Kommunedelplan Bustadsosial handlingsplan

Transkript

1 Kommunedelplan Bustadsosial handlingsplan Høyringsutkast Behandla i utval for plansaker

2 Hovuddel: Kapittel 1 og 2 inneheld planen sin operative del. Kapittel ein er kortversjon av planen, kapittel to er forslag til tiltak som kan gjennomførast for å betre bustadsituasjonen for vanskelegstilte på bustadmarknaden i Nord-Fron kommune. Vedlegg: Kapittel 1 i vedlegget er bakgrunnsinformasjon planen byggjer på. Her kan du setje deg grundigare inn i tal, statistikk og vurderingar som ligg til grunn for forslag til tiltak. Kapittelet inneheld elles ei vurdering av dei ulike gruppene sine behov, også ut over det som kjem fram direkte av kartlegginga. Kapittel 2 i vedlegget gjev ein oversikt over virkemidlar i bustadpolitikken. Det vert gjeve ein oversikt over kommunale bustader, moglegheiter for finansiering av nye prosjekt gjennom Husbanken og oversikt over kommunen sine tomte- og utbyggingsmoglegheiter. 2

3 Innhald: 1. Innleiing og samandrag Bakgrunn for planarbeidet Behandling av bustadspørsmålet i kommunale planar Samandrag av dagens situasjon Kostnader i samband med bustadsosial handlingsplan Mål i planperioden Tiltak handlingsplan Vedlegg 15 3

4 1. Innleiing og samandrag 1.1 Bakgrunn for planarbeidet I norsk bustadpolitikk er det eit overordna mål at alle skal kunne disponere ein god bustad i eit godt bumiljø. I løpet av 90-talet har det vorte eit auka fokus på dei gruppene som har problem på bustadmarknaden. Kommunane har i følgje lov om sosiale tenester ansvar for å medverke til å skaffe bustader til personar som ikkje sjølv kan ivareta sine interesser på bustadmarknaden. Ein føresetnad for å gjera ein god jobb for dei vanskelegstilte på bustadmarknaden, er at kommunen har kjennskap til kven og kor stor gruppa er. Bustadsosial handlingsplan for Nord-Fron kommune skal vera eit verktøy i så måte. Målet med gjennomføring av bustadsosial handlingsplan er forankra i Kommuneplan for Nord-Fron. I Overordna mål og retningslinjer punkt 5.2 heiter det: Kommunen skal framleis arbeide aktivt for at Nord-Fron til ei kvar tid har eit variert utval av alternative typar byggjeklare bustadtomter i ulike delar av kommunen. Det skal arbeidast meir aktivt for å marknadsføre dette tilbodet. I planperioden skal kommunen utarbeide ein plan for bustadbygging, der det særleg blir lagt vekt på sosial bustadbygging. Arbeidet med bustadsosial handlingsplan er sett i gang med tilskott frå Husbanken. Frå Husbanken vert behovet for bustadsosiale handlingsplanar understreka. Ved at kommunane dokumenterer dei vanskelegstilte sin bustadsituasjon, har Husbanken eit betre grunnlag for å fordele og prioritere tilskottsmidlar. Dei kommunane som dokumenterer bustadbehovet gjennom bustadsosial handlingsplan vert prioritert i tildelinga av lån og tilskott. 1.2 Behandling av bustadspørsmålet i kommunale planar I kommunen er det utarbeidd planar på ulike område der bustadproblematikk er handsama som del av desse. Eldreomsorgsplan 1, Omsorgsplan 2, handlingsplan for psykisk helse, og kommunedelplan for kultur tek alle opp bustadproblematikk. 1 Handlingsplanen for eldreomsorg vart vedteke i kommunestyresak 61/1997 og revidert i utval for helse- og omsorgssaker i sak 6/2000. Omsorgsplanen er ei vidareføring, der det er gjort ein brei fagleg revisjon, og teke omsyn til kommunen sitt totalt tilbod til menneske med omsorgsbehov uansett alder 2 Høyringsutkast januar

5 I eldreomsorgsplanen sette ein seg som mål i planperioden ( ) at ein skulle byggje ut ny skjerma eining ved Sundheim, renovere trygdebustader og byggja omsorgsbustader på Vinstra og på Kvam. I høyringsutkastet til omsorgsplanen er bustadproblematikk behandla vidare. Det vert lagt vekt på bustadmangel for unge funksjonshemma. Ein ynskjer å etablere eit avlastingstilbod for funksjonshemma born og unge og deira foreldre, og å auke talet på omsorgsbustader for unge funksjonshemma. Når det gjeld oppfølging av bustadproblematikken i høyringsutkastet til omsorgsplanen, er dette formulert som eit generelt tiltak under Driftstiltak , punkt 15.2 Tilrettelagde bustader, tiltak 3: Arbeidsgruppe for vurdering av eit samla behov for og lokalisering av tilrettelagde bustader i Nord-Fron kommune. I psykiatriplanen 3 vert det slått fast at det er mangel på mindre bustader i Nord-Fron og ein del personar har behov for anna butilbod, i ei eller anna form for bufellesskap. Tiltak i handlingsplanen for psykisk helse er å setje ned ei arbeidsgruppe som skal sjå på mogleg planlegging og etablering av omsorgsbustader. Det spesifiserte tiltaket som vert foreslått er bygging av eit bustadfellesskap med 4-6 leilegheiter under same tak. I kommunedelplan for kultur 4 vil ein halde seg orientert om bustadmarknaden i kommunen, og heile tida vurdere om det er behov for å leige, kjøpe eller bygge bustader til nye flyktningar. Det er vedteke at Nord-Fron skal ta imot ti nye flyktningar kvart år dei fire neste åra. For 2002 er kommunen bede av UDI å ta imot 20 flyktningar. Det er teke avgjerd om å ta imot opp til 15 i løpet av perioden, mellom anna avhengig av bustadtilgang. For at kommunen skal kunne ta imot flyktningane, må bustadsituasjon vera avklara på førehand. 1.3 Samandrag av dagens situasjon Den var det registrert 5948 innbyggjarar i Nord-Fron kommune, dette er ein nedgang på 349 personar dei 15 siste åra. I SSB si folketalsframskriving er det spådd vekst for folketalet i Nord-Fron, med særleg vekst frå alderen 50 år og oppover. Dersom framskrivinga slår til, vil kommunen få minkande behov for barnehage-/skuleplasser, medan det vil bli eit aukande behov for tilpassa bustadar, alders- og sjukeheimsplassar. Dette er ei utfordring kommunen aktivt bør gjera noko med. 3 Kommunestyresak 3/ Kommunestyresak 49/2001 5

