JUS 1211 OPPGÅVE I RETTSKJELDELÆRE

Transkript

1 JUS 1211 OPPGÅVE I RETTSKJELDELÆRE Marko Horvat og Linnea Larsen gifta seg i august 2010 då Linnea hadde eit år igjen på Norges Handelshøyskole. Dei avtalte særeige ved ektepakt. Marko hadde gått forfattarstudiet i Bø, men førebels ikkje gitt ut nokon av sine tekstar bortsett frå eit kort stykke i ein antologi med lovande debutantar. I 2010 skreiv han på fjerde året på sin påtenkte romansyklus Vårt strev, men han hadde enno ikkje sendt utkast inn til noko forlag. I bryllaupsgåve gav Markos onkel Andrej, som hadde bygd opp ei lita, men vellykka hamburgarkjede i Oslo, ei gåve på 1 million kroner, som hjelp til bustad, fordi som han sa i talen: «Det ser ikkje ut til at Markos kontantbidrag vil bli så stort med det første.» Det første året leigde paret eit husvære i Bergen, og etter fire månader blei Linnea gravid. Ho meinte eit barn på dette tidspunktet var veldig uheldig for hennar karriereplanar i eit mannsdominert finansmiljø. Men Marko overtalte henne, m.a. ved å love at han skulle ta seg av alt med barnet. Etter strålande eksamen som høggravid flytta dei til Oslo. Linnea hadde alt fått jobb som finansanalytikar og dei delte omsorgspermisjonen slik at ho tok ut minst og byrja i jobb. I Oslo kjøpte dei ei sjølveigarleilegheit til 9 millionar ved å bruke millionen frå onkel og eit lån på 8 millionar som Linnea tok opp med garanti frå meklarfirmaet. På grunn av garantien sto leilegheita i namnet til Linnea. Ho jobba både mot USA og Asia og det blei lange, uhyre godt betalte dagar. På heimefronten sto Marko for praktisk talt alt, inkludert passing og seinare følging og henting av lille Marcus i barnehagen. Markos inntekter frå korrekturlesingsoppdrag og konsulentfråsegner dekka innkjøp til hushaldninga og barnehagebetaling. Kvar kveld kl. 21 då Linnea til vanleg kom heim, hadde han middagen klar. Husvask fletta han innimellom arbeidet med dei omfattande manuskripta. Heller ikkje i helgene gjorde Linnea noko i heimen for, som ho sa: «Ho trong restitusjon frå sine lange krevjande dagar.» Men litt leiking og seinare ridetrening med Marcus, fekk ho tid til. På firmaturen i meklarhuset i september 2016 fekk Linnea god kontakt med ein ny meklar som nettopp var komen inn i firmaet frå eit anna meklarhus. Ho innsåg at det samlivet ho og Marko levde, gav henne lite. Marko var ikkje opptatt av anna enn si innskrenka verd, som han skildra i stor detalj. Konjunktursvingingar og sjansar i solnedgangsmarknader interesserte han ikkje i det heile. Ho kravde difor separasjon, men lova å overføre til Markos konto, som hans part av gåva frå onkel. Resten hadde ho sjølv betalt, sa ho, og mot dette oppgjeret meinte ho at leilegheita var hennar. Marcus skulle bli buande i barndomsheimen med filippinsk au pair. På grunn av den høge inntekta til Linnea var mesteparten av lånet betalt tilbake då dei flytta frå kvarandre. Marko flytta mens han mumla at han hadde akkurat sett for seg noko som dette, og at det ville kome inn i ein av romanane. Han flytta mellombels inn hos søstera si, Maja, som akkurat var ferdig med jusstudiet med gode resultat. Med henne diskuterte han situasjonen. Ho meinte at Markos situasjon slett ikkje var så mørk som det såg ut med tanke på eigedomsretten til leilegheita. Ho meinte leilegheita måtte vere i sameige mellom Marko og Linnea. For det første måtte gåva frå onkel opplagt berre ha vore meint til Marko. Ingen slovensk onkel ville gi ei gåve til andre enn sine slektningar av kjøt og blod i bryllaupspresang. Dermed var det Marko som i utgangspunktet hadde gjort mogeleg hele leilegheitskjøpet. Og den eine millionen som var hans, ville gjere at han hadde større sameigepart enn Linnea fordi resten av verdien av leilegheita måtte delast likt mellom dei. Sjølv om Linnea hadde tent alle pengane som blei brukt til å betale renter og avdrag på lånet, så var det 1

