Supplerande kartlegging av biologisk mangfald i jordbruket sitt. kulturlandskap, inn- og utmark i Hordaland,

Transkript

1 Utgreiing upplerande kartlegging av biologisk mangfald i jordbruket sitt kulturlandskap, inn- og utmark i Hordaland, med ei vurdering av kunnskapsstatus Nasjonalt program for kartlegging og overvaking av biologisk mangfald

2 upplerande kartlegging av biologisk mangfald i jordbruket sitt kulturlandskap, inn- og utmark i Hordaland, med ei vurdering av kunnskapsstatus Utgjevar: Direktoratet for naturforvaltning Emneord: Biologisk mangfald, Jordbruket sitt kulturlandskap, Prioriterte naturtypar, Truga vegetasjonstypar, Raudlisteartar, Nasjonalt program kartlegging og overvaking Keywords: Biodiversity, Cultural landscape, elected nature types, Threatened types of vegetation, Red listed species, National programme for mapping and monitoring biodiversity Bestilling: Direktoratet for naturforvaltning 7485 Trondheim Telefon: Telefaks: TE 1290 Tilrådd referanse: Jordal, J. B. og Gaarder, G upplerande kartlegging av biologisk mangfald i jordbruket sitt kulturlandskap, inn- og utmark i Hordaland, med ei vurdering av kunnskapsstatus. Direktoratet for naturforvaltning, Utgreiing tort foto framside: Utegangarsauen representerer eit håp om å ta vare på ein del av kystkulturlandskapet, her frå Vestre Vika i Bømlo. Foto: J.B. Jordal må foto framside: T.v. blodstorkenebb (Bømlo), ein vakker og kalkkrevande art; midten: tinnvokssopp (nord på Møkster i Austevoll, første funn i Hordaland av ein sjeldan beitemarkssopp); t.h. purpurlyng, ein karakterart for dei ytre, varme kystlyngheiane, men som er i tilbakegang. Foto: J.B. Jordal Ekstrakt: Dette er ein sluttrapport for eit prosjekt som omfattar biologiske undersøkingar av kulturlandskapet i Hordaland fylke. Prosjektet er ein del av Nasjonalt program for kartlegging og overvaking av biologisk mangfald i kulturlandskapet, og er dessutan ei oppfølging av naturtypekartlegginga i kommunane. I 2008 vart det i Hordaland utført feltregistreringar av prioriterte naturtypar og artsmangfald mm. i kulturlandskapet. Under registreringane er det samla data fra 180 lokalitetar, fordelt på kommunane Austevoll (23), Bergen (3), Bømlo (40), Eidfjord (6), Granvin (4), Kvam (12), Kvinnherad (37), Lindås (8), Masfjorden (6), Odda (18), Osterøy (1), veio (6), Tysnes (5), Ullensvang (2) og Ulvik (9). Av desse fekk 80 verdi A (svært viktig), 66 fekk verdi B (viktig) og 34 fekk verdi C (lokalt viktig). 147 av lokalitetane er heilt nye, medan 33 i varierande grad har vore undersøkt før. Av naturtypar er det registrert flest frå naturbeitemark (103), andre var slåttemark (7), slåtte- og beitemyr (1), artsrik vegkant (1), hagemark (4), kystlynghei (3), store gamle tre (4), parklandskap (3), skrotemark (1) og haustingsskog (10). Innanfor hovudnaturtype kulturlandskap er det totalt regi strert 137 lokalitetar, av desse fekk 42 verdi A. Dessutan er det registrert nokre kulturpåverka lokalitetar som ikkje er ført innunder hovudnaturtype kulturlandskap: kalkrike område i fjellet (2), rik edellauvskog (18), strandeng og strandsump (3) og rikt strandberg (20). Dei viktigaste bidraga til Naturbase for Hordaland gjev rapporten for naturtypane naturbeitemark (auke i talet på lokalitetar med 63%) og rike strandberg (auke på 83%). Under feltarbeidet er det gjort 507 funn av 75 nasjonale raudlisteartar, av desse var det 13 karplanteartar, 15 lavartar, 1 moseart og 46 soppartar. Ni raudlisteartar var nye for fylket (åtte sopp og ein lav). Denne registreringa har gjeve eit bidrag til kunnskapen om kulturlandskapet i Hordaland, og kunnskapsstatus for einskilde område er no middels til god. Det hastar likevel mykje med å utarbeida skjøtselsplanar og gjennomføra skjøtselstiltak viss ein ønskjer å ta vare på det biologiske mangfaldet i kulturlandskapet i Hordaland. Kunnskapsstatus for Hordaland om biogeografisk variasjon, naturtypar, vegetasjon og raudlisteartar i kulturlandskaper er kort oppsummert i rapporten. Totalt er det i Hordaland frå før registrert 540 lokalitetar (87 av verdi A) innanfor hovudnaturtype kulturlandskap i Naturbase (våren 2009). I Hordaland er det vidare (ifølgje GBIF- Noreg og eigne undersøkingar) etter den nasjonale raudlista (2006) kjent 227 raudlisteartar som er meir eller mindre knytt til kulturlandskapet frå følgjande organismegrupper: planter (64 artar), mosar (11 artar), lav (41 artar), sopp (94 artar) og sommerfuglar (17 artar). I prosjektet skulle det og gjerast ei samla vurdering av registrerte lokalitetar i fylket. Basert på denne undersøkinga og tidlegare registreringar skulle det veljast ut nokre få stjerneområde dvs. representative, heilskaplege kulturlandskapsområde med verdifulle biomangfaldlokalitetar. For Hordaland er det utpeika 6 stjerneområde som er særleg viktige å ta vare på (tabell 13). Abstract: As part of a national programme for biodiversity mapping and monitoring, semi-natural habitats of special importance for biodiversity in the agricultural land scape were recorded in Hordaland County in In all 180 important localities were recorded from the municipalities Austevoll (23), Bergen (3), Bømlo (40), Eidfjord (6), Granvin (4), Kvam (12), Kvinnherad (37), Lindås (8), Masfjorden (6), Odda (18), Osterøy (1), veio (6), Tysnes (5), Ullensvang (2) and Ulvik (9). 80 were valuated as nationally important (A), 66 as regionally important (B) and 34 as locally important (C) (cf. the Directorate for Nature Management Manual-13). The majority of the localities are seminatural grasslands; the types are the following: seminatural pastures (103), meadows (7), wooded meadows (4), coastal Calluna heath (2), species rich road verges (1) and broadleaved forests with pollarded trees (10). In addition seminatural types of calcareous alpine vegetation (3), broadleaved forest (18) and shore rocks on limestone (20) are mapped and described. In general we now have relatively good knowledge regarding semi-natural habitats of special importance for biodiversity in Hordaland county. However, it is of high importance to establish good management of the valuable areas as soon as possible. In Hordaland, 227 redlisted species are known as living in the cultural landscape; 64 are vascular plants, 11 bryophytes, 41 lichens, 94 fungi and 17 butterflies. During the field work, 507 registrations were made of 75 red listed species: 13 vascular plants, 15 lichens, 1 moss and 46 fungi. Nine red listed species were new to the county (eight fungi and one lichen). Based on this and previous surveys a list of 6 nationally important areas is proposed, supposed to be of especially high value (i.e. outstanding, listed in table 13). 2

