SULA KOMMUNE Fagutval for teknisk område

Transkript

1 SULA KOMMUNE Fagutval for teknisk område INNKALLING MØTE NR. 07/16 Møtedato: Møtestad: Sula rådhus, møterom B1 Møtetid: Kl. 18:00 Eventuelt forfall skal meldast til servicetorget, tlf Varamedlemmer møter berre etter nærare innkalling frå administrasjonen. Møtet er ope for publikum. Sula kommune Lars Gunnar Nesseth utvalsleiar

2 Sakliste Saksnr. Sakstittel Gradering 046/16 Godkjenning av møtebok nr. 06/16 047/16 Budsjett og økonomiplan teknisk sektor /16 gnr 88 bnr 8 - Reklamasjon på faktura av tilkopling vatn - Kari Vedde m/fleire 049/16 Kommunaltekniske gebyr- Gebyrregulativ /16 Gjennomkøyring forbode i Åregjerdet - klage på vedtak 051/16 Jarnesløa - godkjenning av avtale om bruk av løa 052/16 Mauseidvåg og Solevåg IL - søknad om støtte til fleire prosjekt 053/16 Fyllingvegen fortau del 2 - dekking av auka kostnader 054/16 Høyring om forslag til nytt ruteoppsett for 2017 for Sula

3 SAKSFRAMLEGG Saksbehandlar: Anne Lise Engkrog Salen Arkiv: K1-033 Arkivsaksnr: 16/ /17618 Godkjenning av møtebok nr. 06/16 Utval: Møtedato: Saksnr.: Fagutval for teknisk område /16 Rådmannen si innstilling: Møteprotokollen vert godkjent. Tittel Dok.ID Protokoll - Fagutval for teknisk område

4 SULA KOMMUNE MØTEPROTOKOLL NR. 7 FAGUTVAL FOR TEKNISK OMRÅDE Møtedato: Møtetid: Kl Møtestad: Sula rådhus Saksnr.: Følgjande medlem møtte Tove Anita Garte Vestre Mariann Stadsnes Fiskerstrand Jostein Molvær Magne Anton Sunde Parti AP FRP KRF SUL Forfall meldt frå følgjande medl. Parti Følgjande varamedlem møtte Parti Jan Einarsen FRP Bjarne Stadsnes FRP Lars Gunnar Nesseth H Jan Arne Sletta H Ulla Hay V V Møteleiar: Magne Anton Sunde Frå administrasjonen: Jørn Agersborg Innkalling: Ingen merknader. Sakliste: Ingen merknader. Utlevert i møtet: Inkje Behandla saker: 41/16 45/16 Orientering: Sp.mål/interpell.: Magne Sunde stilte spørsmål om når det var planlagt nytt møte i Plan og byggenemnda for diverse bygg. Svar frå administrasjonen: Det er planlagt møte i Plan og byggenemnda for diverse bygg i forkant av neste møte i fagutvalet som er sett opp Fagutvalet uttrykte ønske om møtestart i Plan og byggenemnda for diverse bygg kl Diverse: Tove Anita Garte Vestnes stilte spørsmål om årsaken til at Kiwi har fått pålegg om å fjerne flagg ved fylkesvegen medan Rema 1000 har tilsvarande flagg oppe. Administrasjonen svarte at Statens vegvesen er vegmynde og at Sula kommune ikkje er kjent med pålegget. Spørsmål knytt til grunnlag for pålegg må rettast til Statens vegvesen. Underskrifter:

5 Jørn Agersborg referent Side 2

6 Saksliste Saksnr. Sakstittel Gradering 041/16 Godkjenning av møtebok nr /16 Kommunale utleigebustader - justering av husleige til gjengs leige 043/16 Lys turløype Vassetvatnet - bruk av tildelte spelemidler /16 Midlar til skoging langs kommunale vegar - innspel til budsjett /16 Risikog og sårbarhetsanalyse for brann og ulukkesvern på Sula Side 3

7 041/16: Godkjenning av møtebok nr. Rådmannen si innstilling: Møteprotokollen vert godkjent. Behandling i Fagutval for teknisk område Rådmannen si innstilling vart samrøystes vedtatt. TEO- 041/16 Vedtak: Møteprotokollen vert godkjent. 042/16: Kommunale utleigebustader - justering av husleige til gjengs leige Rådmannen si innstilling: Rådmann gis fullmakt til å justere dagens husleige til gjengs leige for dei kommunale utleigebustadane. Behandling i Fagutval for teknisk område Administrasjonen orienterte om begrepet gjengs leige og om gjeldande husleigesatser. Saka vart drøfta. Rådmannen si innstilling vart samrøystes vedteken. TEO- 042/16 Vedtak: Rådmann gis fullmakt til å justere dagens husleige til gjengs leige for dei kommunale utleigebustadane. 043/16: Lys turløype Vassetvatnet - bruk av tildelte spelemidler 2016 Rådmannen si innstilling: Tildelt tilskot i 2016 kr ,- til lys i turløype Vassetvatnet frå Møre og Romsdal fylkeskommune vert i si heilheit tilført prosjekt I5071. Side 4

8 Behandling i Fagutval for teknisk område Saka vart drøfta. Rådmannen si innstilling vart samrøystes vedteken. TEO- 043/16 Vedtak: Tildelt tilskot i 2016 kr ,- til lys i turløype Vassetvatnet frå Møre og Romsdal fylkeskommune vert i si heilheit tilført prosjekt I /16: Midlar til skoging langs kommunale vegar - innspel til budsjett 2017 Rådmannen si innstilling: Saka vert lagt fram utan innstillling. Behandling i Fagutval for teknisk område Møteleiar orienterte om saka og handsaminga i trafikktryggingsnemnda. Saka vart drøfta. Møteleiar Magne Sunde sette fram følgjande forslag til vedtak: "Fagutval for tekniske område støtter forslag frå trafikktryggingsnemnda om kantslått og skogrydding og oversender saka til Formannskapet for vidare handsaming." Forslag frå møteleiar Magne Sunde vart samrøystes vedteken. TEO- 044/16 Vedtak: Fagutval for tekniske område støtter forslag frå trafikktryggingsnemnda om kantslått og skogrydding og oversender saka til Formannskapet for vidare handsaming. 045/16: Risikog og sårbarhetsanalyse for brann og ulukkesvern på Sula Side 5

9 Behandling i Fagutval for teknisk område Administrasjonen orienterte om risiko og sårbarheitsanalysen for brann og redning og la fram følgjande innstilling frå rådmannen: "Sula kommunestyre tek risiko og sårbarheitsanalyse for brann og redning til vitande." Saka vart drøfta. Rådmannen si innstilling vart samrøystes vedteken. TEO- 045/16 Vedtak: Sula kommunestyre tek risiko og sårbarheitsanalyse for brann og redning til vitande. Side 6

