelte å eiga eller leiga privat på vanleg måte framfor å ha ein kommunal bustad. Eit spørsmål er om desse 18 heller bør få kjøpa den bustaden dei har i dag. Dette er nøye vurdert av arbeidsgruppa. Vi er komne til at kommunen ikkje er tent med å selja desse bustadene nå fordi dei er godt eigna som kommunale bustader til ulike føremål. Fleire av desse bustadane er m a del av samlokaliserte bustader, og det er lite aktuelt å selja ut delar av slike kompleks. Andre kan vera enkeltståande, men ligg i nærleiken av kvarandre og nær viktige sentra som t eks sjukeheim eller omsorgsbase. Fleire er dessutan godt eigna til gjennomgangsbustader.

13 3.7 Rusmisbrukarar I alt er det 24 personar i kartlegginga som har rusproblem. Dei aller fleste av desse er einslege personar. Halvparten av dei lever på sosialhjelp, og halvparten har inntekt under statleg bustøtte tak, dvs ca kr for einsleg person. Nåverande buforhold for desse er vist i tabell 5. Tabell 5. Nåverande buforhold for rusmisbrukarar i kartlegginga. Pensjonat, venner o l 7 Institusjon mellombels 9 Leiger privat 3 Kommunal bustad 3 Eigen bustad 2 Sum 24 1 av dei kartlagde rusmisbrukarane vert vurdert til å kunna bu vidare i den nåverande bustaden dersom vedkomande får oppfølging frå tenesteapparatet. Alle dei andre treng annan bustad som vist i tabell 6. Tabell 6. Type ny bustad for rusmisbrukarar. Ordinær privat bustad utan oppfølging 1 Ordinær privat bustad med oppfølging 7 Ordinær kommunal bustad med oppfølging 12 Samlokalisert bustd med dag/kveld-bemanning 3 Sum 23 Oppfølgingsbehovet hos desse går fram av tabell 7. Tabell 7. Behov for oppfølging av rusmisbrukarar Tilsyn/kontakt ein gong pr veke eller sjeldnare 12 Tilsyn/kontakt fleire gonger pr veke 7 Tilsyn/kontakt dagleg 1 Praktisk hjelp/miljøtiltak kvar dag 3 Sum 23 Ei av dei største utfordringane i kommunen er korleis vi skal løysa bustadproblema for rusmisbrukarane og gi dei god hjelp og oppfølging i bustaden. Arbeidsgruppa har i denne omgang ikkje gått inn i denne problematikken, og legg ikkje fram noko forslag til dette nå. Det er sett i gang ei ny gruppe til å sjå nærare på dette.

14 4. ØKONOMISKE VERKEMIDDEL I den lokale bustadpolitikken kan kommunen nytta seg av ulike økonomiske verkemiddel for å hjelpa husstandar til å skaffa seg eigne nøkterne og rimelege bustader eller å verte buande i bustaden sin. Somme av desse vert administrerte av Husbanken, mens kommunen sjølv administrer dei fleste. I det følgjande vil me gje ei kort omtale av dei mest brukte. 4.1 Oppføringslån Husbanken kan gje oppføringslån til kommunar, selskap, stiftinga m.m. samt til personlege låntakarar til å byggja bustader til sal, utleige eller eigen bruk. Slike lån kan også gjevast til lokale og anlegg tilhøyrande eit bustadmiljø, garasjar til funksjonshemma, barnehagar og omsorgsbustader. Som hovudregel skal lånet ikkje overstiga 80 % av godkjende anleggskostnader. Husbanken administrerer sjølv låneordninga. 4.2 Startlån Startlån er ei ny låneform frå Husbanken frå Startlån kan gjevast til kommunar, stiftingar, selskap m.m. til kjøp av utleigebustader. Bustadene skal nyttast til husstandar med etableringsproblem. Lånet til kommunar kan utgjera 100 % av kjøpesum + omkostningar og 80 % til selskap, stiftingar m.m etter hovudregelen. Husbanken administrerer denne delen av låneordninga. Startlån kan også gjevast til kommunar til vidare utlån til personlege låntakarar. I februar 2003 vart det vedtatt eigne retningsliner for startlån i Time kommune. Det er kommunen som administrer ordninga og SpareBank 1) SR-Bank forvaltar for tida startlåna for kommunen. Startlån til personlege låntakarar er behovsprøvd. Det kan gjevast lån til husstandar med bustadetableringsproblem som kan omfatte unge i etableringsfasen, barnefamiliar, einslege forsytarar, funksjonshemma, flyktningar og andre økonomisk vanskelegstilte husstandar. Det er ein føresetnad at bustaden skal vera høveleg, nøktern, rimeleg, liggja i kommunen og at låntakar har nødvendig betalingsevne. Startlån kan nyttast i samband med kjøp, oppføring og utbetring av bustad samt til refinansiering dersom det fører til at husstanden kan verta buande i bustaden. Ulike finansieringsløysingar kan vera aktuelle: Startlån som toppfinansiering kombinert med lån i privat bank Startlån som toppfinansiering kombinert med lån i Husbanken Startlån som fullfinansiering, eventuelt i kombinasjon med bustadtilskot, for særleg vanskelegstilte. Tapsrisikoen av ei eventuell restgjeld vert delt mellom kommunen og staten i forholdet 25 % på kommunen og 75 % på staten der kommunen har topprisikoen. På si side kan kommunen årleg setje av 20 % av tildelte tilskotsmidlar til eit tapsfond for startlån. Startlån kan vera eit godt bustadpolitisk verkemiddel ved aktivt bruk og samarbeid. Den følgjande oppstillinga syner bruken av startlån i Time i 2003.