3 Føreord frå DN Endringane er store i jordbruket sitt kulturlandskap, både i inn- og utmark, som følgje av arealinngrep og endringar i jordbruket sin bruksstruktur og driftsformer. Behovet for kunnskap om viktige område det biologiske mangfaldet vårt og tiltak her er difor stort. Fleire kulturpåverka naturtypar er i sterk tilbakegang. 35 prosent av artane på Norsk raudliste 2006 er knytt til jordbrukslandskapet. Over 25 prosent av artane på lista er truga av attgroing på grunn av opphøyrt eller redusert bruk, 20 prosent vert rekna som truga på grunn av intensivering i jordbruket. Til samanlikning vert 6 prosent av artane på raudlista rekna som truga på grunn av klimaendringar i Noreg. Nasjonalt program for kartlegging og overvaking av biologisk mangfald skal bidra til meir kunnskap om naturen og til å koordinera innsatsen i fleire departement. atsinga er eit ledd i oppfølginga av Konvensjonen om biologisk mangfald (t. meld. nr. 42, ) og starta i Dette er ei fellessatsing der sektordepartementa bidreg på sine ansvarsområde, leia av Miljøverndepartementet og med det faglege ansvaret lagt til DN. Programmet er førebels planlagt å gå fram til 2010 og er også eit viktig ledd i arbeidet med å nå 2010-målet om å stoppa tapet av biologisk mangfald (jf. ministerkonferanse for miljø i Kiev 2003). atsinga spenner over fleire tema med eigne arbeidsgrupper; naturtypar (på land og i ferskvatn), marint miljø, framande artar og truga artar. Målet med arbeidet er å gje informasjon om: tadfesting og verdiklassifisering av viktige område for biologisk mangfald Endringar i biologisk mangfald over tid Resultata skal og kunne inngå i ulike rapporteringar, dei skal vera tilgjengelege på Internett og vera allment tilgjengelege. Arbeidsgruppa for Kartlegging og overvaking av biologisk mangfald i jordbruket sitt kulturlandskap har fram til våren 2007 bestått av Jan Erik Nilsen (kog og landskap, leiar), Ann Norderhaug (Bioforsk), Harald Bratli (kog og landskap), Laila Nilsen (LF), Akse Østebrøt (DN) og Hanne ickel (ABIMA). Asbjørn Moen (NTNU, Vitskapsmuseet) deltok også fram til 2006, samt Jogeir tokland (kog og landskap) og Erik Framstad (NINA) i ein tidleg fase. Frå våren 2007 er følgjande med i eit arbeidsutval som følgjer opp den vidare supplerande kartlegginga: Akse Østebrøt (leiar), Ann Norderhaug, Harald Bratli og Laila Nilsen. Utvalet er kopla til ei ny arbeidsgruppe for naturtypar i programmet. Kartlegginga i jordbruket sitt kulturlandskap er lagt opp fylkesvis. I denne rapporten vert resultata frå den supplerande kartlegginga i Hordaland presentert. I rapporten inngår også ei vurdering av kunnskapstatus. I tillegg vert det presentert nokre få utvalde representative og heilskaplege kulturlandskap med stor verdi for det biologiske mangfaldet, her kalla stjerneområde. DN ser på kunnskapen som no finst om viktige kulturpåverka naturtypeområde og verdifulle kulturlandskap som svært sentral i arbeidet med å sørgja for drift og/eller skjøtselstiltak som ivaretek det biologiske mangfaldet. Trondheim, oktober 2009 Yngve varte Direktør Artsforvaltningsavdelinga 3

4 Føreord frå forfattarane om ein del av prosjektet upplerande kartlegging av biologisk mangfald i jordbruket sitt kulturlandskap (i Nasjonalt program for kartlegging og overvaking av biologisk mangfald), og som ei oppfølging av naturtypekartlegginga i kommunane, vart det i 2008 utført ei registrering av biologisk mangfald i jordbruket sitt kulturlandskap i Hordaland av John Bjarne Jordal (sjølvstendig biolog) og Geir Gaarder, Miljøfagleg utredning. Oppdragsgjevar har vore Direktoratet for naturforvaltning, og John Bjarne Jordal har vore prosjektleiar. I denne rapporten oppsummerer vi resultata frå denne kartlegginga. Vi oppsummerer også kunnskapsstatusen når det gjeld det biologiske mangfaldet i kulturlandskapet i Hordaland, basert på dei tilgjengelege databasane om lokalitetar og artar på Internett (Naturbase, GBIF-Noreg, Artskart mm.) og kontakt med ulike fagpersonar. Kontaktpersonar hos oppdragsgjevar har vore Akse Østebrøt (2008) og issel Rübberdt (2009). Forfattarane ønskjer å takka alle som har vore med og hjelpt til undervegs. Dette gjeld under feltarbeidet særleg Asbjørn Knutsen (Bømlo), Per Fadnes (tord), Arne Vatten (tord) og Geir Flatabø (Ulvik). Dag Holtan (Ørskog) har hjelpt til med data frå Kvam. Mary Losvik og Bjørn Moe har kome med synspunkt på kva område som er særleg viktige ( stjerneområde ). Olav Overvoll, Fylkesmannen i Hordaland, har forsynt oss med underlagsmateriale, framstilt kart, bearbeidd data frå Naturbase og digitalisert manuskarta i prosjektet. ynnøve Kløve Graue, Fylkesmannen i Hordaland, har vore med å prioritera feltinnsatsen i prosjektet. Dei to sistnemnde personane har og kome med synspunkt på innhald og vurderingar i rapporten. Jordalsgrend/Tingvoll John Bjarne Jordal Geir Gaarder 4

5 Innhald Føreord frå DN...4 Føreord frå forfattarane...5 Innhald...6 Bilete...7 Innleiing Bakgrunn Føremål Tidlegare undersøkingar Metode og materiale Nasjonal registreringsmetodikk Geografisk og tematisk prioritering Feltarbeid Artsbestemming, dokumentasjon ar Manuskart, digitalisering, innlegging i database Rapportering Nokre omgrep Resultat generell oversikt Regional oversikt over naturgeografisk variasjon Regional oversikt over naturtypar Artsmangfaldet i kulturlandskapet Kommunale naturtyperapportar Resultat frå feltarbeidet i Lokalitetsoversikt Funn av raudlisteartar Lokalitetsskildringar Diskusjon og vurdering av resultat Tilstand i kulturlandskapet, erfaringar frå feltarbeidet Kunnskapsstatus i Hordaland Utvalskriterium for stjerneområde tjerneområde (kulturlandskapsområde av stor verdi i Hordaland) Behov for skjøtselsplaner, skjøtsel og overvaking Vidare registreringsarbeid Kjelder Vedlegg Kulturlandskapslokalitetar med verdi i Hordaland Plantelister Kryptogamlister

6 Bilete Geir Gaarder har teke bileta frå lokalitetane 24-26, og , resten er tekne av John Bjarne Jordal. 1 Austevoll: Møkster: Naustvika nord er ein rik strandberglokalitet med førekomst av den sørleg-oseaniske og kalkkrevande levermosen glansteppemose Porella obtusata (EN). 2 Austevoll: Møkster: Naustvika vest. Her er kalkrike strandberg med glansteppemose (EN) og papirhinnelav Leptogium britannicum (DD). 3 Austevoll: Møkster: Heggevika. Dette er ein rik edellauvskog dominert av hassel med den sørleg-oseaniske og basekrevande lavarten skjelporelav ticta canariensis (EN). 6