2 Markos innsats på heimefronten som hadde gjort oppteninga mogeleg. Utan hans innsats med heim og barn, og hans, riktignok meir beskjedne, pengetilskot, ville ikkje Linnea ha kunna ofre seg for jobben på den måten ho hadde gjort og dermed tent opp dei store bonusane. Maja viste til at det som gjerne blir kalla husmorsameige, òg må gjelde sjølv om det er menn som har vore heime. «Så langt må likestillinga vere komen i Noreg», la ho til, og viste til ekteskapslova 31 tredje ledd som også måtte gi rettleiing i situasjonar som denne. Etter hennar syn var derfor Marko sameigar med 5/9 i leilegheita mens Linnea hadde 4/9. Dersom synspunktet om verknaden av innsats i heimen ikkje skulle føre fram, hevda Maja at Marko iallfall hadde krav på vederlag for sin innsats. I så fall blei sameigebrøken 1/9 på Marko og 8/9 på Linnea pluss at han hadde krav på eit rimeleg vederlag. Vederlaget måtte fastsetjast i forhold til hennar inntekt utover eit normalnivå. Alternativt scenario: Føreset at Linnea og Marko ikkje er gift, men sambuarar, og at gåva frå Andrej blir gitt på innflyttingsfesten, ikkje i bryllaupsgåve. Korleis blir rettssituasjonen då? Like før jul 2016 døydde onkel Andrej. Han hadde trekt seg nesten helt tilbake og selt hamburgarkjeda bortsett frå det første gatekjøkkenet han hadde etablert og som framleis var i drift som hans personlege føretak. I sitt testament, som var skrive i 2014, hadde han gitt alle pengane til støtte til det norskslovenske kultursenteret, bortsett frå gatekjøkkenet, som han testamenterte til sine kjære onkelbarn Maja og Marko. Testamentet fylte formkrava etter arvelova 49. Begge blei takknemlege og litt overraska over å få gatekjøkkenet. Marko tenkte at det ville vere fint å drive dette vidare saman med Maja. Ho var einig i at det kunne vere ok med vidare drift, særleg ettersom romanprosjektet hans såg ut til å trenge endå nokre år med skriving, men ho ville berre hjelpe til med å føre rekneskapen mot timebetaling. Han fekk stå for sjølve drifta. Etter eit år gav ho opp dette også fordi det var for travelt ved sida av jobben som advokatfullmektig. Maja kravde då sameiga oppløyst og viste til sameigelova 15. Marko som no hadde lært seg litt sameigerett av advokatar som var hamburgar-stamkundar, hevda at oppløysing ville vere i strid med alt onkelen hadde stått for om familiesamhald og iallfall hadde ho gitt opp alle rettar til sameigetingen ved at han måtte ta seg av drifta åleine. Mens tvisten mellom Maja og Marko om oppløysninga pågjekk, blei Marko kontakta av advokaten som hadde ordna med arveoppgjeret etter Andrej. Blant Andrejs papir hadde han funne ein kopi av testamentet frå 2014, der Majas namn var stroke over med påteikninga «Dette er min siste vilje», datert 1/ Det viste seg at Maja og Andrej seint i september 2016 hadde hatt ein liten krangel. Marko hevda at testamentet frå 2014 med dette måtte reknast som tilbakekalla, og at Maja ikkje hadde noko krav i gatekjøkkenet. Maja var ueinig i dette. 2