15 Kommune: Time. Antall saker med startlån Totalt beløp startlån Kommune Totalt ,1 Husstandstype:. Enslig uten barn ,6. Enslig med barn 3 860,0. Par uten barn ,0. Par med barn ,5 Alder:. 35 år eller yngre , år ,5. 60 år og eldre 1 57,6 Årsinntekt:. Under , , ,5. Over ,0 Dagens boforhold:. Egen eid bolig 5 945,1. Foreldrenes bolig ,0. Leid privat bolig ,0. Leid kommunal bolig ,0. Annet 1 400,0 Tiltak:. Kjøp av brukt ,0. Utbedring 2 95, Time. Refinansiering 1 300,0 Av personvernhensyn er fordeling på brukergruppe utelatt på kommunenivå Kilde: Husbanken 4.3 Bustadtilskot til etablering/utbetring Bustadtilskot til etablering kan tildelast selskap, stiftingar m.m. og kommunar i samband med etablering av utleigebustader. Tilskotet kan utgjera opp til 50 % i særlege høve og til prioriterte grupper, t.d. bustadlause, flyktningar. Husbanken administrerer denne delen av ordninga. Bustadtilskot til etablering vert også gjeve til kommunane for vidaretildeling til einskildpersonar. I slike høve er det meint at tilskotet skal medverke til husstandar med svak økonomi blant funksjonshemma, sosialt vanskelegstilte, flyktningar, eldre og unge i etableringsfasen skal få nøkterne og eigna bustader. Tilskotet kan nyttast i samband med kjøp, oppføring og utbetring av bustad. Tilskotet skal normalt nyttast i samband med lån frå Husbanken eller kommunen. Ordninga er sterkt behovsprøvd og vert administrert av kommunen etter Husbanken sine reglar. 4.4 Bustadtilskot til tilpassing/utbetring

16 I somme høve vil ein husstand kunne halde fram med å bu i eigen bustad dersom nødvendige tilpassingar og /eller utbetringar vert utførde. I slike høve kan bustadtilskot til tilpassing/utbetring vera ei finansieringsordning som kan nyttast, ofte i samanheng med startlån eller utbetringslån. Ordninga er sterkt behovsprøvd og tar sikte på å nå husstandar der minst eitt medlem er funksjonshemma eller over 60 år eller sosialt vanskelegstilt. Tilskotet kan nyttast i samband med tilrettelegging for funksjonshemma, utbetring av bustaden for eldre og sosialt vanskelegstilte. Ordninga vert administrert av kommunen etter reglar frå Husbanken. 4.5 Prosjekteringstilskot Prosjekteringstilskotsordninga er retta mot eldre og funksjonshemma for å medverke til at husstandar med spesielle bustadbehov kan få høve til å skaffa seg tenlege bustadløysingar. Det er eit bidrag for å dekka arkitektutgifter med sikte på ei best mogleg tilpassing av bustaden i samband med kjøp, oppføring eller utbetring. Husbanken administrerer ordninga. 4.6 Bustønad Bustønad er ei statleg økonomisk stønadsordning som vert administrert av Husbanken og kommunen. Ordinga tar sikte på å redusera buutgiftene for private husstandar. Tildelinga er behovsprøvd og det vert stilt krav til bustaden og til husstanden og den samla inntekta i husstanden. Ordninga gjev tryggleik for mange med låg inntekt og til dels høge buutgifter blant barnefamiliar, eldre og uføre. 4.7 Økonomisk sosialstønad til bustad Lov om sosiale tenester gjev kommunen heimel for og ansvar for å yta økonomisk sosialhjelp til buutgifter til personar som ikkje på annan måte kan syta for livsopphaldet og buutgiftene sine. Sosialhjelpa er behovsprøvd og meint å vera ei kortvarig, mellombels løysing til mottakaren kan verta sjølvhjelpt. Det bør vera eit mål at ein gjennom aktiv og bevisst bruk av andre økonomiske verkemiddel i bustadpolitikken kan få til bustadløysingar som på sikt kan redusera brukartala og utgiftene til dette føremålet på sosialbudsjettet.