7 4 Austevoll: Møkster: Krabbevika, ein beita strandenglokalitet med m.a. skjoldblad (NT) i sumpane og småhavgras i brakkvassdammen i bakgrunnen. 5 Austevoll: Møkster: vest for Krabbevika. Dette er ein rik edellauvskog dominert av hassel med den sørleg-oseaniske og basekrevande lavarten skjelporelav (EN) og dessutan fleire tuver av hjortetunge (VU). 6 Austevoll: Møkster: nord for Krabbevika, ein beita strandenglokalitet omgjeven av rike kystlyngheiar og naturbeitemark. 7

8 7 Austevoll: Møkster vest. Dette er ein stor og artsrik lokalitet med kalkrike kystlyngheiar og naturbeitemark, nedanfor utegangarsau i same området. 8 Austevoll: Møkster: Naustvågen. Til venstre for husa ligg kalkrike strandberg med papirhinnelav (DD) og naturbeitemarker. 11 Austevoll: Møkster: aust for gravplassen. Dette er ei artsrik og baserik naturbeitemark med mange sjeldne og raudlista artar. 8

9 14 Austevoll: Møkster nord. Dette er ein stor og svært artsrik lokalitet med rike kystlyngheiar og naturbeitemark beita av utegangarsau. itkagran sjølvsår seg i heiane (nedanfor), eit trugsmål på lengre sikt. Ho bør fjernast så snart som råd. 14 Austevoll: Møkster nord. Tinnvokssopp Hygrocybe canescens (EN) er ein internasjonalt sjeldan og kravfull beitemarkssopp, ein av mange sjeldne beitemarkssopp som finst her i tillegg til mange kravfulle karplanter. Dette var eit av dei første funna i Hordaland (jf. lokalitetane 134 og 136). 15 Austevoll: Litlekalsøy: aust for Torghaugvika, ein myr- og sumplokalitet med god bestand av toppstorr (NT, tuvene på biletet). Kantane har ein del sitkagran. Lokaliteten er klassifisert som slåtte- og beitemyr (den første i Hordaland!). 9

10 16 Austevoll: Litlekalsøy sørvest. Dette er ein stor og artsrik lokalitet med svært særprega baserik naturbeitemark, og mange sjeldne beite markssoppar. Nedanfor færøyraudskivesopp Entoloma xanthochroum. 16 Austevoll: Litlekalsøy sørvest. Lokaliteten vert beita, men både hyttebygging og sitkagran gjer at lokaliteten krympar. Nedanfor sauevokssopp Hygrocybe ovina (VU), ein sjeldan og kravfull beitemarkssopp, som synest å trivast best i svært gamle beitemarker sør i landet. 17 Austevoll: Litlekalsøy nordvest. Dette er og ei stor, baserik og svært artsrik naturbeitemark. Nedanfor stanknarrevokssopp Camarophyllopsis foetens (VU). Også slektningen krattnarrevokssopp C. hymenocephala (EN) vaks her. 10

11 17 Austevoll: Litlekalsøy nordvest. Lokaliteten er truga av sitkagran. Det er og ein del forsøpling i bergsprekkene der hjortetunge (VU) og skjelporelav (EN) veks (nedanfor). I bakgrunnen 18 Litlekalsøy: Blomsterhaugen (kystlynghei i tidleg attgroing), og i framgrunnen 19 Austevoll: Litlekalsøy: Nordre Vågen med rike strandberg der det veks litt glansteppemose (EN). I framgrunnen 22 Austevoll: Litlekalsøy: sør for Djupevika (baserik naturbeitemark og strandberg), og bak 23 Austevoll: Litlekalsøy: sørvest for Djupevika (edellauvskog). Den vesle skogen har stein og berg med skjelporelav (EN, nedanfor) og hjortetunge (VU). Beitemarka er artsrik og med mykje beitemarkssopp og god bestand av glansteppemose. 11

12 25 Bergen: Åsane: Kyrkjeleitet aust. Fuktig og fattig beitemark med overgang mot lynghei pregar miljøet her. 26 Bergen: Åsane: Kyrkjeleitet vest. Delar av beitemarka har vore rydda for einer i nyare tid og er ganske open, men kantsonar mot nord har framleis stadvis tett buskvegetasjon. 27 Bømlo: pyssøya: Granåneset. Dette er artsrike og baserike strandberg. Mange slike viktige strandberglokalitetar på pyssøy og elles vert gradvis meir truga av utbygging (nedanfor). 12

13 28 Bømlo: pyssøya sørvest, ein edellauvskog beita av sau der det mest interessante er førekomst av fleire svært sjeldne, sørleg-oseaniske lavartar som skjelporelav (EN), kystprikklav (EN), randprikklav (EN) og kystblåfiltlav (VU) mest på stein og berg. 29 Bømlo: pyssøya vest, strandberg. Her er både svært artsrike strandberg beita av sau, og dessutan berglendt hasselskog med sjeldne sørleg-oseaniske lavartar. teinblokka på biletet ligg heilt i sjøkanten, på den veks skjelporelav (EN). 31 Bømlo: pyssøya: Myra, ei svært artsrik og baserik naturbeitemark med funn av ei rekkje beitemarkssopp og fleire sjeldne lavartar. 13

14 32 Bømlo: pyssøya: aust for Myra, ein rik edellauvskog beita av sau der det og m.a. er funne skjelporelav (EN). 35 Bømlo: pyssøya: Vedneset. Lokaliteten har baserike og svært artsrike strandberg med mange kravfulle karplanter, glansteppemose (EN) og papirhinnelav (DD). 36 Bømlo: pyssøya: nord for Vedneset. Hasselskogen er full av knausar og steinblokker med skjelporelav ticta canariensis (EN, nærbilete nedanfor). 14

15 38 Bømlo: pyssøya: vest for Klubbaskeia, rike strandberg. Nedanfor er det bilete av ein bergknatt med glansteppemose Porella obtusata og murburkne. 40 Bømlo: pyssøy: Kobbavågen aust (edellauvskog) og 41 Bømlo: pyssøy: Kobbavågen (strandeng). I denne vesle hasselskogen finst m.a. skjelporelav, og det er tidlegare funne prakthinnelav Leptogium cochleatum (EN) og kystprikklav Pseudocyphellaria norvegica (EN). På strandengene veks pusleblom (EN), skjoldblad (NT) og einskilde beitemarkssopp. 42 Bømlo: Vestre Vika strandberg, ein baserik lokalitet med god bestand av glansteppemose (EN) (nedanfor). 15

16 43 Bømlo: Vestre Vika, beitemark. Dette er eit knauslandskap med rik kystlynghei og mellom desse ligg tarmar med små overflatedyrka tidlegare slåttemark som no vert beita av utegangarsau. Kantområda av slåttemarkene og grasrike parti i purpurlyngheia har ein svært rik funga av beitemarkssopp, i alt 16 raudlisteartar. Vestafor ligg Vikaneset (registrert tidlegare), ein stor og intakt kystlyngheilokalitet. 43 Bømlo: Vestre Vika, naturbeitemark med blodstorkenebb (t.v.) og trollnype (VU) (under). 43 Bømlo: Vestre Vika, eit beitemarksområde der utegangarsauen gjer ein god og viktig jobb. 16

