Kort om føresetnader for befolkningsprognosen Befolkningsutviklinga i PANDA vert bestemt av fødselsoverskotet (fødde minus døde) + nettoflytting (innflytting minus utflytting). Over lengre tidshorisontar spelar fødselsfrekvensar og dødssannsynlegheiter ei stor rolle ved berekning av befolkningsprognosar. Ved korte tidshorisontar er det derimot flyttinga som er den viktigaste faktoren for å bestemme befolkningsutviklinga i ein region. Ved beregning av befolkningsprognosen til Fylkesprognoser.no blir det nytta ein modellvariant kor ein tek hensyn til flytting. Ved etablering av modellparameter og datagrunnlag til bruk i modellkjøringane blir det nytta data for siste statistikkår frå Statistisk sentralbyrå (SSB). Estimeringsperiode for nivåfaktorar for fødde, døde, flytteratar og tilpassing til arbeidsmarknaden basert på eit gjennomsnitt av de fire siste år. I modellen er det nytta dødssannsynlegheiter som er forskjellige mellom kjønna og varierer med alderen. Vi får i tillegg eit påfyll av nye born. Dette skjer ved at kvinner i ulike aldrar får born med ein viss frekvens. Fødselsfrekvensane gjeld berre for kvinner og varierer med alderen. Ved kjøring av befolkningsmodellen blir det nytta faste regionfrekvensar frå SSB til justering av fødselsfrekvensar og dødssanssynlegheiter. Dødssanssynlegheitene blir derimot "glatta" med ein regionavstemming slik at ein får eit sett med dødssannsynlegheiter som er lik for alle kommunane innanfor ein region. Regionen får vidare eit påfyll av personar gjennom nettoflytting. I Fylkesprognoser.no for Møre og Romsdal vert nettoflyttinga estimert gjennom heile prognoseperioden ut i frå gjennomsnittleg nettoflytting i dei fire siste åra i den historiske statistikken. Nettoflytting vert fordelt automatisk av modellen på alder og kjønn ved hjelp av ein glattefunksjon (Rogers-Castro). Prognosar og framskriving av folketalsutvikling er basert på historisk utvikling, og dette kan og vil avvike frå den utviklinga som faktisk vil skje. Kjelde: alle figurar PANDA/SSB 1
Regionar: Kartet viser fylka i Noreg delt inn i 5 regioner. Regionane er brukt som eit utgangspunkt for å analysere netto flyttestraumar mellom Møre og Romsdal fylke om andre regionar i Noreg. 35 Nettoflytting 2-211 3 25 2 15 1 5 Nettoinnvandring Netto innenlands flytting Sum nettoflytting -5-1 -15-2 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 Figuren viser historisk nettoflytting mellom Møre og Romsdal fylke, utlandet og resten av Noreg Møre og Romsdal har hatt ein god auke i folketalet dei seinaste åra. I 211 var folketalsauken på 2 724 personar, noko som gav ein relativ tilvekst på 1,1 pst. Den viktigaste årsakene til denne veksten, var innvandringa frå 2
utlandet. Nettoinnvandringa var i 211 på 2 832 personar. Den innanlandske nettoflyttinga var negativ, med - 765 personar. Veksten i innvandringa frå utlandet er sterkt knytt til arbeidsinnvandring, som er den vanlegaste innvandringsårsaka i fylket. 2 Innanlands nettoflytting 1-1 -2-3 -4 Oslo_Akershus Sør_Østlandet Vestlandet Midt-Norge Nord-Norge -5-6 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 Figuren viser historisk innanlandsk nettoflytting mellom Møre og Romsdal fylke og øvrige regionar i Noreg. Samla innanlandsk flyttetap i perioden til 2-211 på -11621 personar. Av dei som flytta frå Møre og Romsdal flytta flest til Oslo/Akershus (4441) og til Sør-Østlandet (322) personar i perioden. Medan det frå Nord-Noreg var ein flyttevinst på 445 personar. Møre og Romsdal har negativ nettoflytting mot alle regionar, med unntak av Nord-Noreg. Dette er nok ein del av den sentraliserande tendensen i landet, og som kjem som eit direkte resultat av utflytting frå fylket i aldersgruppa 19-35 år. Desse flyttar til stader kor dei store utdanningsinstitusjonane ligg. Hadde vi trokke byane ut av regionane og latt dei stå for seg sjølv hadde utflytting til desse byane kome fram enda tydeligare. Ein gjennomgåande trend er at folk i liten grad flyttar til stader som er mindre urban enn kor dei kjem frå sjølv. 3