17 Vedlegg. Folkemengde og buforhold i Time 1. Folkemengde Ved utgangen av 2003 var det i alt innbyggjarar i Time kommune (førebels tal). Samla folkevekst i året var på 272 personar eller 2,0 %. Dette er litt lågare vekst enn året før, men klårt høgare enn veksten i dei siste åra. Fødselsoverskotet har vist ein synkande tendens dei siste åra, men er igjen på om lag same nivå som i 2000/2001. Likevel er det flytteoverskotet som er hovudårsaken til den store veksten. Ser vi perioden under eitt, ligg folkeveksten på 1,5 %. I arealdelen til kommuneplanen er det lagt til grunn ein forventa gjennomsnittleg årleg tilvekst på 250 personar fram til Folketal, fødslar, døde, inn- og utflytting : Folketal pr Fødte Døde Fødselsoverskot Innflyttarar Utflyttarar Flytteoverskot Samla tilvekst Folketal pr Fødselsoverskot i % 1,05 0,97 0,80 0,92 Flytteoverskot i % 0,26-0,32 1,50 1,04 Folkevekst i % 1,31 0,65 2,30 1,96 Ved folke- og bustadteljinga 3. november 2001 var det i alt innbyggjarar i Time. Fordelinga på aldersgrupper er vist i tabell 1 Tabell 1. Innbyggjarar i Time etter alder Personar Prosent 0-5 år , år , år , år , år , år 923 6,8 80 år og over I alt Folkemengde etter alder. % Time Rogaland Landet 0-15 år år år 67 år og over Time har ei ung befolkning, og både yngre enn i Rogaland og landet samla. Figuren viser at prosenten av innbyggjarane som er 0-15 år og år, er klart høgare i Time enn i Rogaland og landet samla, mens prosenten som er år og 67 år og over er lågast i Time.

18 2. Buforhold i Folke- og bustadteljinga i Tabell 2. Hushald i Time etter hushaldstype. Antal Prosent Einperson-hushald ,3 Fleirperson-hushald utan barn 0-17 år ,9 Herav: 2 personar ,3 3 eller fleire personar 481 9,6 Fleirperson-hushald med barn 0-17 år ,8 Herav: 1 barn ,4 2 barn ,4 3 eller fleire barn I alt Hushald etter hushaldstype. % Einpersonhushald Fleirpersonhushald utan barn Time Rogaland Landet Fleirpersonhushald med barn Ved folketeljinga i 2001 var det i alt 4993 hushald i Time. 28,3 % av desse består bare av 1 person, 32,9 % har fleire vaksne personar men utan barn, og 38,8 % er hushald med barn. Det er relativt sett færre hushald med 1 person i Time enn i Rogaland og landet samla. På den andre sida er prosenten av hushald med barn høgare i Time. Tabell 3. Hushald i Time etter eige/leigeform Antal Prosent Eig ,7 Herav: Sjølveigar åleine/sameige ,9 Sjølveigar gjennom burettslag 238 4,8 Leiger ,3 Herav: Av privatperson ,9 Av bustadselskap 17 0,3 Av kommunen 139 2,8 Som tenestebusta 25 0,5 På andre vilkår 190 3,8 I alt Hushald etter eige/leigeform. % Time Rogaland 81,7 % av alle hushald i Time eig bustaden sin sjølv. Denne prosenten er litt høgare i Time enn i Rogaland samla. 0 Eig Leiger