17 45 Bømlo: Berge, eit steingjerde med ein brem av trollnype (VU). 45 Bømlo: Berge, eit kantområde som tidlegare har vore slåttemark. Her er framleis kalkrike engsamfunn, men einskilde kravfulle artar har forsvunne. Her vart det i 2008 framleis funne rosettar av solblom. Det er interesse for å restaurera lokaliteten. 46 Bømlo: Kallevika, ein steinet og berglendt liten edellauvskog som er svæ rt rik på kravfulle sørleg-oseaniske lavartar. Nedanfor kystblåfiltlav (VU). 17

18 47 Bømlo: Bømlahamn, svært artsrike og kalkrike strandberg. Nedanfor sjølvsådd sitkagran som trugar vegetasjonen på strandberga og i purpurlyngheia ovanfor. 47 Bømlo: Bømlahamn. Personen på biletet peikar på ein veksestad for glansteppemose (EN) som er truga av attgroing med einer mm. Biletet nedanfor viser utbygging i strandsonen i same området. 48 Bømlo: Holmesjøen, ein rik edellauvskog med m.a. skjelporelav (EN) på stein og berg og trollnype (VU) i kanten. 18

19 49 Bømlo: Holme, ei naturbeitemark og rik purpurlynghei beita av utegangarsau og med sju raudlisteartar, dei fleste beitemarkssopp. 50 Bømlo: Grutle: Hope, ein rest av rike strandberg som framleis har ein liten bestand av papirhinnelav (DD, nedanfor). 51 Bømlo: Grutle: Træ, også ein rest av rike strandberg som framleis har ein liten bestand av papirhinnelav (DD). 19

20 52 Bømlo: Nordraneset. Dette er ei intakt naturbeitemark med middels stor artsrikdom av planter og sopp. 54 Bømlo: Lykling: Tverborgvika, ei blanding av naturbeitemark og kystlynghei med litt gjødsla parti og fem raudlisteartar. 55 Bømlo: Risvika, ei naturbeitemark med middels artsmangfald, i framgrunnen purpurlyng. 20

21 59 Bømlo: Notlandsvåg, ein baserik strandberglokalitet med papirhinnelav (DD) og mange andre artar. 60 Bømlo: Gruva aust for Tollhuset (Mostratunet) er eit tidlegare marmorbrot og klassifisert som skrotemark. Fleire kravfulle artar som lodnefølblom (EN) og grøn raudskivesopp Entoloma incanum (NT) er funne her. 61 Bømlo: Kyrkjestølen er ein tidlegare mjølkeplass og har truleg grasmarker med lang beitekontinuitet. I dag er dette eit parklandskap med plenskjøtsel. Mange sjeldne soppartar er funne her, den mest spesielle var vinraud parasollsopp Lepiota fuscovinacea (CR), som er tredje lokaliteten i Noreg. 21

22 62 Bømlo: Refsnes, rike strandberg med store og truleg nasjonalt viktige bestandar av glansteppemose (EN). Nedanfor boarsvineblom, ein av mange framande artar på desse berga. 63 Bømlo: Refsnes er ei purpurlynghei med ein av dei største purpurlyngbestandane i området. Lokaliteten har ikkje vore beita på fleire tiår og gror sakte att. 66 Bømlo: Grønås: Eikhaugen. Dette er ei hagemark med eik der det er funne ei rekkje raudlista beitemarkssopp, m.a. denne: røykkøllesopp (NT). 22

23 67 Eidfjord: Måbø gard, denne ligg i noko av det tørraste klimaet i Hordaland, med fleire tørrengartar i beitemarkene (tidlegare slåtteenger). 67 Eidfjord: Måbø gard sett nedover dalen frå riksvegen. Haugar av brun einer som er rydda kan skimtast langs elva. 68 Eidfjord: Hjølmodalen: Fjøringen, eit steinet utmarksbeite som kanskje er litt gjødsla. 23

24 69 Eidfjord: Hjølmodalen: Haugane, eit steinet beite med einerbuskmark. 70 Eidfjord: Hereid 1 er ein bjørkehage som var med i nasjonal registrering av verdifulle kulturlandskap på 1990-talet. 71 Eidfjord: Kjeåsen er eit isolert gardsbruk på ei fjellhylle, der det i seinare tid har kome veg i samband med kraftutbygging. taden er eit populært turistmål, og har dessutan rimeleg intakte slåtteenger som truleg er relativt lite gjødsla. 24

25 72 Eidfjord: Hereid: Vassbakkane er ei attgroande slåtteeng, seinare naturbeitemark i skråninga frå Hereidterrassen ned mot Eidfjordvatnet. Noko av artsmangfaldet er intakt, men på veg til å forsvinna. 73 Granvin: Kvanndal/Håstabø. Her står ei diger eik og fleire store lindetre på vegkanten og i skråninga nedanfor. 74 Granvin: Kalvtangen, ein askehage med mykje styvingstre som no ikkje lenger er i bruk, og gror att. 25

26 76 Granvin: ør for Granvin kyrkje, ei slåttemark som har mykje prestekrage, dessutan m.a. grov nattfiol, og som truleg har vore berre lite gjødsla. 77 Kvam: trandebarm: trandadalen ved Vasshaugen, ein haustingsskog med mange styvingstre av alm og ask. 78 Kvam: Nord for jusetevatnet, eit beiteområde som kanskje ikkje har vore særleg mykje gjødsla. 26

27 81 Kvam: Torvik: ved Bergsvatnet. Her har vegbyggjarane greidd å ta vare på ei gammal, innhol eik med raudlistearten skjermkjuke (VU) (nedanfor). 82 Kvam: Heradstveit: ovanfor Innitun, ei artrik naturbeitemark med mange raudlista beitemarkssopp, nedanfor raudnande lutvokssopp Hygrocybe ingrata (NT), som vaks fleire stader. 82 Kvam: Heradstveit: ovanfor Innitun. T.v. sauevokssopp (VU), ein nokså sjeldsynt beitemarkssopp, nedanfor svartlodnetunge. 27

28 83 Kvam: Heradstveit nordaust, ei naturbeitemark med eit middels artsmangfald. 84 Kvam: Under Heradstveitnuten, dette er ein haustingsskog med ask og alm der det er planer om å ta opp att styvinga. 85 Kvam: Heradstveit sørvest, eit større beitemarksområde der berre øvre kantområde er avgrensa, resten er truleg for mykje gjødsla. 28

29 87 Kvam: Fykse nord. Det meste av enga er synleg på biletet. Ho er ikkje stor og ligg bratt til, rett på oversida av vegen, men er i ganske god hevd. 88 Kvam: Fykse. Det er tale om ganske velskjøtta beitebakker der det ligg jamt med store steinblokker av fylitt. Under: Omtrent same motiv, men teke litt lenger sør. 89 Kvinnherad: Uskedalen: Nedre Musland, ei stor naturbeitemark med ein del einer, og eit middels artsmangfald. 29

30 90 Kvinnherad: Ytre Matre: Øyneren, eit område med attgroande, nokså artsfattige naturbeitemarker og ein del flott søyleeiner. 91 Kvinnherad: Rosendal: Baroniet, eit flott parklandskap med mange store gamle tre der det er gjort ein del interessante kryptogamfunn. 92 Kvinnherad: Muradalen: sør for Reppeelva. I Muradalen er det mest gjødsla beitemarker men eit par stader finst lokalitetar som truleg har motteke mindre gjødsel. 30