10 SAKSFRAMLEGG Saksbehandlar: Jørn Agersborg Arkiv: K1-151 Arkivsaksnr: 16/ /18776 Budsjett og økonomiplan teknisk sektor Utval: Møtedato: Saksnr.: Fagutval for teknisk område /16 Rådmannen si innstilling: Fagutval for teknisk sektor i Sula kommune har følgjande kommentarar til budsjettframlegg frå rådmannen: Tittel Dok.ID Budsjetthefte Vedleggshefte 1 budsjett Bakgrunn for saka: Dei enkelte fagutvala får framlegg til budsjett og økonomiplan til handsaming. Kommentarar frå fagutvala vert teken inn som grunnlag i vidare budsjettprosess i formannskap og endelig handsaming i kommunestyret. Saksopplysningar: Det visast til rådmannen sitt forslag med vedleggshefte. Vurdering: For vurderingar visast det til rådmannen sitt forslag og særleg omtale av teknisk sektor. 1

11 BUDSJETT Rådmannen sitt forslag

12

13 INNHALD 1. Innleiande kommentar side 4 2. Økonomisk situasjon side Kultur og oppvekst side Helse og sosial side Teknisk side Økonomiplan , Drift side Økonomiplan , Investeringar side Obligatoriske tabellar: Økonomisk oversikt drift side 71 Økonomisk oversikt investering side 72 Budsjettrapport 1A og 1B driftsbudsjett side 73 Budsjettrapport 2A og 2B investeringsbudsjett side Budsjett driftseiningane side Tiltak om ikkje er innarbeidd side 87

14 Budsjettforslag frå rådmann Budsjett Innleiande kommentarar Økonomiplanen er kommunen sitt langtidsbudsjett, og skal gi eit realistisk bilete av inntekter og utgifter for dei komande fire åra. God økonomistyring og økonomisk handlefridom er nødvendig for gode kommunale tenester og god utvikling av Sulasamfunnet. Vedtatt økonomiplan i fjor for perioden blei saldert ved å bruke 43 million kroner av disposisjonsfondet. Størstedelen av bruk av midler frå disposisjonfondet kom i dei to siste åra (2018 og 2019). Det er denne aukande utfordringa vi tar med inn i årets forslag til budsjett og økonomiplan. Stortinget har vedtatt nytt inntektsystem frå 2017, som isolert sett ytterlegare reduserer inntektene for Sula kommune med 7,1 million kroner (basistilskot og skjønnsmidler) årleg. Med denne bakgrunnen er utfordringane i budsjettarbeidet i år større enn tidlegare. Skal vi i tillegg imøtekomme aukande krav til gode tenester for innbyggarane på Sula, må vi investere for framtida. Dette er synleggjort i framlegget frå rådmannen. Budsjettforslaget vert saldert ved følgjande disposisjonar og føresetnader: innføring av eigedomsskatt etter lavaste sats to promille bruk av vel 46 million kroner frå disposisjonsfond i løpet av fireårsperioden. ved å legge til grunn ei årleg auke i frie inntekter på 0,5 prosent som følgje av forventa folketalsauke i Sula. Både skatt og folkevekst er usikre tal. Den historiske folketalsutviklinga i Sula viser at veksten varierer ganske sterkt frå år til år sjølv om den langsiktige trenden har vore jamn vekst. Den sterke folketalsveksten som Sula har hatt dei siste åra, kan synest å ha stoppa noko opp i 2015 og 2016: 4

15 Budsjettforslag frå rådmann Budsjett I kapittel 2 gir rådmannen eit oversyn over den økonomiske situasjonen for Sula kommune, samt forslag til statsbudsjett for 2017 frå regjeringa. Sjølv om den endelege behandlinga av statsbudsjettet ikkje er ferdig i Stortinget, ventar vi ingen vesentlege endringar. Kommunen har klart å få gode driftsresultat siste åra. Dette gjer at Sula kommune har 71 million kroner på disposisjonsfond ved inngangen til budsjettåret Fire forhold pregar forøvrig den økonomiske situasjonen i Sula kommune: lave frie inntekter samanlikna med andre kommunar lave kostnader på så godt som alle tenesteområda ift behov og samanlikningskommunar folkevekst gir press på dei kommunale tenestene høg og aukande gjeld gir auka utgifter til renter og avdrag Sula kommune har like fullt makta å ha god kontroll, handlefridom og økonomisk styring. Dette skuldast fleire faktorar. God budsjettdisiplin i einingane er kanskje den aller viktigaste enkeltfaktoren. Figuren under viser kommunen sin ressursbruk når vi korrigerer for forskjeller i utgiftsbehov (KOSTRA): Figuren viser at Sula kommune gjennomgåande korrigert for berekna utgiftsbehov - bruker mindre ressursar på dei fleste tenesteområda samanlikna med landsgjennomsnitt og samanlikna med nabokommunane. 5

16 Budsjettforslag frå rådmann Budsjett Gjeld Sjølv om Sula kommune i alle år har vore svært varsom med å ta opp ny gjeld, og berre gjort nøkterne investeringar i nødvendig infrastruktur, begynner lånegjelda no for alvor å tynge. Lånegjelda har auka kraftig dei siste åra, særleg som følgje av nye skular i Solevåg og i Langevåg, ny barnehage i Langevåg samt nytt bukollektiv for personar med demens. Nye nødvendige investeringar er foreslått lagt inn i økonomiplanperioden. Gjennomføring av kommunedelplanen for avløp utgjer ein stor del av investeringane i perioden. I årets økonomiplan har vi også lagt inn eit grovt anslag på bygging av nytt helsehus i perioden. Nødvendig utbedring og beslutning om skulane på midtre Sula er derimot ikkje lagt inn. Lånegjelda har auka frå 399 million kroner i 2011 til 733 million kroner i I rådmannen sitt forslag til økonomiplan vil lånegjelda auke til over ein milliard kroner i siste del av økonomiplanperioden. Det er imidlertid verdt å merke seg at mykje av denne auken er lån knytt til sjølkost, jf. m.a. kommunedelplanen for avløp. Etterfølgjande figur viser utviklinga i lånegjeld: Auka lånegjeld kjem også til uttrykk når vi ser på lånegjelda i prosent av brutto driftsinntekter (2015): 6

17 Budsjettforslag frå rådmann Budsjett I 2011 var talet 80,8%, i %, og i ,7% av brutto driftsinntekter. Sula har hatt kraftig auke i lånegjeld som andel av brutto driftsinntekter dei siste tre åra, og ligg klart over gjennomsnittet i KOSTRA-gruppe 7, gjennomsnittet i Møre og Romsdal, landsgjennomsnittet, og nabokommunen Ålesund. Giske kommune ligg imidlertid langt over Sula kommune. Lånegjelda pr. innbyggar i Sula er kr i Dette er klart over gjennomsnittet i KOSTRAgruppe 7 og landsgjennomsnittet, men under gjennomsnittet for Møre og Romsdal. Sjølv om mykje av auken i gjeld er lån knytt til sjølkost og rentekompensasjon, bør Sula kommune vere varsom med nye tunge investeringar. Inntekter Omlegginga av inntektssystemet svekker inntektssida i Sula med omlag 7,1 million kroner. Sula kommune vil også i 2017 få veksttilskot. Kommunar som har hatt ein årleg gjennomsnittleg folkevekst dei tre siste åra som er høgare enn 1,5 % får kr pr. ny innbyggar over vekstgrensa. Dette gir Sula kommune om lag 3,8 mill. kr. i Svakare folkevekst i Sula i 2015 (1,1%) og så langt i 2016 gjer at veksttilskot dei komande åra er meir usikre. Inntektssida er gjort nærare greie for i kapittel 2. 7

