SAKSFRAMLEGG. Sakshandsamar: Vidar Roseth Arkivsaksnr.: 09/809

Transkript

1 SAKSFRAMLEGG Sakshandsamar: Vidar Roseth Arkivsaksnr.: 09/809 Arkiv: F31 MOTTAK OG BUSETTING AV FLYKTNINGAR Vedlegg: Bakgrunn: Lovheimel: SAKSOPPLYSNINGAR Behovet for busetting av flyktningar i Norge Det er for tida eit stort behov for busetting av flyktningar i Norge. Behovet i 2009 er vurdert til personar. Det er dobbelt så mange som i Pr var peronar busette. I 2010 reknar ein med behov for å busette flyktningar. Flyktningane kjem frå Eritrea, Irak, Myanmar, Etiopia, Afghanistan, Bhutan, Somalia, Iran og Russland, i tillegg til statslause. Det er ein stor auke i behovet for busetting av einslege mindreårige flyktningar. Busettingsbehovet i 2009 er vurdert til 800 personar. I fjor var behovet 200 personar. Tidlegare arbeid med spørsmålet om busetting av flyktningar Formannskapet ba hausten 2008 om ei utgreiing i høve til mottak av flyktningar. Administrasjonen vart bedt om å vurdere om kommunen har tilstrekkeleg apparat til å handtere oppgåvene som vil fylgje av busetting av ei mindre gruppe flyktningar. Etter å ha fått vurderingar frå dei ulike tenesteområda, konkluderte leiargruppa i januar 2009 med at kommunen burde stille seg positiv til mottak av inntil 10 flyktningar, og at ein rekna med å kunne handtere dette. Til grunn for denne konklusjonen låg m.a. at busetting av flyktningar kan tilføre lokalsamfunnet mykje, og at ein gjennom nye virkemiddel som introduksjonsprogrammet og kvalifiseringsprogrammet har eit betre utgangspunkt for integreringsarbeidet enn tidlegare. Dette vart kommunisert til formannskapet, men utover vinteren/våren 2009 opplevde ein at kommuneorganisasjonen var så pressa i høve til oppgåver at administrasjonen ikkje tok vidare initiativ. Saka vart etterspurt i formannskapet sitt møte den , og formannskapet ba då om å få tilrettelagt ei sak i høve til mottak og busetting av flyktningar. Etter ei drøfting i leiargruppa den vart det m.a. konkludert slik:

2 Balestrand kommune bør vere innstilt på å ta i mot inntil 10 flyktningar og innleie ein dialog med IMDi om dette. Mottak av flyktningar kan ha ein del positive effektar for Balestrand-samfunnet. Det er truleg størst sjanse for å lukkast med integrering av barnefamiliar eller ungdom. Einslege vaksne synest vanskelegare. I høve til eventuell busetting av ungdom må føresetnader og reglar undersøkast (krav om fosterheim?). Dei kommunale tenestene vil kunne handtere mottak og integrering av flyktningar, men ein må vurdere kva ressursar den enkelte eininga treng. Ein flyktningkonsulent (50 % stilling) bør vere ein del av NAV. I høve til vaksenopplæring vil ein klare å møte dette ved samarbeidet som er etablert med Høyanger kommune. Introduksjonsprogrammet for flyktningar og kvalifiseringsprogrammet i NAV gjer at føresetnadene for å få til ei integrering kan vere betre enn før. Kommunen har pr i dag ledige husvære i Brattland og Kreklingen. Andre husvære kan og vere aktuelle. Dialog med IMDi Det er etablert kontakt med IMDi (Inkluderings- og mangfaldsdirektoratet) om mogeleg mottak og busetting av flyktningar. Sjølv om Balestrand kommune i dag ikkje står på IMDi si liste over kommunar som er førespurt om mottak, m.a. fordi kommunen er liten, vil det vere mogeleg for kommunen å busette flyktningar. Dersom kommunen primært skulle ha eit ynskje om å busette barnefamiliar, er det opplyst at det kan vere vanskeleg. Det mest aktuelle kan synast å vere einslege vaksne, kanskje frå Eritrea, evt. einslege mødre. Elles er det eit stort behov for busetting av einslege mindreårige, og gutar frå Afghanistan, evt. Somalia, er nemnt som aktuelle. Det mest realistiske kan i så fall vere personar som er fylt 18 år, der det ikkje er krav om fosterheim. Det er ekstra tilskot og gode økonomiske føresetnader i høve til busetting av einslege personar fram til dei har fylt 21 år. Kontaktperson hos IMDi Vest vil vere til stades i møtet i formannskapet for å informere nærare og svare på spørsmål. Virkemiddel i høve til busetting og integrering Bustader Ein kritisk faktor i høve til å kunne ta i mot og busette flyktningar er naturleg nok bustader som er høvelege for dei som kjem. I dag har Balestrand kommune to ledige husvære i Brattland (kvar med to soverom) i tillegg til eitt husvære i sameiga Kreklingen (to soverom). Desse kan ein eventuelt halde disponible i påvente av busetting eller berre leige ut på heilt kortsiktig basis inntil vidare. Utover dette kan det finnast tilbod på den private marknaden. Kommunen kan eventuelt bygge eller leige bustader til føremålet, og det er etablert tilskotsordningar i Husbanken i høve til dette. Dersom ein tek sikte på å bygge bustad(er) til føremålet, må sjølvsagt planleggingshorisonten vere slik at det ikkje er aktuelt med mottak av flyktningar før mot slutten av Organisering og bemanning av kommunale tenester Erfaringane tilseier at det er heilt naudsynt å etablere ei koordinerande stilling i høve til mottak og integrering av flyktningar. Det har så langt vore drøfta ei 50 % stilling, og at denne bør leggjast til NAV-kontoret for å dra nytte av samordningsvinstar i høve til kvalifiseringsprogram, sosiale tenester elles og andre ordningar i NAV. Det har elles vorte påpeikt at ein må vurdere dimensjonering av andre tenester i høve til m.a. skule og psykisk helsevern. Ulike tilskotsordningar kan bidra vesentleg til å finansiere slik oppgradering av tenestene. Tilskotsordningar og økonomiske forhold