31 93 Kvinnherad: Muradalen: sør for Laurdalselva. I Muradalen er det mest gjødsla beitemarker men eit par stader finst lokalitetar som truleg har motteke mindre gjødsel. 94 Kvinnherad: Rosendal: tølsrinda, eit stort og gammalt beiteområde som no i varierande grad frå eigedom til eigedom er i attgroing og forbusking med einer. Men somme teigar er intakte. 95 Kvinnherad: Varaldsøyna: andvika. Enga har nokre einerbusker, men er ganske open. teingarden mot den meir oppgjødsla beitemarka kan sjåast så vidt nederst. 31

32 96 Kvinnherad: Varaldsøyna: Fjellgardane: Heloguslettene. øre del av lokaliteten. Her er det nokså oppgjødsla i parti, samt eit inngjerda vassinntak, men knausane er også artsrike her. Under: Delar av beitemarka i nordre halvdel av lokaliteten. 97 Kvinnherad: Halsnøy: Halsnøy kloster. Den grøvste aska står sentralt på biletet, medan delar av askealléen ned mot sjøen kan skimtast bakom. 98 Kvinnherad: Halsnøy: Ådnavik. Delar av engene her (for meste oppgjødsla, sett frå nord og sørover mot bjørkehagen i sørlege delen av lokaliteten. 32

33 99 Kvinnherad: Halsnøy: Røo. Det gjekk ein saueflokk på beite på lokaliteten da han vart vitja. Mykje mose i feltsjiktet er typisk for denne typen sauebeita enger. 100 Kvinnherad: Åkrafjorden: Matre: Langhamrane. Den lyse stripa lengst bak er restar av eit brannfelt. Avgrensa naturbeitemark ligg opp mot knausane meir sentralt på biletet. 101 Kvinnherad: Åkrafjorden: Feravika ytre. Tidlegare styva asketre i vestre del av lokaliteten, med noko oppgjødsla beitemark utan særskilt naturverdi bakom. Også enga i framgrunnen var oppgjødsla, men styvingstrea har ein naturverdi her. Grov, gammal og tidlegare styva lind. 33

34 102 Kvinnherad: Åkrafjorden: Feravika. Relativt grov, tidlegare styva eik. 103 Kvinnherad: Åkrafjorden: Ytre Bauge 1. Landskapsmotiv frå vestkant av lokaliteten, sett over mot andre sida av Matrefjorden. 34

35 104 Kvinnherad: Åkrafjorden: Ytre Bauge 2. Noko attveksing med einer og gråor pregar delar av lokaliteten, men beitetrykket er godt og delar har open grasmark. Under: Meir detaljert bilete av engstrukturen innafor delar av lokaliteten. 105 Kvinnherad: Åkrafjorden: Ytre Bauge 3. Lokaliteten ligg som ei brei kantsone mellom oppgjødsla innmark og eit granplantefelt. 106 Kvinnherad: Åkrafjorden: Ytre Bauge 4. Beitemarka er for det meste open og i god hevd. Det er frisk engmark, lokalt med tendensar til tørrbakkar. Under: Oversiktsbilete teke frå lokaliteten og nedover mot gardsbruka. 35

36 107 Kvinnherad: Åkrafjorden: Ytre Bauge 5. Frisk til fuktig, mager engmark. Det var her slimjordtunge Geoglossum difforme (EN) vart funnen, ein internasjonalt sjeldan art. 108 Kvinnherad: Åkrafjorden: Indre Bauge 1. Beitemarksparti i nordre halvdel av lokaliteten, med innslag av litt planta gran eit par stader. 109 Kvinnherad: Åkrafjorden: Indre Bauge 2. Lokalitet 109 ligg på hitsida av steingarden, i venstre halvdel av biletet, medan lokalitet 110 ligg på motsatt side av steingarden og dekker øvre høgre halvdel av biletet. Under: Parti av engmarka i nordvestre del av lokaliteten. 36

37 110 Kvinnherad: Åkrafjorden: Indre Bauge 3. Det er mykje sølvbunke på sentrale delar av enga her. I bakgrunnen parti av lokalitet 109, der ein ser at det berre er kantsonar mot innmarka som framleis har open beitemark der. 111 Kvinnherad: Åkrafjorden: Bauge: Klypehaug. Landskapet her er ganske ope og har eit relativt intakt preg, heilt utan moderne inngrep. Under: Delar av engene sentralt i området. 112 Kvinnherad: Åkrafjorden: Alsåker vest. Oversiktsbilete teke frå innmarka og opp mot askehagen. om ein ser er det eit par nyleg styva asketre inne på innmarka her. Under: Parti innanfor askehagen. 37

38 113 Kvinnherad: Åkrafjorden: torhaug. Grov eikelåg som har fått liggja i fred. Under: Den kanskje aller grøvste eika. 114 Kvinnherad: Åkrafjorden: Alsåker aust. Landskapet er uvanleg idyllisk her, med spreidde gamle styva og dels innhole asketre, samt urterike enger og gamle steinrøyser. Under: Artsrike enger i vestre del og den nyleg bygde rørgata rett bakanfor. 115 Kvinnherad: Åkrafjorden: Fatland. Friske fattigenger i framgrunnen, fossefallet bak. 38

39 116 Kvinnherad: Åkrafjorden: Djupvik. Eit knippe med grove, tidlegare styva eiketre. Under: kastanjefiltlav Fuscopannaria sampaiana (VU) på grov eik. 117 Kvinnherad: Åkrafjorden: Brekkevika. Rik edellauvskog med ein del breiblada gras, her kjempesvingel. 118 Kvinnherad: Åkrafjorden: Lauvskorhaugen 1. Fuktig og fattig beitemark med spreidde bjørketre og litt sjølvsådd gran. 39

40 119 Kvinnherad: Åkrafjorden: Lauvskorhaugen 2. Fint rydda beitemarksparti i øvre delar av lokaliteten, men med noko granplantefelt rundt. Under: Nedkutta sjølvsådd gran i nedre delar av beitemarka. 120 Kvinnherad: Åkrafjorden: Vågen. Lokaliteten ligg i øvre delar av biletet, ovanfor den andre steingarden som kan skimtast. Den gulbrune fargen er einstape. Under: tyva asketre nær traktorveg i nedre delar av lia. 121 Kvinnherad: Åkrafjorden: Kalvanes. Beitemark ut mot neset. Under: Den gamle eika bak har nyleg vorte forsiktig kvista. Veden ligg framleis under. 40

41 122 Kvinnherad: Åkrafjorden: Vågsneset. Mager beitemark i veksling med grunnlendte bergknausar pregar lokaliteten. 123 Kvinnherad: Åkrafjorden: Vågsnes sør. Det er for det meste nokså mager og grunnlendt beitemark her, men noko har nok vore gjødsla før. 124 Kvinnherad: Åkrafjorden: Vågsnes øst. Grov eik i oppgjødsla beitemark, diverre truleg litt skadd av beite tidlegare. Under: Grov eik der det veks oksetungesopp Fistulina hepatica (NT). 41

42 125 Kvinnherad: Åkrafjorden: Nesheim øst. T.v. samling av grove og gamle eiketre på lokaliteten. Under: Eit av dei aller grøvste eiketrea her. 126 Lindås: Dyrdal ytre. Magre beitebakker i overgang mot kystlynghei pregar lokaliteten. 127 Lindås: Dyrdal indre. Oversiktsbilete teke frå sørvestlege kant av lokaliteten innover i dalen. Under: Nærbilete av friske, fattige enger på grusmark inne i botnen. 42