6 I folke- og bustadteljinga som vart gjennomført i budde 73 prosent av befolkninga i Nord-Fron i privateigd bustad, 23 prosent i leigd bustad medan 4 prosent budde i burettslag. Om lag 90 prosent av bustadene er einebustader, nærare halvparten av desse har fem rom eller fleire. Bustadprisane i Nord-Fron er lågare enn på landsbasis. I 2000 var gjennomsnittsprisen pr m 2 ved kjøp av brukt bustad i Nord-Fron kr. 6379, den var 6487 for Oppland, og for heile landet. For å få oversikt over kven og kor mange som er vanskelegstilte på bustadmarknaden i Nord- Fron kommune, er det gjennomført ei kartlegging etter metode utarbeidd av Husbanken. Vanskelegstilte på bustadmarknaden definerast slik: Husstand utan bustad Husstand med kortvarig leigeforhold. Husstandar med ueigna bustad Husstandar med store hjelpe- og oppfølgingsbehov. Det vart registrert 56 slike husstandar i Nord-Fron. Dette utgjer om lag ein prosent av befolkninga, det vil si som landsgjennomsnittet. Målgruppene som vart registrert* Antall Rørsleproblem/Fysisk funksjonshemma** 19 Psykisk funksjonshemma 8 Annen funksjonshemming 3 Psykiatrisk langtidspasient 7 Rusmiddelmisbruker 2 Sosialt vanskelegstilt 14 Flyktning fyrstegongsetablert 3 Totalt 56 * Dei fleste som er i kontakt med tenesteapparatet har samansette problem. Her er det registrert det primære kjenneteiknet til husstandane. ** Under fysisk funksjonshemma er det registrert særleg to grupper. Den eine er eldre med rørsleproblem og den andre er yngre funksjonshemma. Over ser vi husstandane som vart registrert og kva for målgruppe dei vart registrert innunder. Vi ser av oversikten at den største enkeltgruppa som er registrert er rørsleproblem/fysisk funksjonshemma. Ser vi denne gruppa i saman med psykisk funksjonshemma og annan funksjonshemming utgjer desse over halvparten av dei vanskelegstilte på bustadmarknaden i kommunen. Bustader for personar med ei funksjonshemming er kostnadskrevjande. Det 6

7 krevst investeringar for å tilretteleggje bustaden, og kostnader til drift er ofte store då mange av dei som er funksjonshemma treng oppfølging og hjelp 24 timar i døgnet. Gruppa som er registrert med rørsleproblem, er eldre som har behov for mindre bustader, eller ei betre tilrettelegging av den bustaden dei har i dag. Gruppene psykiatri, rus og sosialt vanskelegstilt utgjer også ein stor del av dei med bustadproblem i Nord-Fron. For desse er det ofte vanskeleg å finne varige buformer, mange har husleigekontraktar for korte periodar. For psykiatriske langtidspasientar vil ei mogleg løysing vera bustader med avgrensa butid med ei tett oppfølging for å lære seg å bu sjølv. For gruppene som slit med rus, og for andre sosialt vanskelegstilte, er det særleg behov for små bustader da størsteparten av dei registrerte er einslege. Kommunen har i dag ei relativt stor bustadmasse med vanlege bustader. Ein bør sjå på utnyttinga av desse bustadene før ein kjøper/byggjer fleire. Den siste registrerte gruppa er flyktning fyrstegongsetablert. Bustadproblematikk for flyktningar kjem ikkje særleg fram i denne undersøkinga. Det er fordi det må ordnast bustader til denne gruppa før dei kjem til kommunen. Dei som er registrert i undersøkinga har vore innom tenesteapparatet i løpet av dei 6 siste månadene. Flyktningar er dermed ei kjend gruppe som har eit underregistrert bustadbehov. Ungdom i etableringsfasen er ei anna gruppe som ikkje er registrert i undersøkinga, men som kan ha problem med å komme inn på bustadmarknaden. Datagrunnlaget viser at ein fjerdedel av dei registrerte leiger privat kortsiktig, ein fjerdedel bur heime hjå føresette og ein fjerdedel eig eigen bustad. Kommunen disponerer og har ansvar for 98 bustader pr 2001, av desse er 36 trygde- og omsorgsbustader og 10 bustader for psykisk utviklingshemma. For grupper som ikkje sjølv kan finansiere kjøp av eigen bustad, er det mogleg å få lån og tilskott gjennom Husbanken sine ordningar. Kommunen bør bli meir aktiv med å gje slik informasjonen. Under føresetnad av at kommunen finn fram til gode prosjekt, vil ein truleg kunne utnytte bustadtilskott til etablering i eit langt større omfang enn hittil. Husbanken tilbyr svært gode låne- og tilskottsordningar ved bygging av bustader til vanskelegstilte. 5 I 2001/2002 blir det gjennomført ei ny folke- og bustadtelling i Noreg. 7

8 1.4 Kostnader i samband med bustadsosial handlingsplan Fleire av tiltaka som er foreslått i planen vil medføre auka investering- og driftskostnader. Dei auka kostnadene både når det gjeld drift og investering er vagt vurdert under kvart enkelt tiltak. Det bør i det vidare arbeidet setjast ned arbeidsgrupper for å vurdere kostnadssida ved forslaga. Det er lagt stor vekt på at ein skal finne finansieringsordningar gjennom Husbanken. Kommunen bør gjere seg godt kjend med Husbanken sine låne og tilskotsordningar. 8