18 Budsjettforslag frå rådmann Budsjett Folketalsutvikling Sula har over tid hatt sterk folkevekst. Dette er grunnleggande positivt, men det fører samtidig til stort behov for kommunale tenester og medfølgande utgifter for å finansiere desse tenestene. Særleg har dette dei siste åra gitt seg uttrykk i oppvekstsektoren. I åra frå 2010 til 2015 har Sula hatt sterk vekst i dei yngste aldersgruppene, og dermed sterkt aukande barnetal i skular og barnehage. Gjennom strukturendring og utbygging på barnehageområdet dei siste åra, har Sula kommune lykkast med å effektivisere drifta og innfri barnehageretten. Etter prognosane vil veksten i desse aldersgruppene flate ut i økonomiplanperioden. Sjå meir om dette i kapittelet om kultur og oppvekst. Den første eldrebølga (alder 80+) slo inn over Sula i perioden Sula satsa bevisst og sterkt på heimebasert omsorg. Talet på plassar for heildøgns omsorg er ikkje auka i desse åra. Frå 2015 til 2025 aukar aldersgruppa år svært sterkt. Og frå 2025 slår den neste eldrebølga inn for fullt. Sjå nærare om dette i kapittelet om helse og omsorg. Vedlikehald og investeringar i bygg og anlegg Sula kommune eig og forvaltar ei stor bygningsmasse, og mange kommunale anlegg og vegar. Det er foreslått årleg samleløyving til vegar på kroner 4,6 million i 2017 og 2,6 million i resten av perioden. I økonomiplanperioden er det foreslått til saman 205 million kroner til investeringar i vassforsyning og avløp. Dette utgjer ein stor del av veksten i gjelda i økonomiplanperioden, og vil realisere vedtatt kommunedelplan for avløp. Av andre viktige investeringstiltak med foreslått løyving i 2017 kan nemnast: Og: Uteområda i skular og barnehagar med kroner 4 million i åra , og kroner 1 million i Utviding/nye klasserom Solevåg skule med 10 mill kroner. Utviding av skulekjøkken og naturfagsrom ved Sula Ungdomsskule med kroner 1,7 million. Det er i tillegg satt opp investering i nytt helsehus i slutten av økonomiplanperioden. Her er investeringsbeløpet berre ei synleggjering av prosjektet, og tallgrunnlaget er i beste fall indikativt. Utvikling av skulane på midtre del av Sula er foreløpig ikkje tatt høgde for i budsjettframlegget. Her skal det først gjennomførast eit utgreiingsarbeid der kostnadane med opprusting av Måseide og Fiskarstrand skular blir sett opp mot kostnadane med å bygge ein ny felles skule. 8

19 Budsjettforslag frå rådmann Budsjett Resultatframskriving i økonomiplanperioden I budsjettforslaget til rådmannen er det lagt inn nye driftstiltak på fleire av tenesteområda. Likevel er det mange behov det ikkje er funne plass til. Investeringstiltaka er i stor grad nødvendige investeringar knytta til kapasitetsbehov og nødvendig opprusting. Sjølv om dei tyngste investeringane også i denne perioden er innanfor VAR-området, må det som tidlegare omtalt - visast varsemd med nye låneopptak. For å saldere budsjett og økonomiplan foreslår rådmannen å innføre eigedomsskatt i Sula kommune. Dette er isolert sett ikkje ønskeleg, men behova for å styrke tenestene og investere for framtida i Sula - er etter rådmannen si oppfatning så sterke at dette er nødvendig. Sjølv med innføring av eigedomsskatt etter lavaste sats to promille blir økonomiplanen saldert ved å bruke 46 million kroner av oppsparte disposisjonsfond. Dette betyr at alt utviklingsarbeid i Sula i tida framover må rettast inn på å organisere og investere for effektiv drift med god kvalitet. Oppsummering Sula kommune kjem svekka ut av omlegginga av inntektssystemet. Sula kommune får også i år veksttilskot som kompenserer for noko av utfordringane med aukande folketal dei siste åra. Likevel har Sula lave totale inntekter samanlikna med landsgjennomsnittet. Utgiftene er også lave i forhold til store og aukande behov i tenestene. Sula kommune har over tid hatt sterk vekst i aldersgruppa 0-15 år. Dette har ført til behov for nye barnehageplassar og fleire skuleklasser. Det aukande talet på eldre i perioden har ført til auka press på heimetenestene og behov for omsorgsbustader og heildøgns omsorgsplassar. Med aukande låneopptak over tid, fører dette i sum til press på økonomien i Sula kommune. Rådmannen sitt forslag til økonomiplan er saldert ved å bruke om lag 46 million kroner av opparbeidde disposisjonsfond. Det er foreslått viktige investeringstiltak i økonomiplanperioden. Realiseringa av kommunedelplanen for avløp utgjer ein stor del av desse investeringane. I dei påfølgjande kapitla ser vi først nærare på den økonomiske situasjonen i kapittel 2. Så blir kultur og oppvekst, helse og sosial og teknisk område nærare omtalt i eigne kapittel. 9

20 Budsjettforslag frå rådmann Budsjett Økonomisk situasjon Utviklingstrekk I 2015 hadde Sula kommune eit positivt nettodriftsresultat på 2,4 %, 14,6 mill. kroner. Nettodriftsresultat er dei midlane ein har til avsetning og eigenfinansiering av investeringar. Det ideelle er eit netto driftsresultat på minst 1,75 % av bruttoinntekter. RESULTATUTVIKLING: Sula kommune har store investeringar og dermed auka låneopptak. Nettodriftsresultatet varierer sterkt i kommunen, og avkastning/tap på finansielle instrumenter er den faktoren som varierer mest. Sula kommune er ein vekst kommune med låge frie inntekter, men avkastning på finansielle instrumenter, skatteinntekter og ikkje minst god budsjettdisiplin i driftseiningane har vore med på å gi gode resultat. Dette har medført at vi har satt av midler på fond, overskotsfondet er berekna til 71 mill. kroner pr KOSTRANØKKELTAL Renteinntekter og finansielleinstr Kostra nøkkeltal Brutto driftsresultat i prosent av brutto driftsinntekter 2,2-0,8 2,6 4,4 5,1 Netto driftsresultat i prosent av brutto driftsinntekter 2,4 0,1 3,6 5,3 4,5 Nto. Finans og avdrag, i % av brutto driftsinntekter 4,6 3,9 3,6 3,2 4,6 Netto lånegjeld i prosent av brutto driftsinntekter 104,7 100, ,3 80,8 Arbeidskapital i prosent av brutto driftsinntekter 39,8 24,2 34,4 33,6 30,1 Skatt på inntekt og formue (inkludert naturressursskatt) i % av brutto driftsinntekter 31, ,9 31,5 32,2 Statlig rammeoverføring i % av brutto driftsinntekter 44 44,8 43,6 42,4 42,3 Frie inntekter i kroner per innbygger Netto lånegjeld i kroner per innbygger Alle kostra nøkkeltala er frå konserntala, då er KS og IKS med, dette for å kunne samanlikne oss med andre kommuner med mange KS og IKS. 10