43 128 Lindås: Hindnes: Ekkarhøyen. Marka er frisk til fuktig, og har spreidde innslag av furu og lauvtre. 129 Lindås: Veland. Oversikt over området sett frå sør. å godt som alt har vore noko gjødsla, og dei meir sentrale partia på biletet er såpass sterkt oppgjødsla at dei ikkje har vorte inkludert i avgrensa lokalitet. Under: Liten, nysgjerrrig saueflokk på beite. 130 Lindås: torset. Oversikt over delar av beitemarka, mot dei nordlegaste partia. Under: ørlege del av lokaliteten er meir open, men også meir artsfattig. 43

44 131 Lindås: Åsgard: Raudberget. Delar av beitemarka sett frå øvre delar i nordaust, mot sørvest. Mykje av beitemarka er fuktig, og ho er delvis omkransa av granplantefelt. 132 Lindås: Bjørgo nord. Kystlyngheiprega parti i øvre delar av lokaliteten, med areala som har vorte rydda for einer mot granplantefeltet i bakgrunnen. Under: kifervokssopp Hygrocybe lacmus (NT) i heiprega parti. 133 Lindås: Bjørgo sør. Det er stadvis mykje sølvbunke i beitemarka har, og lite urter. Under: Utsikt mot lokalitet 132 Bjørgo nord, der marka er klart magrare og mindre oppgjødsla. 44

45 134 Masfjorden: Hopsdalen 1. Mager beitemark på gammal rasmarkskjegle. M.a. tinnvokssopp Hygrocybe canescens (EN) vaks her (første funnet i fylket). Under: Lokaliteten ender ganske brått i bekken i sør, medan det er rasmark og granplantefelt på den andre sida. 135 Masfjorden: Hopsdalen 2. Lokaliteten ligg nok delvis på gammal rasmark og har mykje stein. Under: Oversiktsbilete teke frå innmarka nedanfor. 136 Masfjorden: Vågset. Eit knausete og småkupert terreng pregar øvre delar av lokaliteten. Tinnvokssopp Hygrocybe canescens (EN) vart funnen her og. 45

46 137 Masfjorden: Vågset vest. Det er mykje fuktig fattigeng her. amtidig er beitetrykket for dårleg og enga gror no att. Under: Austre delar av lokaliteten. 138 Masfjorden: leire: Fagrevika. Beitemarka har spreidd med fin søyleeiner og er i god hevd. 139 Masfjorden: Nautesund vest. Ein flekk med mager naturbeitemark på sørlege del av lokaliteten. 46

47 140 Odda: Haukeli: Midtlægeret, eit område som er klassifisert som kalkrike område i fjellet, men som likevel har mange trekk sams med naturbeitemarker, m.a. ein gras- og urterik vegetasjon med ei lang beitehistorie. 140 Odda: Haukeli: Midtlægeret, store areal med beitepåverka vegetasjon i nærleiken av vegstasjonen på E134 ved Haukelitunnelen. 140 Odda: Haukeli: Midtlægeret, søterot førekjem rikeleg her, truleg i tusenvis. 47

48 141 Odda: Haukeli: vandalsflona, eit område som er klassifisert som kalkrike område i fjellet, men som likevel har mange trekk sams med naturbeitemarker. Nedanfor: raudsvæve vart funnen her. 142 Odda: Haukeli: Innihagastølen. Denne seterstølen ligg i eit skoglaust landskap på fjellet, men er likevel kartlagt som naturbeitemark. Beita, nokså artsrik flommark langs elva er eit interessant trekk. 143 Odda: Røldal: Lia, ein fråflytt gard der dei tidlegarae slåtteengene no vert beita av sau. Området er truleg litt gjødsla. 48

49 144 Odda: Røldal: Grytdalen, ein relativt artsfattig seterstøl. 145 Odda: Jøsendal nedre. Dette er tidlegare slåttemarker som no vert beita av sau, og er middels artsrike. 146 Odda: Jøsendal: tuadalen, Dette er også tidlegare slåttemarker som no vert beita av sau. Her har vore busetnad tidlegare, det finst m.a. murar etter hus. 49

50 147 Odda: Mannsåker, eit større beiteområde med spreidde tre ved Odda, det vert beita av sau og storfe, og her er det dessutan tilrettelagt med merka stigar og informasjonstavler (nedanfor). Marka er ein del gjødsla i nedre deler, men mindre lenger opp. 147 Odda: Mannsåker, dette er eit steinrikt beite, der det av og til kjem meir stein ovanfrå. På biletet ei rydningsrøys i eit dalsøkk. Under: gulmaure var vanleg her, ein tørrengart som særleg førekjem i indre strok. 148 Odda: Buerdalen vest for Gjærde, ei lita tidlegare slåtteeng som no er i attgroing. I Buerdalen er det m.a. mykje raudknapp, ein art som tidlegare var vanleg i slåttemark. 50

51 149 Odda: Buerdalen ved Jord, eit beiteområde langs vegen i botnen av dalen. 150 Odda: Buerdalen ved tidleskor, her er det mange styvingstre, m.a. med almelav (NT) (nedanfor), og dessutan blådoggnål clerophora farinacea (VU) (truleg første funn i fylket). 151 Odda: Buerdalen: aust for Buer, her er det og mange styvingstre av alm og ask. 51

52 152 Odda: Trædstøl, ein relativt artsfattig setervoll som framleis vert beita av sau. 153 Odda: Fodnastølen, ein gammal seterstøl som no har ein del einerbuskmark, men som framleis vert beita av sau. 154 Odda: Berge, dette er gammal slåttemark som er litt gjødsla, men som har bevart ein del av det tradisjonelle artsinventaret. 52

53 155 Odda: Låte, tidlegare slåttemark, no beite for geiter og storfe, og relativt artsrikt. Eineren er stort sett daud her etter at geita har forsynt seg (nedanfor). 156 Odda: Buerdalen: Almelia, ein svært artsrik edellauvskog og haustingsskog med mange og store styva alme- og asketre, og eit variert mangfald av kryptogamar. 157 Odda: Røldal: Håranes, ei attgroande tidlegare slåttemark på nordvestsida av Røldalsvatnet. 53

54 158 Osterøy: Havrå. Dette er eit velkjent klyngetun med slåttemark og beitemark rundt. Nedanfor utegangarsau. 158 Osterøy: Havrå, til venstre klyngetunet med gamle udelte teigar. Under: gulfotvokssopp (NT), ein art som førekjem nokså rikeleg her. 158 Osterøy: Havrå, til venstre slåttemark med hesje, under bleik engvokssopp, ein uvanleg beitemarkssopp som vart funnen her. 54

55 160 veio: Kvalvåg, ei fuktig naturbeitemark med litt einer og overgang mot purpurlynghei. 161 veio: Vest for Apeland. Dette er ei større beitemark sør for Vigdarvatnet, truleg litt gjødsla på deler av arealet, men med einskilde interessante trekk. 162 veio: Dalebakka, eit relativt artsrikt beite med langrumpsau ved Apeland. 55

56 164 veio: Rongvasshaugane. Dette området har relativt store areal med naturbeitemark og purpurlynghei der det finst noko solblom og einskilde interessante soppartar. 165 Tysnes: korpeneset, ein kalkrik og svært artsrik lokalitet på austsida av øya korpo søraust i Tysnes. Her er både naturbeitemark, hagemark og kalkrike strandberg, og funn av ni raudlisteartar. 166 Tysnes: Myklebust, eit relativt artsrikt beite nordaust på Tysnesøya med m.a. gode bestandar av skifervokssopp (nedanfor). 56