19 Tabell 4. Hushald etter talet på rom Einpersonhushald Alle 1-2 rom Herav: Med eige kjøkken Utan eige kjøkken rom rom rom rom rom rom eller fleire Fleirpersonhushald utan barn Fleirpersonhushald med barn Hushald etter talet på rom. % Time Rogaland Landet 1-2 rom 3-4 rom 5 rom eller meir I 2001 var det 437 bustadar i Time med 1-2 rom. 29 av desse var utan kjøkken. Over halvparten av alle bustader i kommunen har minst 5 rom. I dei fleste små bustadene bur det 1 person. Men det var 66 små bustader der det budde fleire vaksne, og 55 små bustader med fleire vaksne og barn. Time har gjennomgåande store bustader, men det er nokre små bustader der det bur fleire personar. 29 små bustader var utan kjøkken, og i 5 av desse budde det meir enn 1 person. Det er vanskeleg å seia om dette er heilt riktig. Dersom det er rett, må vi seia at desse personane har relativt låg bustandard. Det er relativt sett klårt færre små bustader i Time og fleire store bustader enn i Rogaland og landet samla. Tabell 5. Bustader i Time etter talet på rom Rekkjehus, vertikaldelt bustad Horisontaldelt bustad Alle Einebustad, våningshus Forretn. Blokk bygg 1 rom Herav: Med eige kjøkken Utan eige kjøkken rom Herav: Med eige kjøkken Utan eige kjøkken rom rom rom

20 6 rom rom rom eller fleire I alt Tabell 6. Bustader i Time etter bruksareal Antal Prosent Under 30 kvm 108 2, kvm 60 1, kvm , kvm , kvm , kvm , kvm , kvm ,8 250 kvm eller meir , Også målt etter bruksareal er det få små bustader i kommunen bare 3,4 % av bustadene er under 50 kvm. 26,4 % har kvm, 57,9 % har kvm og 12,3 % har meir enn 250 kvm. Samanlikna med Rogaland og landet samla har Time ein klårt lågare prosent av bustader under 100 kvm og tilsvarande høgare del av bustader over 100 kvm. Gjennomsnittsbustaden i Time er på rundt 150 kvm mot 134 kvm i Rogaland og 120 kvm på landsbasis Bustader etter bruksareal. % Under 50 kvm kvm kvm 250 kvm eller meir Time Rogaland Landet Gjennomsnitt kvm pr bustad Time Rogaland Landet

21 Tabell 7. Bustader i Time etter sanitærutstyr Antal Prosent Har både bad og WC ,7 Har ente bad eller WC 49 1 Har verken bad eller WC 16 0, ,5 2 1,5 1 0,5 Bustader etter sanitærutstyr. % Time Rogaland Landet Sanitærstandarden på bustader i Time er høg. 1 % av bustadene manglar bad eller WC og bare 0,3 % manglar begge delar. På landsbasis er det relativt sett over dobbelt så mange som manglar bad eller WC eller begge delar. 0 Har enten bad eller WC Har verken bad eller WC Tabell 8. Busette pr bustad Time Rogaland Landet Einebustad, våningshus 2,9 2,8 2,6 Rekkjehus o l, vertikaltdelt tomannsbustad 2,2 2,4 2,4 Horisontaltdelt tomannsbustad 1,7 1,9 1,9 Blokk 1,6 1,5 1,9 Forretningsbygg 1,7 1,6 1,7 I alt 2,7 2,5 2,3 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 Busette pr bustad Time Rogaland Landet Det bur gjennomgåande fleire personar i kvar bustad i Time enn i Rogaland og på landsbasis. I 2001 var det 2,7 personar per bustad i Time mot 2,5 i Rogaland og 2,3 i heile landet. Talet på busette er litt høgare i Time for alle type bustader. Dette heng sjølvsagt saman med at det er færre einslege i Time enn i Rogaland og landet samla. 3. Bustadbygging og framskriving av folkemengde Bustadbygging Det skjer for tida ei kraftig utbygging av nye bustader i kommunen, særleg på Bryne. I 2002 og 2003 vart det tatt i bruk 112 og 206 nye bustader. Tabellen nedanfor viser forventa bustadbygging i perioden I januar 2004 har avdeling plan og forvaltning i kommunen gått gjennom alle aktuelle byggeprosjekt i kommunen og vurdert forventa omfang og tempo i utbygginga så langt ein kjenner prosjekta i dag. Tala er sjølvsagt noko usikre,