21 Budsjettforslag frå rådmann Budsjett Brutto driftsresultat viser kva kommunen har igjen av inntekta når dei løpande driftsutgiftene er betalt. Dette tallet blir også feil når vi tek omsyn til mva kompensasjon påløpt i investeringsrekneskapen, for 2013 var mva kompensasjonen 1,2 % av bruttodriftsinntekter og for 2012 var den 4,7 %. Tek ein omsyn til dette var brutto driftsresult betre i 2013 enn i Frå 2014 vart ikkje mva kompensasjon påløpt i investeringsrekneskapen ført via driftsrekneskapen. Netto driftsresultat er resultatet etter netto renter og avdrag, utbytte og korrigert for avskrivninger. Interne transaksjoner som bruk og avsetning fond, føring av tidlegare års meir/mindreforbruk samt overføring til investeringsrekneskapen er ikkje med i berekninga av netto driftsresultat. Arbeidskapitalen er differansen mellom omløpsmidler og kortsiktig gjeld og skal gi eit uttrykk for likviditeten til kommunen. Vi ser også at langsiktig gjeld aukar sterkt både i % av brutto driftsinntekter, 80,8 % i 2011 og 104,7 % i 2015, og lånegjeld i kroner pr. innbyggar kr til kr Denne utviklinga vil halde fram i økonomiplanperioden. Indikatoren netto finans og avdrag i % av brutto driftsinntekter viser kor mykje av driftsinntektene som går til avdrag og netto renter/utbytte. Rentebelastninga vil variere avhengig av rentenivå og avkastning på likvide midlar og midlar til langsiktig forvaltning. Med aukande lånegjeld vil stadig meir av driftsinntektene gå til renter og avdrag Sula Ålesund Giske Gruppe 7 Møre og Romsdal Landet u/oslo Brutto driftsresultat i prosent av brutto driftsinntekter 2,2 2,4 0,7 3,3 2,7 2,5 Netto driftsresultat i prosent av brutto driftsinntekter 2,4 1,5-2,9 3,7 2,2 2,9 Netto finans og avdrag i % av brutto driftsinntekter 4,6 5,4 9,3 4,2 5,1 4 Netto lånegjeld i prosent av brutto driftsinntekter 104,7 96,1 163,5 83,5 97,4 81,7 Langsiktig gjeld i prosent av brutto driftsinntekter 231,6 241,9 289,6 210,6 243,1 217,6 -Herav pensjonsforpliktelse ,7 109, ,9 117,1 Arbeidskapital eksl. Premieavvik i % av brt.driftsinnt. 39,8 10,8 28,5 24,2 19,9 19,8 Disposisjonsfond i % av brutto driftsinntekt 11,8 0,4 0,1 9,2 4 6,7 Skatt på inntekt og formue i % av brt.driftsinntekt 31,6 36,7 34,5 34,7 30,7 32,9 Statlig rammeoverføring i % av brt.driftsinntekt 44 27, ,5 33,3 32,6 Netto driftsutgifter i kroner per innbygger, konsern Frie inntekter i kroner pr. innbyggar Netto lånegjeld i kroner pr. innbyggar Pensjonsforpliktelse i kroner pr. innbyggar Sula kommune tilhøyrer gruppe 7 som er mellomstore kommuner med lave bundne kostnader pr. innbyggar, og lave frie disponible inntekter. Lånegjelda aukar sterkt i Sula kommune, måler ein det i % av bruttodriftsinntekt er det berre Giske av samanlikningsgrunnlaget som har høgre gjeld. Målt i netto lånegjeld pr. innbyggar så har vi hatt ein sterk auke, men er fortsatt under gjennomsnittet i Møre og Romsdal. 11

22 Budsjettforslag frå rådmann Budsjett Kommunesektoren i statsbudsjettet for 2017 Statsbudsjettet legg opp til ein nominell vekst i kommunane sine frie inntekter på 4,075 mrd., av dette får primærkommunane 3,625 mrd. Gjennomsnittleg løns- og prisstigning vert anslått til 2,5 % neste år og lønsvekstanslaget er på 2,7 %. Realvekst i kommunesektoren i mrd. Kroner Frie inntekter 4,075 Vidareføre tenestetilbodet: Demografi 2,100 Pensjonskostnader utover lønsvekst 0,850 Satsingar innanfor frie inntekter: 0,800 tidlig innsats i skulen 150 mill. kroner rusomsorg 300 mill. kroner rehabilitering/habilitering 100 mill. kr helsestasjoner/skolehelsetjeneste 50 mill. kr fylkesveier 200 mill. kroner Handlingsrom 0,325 Underliggande vekst i diverse ressurskrevjande tenester og barnevern i følgje KS 0,4 Sula kommune sine frie inntekter. KRD nyttar folketal pr til berekning av inntektsutjamninga, og for utgiftsutjamning. Folketalet pr skal til slutt brukast til berekning av inntektsutjamning. Tabellen under viser berekna frie inntekter for Sula kommune i statsbudsjettet Auke %-auke Rammetilskot Vekstkommune Skjønsmidlar Sum rammetilskot Skatt Inntektsutjamning Sum frieinntekter ,09 4,2 mill. kroner i sentralt fordelt skjønn pga. tap ved nytt inntekstssystem (innlemming av barnehagane) har no gått ut ved endra gjennomgang av inntektssystem frå Skjønn fordelt av fylkesmannen vert endra kvart år vil vi få kr , løyvinga er gitt på bakgrunn av kostnadane i barnevernet. Sula kommune vil også i 2017 få veksttilskot. Kommunar som har hatt ein årleg gjennomsnittleg befolkningsvekst dei 3 siste åra som er høgare enn 1,5 % får kr pr. ny innbyggar over vekstgrensa. Sula kommune har dei siste åra hatt ein gjennomsnittleg årlig befolkningsvekst på 2,16 %. 12

23 Budsjettforslag frå rådmann Budsjett Mykje av veksten i frie inntekter er lagt på skatteinntektene på bakgrunn av oppdatert prognose i 2016 på 9,1 %, dette er usikre inntekter. I rammetilskotet er det også lagt inn forventningar om nye oppgåver eller endring i eksisterande oppgåver for kommunane. Tabellen nedanfor gir ein oversikt over slike tiltak (oppgåvekorrigeringar) Rusomsorg Rehabilitering/habilitering Tidleg innsats i skulen Ny naturfagstime, heilårseffekt Gratis kjernetid i barnehage, heilårseffekt Forsøk med ny ansvarsdeling i barnevernet, heilårseffekt Augeblikkeleg hjelp rus og psykiatri Aktivitetsplikt for sosialhjelpsmottakarar Inntekter med særskilt fordeling i rammetilskotet: 2017 auke frå 2016 Helsestasjon og skulehelseteneste Deltidsbrann personell Frivilligsentraler, innlemming av tilskudd tidligere gitt av kulturdep Sum Frie inntekter i økonomiplanen: Frie inntekter (ikkje prisjustert) i økonomiplanperioden Rammetilskot som forslag i statsbudsjettet Skatt Inntektsutjamning Sum frie inntekter 2017 priser Inkludert i rammetilskotet Skjønn fordelt av fylkesmannen Veksttilskot Vi har oppjustert dei frie inntektene slik: ,5 % årleg auke i frieinntekter pga befolkningsvekst Vi har budsjettert med ei årleg auke i frie inntekter på 0,5 %, dette er ikkje urealistisk utifrå forventa befolkningsauke. Vi har dessutan i økonomiplanen tatt høgde for fleire klasser og auka behov i pleieog omsorg. Veksttilskotet er lagt inn i 2017 og ein mindre sum 2018 etter KS sine berekningar basert på gjennomsnittleg folketalsvekst dei 3 siste åra. Skjønnsmidlane er tatt med vidare sjølv om dei er svært usikre. Skattenivået er likt forventningane i statsbudsjettet med ei auke på 9,1 % i 2016 og 2,3 % i Dette er usikre tal. 13