57 168 Tysnes: ingelsætret, eit relativt artsfattig beite ved ingelstad midt på Tysnesøya. 169 Tysnes: ingelstad, eit relativt artsfattig beite som har vore noko gjødsla midt på Tysnesøya. 170 Ullensvang: Kinsarvik: Kyrabeitet. Dette er eit relativt artsrikt beite som har vore for steinet til å dyrka opp, og ligg like ved Kinsarvik. 57

58 171 Ullensvang: Kinsarvik: aust for Hovden (139/5), ei artsrik naturbeitemark. Nedanfor: første funn i Hordaland av raudlistearten Tremellodendropsis tuberosa (NT), som er ein sjeldan gelésopp i grasmarker. Mange andre sjeldne soppar vart funne her. 172 Ulvik: Osa, ei relativt artsfattig, snøraspåverka naturbeitemark med ein del steinur ved Osa. 173 Ulvik: Norddalen: Haugen nord, ei steinet naturbeitemark der det og har vore rydda mykje stein. Nedanfor: hovudskoddelav Menegazzia terebrata (VU) som vaks på gråor i elvekanten ved beitemarka. 58

59 174 Ulvik: Austdalen: låttestølen, ein edellauvskog og haustingsskog med ein del styvingstre. 175 Ulvik: Osafjorden sør for Melnes. Lokaliteten ligg langs Osafjorden og hadde grove og dels styva tre av mange treslag og med einskilde interessante lavartar. 176 Ulvik: Ljono nedre, ei av få relativt intakte slåttemarker i fylket, og ein relativt artsrik lokalitet. 59

60 177 Ulvik: Ljono øvre, ei beitemark som nok har vore litt gjødsla, men som har eit middels artsmangfald. 178 Ulvik: ponheim, her er det eit kulturlandskap med uvanleg store gamle tre av alm, eik, bjørk og eik, og einskilde interessante kryptogamar. 179 Ulvik: Vedånesbekken, ein haustingsskog med mange store styvingstre av alm, ask og lind. 60

61 Innleiing Bakgrunn Nasjonalt program for kartlegging og overvaking av bio logisk mangfald er ei direkte oppfølging av konvensjonen om biologisk mangfald og t.meld.nr. 42 ( ) Biologisk mangfald ektoransvar og samordning. Første del av programmet gjekk i perioden og andre del går i perioden Første programperiode blei i hovudsak via kartlegging og metodeutvikling medan overvaking er meir i fokus i andre programperioden. iktemålet med programmet er å samordna all kartlegging og overvaking som er relevant for biologisk mangfald og å etablera nye aktivitetar for å betra kunnskapsgrunnlaget ytterlegare, slik at Noreg kan forvalta naturen i tråd med mål om berekraftig bruk og vern av biologisk mangfald (DN 2004). upplerande kartlegging av biologisk mangfald i jordbruket sitt kulturlandskap er eit prosjekt under dette programmet. Biologisk mangfald i kulturlandskapet er tidlegare registrert i Nasjonal registrering av verdifulle kulturlandskap ( ; DN 1994) og den kommunale kartlegginga av biologisk mangfald (jfr. DN-håndbok 13). Den nasjonale registreringa i var ikkje ei rein biologisk mangfaldkartlegging, men hadde ei holistisk tilnærming. Både botanisk/økologiske verdiar (biologisk mangfald) og kulturhistoriske verdiar skulle derfor registrerast og leggast til grunn for ei heilskapleg vurdering av dei registrerte områda sin verdi. Naturtypekartlegginga i kommunane er ei rein biologisk mangfaldregistrering. Ho skal samanstilla både biologisk mangfalddata som vart registrert ved Nasjonal registrering i og eventuell annan eksisterande kunnskap om biologisk mangfald i kommunane og dessutan auka kunnskapen ved vidare feltregistreringar. Føremål I dette prosjektet, upplerande kartlegging av biologisk mangfald i jordbruket sitt kulturlandskap, skal naturtypekartlegginga i kommunane supplerast. Grunnen til behovet for supplering er at vi trass i tidlegare kartlegging framleis ikkje har tilfredsstillande kunnskap om det biologiske mangfaldet i kulturlandskapet i landet vårt. Omfang og kvalitet på første runde av kommunekartlegginga varierer, og resultata frå kartlagte kommunar viser m.a. at fleire naturtypar er dårleg dekt. Det er derfor god grunn til å tru at fleire fylke og kommunar framleis inneheld viktige område som ikkje er fanga opp i dei kartleggingane som til no har vore utført. Frå 2004 (MIL - særskilte miljøtiltak i landbruket) og 2005 (RMP - regionalt miljøprogram) har kommunane og fylka viktige økonomiske virkemiddel til bruk for å ivareta biologisk mangfald i kulturlandskapet. Dette understrekar behovet for ei god og kartfesta oversikt over særleg verdifulle område for biologisk mangfald i jordbruket sitt kulturlandskap. Føremålet med denne rapporten er dermed å supplera tidlegare biologiske undersøkingar i jordbruket sitt kulturlandskap for dermed å få eit betre grunnlag for skjøtsel og forvaltning og overvaking i framtida. Vidare er det viktig å testa ut og vurdera registreringsmetodikk tilpassa kulturlandskapet sitt biologiske mangfald. Det er og eit ønskje å få oppsummert kunnskapsstatus omkring biologisk mangfald i kulturlandskapet i den regionen som vert behandla (her Hordaland). Tidlegare undersøkingar Nasjonal registrering av verdifulle kulturlandskap ( ) Nasjonal registrering av verdifulle kulturlandskap på tallet var basert på å identifisera større heilskaplege område med både biologiske og kulturhistoriske verdiar. Kunnskapen om biologiske verdiar var svært mangelfull og det vart utvikla ein feltmetodikk (m.a. kogen 1992) basert på kartlegging av gamle ugjødsla kulturmarker, forløparen for den metodikken som vert nytta i dag for å registrera prioriterte naturtypar. Fylka skulle plukka ut dei 10 mest verdifulle/ høgast prioriterte. Desse vart fordelt på landskapsregionar og det vart sett opp ei nasjonal representativ liste med 104 (seinare 112) område. I Hordaland vart det plukka ut 14 område, og 7 av desse vart utvalde til den nasjonale lista (DN 1994). Dei opprinnelege registreringane i Hordaland føreligg berre som upubliserte skjema og ikkje som rapport (kjelde: ynnøve Kløve Graue), men det vart i ettertid gjort botaniske registreringar (Rosef 1995). Den beste oversikta over områda finst i eit publisert hefte på 26 sider (Fylkesmannen i Hordaland 2000). Dei prioriterte områda i Nasjonal registrering av verdifulle kulturlandskap i Hordaland er vist i tabell 1 nedanfor. Her er det også tatt med lokalitetar føreslått av fylket, men som ikkje vart med i den nasjonale rapporten (7 av dei 14 foreslåtte lokalitetane). 61