Samla flytting etter alder i perioden 2-211 Utflytting Innflytting Nettoflytting 4 3 2 1-1 -2-3 -4-5 5 1 15 2 25 3 35 4 45 5 55 6 65 7 75 Alder Figuren viser historisk statistikk over den samla flyttinga i ulike aldersgrupper i perioden 2-211 Oversikta viser flytting etter alder summert for perioden 2-211. Det er størst flytteaktivitet i aldersspennet 19-35 år. Det er svært få over 5 år som flyttar. Utflyttinga i aldersgruppa 19-35 år heng truleg saman med utflytting til stadar med andre utdanningstilbod enn kva som finnes i fylket. Særleg høg er utflyttinga til Oslo, medan Trondheim og Bergen også tiltrekk seg mange frå Møre og Romsdal. Den høge innflytting av barn i -5 årsalderen tydar på at mange vel å flytte (heim) til fylket når dei får ungar. 4
2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 216 217 218 219 22 221 222 223 224 225 226 227 228 229 23 Flytting som andel av befolkninga etter alder i perioden 2-211, i prosent Utflyttingsandel Innflyttingsandel Nettoflyttingsandel,1,5, -,5 -,1 -,15 5 1 15 2 25 3 35 4 45 5 55 6 65 7 75 Alder Figuren viser historisk statistikk over den samla flyttinga i prosent i ulike aldersgrupper i perioden 2-211. Inn-, ut- og nettoflytting i perioden 2-23 Innflytting Utflytting Nettoflytting 1 8 6 4 2-2 -4-6 -8 Figuren viser historisk statistikk og prognose for inn-, ut og nettoflytting i Møre og Romsdal 5
2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 216 217 218 219 22 221 222 223 224 225 226 227 228 229 23 Gjennomsnittleg nettoflytting i perioden 2-25 var negativ med eit nettotap på -333 personar per år. Grunna rekordstor innvandring til fylket dei siste åra er gjennomsnittet for perioden 26-211 særs positiv med om lag 1411 personar. I 211 var nettoflyttinga 267 personar, 7821 personar flytta til fylket medan 5754 personar flytta ut frå fylket. Som figuren synar vil den positive nettoinnflyttinga i perioden halde seg stabil fram til 23. Usikkerheita knytt til denne prognosen er knytt til motivasjonen for arbeidsinnvandring (om denne held fram) og om arbeidsinnvandrarane som allereie har flytta til fylket vel å flytte heim eller til andre stader. Dette er knytt til konjunkturar både nasjonalt og internasjonalt, til flyttetrendar hos arbeidsinnvandrarane. Berekninga som ligg til grunn for flytte-prognosen er basert på framskriving av eit gjennomsnitt av nettoflyttinga dei siste fire år (28-211). 4 Fødde, døde og fødselsoverskot i perioden 2-23 Fødde Døde Fødselsoverskot 3 2 1-1 -2-3 Figuren viser historisk statistikk og prognose for fødde, døde og fødselsoverskot i Møre og Romsdal. Fylket har dei siste 1 åra hatt eit gjennomsnittleg fødselsoverskot på om lag 56 personar. Fødselsoverskotet varierte i perioden mellom 4-8 personar. Prognosen viser at fødselsoverskotet vil auke i snitt til om lag 8 personar fram mot 23. Dette heng saman med alderssamansetninga i befolkninga, og forventa levealder. Fleire barn vil bli fødd, medan ein ikkje får ein auke i talet på døde før i slutten av prognoseperioden. 6
2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 216 217 218 219 22 221 222 223 224 225 226 227 228 229 23 Befolkningsvekst etter type i perioden 2-23, i prosent Fødselsoverskot Nettoflytting Befolkningsvekst 1,2% 1,%,8%,6%,4%,2%,% -,2% -,4% Figuren viser historisk statistikk og prognose for den samla befolkningsveksten i Møre og Romsdal, samt utviklinga i dei to komponentane til befolkningsveksten. Veksten i folketalet i Møre og Romsdal var i åra 2-26 forklart av fødselsoverskotet. Frå 27 kan veksten i langt større grad forklarast av flytteoverskotet. Prognosen viser at veksten vil svekkast gradvis frå 22. Dette kjem som ein kombinasjon av noko lågare fødselsoverskot og noko lågare nettoflytting. 7