9 1.5 Mål i planperioden Skaffe omsorgsbustader med heildøgnstilbod som varig tilbod til dei som nå er år. Opprette eit tilbod for psykiatri gjennomgangsbustader. Skaffe bustader til vanskelegstilte/flyktningar. Gje tilstrekkeleg hjelp og oppfølging til vanskelegstilte grupper for å gjera dei i stand til å bu i og behalde eigen bustad. Stimulere til bygging av bustader for eldre som ønskjer å bytte stor og tung einebustad med enklare bustad. Gjera merksam på stønadsordningar for ombygging til livsløpsstandard av eigen bustad. Gje betre informasjon/kunnskap/utnytting internt og eksternt omkring statlege stønadsordningar/husbankordningar. Andre tiltak 9

10 2. Tiltak handlingsplan Mål 1: Framskaffe omsorgsbustader med heildøgnstilbod som varig tilbod til dei som nå er år. Tiltak: Byggje fire bustader for yngre funksjonshemma tomt med moglegheit for utviding med fire nye bustader innan få år. - Opprette ei tverrfagleg arbeidsgruppe for å gjennomgå mogleg plassering og for å sjå på moglegheiter for finansiering. - Vurdere samla behov for og lokalisering av tilrettelagde bustader i Nord-Fron kommune Kostnad: - Investering: Lagt inn som investeringstiltak i Omsorgsplanen. Det er ikkje innarbeidd i gjeldande økonomiplan. Bebuarane må betale husleige på vanleg måte. - Drift: Driftskostnad vil komme i tillegg. Desse vil venteleg bli lågare enn i dag, då brukargruppa allereie nå har eitt stort tal årsverk med hjelpetiltak i dei ulike heimane sine. Ved ei slik samlokalisering vil ein også kunne samle hjelpetiltaka i større grad - Helse- og sosialsjef Tiltak: Skaffe avlastingsbustader for unge funksjonshemma. - Vurdere om dei bygningane kommunen disponerer pr i dag kan omdisponerast, eller om kommunen må kjøpe/bygge. Kostnad: - Investering: Vurdere om bustadstiftelsen skal stå for bygging. Husleige på vanleg måte. - Drift: Driftskostnad vil komme i tillegg, desse vil truleg bli lågare enn i dag, då desse bebuarane allereie nå har eit stort tal årsverk med hjelpetiltak i heimen. - Helse- og sosialsjef Mål 2: Opprette eit tilbod innan psykiatri gjennomgangsbustader. Tiltak: Bygge fire samlokaliserte gjennomgangsbustader for folk med psykiske lidingar. - Bygge bustader der gruppa psykiatriske langtidspasientar kan få bu/få butrening. Viktig for å attvinne evne til å bu for seg sjølv etter opphald på institusjon o.l.. Kostnad: - Investering: Stønad gjennom psykiatrimidlar. Det er mogleg å få tilskott på pr omsorgsbustad via fylkeslegen (i samband med Opptrappingsplanen for psykiatri). - Drift: Psykiatrimidlar kan nyttast til oppretting av stilling for oppfølging av dei som skal bu i bustadene. - Helseleiar det er nedsett ei arbeidsgruppe. - Behov for midlar skal meldast inn til fylkesmannen innan juli Behovet skal underbyggjast ved at ein legg ved bustadsosial handlingsplan. 10

11 Mål 3: Skaffe fleire bustader til vanskelegstilte/flyktningar. Tiltak: Auke gjennomstrøyming i dei kommunale bustadene. - Utnytte betre bustadene kommunen eig allereie. Innarbeide maksimal leigeperiode på (3 5 år) for fleire av bustadene. - Sjå på husleigekontraktane til dei som leiger kommunal bustad. Fleire bebuarar har budd svært lenge, ideen om gjennomgangsbustader er i liten grad gjennomført. Kostnad/kommentar: - Investering: Ingen - Drift: Administrative kostnader ved utarbeiding av eit system for betre gjennomstrøyming i dei kommunale bustadene. - Plansjef Tiltak: Skaffe fleire bustader til flyktningar. - Kommunen må vurdere om det skal kjøpast fleire bustader eller om eksisterande bustadmasse skal omdisponerast. - Vurdere om ein skal utvide området i kommunen for busetting av flyktningar Kostnad/kommentar: - Investering: Finansiere nye bustader ved hjelp av statlege overføringar til flyktningar. - Drift: Kostnadsdekkjande husleige. - Flyktningekontor Tiltak: Skaffe fleire eigna bustader til personar med dårleg buevne. - Byggje om Kvikne skule. Enkle bustader for mellombels innkvartering. Kostnad/kommentar: - Investering: Ombygging kan finansierast med lån og tilskott frå Husbanken. Til denne typen tiltak (særleg utsette grupper) kan det bli innvilga tilskott ut over 30% av investering. - Drift: Husleige - sosialstønad + bustønad. - Plan- og næringsavdelinga/bustadstiftelsen Tiltak: Bidra til å få fram fleire bustader for unge i etableringsfasen. - Kommunen tek initiativ til at det vert oppført mindre bustader med enkel standard for fyrstegongsetablerarar. - Inngå avtale med privat utbyggjar, gjera merksam på arealreglar/tilskotsordningar frå Husbanken, vurdere billig/gratis tomter for formålet. Kostnad/kommentar: - Investering: Lån og tilskott gjennom Husbanken. Bustadstiftelsen byggjer. - Drift: Kostnadsdekkjande husleige - Bustadstiftelsen

