TIDSUR Dei første norske byane vert grunnlagt Julius Cæsar 10 11 Svartedauden 12 Dei første menneske kjem til Noreg 1 2 9 8 Jordbruk vert innført i Noreg Pyramidane i Egypt vert bygd Skriftspråk vert 7 funne opp Hjulet vert funne opp 6 5 4 3
Tysnes gjennom 1000000000000 år - myter, natur, eventyr & fakta - Ein gong i ei fjern fortid fann harudane vegen hit. Dei kom frå Jylland i Danmark. Med seg hadde dei grødegudinna Njord. Det gamle namnet på Tysnes - Njardarlog - kjem av at dette var guden Njord sitt lovområde. Frå denne tida stammar myten om det mystiske Vevatnet. Her ofra dei til grødegudinna og kanskje det var menneskeoffer. Frå det bratte Flogaberget på austsida av vatnet kasta dei ut offera sine. Det er ikkje berre namnet Njardarlog som vitnar om heidensk gudsdyrking. Også stadnamn som Ve (som tyder heilag) og Lunde (heilag lund), Hovland og andre stad- og gardsnamn som fortel om ei om-
fattande gudsdyrking i forhistorisk tid. Det namnet me nyttar på Tysnes, kjem etter alt å døme frå himmelguden Tyr. Frå yngre steinalder og inn i jarn alderen bautasteinar og vintersolkverv Gravminna frå bronsealderen høyrer til dei mest interessante monumenta me har frå forhistorisk tid. Det er funne ein interessant runestein på Myklestad og ei steinhelle med skålgroper i Ve. På ein kjøtkniv frå Gjersvik er det funne såkalla trolldomsruner. Årbakkavodlen på Onarheim stammar frå jarnalderen. Her har vore meir enn 20 gravrøyser og minst 6 bautasteinar. Ein underleg og mystisk stad er horget på Todneset ved innseglinga til Våge. Her er det observert at sola skin direkte på staden - og ingen andre stader i området - 22. desember, altså ved vintersolkverv. Her står også ein bautastein.
Tordr or Niardarlaug og Olavsgildet Frå yngre jarnalder og frametter inn i vikingtida vert funna stadig rikare. Snorre fortel om Tordr or Niardarlaug, som stridde saman med Olav Tryggvason ombord i Ormen Lange under slaget ved Svolder. Og no er me ved Olavsgildet, det store gildet som heldt hus på Onarheim, omlag der den noverande kyrkja finst i dag. Etter gamle brev må det ha eksistert frå tidleg på 1300-talet. Hit kom gildebrør frå store delar av Vestlandet for å ta del i olsokfeiringa. Frå gildet sitt segl stammar både Tysnes kommune og Hordaland fylkeskommune sitt våpen to krosslagde økser med ei krune over. Ein mann som kan ha vore ein gildebror er Pål Knutsson frå Onarheim. I byrjinga av 1350-åra fekk han i oppdrag av kong Magnus å utrusta ein ekspedisjon til Grønland. Nokre historikarar i nyare tid vil ha det til at han seg-
la vidare til Nord-Amerika og trengde inn i Minnesota via dei store elvane, og stod bak innskrifta på den såkalla Kensingtonsteinen. I Onarheimstraktene høyrer også Anne Knutsdotter heime. Opphavsmannen til songen, Claus Pavels Riis, budde på Nymark i mange år og ligg gravlagd på kyrkjegarden ved Onarheim kyrkje. Det var på Tysnes han skreiv den kjende songen. Sjølv om Anne Knutsdotter er ein oppdikta figur fanst det ein levande modell Herborg, som budde på husmannsplassen Heio i Vattedal. Kalkbrenning og skottehandel Ein av dei eldste næringsvegane i Tysnes er kalkbrenning. Mange av gardane frå Onarheim og søretter brende kalk heilt frå 1300-talet.
Like ved vegen frå Onarheim til Hodnaneset finst det ein restaurert kalkomn. Frå denne tida må også «skottehandelen» omtalast. Ikkje minst var kontakten med Shetland tett særleg gjennom dei såkalla hjeltabåtane som vart bygde her og frakta i «halvfabrikata» til Shetland. Hovland var setegarden for Axel Mowatt, den rikaste mannen på Vestlandet på den tida. Han hadde ei dotter, Karen, som vart gift med Ludvig Rosenkrantz, den første baronen i Rosendal. 1800-talet eit farande folk På 1800-talet er Tysnes den kommunen på Vestlandet med tettast busetnad. Mot hundreårsskiftet og fram til første verdskrigen utvandra omlag 2000 av dei til USA. Dei første tysnesingane tok til å reisa på fiske i Nord-Noreg på midten av 1800-talet, først til Lofoten og seinare heilt til Finnmark.