24 Budsjettforslag frå rådmann Budsjett Føresetnader i framlegg til budsjett og økonomiplan Løns- og prisauke Lønns- og prisføresetnad Kommunaldeflator 2,5 2,5 2,5 2,5 Vi har brukt 2,5 % som pris- og lønsforutsetning i Den kommunale deflator i statsbudsjettet for 2017 er 2,5 %, lønsauke 2,7 % og andre utgifter 2,0 %. Forventa lønsauke i 2017 og resultatet av dei lokale forhandlingane for 2016 til saman 8,5 mill. kroner er budsjettert som til disposisjon og vil bli fordelt på sektorane når resultatet av lønsoppgjeret er klart. Regulering av betalingssatsane kjem opp som eigne saker, med unntak av husleiger som er regulert i forhold til konsumprisindeksen, dette er delegert til administrasjonen. Pensjonsutgifter Utgifter til KLP (Kommunal pensjonskasse) og SPK(statens pensjonskasse) er ført med høvesvis 17 % og 11 % (+2 % frå arbeidstakar). Prognose - KLP Bud Prognose sept 2016 Prognose 2017 Innbetalt premie/tilskot(inkl. adm.) % betalt av arbeidstakar Utgift til føring på driftseiningane (tenesteområda) Samla kostnad (inkl. administrasjon, eksl. premieavvik) Premieavvik skal føres på funksjon Sum amortisert premieavvik skal føres på funksjon Prognose SPK Bud Prognose sept Prognose 2017 Innbetalt premie/tilskot(inkl. adm.) % betalt av arbeidstakar ( ) ( ) ( ) Utgift til føring på driftseiningane (tenesteområda) Avregning for tidligere år Samla kostnad (inkl. administrasjon, eksl. premieavvik) Premieavvik ( ) Amortisering premieavvik ( ) Pensjonspremien er det beløpet vi skal betale til pensjonskassa, og endeleg betaling kan avvike frå dei foreløpige berekningane dersom lønsutvikling, pensjonsutvikling, avkastning og talet på tilsette avvik sterkt frå det estimerte. Pensjonspremien med frådrag av arbeidstakarane sine 2 % er fordelt på dei ulike tenesteområda. Ser ein på KLP for 2016 så er det stor forskjell mellom betalt premie i prognose frå september 2015 til september Dette skuldast høgare avkastning og lågare lønsauke enn berekna. Samstundes vert 14

25 Budsjettforslag frå rådmann Budsjett premieavviket nedjustert slik at samla kostnad er omtrent uendra, endeleg berekning vil vi få i januar For SPK har samla kostnader auka med 0,6 mill. kroner, men premieavviket har auka slik at netto auka kostnad er 0,2 mill. kroner. Pensjonskostnaden vert berekna utifrå prinsipp fastlagd i ein rekneskapsstandard og skal forsøke å gi ein fornuftig og jamn fordeling av pensjonskostnadane over tid. Avviket mellom pensjonspremien og den berekna pensjonskostnaden vert kalla premieavvik og skal reverserast. Premieavviket vart fram til 2012 amortisert (nedbetalt) over 15 år, frå 2013 over 10 år og frå 2015 over 7 år. Berekna premieavvik for Sula kommune vil vere 20,5 mill. kroner pr og 29,1 mill. kroner pr Renter og utbytte Lånerenta: Flytande renter Forslag Bergen Capital management, renter i sertifikat- og obl.markedet 1,42 1,70 2,08 2, mill. kroner av låna er knytt til swapavtalar, 50 mill. av desse vert innfridd i ,5 mill. kroner har fastrenteavtale og ytterlegare 241 mill. kroner er knytt til lån med rente og avdragskompensasjon. Inntekter knytt til husbankrente er budsjettert med rente lik flytande rente. Utbytte på midlar til langsiktig forvaltning og bankinnskot er budsjettert lik flytande rente, men med 0,5 % pluss i Det er også forventningar om bruk av likviditet og fond utover i økonomiplanen. Fondsforvaltning Pr har vi 76,6 mill. kroner til aktiv forvaltning. Det er forventa ein reduksjon i fond og likvide midlar i løpet av økonomiplanperioden. Pkt. 8.1 i finansforvaltningsreglementet gir denne definisjonen av langsiktige finansielle aktiva: Langsiktige finansielle aktiva er aktiva som ikkje skal nyttast til drifts- eller investeringsformål i rekneskap og budsjettåret samt økonomiplanperioden. Beløp til langsiktig forvaltning vert fastsett i årsbudsjettet og eventuelt i samband med enkeltsaker. Vi har eit kapitalfond på 59 mill. kroner og reduserer overskotsfondet til frå 71 mill. kroner til 24,9 mill. kroner i løpet av økonomiplanperioden og, utifrå dette så foreslår vi at beløp til aktiv forvaltning frå vert uendra, men må vurderast på nytt ved budsjett Avdrag Vi har for alle år budsjettert med lengste lovlege nedbetalingstid etter rekneskapsforskriftene, dvs. eit gjennomsnitt på 30 år på gamle lån. Minimums avdragstid er lik gjennomsnittleg attståande avskrivingstid på realaktiva. 15

26 Budsjettforslag frå rådmann Budsjett Låneopptak og utvikling av samla gjeld Investeringane i økonomiplanperioden er tilnærma 100 % lånefinansiert med unntak av bruk av mva kompensasjon. I tabellane nedanfor er lån til vidareutlån trekt ut, men ubrukte lånemidlar er med. Utvikling i lånegjeld Forventa utvikling i lånegjeld IB lån til investeringar Låneopptak VAR Låneopptak andre investeringer Avdrag (24 905) (24 852) (30 288) (33 743) (37 377) UB lån til investeringar Gjeld pr innbyggar, heile gjeld med inntekter knytt til husbankrente - og 5 års Nibor (VAR) Lån utan rente- og avdragskompensasjonar: Vatn- og avløp Omsorgsbustader Reform skulepakken Skulepakke II Kyrkjelege formål Sum Som ein ser at tabellane så er mykje av låneauken ein konsekvens av investeringane innan vatn og avløp. Renter og avdrag på desse investeringane skal finansierast gjennom auke i årsgebyr. 16

