Tannhelse del av ein heilskap (lite om tenner, men meir fugleperspektiv)

Transkript

1 Tannhelse del av ein heilskap (lite om tenner, men meir fugleperspektiv) Samfunnsodontologisk forum juni 2018 Hotel Alexandra Hans Johan Breidablik

2 Paradoks sett frå ein samfunnsmedisinar Ein har ei frisk og lengelevande befolkning, og samstundes høge andelar både for sjukemeldingar og uførepensjon. Trass i helsepolitiske mål om lik helseteneste for alle ser vi store geografiske skilnader i diagnostikk og behandling, og dei sosiale ulikheitene i helse aukar. Ein har høg dekningsgrad både av legar og anna fagpersonell, og likevel vert det opplevd som krise, og ein ikkje har nok tid til pasientkontakt. Ein har ei fastlegeordning som ein er svært fornøgd med, men samstundes kan den være på veg til å bryte saman grunna arbeidsmengdene iflg. tallrike mediaoppslag. Vi har ei stor kø av nyutdanna legar som ventar på norsk turnusteneste, samstundes som det ikkje finst søkarar til norske utkantkommunar. Mykje av merksemda er konsentrert omkring allmennlegetenesta, medan det truleg er innanfor omsorgssektoren den store krisa vil melde seg framover.

3

4 Norge: Økende resistens hos gramnegative tarmbakterier NORM NORM- VET 2016

5 Kvar foregår antibiotikabruken?

6 Fastlegeordninga vaklar mange stader og vi får «svingdørspasientar»

7 Helsevesen og forventningskrise? Petter Øgar (tidlegare var Fylkeslege i Sogn og Fjordane) snakka tidvis om at krisa i norsk helseteneste i noko grad var ei forventningskrise. Forventningskrisa eksisterer både på samfunnsmessig plan, mellom pasientane og også mellom helsepersonellet sjølve. Fastlegane møter ikkje berre det dei lærte om i utdanninga; definerte og avgrensa sjukdommar, men i stor grad vanskeleg forklarlege plager og utfordringar knytt til mange sider av livet som menneske. Mange moderne pasientar har eit konglomerat av lidingar og plager som universiteta i liten grad underviser i eller har kompetanse på sjølve. Legen manglar både kunnskap og reidskapar til å møte dette med blir det lett frustrasjonar på begge sider av bordet. Resultatet kan bli at ein brukar dei reidskapar ein har; pillar, sjukemeldingar og ein runddans med tilvisingar og undersøkelsar i spesialisthelsetenesta. Vi kan få ein tiltakande medikalisering av mennelivet sine tyngre sider, og dette blir lett ein sjølvforsterkande prosess der fleire fagpersonar ikkje nødvendigvis alltid er løysinga.

8 Avtakande «berekraft» i samfunna våre

9 Nature or nurture (arv eller miljø: utdatert problemstilling?) «Stor arv det er for mannen av godtfolk vera fødd» (A. O. Vinje. At far min kunne gjera, 1886)

10

11 Tre avgjerande forutsetningar for folkehelsearbeid 1. Må ha data omkring den aktuelle folkehelsesituasjonen lokalt og nasjonalt (statusbilete) 2. Må ha data over utviklinga av folkehelsa over tid lokalt og nasjonalt (monitorering) 3. Må ha lett tilgjengeleg og samla tilgang på nødvendige data

12 Depressive plager hjå unge veksande? «Kor ofte har du hatt følgjande plager: Følt deg nedfor og trist» (S&Fj. Vidaregåande skule) «Har du i løpet av siste uka vært plaget av noe av dette: Følt deg ulykkelig, trist eller deprimert?» (Ung-Data 2017, S&Fj og Norge)

13 Mentale plager hjå 11- og 13-åringar i Sogn og Fjordane og Norge

14 Søvnvanskar

15 Opplevd helse og opplevd familieøkonomi Svært god helse Mindre god el. dårlig Fam-øk svært god Fam-øk god Fam-øk middels Fam-øk dårlig

16 Artikkel Psykologtidsskriftet Stor variasjon i bruk av psykisk helsevern i Sogn og Fjordane

17 Dødelighet i Norge fra 1951 til 2010, alle årsaker og kreft som årsak

18 Tidleg død (standardisert dødelegheit 0-74 år pr innb.)

19 Prostatakreft Forekomst, overlevelse og dødelighet (Sogn & Fjordane & Norge)

20

21 «Gå då ut og gjer alle til pasientar»? Ungdom i Sogn og Fjordane 2012, (n=952, år) som sjelden/aldri er plaget av følende: 53% 57% 54% 49% 59% 44% 35% Smerter generelt Hodepine Magesmerter Ryggsmerter Nedforhet Nervøs Nakke.skulder

22 . Piot P, Ebrahim S BMJ 2010;341:bmj.c by British Medical Journal Publishing Group