22 særleg for dei siste åra i perioden. Det skjer også stadig endringar i dei enkelte prosjekta både når det gjeld omfang og framdrift. Men tala fram til 2010/12 omfattar stort sett dei konkrete prosjekta som er kjende i dag, og bør vera nokså sikre. Etter dette er det lagt inn ei forventning om rundt 120 nye bustader per år på Bryne og 40 utanfor Bryne. Tabell 9. Forventa bustadbygging i Time Bryne Lyefjell Kvernaland Kommunen elles I alt I alt Alle bustader utanfor Bryne er forventa å vera einebustader. På Bryne skjer ein større del av utbygginga i rekkjehus og blokk, jf tabellen nedanfor. Tabell 10. Forventa bustadbygging på Bryne fordelt på bustadtype. Bustader Einebustad 483 Rekkjehus, tomannsbustad 734 Blokk 754 I alt 1971 Det vil altså i dei næraste åra verta bygd svært mange nye bustader i Time langt fleire enn kva som trengst for å dekkja opp auka bustadbehov som følgje av den naturlege befolkningstilveksten i kommunen. Som det har vore dei siste åra, må dette også framover bety ei relativt stor netto innflytting til kommunen. På den andre sida bør dette også gi rom for å skaffa gode bustader til personar og haushald som har utilfredstillande buforhold i dag. Framskriving av folkemengde Ei framskriving av folkemengda kan lagast på fleire måtar. Det mest vanlege er å ta utgangspunkt i den eksisterande folkemengda og ut frå forventa fødslar, dødsfall og netto inn/utflytting rekna ut folketalet framover. Ut frå dette kan ein så rekna ut kor mange nye bustader som trengst framover. Dette kan vi kalla ei behovsstyrt framskriving. Time er i ein noko anna situasjon. Ei rekkje bustadprosjekt særleg på Bryne - er for tida under utbygging. Andre prosjekt er enten godkjende eller under planlegging. Samla planar går

23 langt ut over naturleg behovsauke i den eksisterande befolkninga i kommunen. På tross av dette ser det ut for at desse planane vil verta realiserte, noko som vil gi auka rom for netto innflytting. Det vil altså i åra framover i stor grad vera bustadmarknaden som styrer utviklinga i folkemengda i Time, ikkje bare den naturlege tilveksten. Dette kan kallast ei marknadsstyrt framskriving, og er den metoden som er nytta i denne planen, jf Kommuneplan for Time, Arealdel Føresetnadene for prognosen er m a følgjande: Utgangspunktet er folkemengde i Time ved utgangen av 2003 Bygging av rundt 2500 nye bustader i kommunen i perioden , derav 1970 i Bryneområdet. Det vert ei stor netto innflytting til kommunen som følgje av denne nybygginga. Ut frå dei utbyggingsplanane som er skisserte over, vil netto innflytting i dei første 5 åra ligga rundt 300 personar per år, og rundt 170 personar per år frå 2009 av. Fødsels-, dødsfrekvensar er slik dei var i Time i perioden , internt flyttemønster slik det var i åra Totalfolkemengda vil etter denne framskrivinga auka frå innbyggjarar ved utgangen av 2003 til rundt innbyggjarar i 2016, jf figuren nedanfor. Sjølv om vi reknar med at denne framskrivinga gir den mest sannsynlege utviklinga i folketalet framover, er det fleire usikre moment ved framskrivinga. For det første er det usikkert i kva grad utbygginga vil gå så fort som vi her har lagt til grunn. Dessutan er det nokså usikkert korleis bustadbygginga vil slå ut i nettoinnflyttinga til kommunen. Det er også usikkert korleis innflyttinga vil slå ut på alderssamansetjinga. Mens det før har vore bygd mest einebustader i kommunen, er det nå eit langt større innslag av småhus og bustadblokker. Dette kan gi ei anna alderssamansetjing på innflyttarane enn tidlegare. Kor mykje som trengst av bustader for å dekka opp auka behov som følgje av naturleg tilvekst i kommunen og avgang av gamle bustader, er også usikkert Framskriving total folkemengde i Time

24 Auken i folkemengda vil først og fremst koma på Bryne fordi det meste av bustadbygginga i kommunen skjer her i åra framover, jf figur og tabell nedanfor. Framskriving total folkemengde på Bryne og kommunen elles Bryne Kommunen elles Tabell 12. Framskriving av total folkemengde i Time Bryne Frøyland Lyefjell Kommunen elles I alt Folketalet på Bryne er forventa å auka frå 7100 innbyggjarar ved utgangen av 2003 til rundt i Folkemengda på Frøyland og Lyefjell vil også auka litt i perioden. Den svake auken her kjem av at det er lagt inn relativt liten bustadbygging i desse områda i perioden. Det er usikkert kor mange bustader som vert bygd på Frøyland og Lyefjell framover. Folketalet i kommunen elles vil halda seg nokså konstant eller gå litt ned. Dette gjeld skulekretsane Hognestad, Vestly og Undheim.