3 Ved busetting av flyktningar og personar busett på humanitært grunnlag får busettingskommunen eit integreringstilskot. Tilskotet skal bidra til at kommunane gjennomfører eit planmessig og aktivt busettings- og integreringsarbeid, med sikte på at dei busette skal kome i jobb og greie seg sjølve. Erfaringane viser at eit godt arbeid dei fyrste åra bidreg til lågare utgifter i åra etter at tilskotet har falle bort. Integreringstilskotet skal saman med m.a. tilskot til opplæring i norsk og samfunnskunnskap for vaksne innvandrarar finansiere kommunen sine gjennomsnittlege utgifter til introduksjonsordninga og utgifter til m.a. flyktningkontortenester, bustad- og bustadadministrasjonstenester, sysselsettingstiltak, yrkeskvalifisering, arbeidstrening, sosialkontortenester, sosialhjelp, barneverntenester, tolketenester, barnehagetenester, helsetenester og kultur- og ungdomstiltak. Tilskotet er pr 2009 kr over 5 år for vaksne og kr over 5 år for barn under 18 år. Busettingsår Sats År 1 kr (vaksne) kr (barn) År 2 kr År 3 kr År 4 kr År 5 kr For eldre er det i tillegg eit eige eingongstilskot på kr For einslege mindreårige er det eit særskilt tilleggstilskot på kr pr år. Dette vert differensiert det fyrste året avhengig av busettingstidspunkt i året. Ved busetting av einslege mindreårige i 2009 er det utover dette eit ekstra tilskot på kr pr person (eingongstilskot). Døme: Dersom kommunen buset to familiar med i alt 4 vaksne og 6 barn, vert tilskotet det fyrste året kr (med 2009-satsar). Dersom kommunen buset 3 einslege mindreårige flyktningar i 2009 (pr ), vert det samla tilskotet kr i Det vert gitt tilskot til opplæring i norsk og samfunnskunnskap til personar som har fått fyrste opphalds- eller arbeidsløyve etter , det såkalla per capita -tilskotet. Tilskotet vert fordelt over fem år og satsane for 2009 ( per capita ) er: Tilskotsår Låg sats Høg sats År År År År År Sum Tilskotet har to satsar, ein høg sats for personer fra Afrika, Asia, Oseania (unntatt Australia og New Zealand), Øst-Europa, Sør-Amerika og Mellom-Amerika. Låg sats gjeld personar frå Vest- Europa, Nord-Amerika, Australia og New Zealand. Det vert i tillegg utbetalt eit resultatilskot på kr pr bestått munnleg og skriftleg del av norskprøve 2 og 3 for personar i denne målgruppa. Utover dette får kommunar med personar registrert i NIR (nasjonalt introduksjonsregister) eit grunntilskot til etablering av opplæring i norsk. Låg sats, om lag kr , vert utbetalt til kommunar med 1-3 personer i målgruppa registrert i NIR Høg sats, om lag kr , vert utbetalt til kommunar med personer i målgruppa registrert i NIR