12 Tiltak: Auke tildeling av etableringslån i kommunen. - Auka tildeling av etableringslån gjev større moglegheit til fyrstegongs etablering for ungdom og andre grupper med svak økonomi. - Tildelte midlar til bustadtilskott vil auke dersom kommunen aukar si innlånsramme for etableringslån. Dette er i seg sjølv eit viktig virkemiddel til finansiering for å hjelpe økonomisk vanskelegstilte som ønskjer eigen bustad ved sidan av etableringslån. Kostnad/kommentar: - Kostnader dekkjast av private husbyggjarar. Ved å auke tildeling av etableringslån, vert det eit auka tapspotensiell for kommunen. Ein må sjå dette i samanheng med moglege framtidige utgifter over sosialbudsjettet for den aktuelle husstanden dersom kommunen ikkje gjev etableringslån. - Plan- og næringsavdelinga Mål 4: Gje tilstrekkeleg hjelp og oppfølging til vanskelegstilte grupper for å gjera dei i stand til å bu i og behalde eigen bustad. Tiltak: Tilsetjing av miljøvaktmeister som ei forsøksordning. - Skal bidra til at dei som har bustad/får tildelt bustad vert betre i stand til å behalde bustaden. Er ansvarleg for oppfølging av alle bebuarar, men særleg vekt på dei vanskelege bebuarane både på miljøsida og for vedlikehald. - Oppfølging av flyktningar, gjere dei i stand til å bu betre. - Organisering av ein slik teneste er ei utfordring til tverrfagleg tenking og profesjonalisering av tenesta. Dimensjonering og organisering bør utgreiast nærare. Kostnad: - Investering: Ingen - Drift: Vil gje auka driftskostnader, men dette må sjåast i samanheng med mogleg inntening i forhold til kostnader ein har på "vanskelege bebuarar" i dag. Vurdere delfinansiering ved hjelp av psykiatrimidlar. - Helse- og sosialsjef Tiltak: Auke utnyttinga av Husbanken si bustønadsordning. - Auka satsing på mottak av publikum og saksbehandling av bustønadssøknader vil kunne gje fleire husstander bustønad, og bidra til at dei kan handsame sine buutgifter utan kommunal stønad. Kostnad: - Investering: Ingen - Drift: Forslaget vil krevje at det vert brukt auka ressurser i arbeid med å informere om bustønad. Dette må sjåast i samanheng med inntening på sosialbudsjettet. 176 innbyggjarar i Nord-Fron kommune mottok i år 2000 til saman kroner ,- i statleg bustønad. (Denne summen auka i 2001 til kroner ,-). - Helse- og sosialsjef

13 Mål 5: Stimulere til bygging av bustader for eldre som ønskjer å bytte stor og tung einebustad med enklare bustad. Tiltak: Stimulere private utbyggarar til auka bygging. - Gjera merksam på Husbanken sine tilskotsordningar til bygging av små bustader med enkel standard. Klausulere bygging kommunal tildelingsrett. - Vurdere tomter ved Sundheim til bygging av fleire omsorgsbustader. Billig/gratis tomt ved kommunal tildelingsrett/kommunal opsjon på bygg etter ei viss periode. Kostnad: - Investering: Ingen. - Drift: Administrative kostnader ved rettleiing/bistand/informasjon om ulike tilskott. Utnytte eksisterande driftskostnader - bebuarar i slike bustader har som oftast heimehjelp/andre tenester. Utnyttar dette ved ei lokalisering av eventuelle nye bustader nær Sundheim. - Plan- og næringsavdelinga/sundheim Mål 6: Gje betre informasjon/kunnskap/utnytting internt og eksternt omkring statlege stønadsordningar/husbankordningar. Tiltak: Invitere Husbanken i forkant av viktige bustadpolitiske vedtak. - Kommunestyre/administrasjon kan få informasjon om kva for stønad/lån/tilskott kommunen har moglegheit til å få. Kostnad: - Investering: Ingen. - Drift: Administrasjonskostnader ved planlegging og gjennomføring. - Husbankkontakt i kommunen - Fortløpande Tiltak: Ha ein bustaddag / idedugnad for kommunen sine innbyggjarar. Invitere Husbanken, private låneinstitusjonar og private utbyggjarar. - Personleg invitasjon til alle mellom 18 og 35 år som har registrert adresse i kommunen. Personar som kan informere om tomter, hjelpe til med å fylle ut søknad til Husbanken, byggeskjema og liknande bør vera med. - Alle vert oppmoda om å komme med innspel til forbetringar/nytenking i bustadpolitikken. - Plansjefen får i oppgave å setje saman ei plangruppe som planlegg og arrangerer ein årleg informasjonsdag. Bustadseminaret vert arrangert fyrste gong våren Kostnad: - Investering: Ingen. - Drift: Administrasjonskostnader ved planlegging og gjennomføring. - Plan- og næringsavdelinga - Eitt møte annakvart år eller sjeldnare. Fyrste gong

14 Tiltak: Delta på Husbanken sine opplæringsdagar for å få auka kompetanse i kommunen. Kostnad: - Investering: Ingen. - Drift: Kursavgift variabelt - Alle. Både politikarar og administrasjon bør delta. - Fortløpande Mål 7: Andre tiltak. Tiltak: Eiga bustadside på kommunen sine internettsider. - Søknadsskjema for kommunal bustad, litt om reglane for tildeling og butid i bustadene, søknadsfristar, kommunale tomter og liknande. Kostnad: - Investering: Ingen. - Drift: Administrasjonskostnader ved planlegging og gjennomføring. - It-ansvarleg Tiltak: Oppgradere kommunen sin bustadmasse. - Nokre av bustadene er i dårleg forfatning. Det er behov for ein gjennomgang av dei kommunale bustadene for å vurdere kva som bør gjerast med omsyn til oppussing/vedlikehald. Delfinansiering av dette bør gjerast via tilskott frå Husbanken utbetringstilskott. - Vurdering av om dagens husleige står i forhold til standard på bustaden. Kostnad: - Investering: Svært usikkert. Kan verta ein stor investering, men dette må utgreiast nærare. - Drift: Blir regulert etter investering. - Plansjef

15 Vedlegg 1. Kartlegging og vurdering av dagens situasjon Nord-Fron kommune: Befolkning og bustader Befolkningsutvikling Bustader i Nord-Fron kommune Kartlegging av vanskelegstilte på bustadmarknaden Overblikk over dei vanskelegstilte på bustadmarknaden i Nord-Fron Noverande bustadsituasjon Tilrådd tiltak Hovudutfordringar ut frå kartlegginga Andre vanskelegstilte på bustadmarknaden Virkemidlar i bustadpolitikken Oversikt over kommunale bustader Husbanken sine virkemidlar i bustadpolitikken Lån og tilskotsordningar Bustønad Nord-Fron kommune sin tomte- og utbyggingspolitikk. Oversikt over bustadprosjekt/arealressursar Organisering av bustadarbeid i kommunen 27 15