27 Budsjettforslag frå rådmann Budsjett Avsetningar og bruk av avsetningar i økonomiplanperioden Disposisjonsfond Risikoregulerings fond Diverse formålsstyrte fond: Tettstad 100 KNM 100 Flyktningefond 308 Overskotsfond pr Saldering av budsjett Avsett overskot Sum overskotsfond Budsjettert brukt Saldo overskotsfond pr Bundne driftsfond Saldo pr Budsjettert brukt i Budsjettert avsett i økonomiplanperioden 4316 Saldo pr Dette er fond bunde til ulike formål og vil bli bruk etter kvart som utgiftene oppstår sjølv om dei ikkje er budsjettert. Ubundne investeringsfond Saldo pr Budsjettert avsett Budsjettert brukt i Budsjettert brukt i økonomiplanen Saldo pr Bruken er eigenkapital KLP. Likviditet Likviditeten er god, men korrigert for fondsmidlar og unytta lånemidlar vært likviditeten svekka. Difor kan ein ikkje anbefale å bruke opp heile kapitalfondet. Av disposisjonsfondet er det budsjettert brukt 46 mill. kroner. Det er berekna at vi må ha mellom 25 og 30 millionar kroner for å kunne betale ut lønn, skatt og sosiale utgifter. 17

28 Budsjettforslag frå rådmann Budsjett Kultur og oppvekst Visjon Barn som veks opp i Sula skal oppleve relevans, utfordringar, samanheng og mestring kvar dag i læringsreisa si. Alle skal møte høge forventningar og få kompetent hjelp når dei treng det. Barn som veks opp i Sula, skal fullføre vidaregåande skule. Visjonen i Kultur og oppvekst illustrerer vi slik: For å påverke at borna i Sula får ein god start, har vi sett fokus på autoritativt leiarskap, val av relevant innhald, varierte arbeidsmåtar og trygge og stimulerande læringsmiljø, frå helsestasjonen til ungdomsskulen. Det vi gjer skal vere kunnskapsbasert; vi skal vite kvifor. PPT, skulehelsetenesta og barnevernet gir kompetent bistand i førebyggjande og hjelpande arbeid. I fritida skjer ting på biblioteket, i kulturskulen, på Dunken, i regi av utekontakten og gjennom samarbeid med frivillige lag og organisasjonar. Arbeidet i KO er førebyggjande og bidrar til å styrke folkehelsa i Sula. Kommuneplan Frå Samfunnsdel (K-sak 35/11) kap 3.2: Førebyggjande innsats samt trygge og gode oppvekstvilkår. Ein må oppretthalde og vidareutvikle førebyggjande tilbod til barn og unge i kommunen, både i form av fritidstilbod, helserelaterte og pedagogisk tiltak. Lovgrunnlag Innbyggjarane sine rettigheiter inn mot KO-sektoren er regulert i Lov om barnehagar (barnehagelova), Lov om grunnskolen og den vidaregåande opplæringa, Lov om helse- og omsorgstenestene (helsesøster/skulehelsetenesta), Lov om barnevern, under omlegging Lov om introduksjonsordning og norskopplæring for nyankomne innvandrere. Lov om offentlege styresmakters ansvar for kulturverksemd (Kulturlova) og Lov om folkebibliotek. I tillegg ei rekke forskrifter (t.d. fag- og timebyteplan, læreplanane for fag, rammeverk for digital kompetanse) ei mengd med rundskriv og Barnekonvensjonen til FN. 18

29 Budsjettforslag frå rådmann Budsjett Organisering Oppvekst omtalt først, deretter Kultur. Ressursar STILLINGAR OPPVEKST SUM 252,93 240,30 233,81 Kultur- og oppvekstadministrasjonen 1,00 1,00 1,00 Solevåg skule 1) 22,07 20,78 19,70 Måseide skule 11,77 11,66 11,07 Fiskarstrand skule 14,23 16,10 15,90 Langevåg skule 1) 42,30 39,40 37,70 Sula ungdomsskule 38,03 39,10 39,90 Solevåg SFO 3,96 3,96 4,00 Måseide SFO 2,21 2,74 2,13 Fiskarstrand SFO 3,30 3,80 3,55 Langevåg SFO 7,39 6,44 6,54 Sunde Barnehage 9,00 9,60 10,00 Måseide Barnehage 2) 16,00 16,00 15,00 Langevåg Barnehage 25,50 24,50 22,60 Molvær Barnehage 16,00 16,00 16,00 Spesialpedagogisk hjelp barnehagar 4,00 3,65 3,65 Vaksenopplæring etter Oppl-lov, kap 4-2( 2,97 2,92 2,92 TBU (Barnevern, Helsestasjon og PPT) 33,20 22,65 22,15 Oversikt over årsverk i KO per , einingane vert omtala under 19

30 Budsjettforslag frå rådmann Budsjett Kommentar til stillingsplanen Personalet utgjer hovudressursen i sektoren, både økonomisk og med tanke på kva vi kan utrette. I barnehagen, der kommunen følgjer minstekravet for grunnbemanning i dei kommunale barnehagane, er det lite endring, veksten i barnetalet ser for tida ut til å stabilisere seg i Sula. Kommunale barnehagar er Molvær, Langevåg, Måseide og Sunde. Private er Hatlebakken, Nymarkbakken, Gnist, Rørstadmarka, Vasset og Røde kors open barnehage. Nymarkbakken har søkt om å utvide kapasiteten. Leiarane i private og kommunale barnehagar samarbeider om inntak og kvalitet i barnehagane i Sula. Kommunen har eit likeverdig ansvar for borna på fleire områder uavhengig av om dei går i kommunale eller private barnehagar. Ei stor utfordring her er at talet på årsverk til spesialpedagogiske tiltak er uendra sidan 2011, trass i at spesialpedagogane skal serve born og rettleie personal og foreldre i 6 fleire avdelingar. Dei spesialpedagogiske oppgåvene er eit viktig verktøy for tidleg innsats og omfattar arbeid med born med ulike vanskar i både kommunale og private barnehagar. Tiltaka er lovpålagte. For nokre få born er tiltak allereie så omfattande og vedvarande at det bør lagast eigne planar (IP) der ein skildrar behov og innsatsen over tid og på tvers av sektorane. Barnehagekapasiteten ser ok ut framover, det er sett av midlar i budsjettframlegget til drift av fem nye barnehageplassar i Foreldrebetalinga følgjer nasjonale maksatsar (eiga sak). I grunnskulen har Sula ein struktur med fem grunnskular. Barneskulane er Solevåg, Måseide (fådelt), Fiskarstrand og Langevåg skule. Ved alle barneskulane er det SFO tilbod til klasse, og for born med funksjonshemming. Sula ungdomsskule samlar elevane frå dei fire barneskulane til dei siste tre åra i grunnskulen. Frå skuleåret 2010/2011 og fram til i dag har det skjedd vesentlege endringar. Klassetalet har auka med 12 nye klassar, det er innført valfag på alle trinn i ungdomsskulen og no sist ein ny time i naturfag på mellomtrinnet. Veksten har dermed overgått alle prognoser utan at løn til fleire lærartimetalet vart tilført. I 2016 vart lønsmidlar til lærartimane auka noko, men hausten 2016 kom ytterlegare klassar til. Kvar ny klasse skal minimum ha lærar i kvar time. Deretter kjem timar til enkeltvedtak og timar til å dele klassen i praktiske fag. I snitt trengs minimum 1,4 årsverk for å dekke oppgåvene i ein ny klasse. For å ha lærar til dei nye 1.klassingane, har dei største skulane måtta tilsette lærar ved skulestart og finansiere dette ved å redusere andre driftskostnader, styrking og spesialundervisning. Andelen born som treng spesialundervisning, er på veg opp att. Medan driftskostnadane i kommunen gikk vesentleg opp i 2015, gikk utgiftene til skuledrift ned, samstundes som utgifter til å drifte to nye klassar og starte opp og drifte to til frå august, skulle dekkast (Illustrasjonen syner KOSTRA-tal på konsernnivå, netto driftsutgifter i Sula i 2014 og -15 nedst). 20

