Korleis få betre oversikt over lokale kjelder til miljøgifter? Temadag om vassforskriftarbeidet, 3. oktober 2017 Gunn Helen Henne Fylkesmannen i Sogn og Fjordane
Kor er miljøgiftene i Sogn og Fjordane? På botnen av fjordane? Under asfalten i byane og tettstadane? «Lure plassar» godt gøymt og langt frå folk? Dette bildet av Ukjent forfatter er lisensiert under CC BY-SA
Korleis hamna miljøgiftene i miljøet? «Industrifjordar», «industribygder» og industritomter her og der Dumpefelt i fjordane Bossplassar lovlege deponi og «villfyllingar» i naturen Bygg Skipsverft, båtslippar, småbåthamner Drivhus og fruktareal Bensinstasjonar og oljelager Brannøvingsfelt Sagbruk/treimpregnering Lakkering og overflatebehandling Renseri Bilopphogging, skraphandlarar Skytebaner Trykkeri og mange, mange fleire bransjar/aktivitetar + Langtransportert
Ikkje alt som er farleg i dag, var så farleg før «Ute av syne, ute av sinn» dumping i fjorden eller i innsjøar, nedgraving og brenning var vanleg og akseptert avfallsbehandling før i tida. I dag veit vi betre. Produkt som ikkje vart oppfatta som farlege for helse eller miljø, har blitt brukt, spreidd og sluttdisponert utan spesielle omsyn. Ny kunnskap om miljøverknader kan ha kome etter at produkt har vore i bruk lenge/ ein har hatt ein dårleg praksis i lang tid. Nye produkt kan ha hatt farlegare innhald enn det dei erstatta.
Ting ligg ikkje nødvendigvis i ro Ureining i grunnen «ventar» berre på å få rørt på seg: Vatn transporterer partiklar og vaskar ut løyselege stoff Jordmassar kan bli flytta på, med eller utan hjelp frå menneske (graving, støvflukt, jordras, flom, ) Kan skje fort eller seint Miljøgifter vert spreidd via vatn, jord og luft. Det er ikkje alltid mogleg å avgrense påverknaden til berre der miljøgifta har vore aktivt brukt eller vore sleppt ut.
Nyttige verktøy til detektivarbeidet Norske utslipp- kven har utslepp i dag? http://www.norskeutslipp.no/no/komponenter/utslipp/k vikksolv/?componenttype=utslipp&componentpageid=7 4&SectorID=600 Miljødirektoratet sine faktaark http://www.miljodirektoratet.no/no/publikasjoner/2017/ August-2017/Grunnforurensning-bransjer-og-stoffer/ Lokal kunnskap om tidlegare aktivitet hukommelse, historiske arkiv, gamle bilete, bøker? Når skjedde endringar, kva aktivitet skjedde kvar på tomta, kor gjekk «røyra» til elva/sjøen? Og kor mykje graving og flytting har skjedd etterpå spreiing av ureina massar?
Databasen Grunnforurensning https://grunnforurensning.miljodirektoratet.no/ Alle eigedommar med ureina grunn skal registrerast: Alle område med ureining over normverdi Alle stader med mistanke om helserisiko eller risiko for spreiing av ureining Andre ureina stader ved behov Påvirkningsgrad 3, 2, 1 og X (ikkje akseptabel ureining, akseptabel med dagens bruk, lite/ikkje ureina, og mistanke) Vert sletta som «hefte» i matrikkelen når ureininga er rydda opp /miljørisikoen er borte (1) Nytta til saksbehandling, informasjon og rapportering
Det meste av informasjonen i databasen er open for alle. Faktaark om kvart område, med status og kva for miljøgifter det gjeld, tiltak m.m. til beste for folk, samfunn og livsgrunnlag
Korleis få oversikt? Kommunane må registrere alle sine kjente lokalitetar med ureina grunn i Grunnforurensningsdatabasen. Mykje manglar! Lokalitetar med mistanke (X) om ureina grunn må bli sjekka ut gjennom kartlegging, prøvetaking og risikovurdering/ overvaking av mogleg spreiing av miljøgifter. -> 3, 2, 1