16 Vedlegg 1. Kartlegging og vurdering av dagens situasjon 1.1 Nord-Fron kommune: Befolkning og bustader Befolkningsutvikling: Nord-Fron kommune har i fleire år hatt nedgang i folketalet. Pr var det registrert 5948 innbyggjarar, ein nedgang på 349 personar dei siste 15 åra. Figuren nedanfor viser SSB si befolkningsframskriving til år Framskrivinga byggjer på SSB sitt alternativ for middels vekst, det vil seie ingen store endringar innan næringsliv og liknande i kommunen. antal personar år 6-13 år år år år år år 80 år og oppover Det ser ut til å bli færre yngre, medan den spådde veksten for folketalet i kommunen vil vera i den eldre del av befolkninga. Dersom befolkningsframskrivinga slår til og tendensen vert den same i åra etter dette, er det klart at behovet for skule- og barnehageplassar vil gå ned, medan behov for tilpassa bustader og alders- og sjukeheimsplassar vil auke. Den negative utviklinga blant dei yngre aldersgruppene er ei utvikling kommunen må ta på alvor og aktivt arbeide med å snu. Dette er også sett som mål i Kommuneplanen for , Overordna mål og langsiktige retningslinjer : Nord-Fron kommune skal styrke arbeidet for å stoppe nedgangen i folketalet og få til ein vekst fram til Tabellen under gjev ein detaljert oversikt over folketalsutviklinga i kommunen dei siste åra. 16

17 År Folkemengde Fødte Døde Fødselsoverskott Innflytting Utflytting Netto tilflytting Folkemengde Det har vore eit fødselsunderskott og ei netto utflytting i perioden 1996 til Datagrunnlaget viser at i 1997, 98 og 99 var mellom 60 og 66 prosent av dei som flytta frå Nord-Fron mellom 19 og 35 år. Denne gruppa er dei som i størst grad flytter frå kommunen Bustader i Nord-Fron kommune Folke- og bustadteljinga i 1990 viste at 73 prosent av befolkninga i Nord-Fron budde i privateigd bustad, 4 prosent budde i burettslag, medan 23 prosent leigde bustad. 89 prosent av bustadene i kommunen er einebustader. Bustader bygd i Nord-Fron kommune dei fire siste åra: Regulerte felt Spreidd utbygging Totalt antall bustader Bustadprisane i Nord-Fron er noko lågare enn på landsbasis. I 2000 var gjennomsnittsprisen pr m 2 ved kjøp av brukt bustad i Nord-Fron kr. 6379, kr 6487 i Oppland, og for heile landet. Kommunen disponerer og har ansvaret for 98 ulike bustader 7. Av desse er 81 på Vinstra, 11 på Kvam, og 6 i Skåbu. Bustadene er av varierande storleik og standard. Det er eit stort behov for ein gjennomgang for å få oversikt over kva vedlikehald som trengst, og om dei dekkjer det mest akutte behovet. 6 Som følgje av løpande korreksjonar av folks flytting i SSB er det ikkje heil samsvar mellom folketal i 31/12 eitt år og 01/01 påfølgjande år. 7 Dette omfattar vanlege kommunale bustader, bustader kommunen leiger for vidare utleige og bustader kommunen eig gjennom ein eigen stiftelse Bustadstiftelsen. 17

18 1.2 Kartlegging av vanskelegstilte på bustadmarknaden I løpet av oktober 2001 vart kartlegginga av vanskelegstilte på bustadmarknaden (jfr definisjonen i punkt 1.3 over) gjennomført i Nord-Fron. Resultatet viser at 56 husstandar var vanskelegstilte på bustadmarknaden i kommunen Overblikk over dei vanskelegstilte på bustadmarknaden i Nord-Fron. Diagrammet nedanfor viser samansetning av husstandane som vart registrert. Vanskelegstilte på bustadmarknaden i Nord-Fron Enslig mann Par uten barn Enslig kvinne Par med barn Enslig med barn Annet Vi ser at ei stor overvekt av dei registrerte er einslege. 68% av dei registrerte var einslege utan barn. Legg ein til einslege med barn kjem ein opp i 80% einslege. Ut frå datagrunnlaget kan ein ikkje si at nokon aldersgruppe utmerker seg i særskilt grad. Antall husstander etter alder og målgruppe Antall husstander Alder Totalt Målgruppe 1. kjennetegn < Flyktning 1. gangsetablert 3 3 Fysisk funksjonshemmet/ Annen funksjonshemming/ Psykisk utviklingshemmet Psykiatrisk langtidspasient Sosialt vanskeligstilt/ Rusmiddelmisbruker Totalt Tabellen over viser at personane fordeler seg i tre grupperingar. 18

19 Fyrste gruppe: Under 19 år er det fysisk/psykisk og annen funksjonshemming som gjer dei vanskelegstilte på bustadmarknaden. Gruppa vil innan få år melde behovet for eigen tilrettelagt bustad, og kommunen har etter lov om sosiale tenester plikt på seg til å gje dei eit slik tilbod. Andre gruppe: Personar frå 20 til 56 år utmerker seg innan gruppene psykiatri/ sosialt vanskelegstilt og rusmiddelmisbrukar. Desse problema opptrer ofte i saman. For fleire av desse er ikkje problemet løyst ved at dei får ein bustad, dei treng også tilrettelegging/oppfølging for å klare å halde på bustaden. Tredje gruppe: Frå 67 år og oppover er det i særleg grad fysisk funksjonshemming som gjer seg gjeldande blant dei registrerte. Dette er eldre som har ynskje om/behov for tilrettelagt bustad. Datagrunnlaget viste at størsteparten av dei registrerte har anten berre sosialhjelp, eller ei inntekt under grense for bustøtte. Ei gruppe vart registrert med høgare inntekt dette var i særleg grad yngre med ei funksjonshemming, men som vart registrert med føresette si inntekt. Inntektsfordelinga blant dei vanskelegstilte på bustadmarknaden viser at ein i liten grad kan trekke med eigne ressurser for å få til ei løysing på bustadproblemet deira Noverande bustadsituasjon I diagrammet under ser vi kva for bustadsituasjon dei kartlagde har ved registreringstidspunktet Leier privat kortsiktig Leier privat langsiktig Leier kommunalt Eier egen bolig Bor hos foresatte Uten bolig* Om lag ein fjerdedel av dei registrerte leier privat kortsiktig. Dette indikerer at dei har ein usikker bustadsituasjon. Datagrunnlaget viser at det er særleg sosialt vanskelegstilte som 19