2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 216 217 218 219 22 221 222 223 224 225 226 227 228 229 23 Folketal etter aldersgrupper i perioden 2-23 -14 år 15-24 år 25-39 år 4-59 år 6-74 år 75-99 år 35 3 25 2 15 1 5 Figuren viser historisk statistikk og prognose over folketalet i Møre og Romsdal fordelt på aldersgrupper. Ser ein perioden under eitt kan ein sjå at veksten er klart høgast i aldersgruppene over 4 år. I absolutte tal er veksten i aldersgruppa 4-59 år høgast, eller om lag 2 prosent fram mot 23. Den prosentvise veksten er klart høgast i dei eldre aldersgruppene. Aldersgruppa 6-74 år er venta å auke med nærare 8 prosent frå 2 til 23, medan den eldste aldersgruppa, 75-99 år, er venta å auke med om lag 64 prosent i same periode. Dei yngre aldersgruppene vil til samanlikning vekse med om lag 1 prosent kvar i same periode. Dette heng særleg saman med den høge utflyttinga i desse aldersgruppene. Så sjølv om det fødes fleire og en har høg innflytting, vil en samstundes ha høg utflytting i dei yngre aldersgruppene. 8
2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 216 217 218 219 22 221 222 223 224 225 226 227 228 229 23 Befolkningsvekst etter aldersgrupper i perioden 2-23, i prosent -14 år 15-24 år 25-39 år 4-59 år 6-74 år 75-99 år 1 % 8 % 6 % 4 % 2 % % -2% -4% Figuren viser historisk statistikk og prognose for den årlige befolkningsveksten i Møre og Romsdal fordelt på aldersgrupper. Prognosen viser at veksten vil bli klart størst for aldersgruppa 6-74 år i åra 212-217. I resten av prognoseperioden vil veksten vere høgast for aldersgruppa 75 år og eldre. Figuren synar den same utviklinga som førre figur, men når ein får sjå den årlege prosentvis veksten etter aldersgruppe får ein fram den store skilnaden mellom veksten i dei eldre kontra yngre aldersgruppene. 9
Befolkningspyramide for åra 211 og 23 Mann 211 Kvinne 211 Mann 23 Kvinne 23 95-99 år 9-94 år 85-89 år 8-84 år 75-79 år 7-74 år 65-69 år 6-64 år 55-59 år 5-54 år 45-49 år 4-44 år 35-39 år 3-34 år 25-29 år 2-24 år 15-19 år 1-14 år 5-9 år -4 år 15 1 5 5 1 15 Figuren viser historisk statistikk og prognose for befolkningen i Møre og Romsdal fordelt på aldersgrupper og kjønn. Framskrivinga indikerar ei ytterlegare aldersforskyving i befolkninga. Det vil seie at trenden med at vi blir stadig færre yngre og fleire eldre vil halde fram, relativt sett. 1
Befolkningspyramide for åra 211 og 23 - aldersgruppa sin prosentvise del Mann 211 Kvinne 211 Mann 23 Kvinne 23 95-99 år 9-94 år 85-89 år 8-84 år 75-79 år 7-74 år 65-69 år 6-64 år 55-59 år 5-54 år 45-49 år 4-44 år 35-39 år 3-34 år 25-29 år 2-24 år 15-19 år 1-14 år 5-9 år -4 år 8% 6% 4% 2% % 2 % 4 % 6 % 8 % 1 % Figuren viser historisk statistikk og prognose for befolkninga i Møre og Romsdal fordelt på aldersgrupper og kjønn. Befolkningspyramiden som syner aldersgruppenes prosentvise del gjev eit særleg godt bilete av utviklinga. Så godt som alle aldersgrupper under 6 år vil utgjere ein mindre andel av befolkninga i 23 enn kva den gjer i dag. Med eit lite unntak av aldersgruppa 3-39 år. Aldersgruppene over 6 år vil der i mot utgjere ein langt høgare del av befolkninga enn kva den gjer i dag. Alderssamansettinga i dei eldre aldersgruppene synar ein høgare del kvinner enn menn, i motsetning til dei yngre aldersgruppene. Dette heng saman med høgare dødelegheit for menn enn for kvinner, noko som gjev kvinner høgare gjennomsnittleg levealder. I 23 vil aldersgruppa 4-49 år utgjer den største delen av befolkninga av dei ulike aldersgruppene for begge kjønn. 11