31 Budsjettforslag frå rådmann Budsjett Ein oversikt over minimum krav til lærartimar for å oppretthalde minstekrav i lov- og avtaleverk, samt ressursbruk knytt til enkeltvedtak spesialundervisning og norsk2-opplæring, syner ei svært stram drift i grunnopplæringa i Sula. Ressursknappheit i skulen går først og fremst ut over opplæringa til dei mest sårbare borna, men det påverkar og kvaliteten på opplæringa generelt. Skulane ber om lærarar til nye klassar og førebyggjande arbeid, samt ei generell styrking av tidleg innsats i til born som strevar. SFO Intensjonen med SFO er at den skal møte foreldra si arbeidstid med ein stad borna kan vere før og etter obligatorisk skuletid. Her skal borna få omsorg, mat, kvile, men og få høve til å utfalde seg utifrå eigne interesser saman med andre. SFO er enda ein arena som bidrar til å trygge born sine oppvekstvilkår og kan ha førebyggjande effekt. SFO skal vere ein plass der ungar vert sett og får utfalde seg gjennom eit mangfald av aktivitetar. Gode SFO-ar er tilpassa borna sine behov og lokal kultur. For å halde tritt med normal løns- og kostnadsutvikling, foreslår rådmannen at satsane vert justert i tråd med kommunal deflator med verknad frå Justeringa gjeld og drop-intimar for born med og utan fast plass. Nye satsar er lagt fram i eiga sak. Vaksenopplæring. Stillingane er knytt til opplæringa på Mylna (rehabiliterande og habiliterande opplæring etter opplæringslova kap 4A-2 ). For tida er det eigen rektor i eininga (personleg ordning). Tiltakseining for barn og unge. Eit godt døme på korleis samlokalisering styrkar samhandling, ser vi på helsestasjonen; der har det oppstått eit godt fagleg samarbeid på tvers av organisering, mellom kommunepsykologen og helsesøstrene som har kontor vegg i vegg. Det er eit sterkt ønske om samle faginstansane i TBU-eininga under felles tak. Frå 2017 har TBU teke på seg ansvaret for bustad til einslige mindreårige flyktningar, organisatorisk lagt til barnevern. TBU aukar staben med 9 årsverk til denne drifta. Samorganisering av dei tre fagområda Helsestasjonen/ skulehelsetenest, Barnevernet og PPT har styrka kvaliteten i tilbodet til born og unge i Sula. Tverrfagleg arbeid med å etablere definere behova for førebyggjande tiltak, utvikle stadig betre tiltak som ein veit har positiv effekt, og styrke det systematisk samarbeid med tilsette i barnehage /skule, betyr mykje. For enkelte barn/unge, der behova til barnet tilseier det, er tverrsektoriell samhandling ein kritisk suksessfaktor. TBU strevar med å ta unna melde saker. Kravet om å halde rammene, har ført til at særleg barnevernet har måtta prioritere hardare og over tid har høge tal på fristbrot. Konsekvensane er uforsvarleg drift og tenesteyting. Både helsestasjonen og PPT har høg aktivitet og auka arbeidsmengd som følgje av dei store barnekulla dei siste åra. Innan alle tre fagområda er dei tilsette uroa over at dei ser mange som burde hatt meir hjelp i form av styrka, førebyggande innsats. Helsestasjon og skulehelsetenesta si oppgåve og kompetanse i Sula er å avdekke og forebyggje helseproblem, hos barn og ungdom 0-20 år. Skal ein ha eit håp om å redusere utgiftene til barnevern, er det avgjerande at denne tenesta er rigga til å arbeide systematisk med førebyggjande tiltak og tidleg innsats. Når innbyggjarane vert gravide, skal dei få tilbod om svangerskapskontroll i tilknytning til helsestasjon. Dei som arbeider i tenesta har ei viktig rolle i å sikre ein god omsorgssituasjon gjennom tiltak for å styrke foreldra si mestring i foreldrerollen, førebyggje, avdekke og avhjelpe rusproblematikk og vald i nære relasjonar - og samarbeide tett med barnehage, skule, PPT og barnevern, for å følgje opp uro for eit barn. Når barnehagen aukar med ei avdeling eller skulane med nye klassar, er auken like mange nye brukarar i denne delen av tenesta. Når ferske rapportar om helsetilstanden i Sula syner at mange ungdommar i Sula slit psykisk, så kan innsatsen frå helsesøster vere nett det som hjelper ungdommen til å ta betre vare på seg sjølv og helsa si. Leiar ynskjer å styrke lavterskeltilbod (sjå kap 3.1 i HS-plan ), som kan hjelpe i familiar og drive ulike samtalegrupper i ein akuttfase - og dermed unngå at vanskar eskalerer. Vidare skal tenesta avdekke nedsette funksjonar hos barn og samarbeide om habilitering av barn og ungdom med spesielle behov, som kronisk sjukdom og funksjonsnedsetting. Skulehelsetenesta er og, saman med 21