20 leier privat kortsiktig. Den andre store gruppa i diagrammet bur hos føresette, ser ein av datagrunnlaget er unge med ei fysisk eller psykisk funksjonshemming. Desse vil innan få år ha krav på eigen tilrettelagt bustad gjennom kommunen. Den siste store gruppa ein ser av diagrammet, er dei som eig eigen bustad. Dette er eldre som i stor grad ynskjer seg mindre og enklare bustader som er tilrettelagt for deira rørsleproblem Tilrådde tiltak I kartleggingsskjemaet vart dei som gjennomførte registreringa bede om å svare på kva for tiltak dei meinte det var behov for kva skulle til for å løyse bustadproblemet til kvar enkelt? 16 prosent av dei registrerte vart tilrådd å bli i noverande bustad med noko oppfølging frå tenesteapparatet, 84 prosent vart tilrådd annan bustad. Fordelinga for desse er vist under. Antall husstander etter målgruppe og anna bustad som tilrådd tiltak : Målgruppe 1. kjenneteikn Ordinær bustad utan oppfølging Ordinær bustad med oppfølging frå hjelpe apparatet Samlokalisert eining, dag/kveld bemanning Samlokalisert eining, døgnbemanning Samlokalisert eining uten bemanning Totalt Flyktning gongs etablert Fysisk funksjonshemma Psykisk utviklingshemma Psykiatrisk langtidspasient Rusmiddelmisbrukar 2 2 Sosialt vanskelegstilt Anna funksjonshemming Totalt Vi ser av tabellen at det største registrerte behovet er ordinær bustad med oppfølging frå hjelpeapparatet. Det er også fleire (15 av 47) som vert tilrådd samlokalisert eining både med og utan døgnbemanning. Datagrunnlaget viser at 80 prosent av dei det er foreslått samlokalisert eining for er under 19 år, bur heime hjå føresette, og har ei funksjonshemming. Den andre gruppa som er registrert med eit behov for samlokalisert bustadeining er psykiatriske langtidspasientar. I følgje leiaren for psykiatritenesta i Nord-Fron er det behov for ei eining der ein kan gje trening i det å bu og klare seg sjølv blant anna i overgang frå opphald på institusjon og liknande. Dette er ikkje som ein type miniinstitusjon, men som ein overgangsbustad i ei fase av livet. 20

21 I tabellen nedanfor er det spesifisert kva grad av oppfølging husstandane vart tilrådd. Tilsyn/kontakt opp til 1 gang pr. veke Tilsyn/kontakt fleire ganger pr veke/dagleg Praktisk hjelp/ miljøtiltak 1-5 t pr veke Praktisk hjelp/ miljøtiltak 6-15 t pr veke/dagleg Praktisk hjelp/ miljøtiltak/heile døgnet Ingen oppfølging Hovudutfordringar ut frå kartlegginga Kartlegginga synest å teikne eit bilete av tre hovudgrupper av vanskelegstilte på bustadmarknaden i kommunen. Den fyrste gruppa yngre funksjonshemma har eit behov for tilpassa bustader. For denne gruppa har dei som gjennomførte registreringa tilrådd samlokalisert bustadeining med døgnbemanning. Det er altså personar med stort pleiebehov det er snakk om. Den andre gruppa sosialt vanskelegstilte og psykiatri hadde leigekontraktar for korte periodar. Gruppa har behov for ordinære bustader, og om lag halvparten av dei treng oppfølging frå tenesteapparatet for å greie å halde på bustaden. Denne oppfølginga bør - i følgje datagrunnlaget - vera av både sosial, praktisk og økonomisk karakter. Den tredje gruppa eldre funksjonshemma, er eldre med behov for lettstelte bustader nær sentrum, i dag bur dei fleste av desse i privat einebustad. Arbeidet med rehabilitering og tilrettelegging av private heimar blir særleg viktig i denne samanhengen. Det er viktig i dette arbeidet at kommunen informerer om dei ordningar/ moglegheiter for finansiering som finst. Oppsummert vert dette: - Samlokalisert eining for yngre funksjonshemma. - Samlokalisert eining for psykiatri. - Ordinære bustader for sosialt vanskelegstilte, med oppfølging frå tenesteapparatet for at dei skal greie å bli buande. - Tilrettelagde bustader for eldre som ønskjer å bytte stor og tung einebustad med enklare bustad Andre vanskelegstilte på bustadmarknaden Ein svakheit ved det innsamla materialet er at opplysningane er basert berre på dei som er eller har vore i kontakt med tenesteapparatet dei siste seks månadene. Ungdom er ei gruppe vanskelegstilte på bustadmarknaden som her ikkje er vurdert. Vi ser av datagrunnlaget at det særleg er ungdom mellom 19 og 35 som flytter ut frå kommunen. Unge i etableringsfasen kan 21

22 ha særlege vanskar med å kome inn på bustadmarknaden på grunn av den store overvekta av einebustader i kommunen. Ei anna gruppe vi veit er underregistrert er flyktningar. Det er vedteke at kommunen skal ta imot ti flyktningar kvart år i perioden. I 2002 er det vedteke å ta imot inntil 15 flyktningar. Det totalt talet avheng mellom anna av bustadsituasjon i kommunen. Utfordringa i samband med mottak av flyktningar er å skaffe bustader innan dei kjem. Bustadproblemet for flyktningane må altså løysast før dei kjem til Nord-Fron. 22