62 Tabell 1. Dei høgast prioriterte kulturlandskapa i Nasjonal registrering i Hordaland (DN 1994, Fylkesmannen i Hordaland 2000, Utvalde område i DN (1994) er markert med stjerner: * utvalde større område, **utvalde spesialområde. Område med regional verdi (utan stjerner) er ikkje utvalde i den nasjonale rapporten, men med i fylkesoversikta. Nr Kommune Lokalitet Type Kategori i nasjonal registering Landskapsregion 1 Fitjar Hanøy Kystgard (Regional verdi, ikkje utvald) 20 2 Lindås Lygra* Lynghei Nr Bergen elvik Bynær fjordgard tørre, saman-hengande område 21 4 Osterøy Havrå** Fjordgard (Regional verdi, ikkje utvald) 22 5 Fusa Kikedalen** Øydegard Nr. 19 pesialområde 22 6 Kvinnherad Gjuvslandslia* låtteeng Nr. 20 pesialområde 22 7 Kvinnherad Baroniet i Rosendal* torgard og park Nr Ullensvang Vines** Frukthage tørre, saman-hengande område 23 9 Kvam kår Hyllegard Nr Ulvik yse Hagemark tørre, saman-hengande område Eidfjord Hereid Hagemark Nr. 22 pesialområde Voss Ulvund** Lauveng (Regional verdi, ikkje utvald) Jondal Tveddal - Freddal Vår-og sommarstøl (Regional verdi, ikkje utvald) Voss Krone ommarstøl (Regional verdi, ikkje utvald) 23 Nr. 21 pesialområde (Regional verdi, ikkje utvald) (Regional verdi, ikkje utvald) I diskusjonskapitlet attast i rapporten er innhaldet i tabell 1 vurdert opp mot kunnskapstilfanget i Naturtypekartlegging (frå 1999) I 1999 fekk vi ein nasjonal metode for registrering av prioriterte naturtypar i Noreg, DN-håndbok nr. 13 (DN 1999). Denne metoden opererer med sju hovudnaturtypar, mellom desse kulturlandskap. Dei andre er havstrand/kyst, myr, rasmark, berg og kantkratt, fjell, ferskvatn/våtmark og skog. Metodikken er nyleg revidert og ligg på Internett (DN 2007). I åra etter 1999 har det vore gjennomført naturtypekart legging etter DN (1999a, 2007) i alle kommunane i Hordaland, men ikkje alt er ferdig rapportert eller lagt inn i Naturbase (sjå tabell 7 for oversikt over rapportar, sjå elles Naturbase på Internett). Dette arbeidet har ført til fleire feltundersøkingar og meir konkrete data om artar og vegetasjon i kulturlandskapet, og mange nye lokalitetar har vorte oppdaga. amtidig har både eldre og nye data vorte overført til DN sin Naturbase. 62

63 Metode og materiale Nasjonal registreringsmetodikk Kartlegging av naturtypar i kulturlandskapet vert utført etter DN-handbok nr. 13 (DN 2007). Det er også vidareutvikla ein nasjonal metodikk for arbeidet med registrering av biologisk mangfald i jordbruket sitt kulturlandskap i det nasjonale programmet for kartlegging og overvaking (Bratli & Norderhaug 2005). Metodikken tek utgangspunkt i DN-håndbok 13, og det er sett opp forslag til ein del supplering av konkrete registreringsparametrar som er vurdert som viktige for kulturlandskapet. Geografisk og tematisk prioritering Naturbase for Hordaland vart oversendt som Access-database frå DN v/øystein Ålbu ved oppstart våren 2008 og seinare oppdatert i april Materialet er innlagt i database på eigen PC og analysert med sikte på å finna kunnskaps status og manglar både geografisk og når det gjeld naturtypar. Tilgjengelege rapportar om kommunale naturtyperegistreringar og annan relevant informasjon om viktige naturområde er lasta ned frå heimesida til Fylkesmannen i Hordaland, eller mottatt som papirutskrifter frå Olav Overvoll, Fylkesmannen i Hordaland. Han har også forsynt oss med informasjon om registrerte naturtypar i kulturlandskapet i ein del relevante kommunar, og om dei nasjonalt verdifulle områda frå nasjonal registrering i Alle artsfunn for karplanter, sopp, lav, mosar og sommarfuglar i Hordaland er lasta ned som tabellar frå GBIF-Noreg si heimeside, lagt inn i ein samla databasetabell og i noko grad brukt i feltsesongen, men særleg i samanstilling av oversikter for raudlisteartar i kulturland skapet. Det er avhalde eit møte i Bergen mellom prosjektleiar og representantar for Fylkesmannen (Olav Overvoll, ynnøve Kløve-Graue og Magnus Johan teinsvåg). På dette møtet vart arbeidsplana for prosjektet vidare konkretisert, og ein fekk mykje informasjon som vart nyttig i geografisk og tematisk prioritering. Det var semje om å oppsøkja eit utval av dei nasjonalt verdifulle områda, vidare kartleggja i ein del mangel fullt kartlagte område som Kvam, Odda og Kvinnherad. å er det også satsa på kartlegging i område med kalkrikt og artsrikt kulturlandskap som Bømlo og Austevoll, der ein hadde forventningar om å finna meir enn det som var kjent. Til saman er 15 kommunar oppsøkt. Feltarbeid Forfattarane har utført feltarbeid (JBJ), (JBJ), (JBJ), (JBJ), (JBJ) og (GGa). Andre har og delteke i feltarbeidet, dette gjeld Asbjørn Knutsen (har delteke i Bømlo og Austevoll), Per Fadnes (har delteke i veio og Tysnes), Arne Vatten (har delteke i Austevoll) og Geir Flatabø (har delteke i Ulvik). Artsbestemming, dokumentasjon Karplanter er stort sett bestemt og notert i felt, eller er innsamla for dokumentasjon og nærare undersøking og gjeve namn i samsvar med Lid & Lid (2005). Funn av sjeldne/interessante artar er belagt ved Botanisk Museum i Oslo. opp, lav og mosar som er lette å bestemma i felt og ikkje står på raudlista, er berre notert. Mange raudlisteartar og elles artar som ikkje let seg bestemma i felt, er tatt med for mikroskopering. Interessante funn er dokumentert ved at dei er tørka, etikettert og sendt til Botanisk Museum i Oslo. Einskilde mosar og lav er sendt til Vitenskapsmuseet, NTNU i Trondheim. Bestemming av mosar er gjort m.a. ved hjelp av Hallingbäck & Holmåsen (1985) og Damsholt (2002). Kristian Hassel, NTNU, har bestemt eller kontrollert nokre mosefunn. Bestemming av lav er gjort ved hjelp av Krog m. fl. (1994), Moberg & Holmåsen (1986) og Tønsberg & Holien (2006). Bestemming av sopp er utført ved hjelp av diverse litteratur. For raudskivesopp (Entoloma) har ein brukt Noordeloos (1992, 2004). For andre soppartar har ein brukt Hansen & Knudsen (1992, 1997, 2000) og Ryman & Holmåsen (1984). For vokssopp har ein brukt Boertmann (1995). Norske namn på sopp følgjer Gulden m. fl. (1996) med seinare tillegg, seinast 2009 (kjelde: oppdatert liste mottatt frå Botanisk museum, Universitetet i Oslo ved Katriina Bendiksen i april 2009). Artsmangfald Alle artsregistreringar frå feltarbeidet i 2008 er tatt inn i vedlegg (plantelister, kryptogamlister). Dei artsførekomstane som ein meiner har mest informasjonsverdi er og tatt med i områdeskildringane. Raudlisteartar Raudlisteartar er omtala i eit eige kapittel. Funn gjort i 2008 er samla i ein eigen tabell. Vidare er det gjort opp status for raudlisteartar i kulturlandskapet i Hordaland basert på data nedlasta frå GBIF-Noreg, med tillegg av eigne og andre sine publiserte og upubliserte data. 63