4 Husbanken sine tilskots- og låneordningar er og viktige. Flyktningar vil som andre kunne søke om bustøtte, og dette kan vere eit vesentleg økonomisk bidrag. Bustadtilskot til etablering og bustadtilskot til utleigebustader er andre aktuelle ordningar. Startlån kan nyttast til topp- eller fullfinansiering ved kjøp av bustad, og kan og gjevast til refinansiering og til toppfinansiering ved bygging av ny bustad, eller til utbetring. Husbanken kan og tilby andre tenester relatert til busetting og integrering av flyktningar. Ulike virkemiddel administrert at IMDi og Husbanken kan kombinerast. Introduksjonsordninga Introduksjonsordninga skal bidra til ei lettare og raskare integrering av nytilkomne flyktningar. Alle kommunar som buset flyktningar har plikt til å tilby introduksjonsprogrammet, og deltaking er obligatorisk. Programmet er basert på ein individuell plan, og det er heilårleg over to år og på full tid. Det skal gi grunnleggjande ferdigheter i norsk og innsikt i norsk samfunnsliv. Programmet skal og førebu deltakarane på eit aktivt arbeidsliv eller motivere til utdanning. Personar som deltek i introduksjonsprogrammet har krav på ein introduksjonsstønad tilsvarande 2 G (grunnbeløpet i folketrygda). For personar under 25 år er stønaden 2/3 av 2G. Det er lagt opp til eit nært samarbeid mellom kommunane og NAV i arbeidet med programmet. Andre virkemiddel Ved å kople NAV til flyktningarbeidet, som også må involvere andre kommunale tenester, vil ein kunne sjå eit vidt spekter av aktuelle virkemiddel i ein samanheng. Dette går på stønads- og hjelpeordningar i den grad det trengst og opplegg for aktivisering, utdanning og arbeid. Kvalifiseringsprogrammet i NAV kan og vere veldig aktuelt for flyktningar som ikkje er i introduksjonsprogram. Dette er i stor grad eit tilsvarande opplegg med krav til planlagd aktivitet og ei inntektssikring tilsvarande 2G. VURDERING Alle kommunar bør ta ansvar og vurdere om det kan vere mogeleg å ta i mot og busette eit visst tal av dei mange som har vore i ein svært vanskeleg situasjon og som treng hjelp. Erfaringane tilseier også at tilflytting av folk frå andre land vil gjere eit lokalsamfunn rikare og tilføre det nye verdiar og ressursar. Balestrand kommune er frå før prega av eit mangfald som har styrka lokalsamfunnet, gjennom turistverksemd, arbeidsinnvandring og tidlegare mottak av flyktningar. Innbyggjarane i Balestrand representerer i alt kring 25 nasjonar. Balestrand sin identitet, og haldninga som pregar Balestrand, er ekte opne inspirerande. Balestrand er og skal vere kjent for å ta i mot på ein open måte både turistar og andre tilflyttarar, herunder flyktningar. Dette utgangspunktet bør etter rådmannen og leiargruppa si vurdering tilseie at ein leiter etter løysingar for å ta i mot flyktningar. I tillegg til auka mangfald og eit rikare samfunn på den måten, kan det vere verdifullt for kommunen med eit auka folketal og den arbeidskrafta som mange flyktningar representerer.

5 På den andre sida av vektskåla ligg dei mange utfordringane som mottak og busetting av flyktningar kan føre med seg. Å tilrettelegge for at flyktningar lærer seg norsk språk, historie og kultur, får ein høveleg stad å bu og kvalifiserer seg for arbeid, og faktisk får arbeid, kan vere krevjande. Balestrand kommune har klart krevjande oppgåver tidlegare, i dei fleste tenester. I tillegg har ein nå fått nye virkemiddel som kan bety ein skilnad, t.d. introduksjonsprogrammet, kvalifiseringsprogrammet og NAV-kontoret. Bustadutfordringane vil det og vere mogeleg å løyse, avhengig av kategori flyktningar og om det er familiar eller enkeltpersonar. I sum kan dei økonomiske ordningane gi eit tilstrekkeleg grunnlag til å kunne tilby dei naudsynte tenestene. Men om desse er tilstrekkelege vil avhenge av mange faktorar, m.a. situasjonen til dei som kjem hit, kva traumar dei har hatt, kva fysiske og psykiske problem dei eventuelt har og kva hjelpetiltak kommunen har plikt til å iverksette. Alt i alt vil rådmannen tilrå at kommunen i samarbeid med IMDi planlegg for mottak av inntil 10 flyktningar, om mogeleg alt hausten Politiske organ bør i tillegg til dette vurdere om ein vil legge føringar i høve til m.a. kategori flyktningar. Rådmannen si tilråding Balestrand kommune planlegg i samarbeid med IMDi for mottak av inntil 10 flyktningar, om mogeleg frå hausten I utgangspunktet skal ein legge opp til bruk av eksisterande bustader, anten kommunale eller disponible private bueiningar. Når mottak av flyktningar eventuelt er avklara, vert det tilsett flyktningkonsulent i 50 % stilling i NAV Balestrand. Rådmannen får fullmakt til å iverksette naudsynte tiltak innanfor desse rammene.