23 2. Virkemidlar i bustadpolitikken Personretta bustadverkemidlar er virkemidlar kommunen i det løpande bustadsosiale arbeidet kan nytte for å hjelpe vanskelegstilte på bustadmarknaden til å etablere seg, og/eller bli buande i ein bustad. Virkemidlane for å få til etablering i bustad kan vera å nytte seg av kommunal eller privat utleigebustad. Ein kan og nytte økonomiske virkemidlar ved å gje ulike lån/tilskott til kjøp av bustad. Virkemidlar for å bli buande er buoppfølging/butrening. 2.1 Oversikt over kommunale bustader Nord-Fron kommune disponerer og har ansvar for 98 bustader. I særskilde tilfelle leiger kommunen private bustader for vidare utleige. Hovudtyngda av dei ordinære bustadene ligg i Vinstra sentrum. Dei fleste trygdebustadene ligg ved Sundheim. Nedanfor er ei oversikt over bustader kommunen disponerer, samt målgruppe og tildelingsinstans. Type bustad Tal på bustader Målgruppe/kommentar Kommunal tildelingsinstans Trygdebustad 32 Friske eldre/ Sundheim trygda/funksjonshemma Omsorgsbustad 4 Eldre/vanskelegstilte Sundheim Bustadstiftinga: bustad for psykisk 10 Psykisk utviklingshemma Sone 4 utviklingshemma Bustad for vanskelegstilte/ flyktningebustad 38 Økonomisk og sosialt vanskelegstilte. Sosialkontor Plan- og Gjennomgangsbustad Nov I 10 bustader bur næringsavd. Ungdomsbustad det flyktninger (9 av desse har Flyktningkontor Avlastingsbustad budd <3 år). 22 av 38 husstander budd <3 år 6 av 38 husstander budd 4-5 år. 8 av 38 husstander budd >6år Bustadstiftinga - 14 Vanskelegstilte Plan- og næringsavd. Kommunen har 52 vanlege utleigebustader av ulik storleik og standard, 5 av desse er på Kvam, 2 i Skåbu, og 45 på Vinstra. Det er 32 trygdebustader fordelt på 22 ved Sundheim, 4 i Beinvegen, 4 i Kvam og 2 i Skåbu. Trygdebustadene ved Sundheim har ikkje ei planløysing og ein atkomst som er tilpassa funksjonshemma i tilstrekkeleg grad. Dei er heller ikkje av god byggteknisk kvalitet. Kommunen har fire omsorgsbustader, to i Kvam og to i Skåbu. Ein omsorgsbustad er eit sjølvstendig husvære tilpassa funksjonshemma. Bustadene skal ha livsløpsstandard; og tilgang på heildøgns pleie. 23

24 Kommunen har for 2002 budsjettert med ei samla husleigeinntekt på mill kr. Budsjetterte utgifter til bustader for utleige er på mill kr. 2.2 Husbanken sine virkemidlar i bustadpolitikken Lån og tilskotsordningar Ei viktig utfordring for staten er i følgje Kommunal- og regionaldepartementet å få til ein meir aktiv bruk av Husbanken sine virkemidlar. Dette gjeld ordningane med oppføringslån, etableringslån, bustadtilskott og bustøtte. Ved å dokumentere kommunen sitt behov på bustadmarknaden gjennom ein bustadsosial handlingsplan, kan kommunen rekne med at Husbanken bruker denne som grunnlag for å fordele og prioritere tilskottsmidlar. Nedanfor er det ein kort gjennomgang av låne- og tilskotsordningane til Husbanken. Lån og tilskott som vert behandla i kommunen: Bustadtilskott til tilpasning: Tilskottet skal bidra til at husstandar med svak økonomi skal få utbetre eksisterande bustad. Tilskottet er maksimalt på kr. Utbetringslån: Kommunar, enkeltpersonar og burettslag, sameige, selskap, stiftingar og liknande kan få utbetringslån. Kommunane kan nytte av si ramme med etableringslån til å gi lån til mindre utbetringar. Når kostnadene er inntil kroner, er det kommunen som behandlar søknadene og eventuelt gjev lån. Etableringslån: Etableringslån er midlar som kommunane låner i Husbanken for å låne ut vidare. Lånet skal gå til personar som har problem med å få nødvendige tilleggslån i private bankar eller finansieringsinstitusjonar, det er altså ei toppfinansiering. Dette er ei behovsprøvd låneordning. Ein kan få etableringslån ved oppføring av ny, kjøp av brukt eller utbetring av bustad. Bustadtilskott kan nyttast i kombinasjon med etableringslån. I tabellen under er det sett opp bruk av lån og tilskott innvilga av kommunen i perioden Tilskott/lån 2001 Bustadtilskott til tilpassing Antall saker/ avslag 3 saker 0 avslag Beløp Kommentar ,- Alle tilskott til tilpassing er ytt til enkeltpersonar Etableringslån 8 saker 2 avslag ,- For år 2001 var gjennomsnittleg sum på etableringslån innvilga frå Nord-Fron kr Kommunen nyttar ikkje fullt ut dei tilgjengelege midlane i ordninga med etableringslån. Det er eit vurderingsspørsmål kor stor risiko kommunen er villig til å ta i samband med å gje etableringslån. Kommunene bør vurdere dei enkelte søknadene om etableringslån ut frå totalt sett kva alternativ som tener husstanden og kommunen best på sikt. Ein eventuell risiko for 24