3 RETTLEIING TIL STUDENTANE Oppgåva reiser fleire materielle spørsmål. Men, denne veka er det ikkje løysinga på dei materielle spørsmåla som er det viktigaste. Rettskjelder er det ein byggjer på når ein skal ta standpunkt til innhaldet av gjeldande rett, og vi skal arbeide med ein rettskjeldeinnfallsvinkel for å løyse spørsmåla: Dei viktigaste spørsmåla denne veka er: Kva for rettskjelder finst? Kva for argument kan trekkjast ut frå rettskjeldene? Og kva type argument er det? Av køyreplanen (sjå nedanfor) framgår dei problemstillingane som de skal førebu, eitt problem til kvar dag. I førebuinga skal de arbeide med dei spørsmåla og rettskjeldene som er oppgjevne til kvart problem, og (til kvar dag og kvart problem) skal de òg svare på desse spørsmåla: 1. Reflekter over tilhøvet mellom juss og faktum. 2. Reflekter over tilhøvet mellom rettsreglar og individuelle normer. 3. Finn fram til relevante lovreglar og ta stilling til kva sjølve lovteksten kan seie om dei spørsmåla oppgåva reiser. 4. Finn relevante lovforarbeid og sjå på i kva grad dei kan kaste lys over spørsmåla. 5. Finst det rettspraksis om dei spørsmåla sakene reiser? Trekk eventuelt fram argument frå rettspraksis som du meiner kan påverke resultatet. 6. Kan reelle omsyn trekkjast inn, og i tilfelle kva for omsyn? 7. Er det andre rettskjelder som kan trekkjast inn? 8. Sei noko om korleis du har avvegd dei argumenta du har funne, i retning av eit bestemt resultat, og prøv å grunngi korfor du har gjort det slik. 9. Korleis vil du beskrive dei tolkingsresultata du har funne fram til? 3

4 KØYREPLAN DAG 1 PROBLEM: STIFTING AV SAMEIGE OG VEDERLAG MELLOM EKTEMAKAR 1. Er leiligheita i sameige mellom Linnea og Marko og kva er i så fall storleiken på kvar part? 1.1. Er gåva frå Markos onkel gitt til begge to eller berre til Marko? 1.2. Er Marko medeigar i leiligheita? 2. Føreset at Marko ikkje er medeigar i leilegheita (utover gåvesummen): Har Marko krav på vederlag (og i tilfelle kor mykje)? - Forarbeid: Ot. prp. nr. 28 ( ) Om lov om ekteskap kapittel VII. Inst. O. nr. 71 ( ) s. 13. NOU 1987:30 kapittel 7. - Rettspraksis: Rt s Rt.1982 s Rt s Pensum: Lødrup/Sverdrup, Familieretten, 8. utg (Haust 2016: òg 7. utg.) DAG 2 PROBLEM: STIFTING AV SAMEIGE OG VEDERLAG MELLOM SAMBUARAR (Alternativt scenario i oppgåva) 1. Er leiligheita i sameige mellom Linnea og Marko og kva er i så fall storleiken på kvar part? 1.1. Er gåva frå Markos onkel gitt til begge to eller berre til Marko? 1.2. Er Marko medeigar i leiligheita? 2. Føreset at Marko ikkje er medeigar i leilegheita (utover gåvesummen): Har Marko krav på vederlag (og i tilfelle kor mykje)? - Forarbeid: NOU 1999: 25 Samboere og samfunnet, punkt 12.3 og vedlegg 1, punkt 3. (St. meld. nr. 29 ( )) - Rettspraksis: Rt s Rt 2000 s Rt s ( jf. Rt s. 1176) Pensum: Lødrup/Sverdrup, Familieretten, 8. utg (Haust 2016: og 7. utg.) 4

5 DAG 3 PROBLEM: RETT TIL OPPLØYSING ETTER SAMEIGELOVA 3. Kan Maja krevje sameiga oppløyst etter sameigelova 15? - Forarbeid: Rådsegn 4 frå Sivillovbokutvalet (1959) Om sameige: NUT 1959:4 kapittel I, II og III - Rettspraksis: HR A, jf. Rt Kjeller Bil og Rt (Rt s. 1157) Pensum: Falkanger og Falkanger, Tingsrett, 7. utg DAG 4 PROBLEM: BORTFALL AV SAMEIGE SOM FYLGJE AV TILBAKEKALL I TESTAMENT 4. Kan testamentet frå 2014 reknast som tilbakekalla, slik at Martes part i sameiga fell bort?. - Forarbeid: NUT 1962:2 s og del VI, annen del, kapittel 8; Ot.prp. nr. 36 ( ) kapittel V (Merknader til de enkelte bestemmelser ); Innst. O XIX ( ) s.40 - Rettspraksis: Rt s. 1. Rt s. 741; Rt s. 1515; Rt s og Rt s Pensum: Peter Lødrup og John Asland, Arverett, 8. utg