32 Budsjettforslag frå rådmann Budsjett barnehage, skule og PP-tenesta, viktige aktørar i arbeidet med å fremje barn og unge sitt lærings- og utviklingsmiljø - og bidra til å legge til rette for godt psykososialt og fysisk miljø for borna i skule og barnehage. Helsesøstrene samarbeider med omsorgstenesten og andre helsetenester i HS, om tilbod til enkelte born og unge (IP). Til skulehelsetenesten er det pt avsett 1,50 årsverk, fordelt på skulane slik: Langevåg skule 2 dagar (461 elevar), Solevåg skule 1 ½ dag ( 230 elevar), Fiskerstrand skule 1 dag (142 elevar), Måseide skule ½ dag (84 elevar), Sula ungdomsskule : 3 dagar (326 elevar). Behovet er stort, og det er sterkt ønska å minske avstanden til normtalet frå Helsedirektoratet (støtta av Utdanningsdirektoratet) som rår til ei helsesøsterstilling per 300 elevar, altså 4,2 årsverk i Sulaskulen. Leiar ber om å få styrka skulehelsetenesta med 100% stilling helsesøster, og om å få etablere lavterskeltilbod for rettleiing i heimen (forebygge behov for barnevern) og koordinering andre tiltak i akuttsituasjonar, 80 % stilling i PPT si oppgåve og kompetanse er å bidra til heilskap og samanheng i opplæringa i Sula for born i alderen 1-15 år. Når vi får ein auke i talet på barnehageavdelingar og klassar, får PPT automatisk tilsvarande nye oppgåver. Det er heller regelen enn unnataket, at det i kvar barnehageavdeling/ skuleklasse er eitt, eller fleire, born som treng ekstra oppfølging og tilrettelegging, t.d har det så vanskeleg at åtferda krev eit ekstra blikk og ekstra hender. PPT har ansvar både for å rettleie lærarar og assistentar ute om korleis dei best kan legge til rette for barnet/eleven si læring i fellesskapet, dvs arbeidet med tidleg innsats, dei organiserer nettverkssamlingar for småskulane og barnehagane, for å sikre at dei borna som slit, møter trygge og autoritative vaksne, som forstår og kan hjelpe dei å fungere i fellesskapet (frå fekk vi ei endring i barnehagelova som pålegg PPT ansvaret for å gi rettleiing til ni barnehageeiningar her i Sula. Det følgde ikkje ressursar med endringa). Rettleiingsansvaret er knytt til både fagleg og sosial læring, og skulemiljø / mobbeførebygging. PPT skal i tillegg gjere utgreiingar og undersøkingar når læraren og foreldra ikkje har tilstrekkeleg kompetanse til å avdekke kva tiltak som kan gi eit barn som strevar, den tilrettelegginga det har krav på. Undersøkingane skal gi råd om korleis tilsette og føresette kan hjelpe barnet. Også born som ikkje går i barnehage, har rett til hjelp frå PPT. Leiar ber om å få styrka dette arbeidet med 50 % stilling i Barnevernstenesta si oppgåve og kompetanse er og å bidra til at barn og unge i Sula har trygge oppvekstvilkår med forsvarleg omsorg. Hausten 2016 er det etablert bustad for inntil 5 einslige mindreårige flyktningar, med 8 årsverk i medlevarturnus og ein prosjektleiar. I skrivande stund er det usikkert når dei kjem til Sula. Får barnevernet melding om barn og unge frå 0-18 år, som lever under tilhøve som kan skade helse og utvikling, skal dei undersøke saka og gi naudsynt hjelp som sikrar betre omsorg, primært i heimen /i anna nær familie, eller, når det er til det beste for barnet; i fosterheim eller institusjon. Om det er aktuelt med ettervern, har barnevernet ansvar til ungdommen er 23 år. Å sikre at borna som er under omsorg av barnevernet, fullfører skulegangen, er eit nasjonalt satsingsområde. Fylkesmannen har over tid hatt tilsyn med barnevernet i Sula, grunna omfattande fristbrot. Dei peikar på fleire utfordringar, det eine er kapasitet, det andre er opplæring, rutinar og dokumentasjon internt. Fylkesmannen meiner det eine kan henge saman med det andre. Dei ser at det vert arbeidd hardt med å betre situasjonen, men det er ikkje nok til å få vekk fristbrota. Fylkesmannen varslar pålegg mot Sula kommune der kvar sakshandsamar har om lag dobbelt så mange saker som barnevern elles i landet. 22

33 Budsjettforslag frå rådmann Budsjett Leiar ber om å få styrka barnevernet med 100 % stilling i 2017 for å ha sjanse til å få ned fristbrota og få på plass rutinar, dokumentasjon og system for oppfølging av sakshandsamarane. Behov i drifta i oppvekstsektoren Oppveksten kjem ikkje i reprise. Dei fleste klarar seg fint, men for mange kan møtet med tilsette i dei kommunale tenesten vere avgjerande for korleis dei klarer seg. Dei innmelde behova er nøkterne og dei fleste framlegga er meldt fleire år på rad. Einingsleiarane har teke inn over seg at kommunebudsjettet er stramt, og at Sula jamt over ligg lågt på driftsutgifter samanlikna med andre kommunar og fylket/nasjonen, men dei slit med å få til forsvarleg drift der dei unngår lovbrot på felt som er sterkt regulert av lover og forskrifter: Ein elev skal ha eit gitt tal undervisningtimar i gitte fag/kompetansefelt med kvalifisert lærar, kva elev har krav på tilpassa opplæring med spesialundervisning dersom ein ikkje har utbytte av det ordinære tilbodet. Krav til miljø, helse og tryggleik for borna i barnehage og skule er forskriftsfesta i 23 paragrafar. Alle nyfødde skal ha besøk av helsesøster og etter kvart skal dei ha vaksiner og alle skal ha informasjon på eit språk dei kan forstå. Når barnevernet og PPT får ei melding, skal meldingane følgjast opp og tilsette med relevant kompetanse må gjere dette arbeidet. Fristbrot i barnevernet vert påtala av fylkesmannen, som og peikar på fleire uheldige konsekvensar underbemanninga har for å sikre forsvarlege arbeidsprosessar, dokumentasjon og opplæring og rettleiing til dei tilsette. Handlingsrommet for «smarte grep» er absolutt til stades i også i oppvekstsektoren, men omstilling krev ressursar og merksemd. Ei typisk utfordring i sektoren er forstillinga om at omorganisering av tenesteområda i TBU fører til økonomisk innsparing i drifta på kort sikt. Oppfatninga vert ein reell trugsel mot kapasiteten og kvaliteten i arbeidet; auken i kostnadar til klienttiltak, gjev lite handlingsrom for å tilpasse talet på dei som skal løyse sakene, til mengda av saker. Konsekvensen er alvorlege både for tenestekvalitet til innbyggjarane - og i eit HMT-perspektiv. Den største innsparinga er langsiktig, og ligg i at dei universelle tenestene kan gjere ein så god jobb at berre dei færraste treng tiltak på det selekterte og dedikerte nivået. Vidare i at når nokon treng hjelp frå kommunen, får dei rett hjelp raskt slik at situasjonen faktisk endrar seg til det betre, i staden for å eskalere. Midlane som er sett av til å hjelpe og legge til rette for dei mest sårbare og ressurskrevjande borna, er ikkje tilpassa veksten i barnetalet. Når det kjem born med 1:1 behov, vert utgiftene større enn det dei fordelte kronene kan dekke. Utfordringa er like eins i SFO, vi fekk ei sårt tiltrengt auke her i år. Nøkkeltal for undervisning dokumenterer ein rammetimeauke frå til ein reell kostnad av 6,5 million. Rektorane anstrengar seg for å tilpasse auken i undervisningstimar og naudsynt utstyr til kvar elev innanfor ei stadig strammare ramme. For å få dette til, er timane til klassedeling og gjennomføring av enkeltvedtak redusert betydeleg. Det vert fira på kravet til kompetanse for å få kvardagen til å gå rundt. Sula er på lista over dei 100 kommunane i landet som har lågast lærardekning og høgast andel av spesialundervisning. Omlegging av lovverket for barnevernet og barnehage, inneber nye oppgåver og ansvar for TBU frå Totalt er det frå dei ti driftseiningane i oppvekst meldt inn behov for å auke drifta med knapt 8,25 mill. I hovudsak er behova knytt til utvida kapasitet/ fleire stillingar. 23