25 tap på etableringslånet, må vurderast opp mot alternative kostnader på andre kommunale budsjett, som utbetaling av sosialhjelp for å dekke husleige i privat leige, subsidiering av kommunale utleigebustader m.m. Det har dei seinare åra vore liten forskjell på renta gjeve frå Husbanken på etableringslån og den ein har fått på topplån i lokal bank. Dette har gjort at fleire vel å ta opp heile lånet i den lokale banken, slik at dei berre treng å forhalde seg til ein låneinstitusjon. Lån og tilskott som vert behandla av Husbanken: Oppføringslån: Kommunar, enkeltpersonar, selskap, stiftingar og liknande kan få oppføringslån. Det er ikkje behovsprøving. Oppføringslån skal medvirke til å dekke behovet for nye, gode, rimelege og nøkterne bustader i gode bustadmiljø. Kjøpslån: Lånet gjeld grunnfinansiering ved kjøp av brukt bustad. Målgruppa er økonomisk vanskelegstilte. Bustadtilskott til etablering: Tilskottet skal bidra til at grupper med svak økonomi blant funksjonshemma, sosialt vanskelegstilte, flyktningar, eldre og unge i etableringsfasen skal få nøkterne og eigna bustader. Tilskottet utgjer normalt inntil 30% av verdien på bustaden, og dekker eigenkapital. Kommunen, selskap, stiftingar og liknande kan få tilskottet ved kjøp av utleigebustader for vanskelegstilte. Tilskott, oppstartingstilskott og kompensasjonstilskott for dekking av renter og avdrag på lån til omsorgsbustader og sjukeheimsplassar: Tilskott skal stimulere kommunene til å auke tilbodet av sjukeheimsplassar og bustader tilrettelagt for heildøgns pleie og omsorg (omsorgsbustader). Tilskottet skal sette kommunane i stand til å bygge, kjøpe eller utbetre sjukeheim og omsorgsbustader ut frå lokale behov til dei som på grunn av alder, funksjonshemming, funksjonsnedsetting eller sjukdom har behov for det. Tilskottet blir berekna pr. ny bustadeinheit. Frå 1. januar 1997 er tilskottssatsane: A. Ved nybygging kroner pr. ny omsorgsbustad kroner pr. ny sjukeheimssplass, dvs. sjukeheimseining. B. Ved utbetring eller kjøp Tilskottsutmålinga avheng av kostnadene. Ved kostnader på kroner blir det gitt eit oppstartingstilskudd på kroner. For kvar kostnadskrone over kroner blir det gitt 50 prosent tilskott, slik at fullt tilskott på kroner for sjukeheim blir oppnådd ved kostnader på kroner. Fullt tilskott til omsorgsbustader oppnåast ved kostnader på kroner. Bruk av dette i Nord-Fron kommune: Type tilskott/lån , handsama av Husbanken Oppføringslån/ Byggelån Kjøpslån Bustadtilskott til etablering Antall søknader/ avslag 13 søknader/ 3 avslag 5 saker/ 1 avslag Beløp Kommentar 25

26 2.2.2 Bustønad Bustønad er ei statleg økonomisk stønadsordning administrert av Husbanken og kommunane. Formålet er å hjelpe eldre, uføre og (barne)familiar med svak økonomi å skaffe seg eller fortsette å bu i ein god og tenleg bustad. Det er òg eit formål å jamne ut skilnader i inntekt mellom ulike pensjonistgrupper fordi buutgiftene deira er svært ulike. På landsbasis var det fyrste termin 2001 ein svak vekst i talet på mottakarar av bustønad. Veksten var blant gruppene uføre med låg inntekt og barnefamiliar. I Nord-Fron har det også vore ein svak vekst i utbetalingane. Dei med låg inntekt og høge buutgifter får maksimal stønad med ei øvre grense. Formelen for utrekning av bustønad er: Godkjende buutgifter Rimelege buutgifter = Sum x 70 % = Bustønad I år 2000 vart det totalt innvilga ,- kr i bustønad til innbyggjarane i Nord-Fron. Det vart gjeve bustønad til 176 husstandar og gjennomsnittleg utbetaling pr månad var kr 1134,-. Det er viktig at kommunen informerer godt om stønadsordninga til innbyggjarane, og at dei som arbeider på sosialkontoret opplyser personar som er i kontakt med tenesteapparatet om ordninga. Ein aktiv informasjon om, og bruk av bustønad, er med på å senke kostnader sosialavdelinga har i samband med dekning av buutgifter. 2.3 Nord-Fron kommune sin tomte- og utbyggingspolitikk. Oversikt over bustadprosjekt/arealressursar I planperioden er det estimert eit behov for 268 bustadtomter i Nord-Fron, det er lagt til rette for godt over dobbelt så mange tomter i kommuneplanen. I tabellen under ser vi ein oversikt over eksisterande og planlagte tomter i kommunen. 26

27 Ledige bustadtomter i regulerte felt KONSENTRERT UTBYGGING (Byggjeklare) Planlagt tilbod Fortetting Planlagt regulert Totalt tilbod Eksisterande tomter og planlagte SPREIDD UTBYGGING Tilbod Kvam Vinstra Ruste Kvikne/Skåbu Bygging på gardsbruk Totalt Dette er stort sett tomter for oppfølging av einebustader av privatpersonar. Det er varierte typar tomter. Av byggjeprosjekt som pågår i kommunen, er det planlagt ombygging av eit eksisterande bygg i Lohaugvegen til omsorgsbustad/avlastningsbustad for psykisk/fysisk utviklingshemma. Det er ein etterspurnad etter tomter i eller nær sentrum der det kan byggjast fleirbustadbygg. 2.4 Organisering av bustadarbeid i kommunen Bustadarbeid i kommunen består av ulike arbeidsoppgåver som er fordelt på fleire tenestestader/stillingar. Inn under bustadarbeidet kan ein rekne: 1. Tildeling/utleige av bustader til vanskelegstilte. 2. Tildeling/utleige av kommunale trygde- og omsorgsbustader. 3. Oppfølging av bebuarar. 4. Hjelpe vanskelegstilte som ikkje får kommunal bustad med å finne egna bustad. 5. Tilsyn/vedlikehald av kommunale bustader. 6. Forvalte Husbanken sine låne- og tilskotsordningar. 7. Forvalte Husbanken sin bustønadsordning. 8. Oppfølging av misleghalde lån og restanse. 9. Drive økonomisk rådgjeving. 10. Overordna planlegging med omsyn til bustadbygging i kommunen. 27

28 Dei ulike aktørane i arbeidet med bustadtildeling: Sundheim: Har ansvaret for 36 trygde- og omsorgsbustader i kommunen. Lyser ut og tek imot alle søknader til desse bustadene. Har ansvaret for vedlikehald/vaktmeistertenester for bebuarane. Plan- og næringsavdeling: Har ansvaret for tildeling av alle kommunale bustader (utan trygde- og omsorgsbustader). Lyser ut og tek imot alle søknader om husvære. Ansvar for fakturering. Flyktningekontor: Tildeler flyktningebustader i samråd med plan- og næringsavdelinga. Leiger bustader på den private marknaden for flyktningar. Sosialkontor: Tildeler bustader til sosialt vanskelegstilte i samråd med plan- og næringsavdelinga. Yter hjelp til livsopphald herunder buutgifter, garanterer for depositum og skaffar husrom som strakshjelp når det trengst. Gjeldsrådgjevar: Behandlar søknader om lån og tilskott frå Husbanken. Gjev økonomisk rådgjeving. 28